How books can open your mind | Lisa Bu

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Delgermaa Altangerel Reviewer: Indra Ganzorig

So I was trained to become a gymnast

1970-аад онд би Хятадын Хунань мужид

for two years in Hunan, China in the 1970s.

хоёр жил гимнастикаар хичээллэж байсан.

When I was in the first grade, the government

Намайг нэгдүгээр ангид байхад

wanted to transfer me to a school for athletes,

засгийн газраас бүх зардлыг минь дааж

all expenses paid.

хөнгөн атлетикийн сургуульд сургая гэлээ.

But my tiger mother said, "No."

Гэхдээ хатуу чанга ээж минь "Үгүй" гэсэн.

My parents wanted me to become

Эцэг эх маань намайг өөртэйгөө ижил

an engineer like them.

инженер болгохыг хүсч байлаа.

After surviving the Cultural Revolution,

Соёлын Хувьсгалыг давж гарсны дараа

they firmly believed there's only one sure way to happiness:

тэд аз жаргалд хүрэх цор ганц найдвартай зам байдагт хатуу итгэх болсон юм.

a safe and well-paid job.

Энэ бол аюулгүй бөгөөд өндөр цалинтай ажил.

It is not important if I like the job or not.

Тэр ажил надад таалагдах эсэх нь чухал биш байсан.

But my dream was to become a Chinese opera singer.

Харин би ший жүжигчин болохыг мөрөөдөж байв.

That is me playing my imaginary piano.

Энд би төсөөллийн төгөлдөр хуураа дарж байна.

An opera singer must start training young

Акробатын чадвараа хөгжүүлэхийн тулд

to learn acrobatics,

ший жүжигчид багаасаа суралцаж эхлэх ёстой.

so I tried everything I could to go to opera school.

Би ший жүжгийн сургуульд орохын тулд чадах бүхнээ хийсэн.

I even wrote to the school principal

Сургуулийн захирал, радио шоуны хөтлөгч рүү хүртэл

and the host of a radio show.

захидал бичиж байлаа.

But no adults liked the idea.

Гэвч томчуудад миний зорилго таалагдсангүй.

Хэн ч дуучин болох чин хүсэлд минь итгэсэнгүй.

No adults believed I was serious.

Only my friends supported me, but they were kids,

Найзууд намайг дэмжиж байсан ч тэд хүүхдүүд байлаа.

just as powerless as I was.

Яг над шиг эрх мэдэлгүй байсан.

So at age 15, I knew I was too old to be trained.

Жүжигчнээр суралцахад хэт оройтсон гэдгээ би 15-тайдаа мэдлээ.

My dream would never come true.

Миний мөрөөдөл ердөө ч биелсэнгүй.

I was afraid that for the rest of my life

Үлдсэн бүх амьдралынхаа турш

some second-class happiness

бүрэн аз жаргал мэдрэхгүй байх вий,

would be the best I could hope for.

хүрч болох ноён оргил энэ л байх вий гэхээс би айж байлаа.

But that's so unfair.

Энэ чинь дэндүү шударга бус шүү дээ.

So I was determined to find another calling.

Тэгээд би өөр зорилго олж авахаар шийдлээ.

Nobody around to teach me? Fine.

Надад зааж өгөх хэн ч алга уу? Зүгээр ээ.

I turned to books.

Би номтой нөхөрлөж эхэллээ.

I satisfied my hunger for parental advice

Эцэг эхээсээ зөвлөгөө авах гэсэн хүслээ би

from this book by a family of writers and musicians.["Correspondence in the Family of Fou Lei"]

зохиолчид, хөгжимчдийн гэр бүлийн бичсэн энэ номоор дарлаа.

I found my role model of an independent woman

Күнзийн уламжлал дуулгавартай байдлыг сургаж байхад

when Confucian tradition requires obedience.["Jane Eyre"]

бие даасан эмэгтэйн үлгэр жишээг би "Jane Eyre"-ээс олж авлаа.

And I learned to be efficient from this book.["Cheaper by the Dozen"]

Харин "Cheaper by the Dozen" номноос үр бүтээлч байхыг суралцсан.

And I was inspired to study abroad after reading these.

Эдгээр номыг уншсаны дараа

["Complete Works of Sanmao" (aka Echo Chan)] ["Lessons From History" by Nan Huaijin]

би гадаадад суралцах хүсэлтэй болсон.

I came to the U.S. in 1995,

1995 онд би АНУ-д ирлээ.

so which books did I read here first?

Ирээд хамгийн эхэнд ямар ном уншсан бэ гэж үү?

Books banned in China, of course.

Мэдээж, Хятадад хориглосон номнуудыг уншсан.

"The Good Earth" is about Chinese peasant life.

"The Good Earth" номонд Хятад тариачдын аж амьдралыг өгүүлдэг.

That's just not convenient for propaganda. Got it.

Энэ суртал ухуулгад тохиромжтой ном биш. Ойлголоо.

The Bible is interesting, but strange.

Библи сонирхолтой шүү, гэхдээ хачин.

(Laughter)

(Инээд)

That's a topic for a different day.

Энэ бол шал өөр сэдэв л дээ.

But the fifth commandment gave me an epiphany:

Гэхдээ Библийн Тав дахь хууль надад чухал зүйл ойлгуулсан.

"You shall honor your father and mother."

"Эцэг эхээ хүндэл."

"Honor," I said. "That's so different,

"Хүндлэл", энэ чинь дуугүй захирагдахаас огт өөр,

and better, than obey."

хамаагүй илүү зүйл шүү дээ.

So it becomes my tool to climb out

Библи дээр бичигдсэн энэ хууль

of this Confucian guilt trap

Күнзийн өөрийгөө буруутгах занганаас гаргаж,

and to restart my relationship with my parents.

эцэг эхтэйгээ харилцаагаа сэргээхэд тусалсан.

Encountering a new culture also started my habit

Шинэ соёлтой танилцсаны дараа

of comparative reading.

би бас харьцуулж уншдаг болсон.

It offers many insights.

Харьцуулж унших нь олон ойлголтыг өгдөг.

For example, I found this map out of place at first

Жишээ нь, энэ газрын зураг огт буруу юм шиг анх санагдсан.

because this is what Chinese students grew up with.

Учир нь, Хятад сурагчид энэ газрын зургийг харж өссөн.

Ийм зүйл надад хэзээ ч тохиолдож байсангүй.

It had never occurred to me,

China doesn't have to be at the center of the world.

Хятад дэлхийн төв нь байх ёсгүй юм байна.

A map actually carries somebody's view.

Тэр газрын зураг үнэндээ хэн нэгний үзэл бодлыг агуулж байж.

Comparative reading actually is nothing new.

Харьцуулсан уншлага шинэ зүйл биш ээ.

It's a standard practice in the academic world.

Энэ бол академик орчны энгийн л хэрэглээ.

There are even research fields

Бүр харьцуулсан шашин,

such as comparative religion and comparative literature.

харьцуулсан утга зохиол судлалын салбарууд ч байдаг.

Compare and contrast gives scholars

Харьцуулах, эсрэгцүүлэх нь

a more complete understanding of a topic.

тухайн сэдвийг бүрэн дүүрэн ойлгоход эрдэмтдэд тусалдаг.

So I thought, well, if comparative reading

Хэрвээ харьцуулсан уншлагын аргаар судалгаа хийдэг юм бол

works for research, why not do it in daily life too?

яагаад үүнийг өдөр тутамд ашиглаж болохгүй гэж?

So I started reading books in pairs.

Ингээд би номнуудыг хосоор нь уншиж эхэлсэн.

So they can be about people --

Номон дээр гарч байгаа хүмүүс

["Benjamin Franklin" by Walter Isaacson]["John Adams" by David McCullough] --

Бенжамин Франклин, Жон Адамс шиг нэг үйл явдалд оролцсон ,

who are involved in the same event,

or friends with shared experiences.

эсвэл Кэтрин Грэм, Элис Шредер шиг

ижил зүйлийг амсч туулсан найзууд байж болно.

["Personal History" by Katharine Graham]["The Snowball: Warren Buffett and the Business of Life," by Alice Schroeder]

I also compare the same stories in different genres -- (Laughter)

Би бас төстэй сэдэвтэй ч өөр төрлийн зохиолуудыг харьцуулдаг.

[Holy Bible: King James Version]["Lamb" by Chrisopher Moore] --

(Инээд)

or similar stories from different cultures,

эсвэл Жозеф Кэмпбеллийн гайхалтай номонд гардаг шиг

as Joseph Campbell did in his wonderful book.["The Power of Myth" by Joseph Campbell]

өөр соёлд хамаарах төстэй түүхүүдийг ч харьцуулдаг.

For example, both the Christ and the Buddha

Жишээлбэл, Христ, Будда хоёр хоёулаа

went through three temptations.

гурван сорилтыг давч гарсан байдаг юм.

For the Christ, the temptations

Христийн хувьд, тэдгээр сорилт нь

are economic, political and spiritual.

санхүү, улс төр, оюун санааных байсан.

For the Buddha, they are all psychological:

Харин Буддад дандаа сэтгэл зүйн сорилтууд ирж байсан.

lust, fear and social duty -- interesting.

Шунал, айдас, нийгмийн хариуцлага... сонирхолтой байна шүү.

So if you know a foreign language, it's also fun

Хэрвээ та гадаад хэл мэддэг бол,

to read your favorite books in two languages.

дуртай номоо хоёр хэл дээр унших ч бас хөгжилтэй.

["The Way of Chuang Tzu" Thomas Merton]["Tao: The Watercourse Way" Alan Watts]

Instead of lost in translation, I found there is much to gain.

Ингэж уншвал гол санааг нь алдахгүй ойлгоно,

бас илүү ихийг мэдэж авдаг.

For example, it's through translation that I realized

Жишээлбэл, би орчуулж байхдаа "аз жаргал" гэдэг ханзыг үгчилвэл

"happiness" in Chinese literally means "fast joy." Huh!

"хурдан баяр" гэсэн утгатай болохыг мэдэж авсан. Хөөх!

"Bride" in Chinese literally means "new mother." Uh-oh.

"Сүйт бүсгүй" гэдэг нь Хятад хэлээp "шинэ эх" гэсэн утгыг агуулдаг. Өө!

(Laughter)

(Инээд)

Books have given me a magic portal to connect with people

Өнгөрсөн болон өнөөгийн хүмүүстэй холбогдох шидэт хаалгыг

of the past and the present.

ном надад нээж өгсөн.

I know I shall never feel lonely or powerless again.

Дахин хэзээ ч ганцаардмал, сул дорой байдалд

орохгүй гэдгээ би мэдэж байна.

Having a dream shattered really is nothing

Бусад хүний амссан зовлонтой харьцуулахад

compared to what many others have suffered.

миний мөрөөдөл талаар болсон нь сүртэй зүйл биш ээ.

I have come to believe that coming true

Мөрөөдлийн цор ганц зорилго биелэгдэхдээ биш юм гэдэгт

is not the only purpose of a dream.

би итгэдэг болсон.

Its most important purpose is to get us in touch

Үүний хамгийн гол зорилго бол

with where dreams come from,

хүсэл мөрөөдөл ирдэг,

тэмүүлэл, аз жаргал ирдэг тэр ертөнцтэй биднийг холбох.

where passion comes from, where happiness comes from.

Even a shattered dream can do that for you.

Бүтээгүй хүсэл мөрөөдөл ч таныг тэр зүйлтэй холбож чадна.

So because of books, I'm here today,

Тэгэхээр, ном намайг өнөөдөр энд авчирлаа.

happy, living again with a purpose and a clarity,

Би одоо аз жаргалтай, зорилготой, итгэлтэй амьдарч байна.

most of the time.

Ихэнх тохиолдолд шүү.

So may books be always with you.

Ном та бүхэнтэй үргэлж хамт байгаасай гэж хүсье.

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт )

Thank you. (Applause)

Баярлалаа. (Алга ташилт )

Thank you. (Applause)

Баярлалаа. (Алга ташилт )