How to speak so that people want to listen | Julian Treasure | TED

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

The human voice:

လူသားရဲ့အသံ၊

It's the instrument we all play.

ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့အားလုံး အသုံးပြုနေကြတဲ့ တူရိယာပစ္စည်းပါ။

ကမ္လာပေါ်မှာ စွမ်းအားအကောင်းဆုံး အသံ ဖြစ်ကောင်းဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

It's the most powerful sound in the world, probably.

ဒီအသံတစ်ခုတည်းကပဲ စစ်ပွဲတစ်ခုကို စတင်ဖြစ်ပေါ်စေနိူင်ပြီး

It's the only one that can start a war or say "I love you."

"ချစ်တယ်"လို့လဲ ပြောဆိုနိူင်ပါတယ်။

And yet many people have the experience

ဒါပေမဲ့ လူတော်တော်များများ တွေ့ကြုံနေရတာက သူတို့စကားပြောတဲ့အခါ

that when they speak, people don't listen to them.

လူတွေက သူတို့ကို နားမထောင်ကြဘူးဆိုတာပါ။

And why is that?

ဒီတော့ ဘာလို့အဲလို ဖြစ်ရတာပါလိမ့်။

How can we speak powerfully to make change in the world?

ကမ္ဘာကြီးမှာ အပြောင်းအလဲဖြစ်ပေါ်ဖို့ ဘယ်ပုံဘယ်နည်းနဲ့

ကျွန်တော်တို့တွေ အားကောင်းမောင်းသန်နဲ့ စကားပြောဆိုနိူင်ကြမလဲ။

What I'd like to suggest,

ကျွန်တော် အကြံပြုချင်တာကတော့ ကျွန်တော်တို့တွေမှာ

there are a number of habits that we need to move away from.

ဖယ်ရှားပစ်ဖို့လိုအပ်နေတဲ့ အမူအကျင့် တော်တော်များများရှိပါတယ်။

ဒီမှာတော့ ခင်ဗျားတို့ သဘောကျဖြစ်ဖို့အတွက် စကားပြောခြင်းနဲ့ပတ်သက်တဲ့

I've assembled for your pleasure here seven deadly sins of speaking.

အပြစ်ကြီး (၇)ပါးကို ကျွန်တော်စုစည်းထားပေးပါတယ်။

I'm not pretending this is an exhaustive list,

ကျွန်တော့အနေနဲ့ ဒါဟာ ပြီးပြည့်စုံတဲ့စာရင်းတစ်ခုလို့တော့ ဟိတ်ဟန်ထုတ်မနေပါဘူးဗျာ။

but these seven, I think, are pretty large habits that we can all fall into.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော့အထင်တော့ ဒီ(၇)ခုဟာ ကျွန်တော်တို့အားလုံး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာနိူင်တဲ့

တော်တော်လေးကြီးမားတဲ့ အမူအကျင့်တွေပါပဲ။

First, gossip.

ပထမတစ်ခုက အတင်းအဖျင်းပေါ့၊

Speaking ill of somebody who's not present.

လူတစ်ယောက်ရဲ့ နောက်ကွယ်မှာ အဲဒီလူရဲ့အကြောင်း မကောင်းပြောခြင်းပေါ့ဗျာ။

Not a nice habit, and we know perfectly well

ကောင်းတဲ့အမူအကျင့်တစ်ခုတော့ မဟုတ်ဘူးဗျ။ အတင်းအဖျင်းပြောနေတဲ့ လူတစ်ယောက်ဟာ

the person gossiping, five minutes later, will be gossiping about us.

နောက်(၅)မိနစ်လောက်ကြာပြီးတဲ့ခါ ကျွန်တော်တို့ အကြောင်းကိုလည်းပြောနေလိမ့်ဦးမယ်ဆိုတာ

ကျွန်တော်တို့ ကောင်းကောင်းကြီးကို သိတာပေါ့ဗျာ။

Second, judging.

ဒုတိယတစ်ခုကတော့ ထင်မြင်ချက်ပေးခြင်းပါ။

We know people who are like this in conversation,

စကားဝိုင်းထဲက ဒီလိုလူမျိုးတွေကို ကျွန်တော်တို့ သိပါတယ်။

and it's very hard to listen to somebody

အကယ်လို့ ခင်ဗျားဟာ ထင်မြင်ချက်ပေးခြင်းတာခံနေရပြီး ၊

if you know that you're being judged and found wanting at the same time.

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ပြစ်ချက်ရှိတယ်ဆိုတာ ခင်ဗျား သိရှိလိုက်ရင်

တစ်ယောက်ယောက်ကို နားစိုက်ထောင်ဖို့ဆိုတာ တော်တော်ခက်ပါတယ်

Third, negativity.

တတိယတစ်ခုကတော့ အပျက်သဘောဆောင်ခြင်းပါ။

ဒါကို ခင်ဗျား ခွဲခြမ်း စိတ်ဖြာနိူင်ပါတယ်။

You can fall into this.

My mother, in the last years of her life, became very negative,

ကျွန်တော့ရဲ့အမေပေါ့၊ သူ့ဘဝရဲ့ နောင်ဆုံးနှစ်တွေမှာ

တော်တော်လေး အရမ်း၊ အရမ်းကို အပျက်သဘောဆောင်ခဲ့တာပေါ့။

and it's hard to listen.

တစ်နေ့ကိုမှတ်မိသေးတယ်ဗျာ။

I remember one day, I said to her, "It's October 1 today,"

ကျွန်တော်သူ့ကို ပြောလိုက်တာက "အောက်တိုဘာလ (၁)ရက်နေ့လေ"လို့။

and she said, "I know, isn't it dreadful?"

သူမပြန်ပြောတာက "ငါသိတယ်၊ ကြောက်စရာကောင်းတဲ့ နေ့ပဲမဟုတ်ဘူးလား"တဲ့လေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It's hard to listen when somebody's that negative.

တစ်စုံတစ်ယောက်က ဒီလို အပျက်သဘောဖြစ်နေတဲ့အခါမှာ နားထောင်ဖို့မလွယ်ဘူးလေ။

(Laughter)

And another form of negativity, complaining.

အပျက်သဘော နောက်တစ်ခုကတော့ ညည်းညူခြင်းပဲဆိုပါတော့ဗျာ။

Well, this is the national art of the U.K.

ကောင်းပြီ၊ ဒါဟာ U.K. မှာရှိတဲ့ အမျိုးသား အနုပညာပဲဖြစ်ပါတယ်။

It's our national sport.

ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အမျိုးသားအားကစားပါပဲ။

We complain about the weather, sport, about politics, about everything,

ကျွန်တော်တို့တွေဟာ မိုးလေဝသနဲ့ ပတ်သက်ပြီး၊ အားကစားနဲ့ ပတ်သက်ပြီး၊ နိူင်ငံရေးနဲ့ ပတ်သက်ပြီး၊ အရာရာနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့ကို ညည်းညူတတ်ကြပါတယ်။

but actually, complaining is viral misery.

ဒါပေမဲ့ တကယ်တမ်းကျတော့ ညည်းညူခြင်းဆိုတာဟာ ကူးစက်တတ်တဲ့ စိတ်ဆင်းရဲမှုပဲလေ။

It's not spreading sunshine and lightness in the world.

ဒါဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ နေရာင်ခြည်နဲ့ လင်းပမှုကို ဖြန့်ကြက်ပေးတာ မဟုတ်ပါဘူး။

Excuses.

ဆင်ခြေဆင်လက်တွေ၊ ဒီကောင်ကို ကျွန်တော်တို့အားလုံး ဆုံကြဖူးပါတယ်။

We've all met this guy.

Maybe we've all been this guy.

ကျွန်တော်တို့အားလုံးဟာ ဒီအကောင်ဖြစ်ချင်ဖြစ်ခဲ့ဖူးကြမှာပေါ့။

Some people have a blamethrower.

တစ်ချို့လူတွေကတော့ အပြစ်လွှဲတတ်ကြသူတွေပါ။

They just pass it on to everybody else

သူတို့တွေဟာ လူတိုင်းကို အပြစ်လွှဲတတ်ကြပြီး၊

and don't take responsibility for their actions,

သူတို့ရဲ့လုပ်ဆောင်မှုတွေအတွက် တာဝန်မယူတတ်ကြဘူးလေ။

ဒီတော့ နောက်တစ်ခုက ဒီလိုဖြစ်နေတဲ့ လူမျိုးတွေကိုလည်း နားထောင်ရတာ အခက်သားကလားဗျာ။

and again, hard to listen to somebody who is being like that.

Penultimate, the sixth of the seven,

နောက်ဆုံးပိတ်မတိုင်မှီလေးပေါ့ဗျာ၊ (၇)ခုထဲက ဆဌမမြောက်ကတော့

embroidery, exaggeration.

အကွန့်အညွန့်၊ ပုံကြီးချဲ့ခြင်းဆိုပါတော့ဗျာ။

It demeans our language, actually, sometimes.

ဒါဟာ ကျွန်တော်တို့ ဘာသာစကားကို အရိုအသေတန်စေတာပေါ့ဗျာ။ တကယ်ဆိုရင် တစ်ခါတစ်လေဆိုပါတော့ဗျာ။

For example, if I see something that really is awesome,

ဥပမာပြောရရင်ဗျာ၊ တကယ်လို့ ကျွန်တော်ဟာ

တကယ့်ကို အံ့ဩစရာကောင်းတဲ့ တစ်စုံတစ်ရာကို မြင်တွေ့မိတယ်ဆိုပါစို့၊

what do I call it?

ကျွန်တော် ဒါကို ဘယ်လိုခေါ်ရမလဲဗျာ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And then, of course, this exaggeration becomes lying,

နောက်ပြီးတော့ ဒီအပိုချဲ့ကားပြောဆိုခြင်းဆိုတာက လိမ်ညာခြင်းဖြစ်လာတော့တာပါပဲ။

လိမ်ပြီးရင်းကို လိမ်ကာ၊ လိမ်ကာ နေတော့တာပေါ့။ ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ကို လိမ်နေတယ်ဆိုတာကို

and we don't want to listen to people we know are lying to us.

သိနေတဲ့လူမျိုးတွေကိုကျွန်တော်တို့ နားမထောင်ချင်ကြဘူးလေ။

And finally, dogmatism.

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ပေါ့ဗျာ၊ တစ်ယူသန်ခြင်းပေါ့၊

The confusion of facts with opinions.

အချက်အလက်တွေကို ထင်မြင်ချက်တွေနဲ့ ရောသမပြီး ရှုပ်ထွေးအောင်လုပ်ထာတာပေါ့။

When those two things get conflated,

အကြောင်းအရာ (၂)ခုကို ပေါင်းစပ်ထားတဲ့အခါမှာ

you're listening into the wind.

ခင်ဗျားဟာ လေကိုပဲ နားထောင်နေတော့မှာပေါ့ဗျာ။ ခင်ဗျားတို့ သိတဲ့အတိုင်းပဲလေဗျာ၊

You know, somebody is bombarding you with their opinions as if they were true.

တစ်ယောက်ယောက်က သူတို့ရဲ့ အထင်အမြင်တွေကို အမှန်ဆိုသလိုမျိုး တရစပ်ထိုးနှက်နေလို့ကတော့

ဒါကိုနားထောင်ရတာ ခက်တာပေါ့ဗျာ။

It's difficult to listen to that.

So here they are, seven deadly sins of speaking.

ဒီတော့ ဒီမှာ စကားပြောဆိုခြင်းဆိုင်ရာ ဆိုးဝါးလှတဲ့ အပြစ်(ရ)ပါးပေါ့ဗျာ။

These are things I think we need to avoid.

ဒါတွေဟာ ကျွန်တော်တို့ ရှောင်ရှားအပ်တဲ့အရာတွေပဲလို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။

But is there a positive way to think about this?

ဒါပေမဲ့ ဒီအကြောင်းကို စဉ်းစားလို့ ကောင်းကျိုးတစ်စုံတစ်ရာရှိလို့လားဗျာ။

Yes, there is.

ဟုတ်ကဲ့၊ ရှိပါတယ်ဗျာ။

I'd like to suggest that there are four really powerful cornerstones, foundations,

ကျွန်တော် အကြုံပြုလိုတာကတော့ တကယ့်ကို စွမ်းအားကောင်းတဲ့ အုတ်မြစ်

(၄)ခုရှိပါတယ်။ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ပြောပုံဆိုပုံတွေ စွမ်းအားပြည့်ဝစေချင်ရင်၊ ကမ္ဘာကြီးကို

that we can stand on if we want our speech

အပြောင်းအလဲတွေပြုလုပ်ချင်ရင်တော့

to be powerful and to make change in the world.

ကျွန်တော်တို့တွေ ရပ်တည်လို့ရနိူင်မယ့် အခြေခံအုတ်မြစ်တွေပါ။

ကံကောင်းချင်တော့ ဒီအကြောင်းတရားတွေကို စကားလုံတစ်လုံး အဖြစ်စာလုံးပေါင်းလို့ရတယ်။

Fortunately, these things spell a word.

The word is "hail," and it has a great definition as well.

စာလုံးက "hail" ဖြစ်ပြီးတော့ သူ့မှာ ကြီးမားတဲ့ အနက်အဓိပ္ပါယ် တစ်ခုလည်းရှိနေပါတယ်။

I'm not talking about the stuff that falls from the sky

ဒီဥစ္စာကို မိုးပေါ်ကကျလာပြီး၊ ခင်ဗျာတို့ခေါင်းပေါ်ကို လာထိမှန်တယ်လို့

ကျွန်တော်ပြောနေတာမဟုတ်ဘူးနော်။

and hits you on the head.

ကျွန်တော်ပြောတဲ့အကြောင်းက သူ့ရဲ့ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကိုပါ၊

I'm talking about this definition,

ကျွန်တော်တို့တွေဟာ ဒီအုတ်မြစ်တွေပေါ်မှာ ရပ်လိုက်မယ်ဆိုရင်

to greet or acclaim enthusiastically,

ကျွန်တော်တို့တွေရဲ့ စကားလုံးတွေဟာ တုန့်ပြန်ခံရမယ်ဆိုတာကို ကျွန်တော်စဉ်းစားပုံကို

which is how I think our words will be received

if we stand on these four things.

စိတ်ပါလက်ပါနဲ့ ကြိုဆို၊ ဂုဏ်ပြုထောပနာပေးဖို့ပါ။

So what do they stand for?

ဒီတော့ ဒီစာလုံးတွေက ဘာကို ကိုယ်စားပြုနေတာပါလိမ့်။

See if you can guess.

ခင်ဗျားတို့မှန်းကြည့်နိူင်မလားဆိုတာ ကြည့်ရအောင်လားဗျာ။

H (honesty)ဆိုတဲ့စာလုံးက တကယ်တော့ ရိုးသားမှုပါ၊

The H, honesty, of course,

being true in what you say, being straight and clear.

သင်ပြောတာဟာ မှန်ကန်မှုရှိခြင်း၊ ဖြောင့်မတ်ပြီး ရှင်းလင်းမှုရှိခြင်းဆိုပါတော့ဗျာ။

The A is authenticity, just being yourself.

A (authenticity)ဆိုတဲ့စာလုံးက စစ်မှန်မှုပါ၊ သင်ကိုယ်တိုင်ဖြစ်ခြင်းပေါ့ဗျာ။

A friend of mine described it as standing in your own truth,

ကျွန်တော့ မိတ်ဆွေတစ်ယောက်ကတော့ ဒါကို

ကိုယ်ပိုင်အမှန်တရားအတွင်းမှာ ရပ်တည်ခြင်းလို့ သရုပ်ဖော်လိုက်တယ်၊

which I think is a lovely way to put it.

ဒါဟာ လှပတဲ့ သရုပ်ဖော်ချက်လို့ ကျွန်တော်ထင်ပါတယ်။

The I is integrity, being your word,

I (integrity)ဆိုတဲ့ စာလုံးကတော့ တည်ကြည်မှုပါ။ စကားတည်ခြင်းပေါ့။

actually doing what you say,

ပြောတာကို တကယ်လုပ်ဆောင်ခြင်းဖြစ်ပြီး၊

and being somebody people can trust.

လူအများက ယုံကြည်ရတဲ့ သူတစ်ယောက်ဖြစ်ခြင်းပါ။

နောက်ပြီး L (love) ကတော့ ချစ်ခြင်းမေတ္တာပဲဖြစ်ပါတယ်။

And the L is love.

I don't mean romantic love,

ကျွန်တော်ဆိုလိုတာက ကြည်နူးဖွယ်ရာ ချစ်ဇာတ်လမ်း မဟုတ်ပါဘူး။

but I do mean wishing people well, for two reasons.

ကျွန်တော် တကယ်ပြောချင်တာက လူအများကို ခုနက အကြောင်းပြချက် (၂)မျိုးအတွက် မေတ္တာထားရှိခြင်းကိုပါ။

First of all, I think absolute honesty may not be what we want.

ပထမအနေနဲ့ လုံးဝပကတိ ရိုးသားမှုဟာ

ကျွန်တော်တို့လိုချင်တာ ဟုတ်ချင်မှဟုတ်မှာပါ။

I mean, my goodness, you look ugly this morning.

ပြောချင်တာက အမယ်လေးဗျာ၊ ဒီမနက်မှာ ခင်ဗျားဟာ ရုပ်ဆိုးလှပါကလား၊

Perhaps that's not necessary.

ဒါဟာ လိုချင်မှလည်း လိုအပ်မှာပါ။

Tempered with love, of course, honesty is a great thing.

တကယ်တော့ မေတ္တာတရား အရင်းခံတဲ့ ရိုးသားမှုဟာ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်တဲ့အရာတစ်ခုပါ။

But also, if you're really wishing somebody well,

ဒါပေမဲ့လည်း ရှိသေးတာက အကယ်၍ ခင်ဗျားဟာ တစ်စုံတစ်ယောက်အပေါ် ကောင်းမွန်စေချင်တဲ့ ဆန္ဒရှိနေမယ်ဆိုရင်

it's very hard to judge them at the same time.

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ သူတို့ကို သုံးသပ်ဖို့၊ သဘောထားအမြင်ပေးဖို့ဆိုတာ တော်တော်မလွယ်တဲ့ ကိစ္စပါ။

I'm not even sure you can do those two things simultaneously.

ဒီနှစ်ခုစလုံးကိုတစ်ပြိုင်နက်ထဲ ခင်ဗျားလုပ်နိူင်ဖို့ဆိုတာ

ကျွန်တော်တောင် မသေချာပါဘူး။

So hail.

ဒီတော့ "h a i l"ပါ။

Also, now that's what you say,

နောက်ပြီးတော့ အခုခင်ဗျားတို့ပြောကြတာက၊

and it's like the old song, it is what you say,

ဒါဟာ သီချင်းဟောင်းတစ်ပုဒ်လိုပါပဲပေါ့။ ဒါဟာ ခင်ဗျားတို့ပြောကြတာပါ။

it's also the way that you say it.

ဒါကို ခင်ဗျားတို့ပြောဆိုကြပုံဆိုလည်း ဟုတ်တယ်လေ။

You have an amazing toolbox.

ခင်ဗျားမှာက အံ့ဩစရာကောင်းတဲ့ ကိရိယာတွေထည့်ထားတဲ့ သေတ္တာတစ်လုံးရှိတယ်လေ။

This instrument is incredible,

ဒီကိရိယာက တော်တော်ကို ထူးခြားလှပါတယ်။

and yet this is a toolbox that very few people have ever opened.

ဒါပေမဲ့ဗျာ အလွန်နည်းပါးတဲ့ လူတွေလောက်ပဲ ဒီသေတ္တာကိုဖွင့်သုံးဖူးကြတာပါ။

I'd like to have a little rummage in there with you now

ကျွန်တော် ခင်ဗျားတို့နဲ့အတူ နည်းနည်းကလေး အဲဒါကို

လှန်လှောမွှေနှောက်ကြည့်ချင်ပါတယ်ဗျာ။ ခင်ဗျားတို့ ထုတ်ယူပြီး ကစားဖို့ နှစ်သက်ကောင်း နှစ်သက်ကြမယ့်

and just pull a few tools out

that you might like to take away and play with,

ကိရိယာ အနည်းအကျဉ်းလောက်ကိုပဲ ဆွဲထုတ်ပြီးတော့ပေါ့၊၊

ဒါက ခင်ဗျားတို့ရဲ့ စကားပြော စွမ်းအားကို တိုးပွားစေမှာပါ။

which will increase the power of your speaking.

Register, for example.

ဥပမာအားဖြင့်တော့ အသံအနိမ့်အမြင့် ဆိုပါတော့ဗျာ။

Now, falsetto register may not be very useful most of the time,

ကဲဒီတော့ အမြင့်သံဟာ အချိန်တော်တော်များများမှာတော့ အသုံးဝင်ချင်မှဝင်မှာပါ။

but there's a register in between.

ဒါပေမဲ့ ဒီအကြားမှာ ကြားသံ တစ်ခုရှိတယ်။

I'm not going to get very technical about this

ဒီအကြောင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး သိပ်ပြီးပညာရပ်ဆန်တာတွေ ပြောမနေတော့ပါဘူးဗျာ။

ခင်ဗျားတို့တွေက အသံပိုင်းဆိုင်ရာနည်းပြတွေ မဟုတ်ကြလို့ပါ။

for any of you who are voice coaches.

ဒါပေမဲ့ဗျာ၊ ခငိဗျားတို့အသံကို ခင်ဗျားတို့ ရှာကြည့်လို့ရတယ်လေ။

You can locate your voice, however.

So if I talk up here in my nose, you can hear the difference.

ဒါကြောင့် ဟောဒီ နှာခေါင်းထဲကနေ ကျွန်တော်ထုတ်ပြောလိုက်ရင် မတူညီတဲ့အသံကို ခင်ဗျားတို့ကြားနိူင်ပါတယ်။

ကျွန်တော် ဟောဒီ လည်ချောင်းရဲ့ အောက်ဘက်ကို ဆင်းလိုက်ရင်တော့

If I go down here in my throat,

ဒါက ကျွန်တော်တို့တွေအများစု အချိန်တော်တော်များများမှာ စကားပြောတဲ့ နေရာပေါ့ဗျာ။

which is where most of us speak from most of the time.

But if you want weight,

ဒါပေမဲ့ ခင်ဗျား ဩဇာညောင်းစေချင်ရင်တော့

you need to go down here to the chest.

ရင်ခေါင်းအထိဆင်းလိုက်ဖို့လိုတာပေါ့ဗျာ။

You hear the difference?

ခြားနားချက်ကို ခင်ဗျားတို့ ကြားလိုက်လား။

We vote for politicians with lower voices, it's true,

နိူင်ငံရေးသမားတွေကို အနိမ့်သံတွေနဲ့ ကျွန်တော်တို့မဲပေးကြတယ်လေ။ ဒါအမှန်ပဲလေ။

because we associate depth with power

အကြောင်းကတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ နက်ရှိုင်းမှုကို ဩဇာတိက္ကမနဲ့၊

and with authority.

အခွင့်အာဏာနဲ့ ဆက်စပ်တွဲဖက်ကြတယ်လေ။

That's register.

ဒါဟာ အသံအနိမ့်အမြင့် ဆိုတာပါ။

Then we have timbre.

နောက်ပြီးတော့ အသံစဉ် အနိမ့်အမြင့် ဆိုတာရှိပါတယ်။

It's the way your voice feels.

ဒါက အသံကို ကျွန်တော်တို့ ခံစားရပုံကိုပြောတာပါ။

Again, the research shows

နောက်ရှိသေးတာက ကျွန်တော်တို့ဟာ ချောကလက်ပူပူလို ကြွယ်ဝ၊ ချောမွေ့ နွေးထွေးတဲ့

that we prefer voices which are rich, smooth, warm,

အသံတွေကို ပိုပြီးလိုလားကြတယ်လို့ သုသေသနပြုချက်က ပြဆိုပါတယ်။

like hot chocolate.

Well if that's not you, that's not the end of the world,

ခင်ဗျားတို့ဆီမှာ အဲဒါမရှိဘူးဆိုရင်လည်း ကမ္ဘာကြီးပျက်တော့မယ့် ကိစ္စတော့မဟုတ်ပါဘူးဗျာ။

because you can train.

ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုတော့ ခင်ဗျားတို့ လေ့ကျင့်လို့ရတာကိုး။

Go and get a voice coach.

အသံပိုင်းဆိုင်ရာ နည်းပြတစ်ယောက်ဆီကို သွားပြီး၊ သင်လိုက်ပေါ့။

And there are amazing things you can do

အသက်ရှုခြင်း၊ ကိုယ်ဟန်အနေအထား ပြီးတော့ လေ့ကျင့်ခန်းတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

with breathing, with posture, and with exercises

ခင်ဗျားတို့ရဲ့ အသံဩဇာ ပိုမိုကောင်းမွန်အောင်လုပ်ဖို့ ခင်ဗျားတို့ လုပ်ဆောင်နိူင်တဲ့

to improve the timbre of your voice.

ထူးခြားတဲ့အရာတွေအများကြီးရှိပါတယ်။

Then prosody. I love prosody.

နောက်ပြီးတော့ ကဗျာဖွဲ့ခြင်းပေါ့။ ကျွန်တော်က ကဗျာဖွဲ့တာကို ကြိုက်တယ်ဗျ။

This is the sing-song, the meta-language

ဒါက နိမ့်ချည်၊ မြင့်ချည်နဲ့ ပြောဆိုတဲ့ဟန်ပါ။

that we use in order to impart meaning.

အဓိပ္ပါယ်ပေါ်လွင်ဖို့ ကျွန်တော်တို့အသုံးပြုကြတဲ့ ဘာသာစကားပဲပေါ့။

It's root one for meaning in conversation.

စကားပြောဆိုရာမှာ အဓိပ္ပါယ်အတွက်တော့ အရင်းခံတစ်ခုပါ။

People who speak all on one note are really quite hard to listen to

တကယ်လို့ ကဗျာသံ၊ စာသံ လုံးဝကိုမပါပဲ

အသံတစ်ပြေးတည်း တောက်လျှောက်ပြောတဲ့သူတွေကို

if they don't have any prosody at all.

နားထောင်ရတာ တော်တော်ကိုခက်ပါတယ်။

That's where the word "monotonic" comes from,

ဒါဟာ "ငြီးငွေ့ဖို့ ကောင်းလိုက်တဲ့လောက"ဆိုတဲ့ စကားလုံး ဆင်းသက်လာရာ နေရာပေါ့ဗျာ။

or monotonous, monotone.

ဒါမှမဟုတ် တစ်ခါလာလည်းမဲပြာပုဆိုး၊ အသံတစ်ပြေးတည်း ဆိုတာတွေပေါ့။

Also, we have repetitive prosody now coming in,

နောက်ပြီး ထပ်တလဲလဲ ကဗျာဟန်ချည်းပဲ လာလာနေတာလည်းရှိသေးတယ်ဗျ။

where every sentence ends as if it were a question

တကယ့်တကယ်က မေးခွန်းမဟုတ်တဲ့နေရာမှာ မေးခွန်းတစ်ခုလိုမျိုး

when it's actually not a question, it's a statement?

စာကြောင်းတိုင်းကို အဆုံးသတ်တဲ့ နေရာမှာလေ။ ဒါကတော့ အဆိုပြုချက်တစ်ခုပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And if you repeat that one,

ခင်ဗျားဟာ တစ်ခုတည်းကို ထပ်ခါထပ်ခါ ပြောနေတယ်ဆိုရင်

it's actually restricting your ability to communicate through prosody,

ဒါ တကယ်တော့ ကဗျာသံဟန်နဲ့ ဆက်သွယ်ဖို့

ခင်ဗျားရဲ့ အစွမ်းကို ကန့်သတ်နေတာပေါ့ဗျာ။

ကျွန်တော့ အထင်တော့ ဒါဟာ ရှက်စရာကောင်းပါတယ်ဗျာ။

which I think is a shame,

so let's try and break that habit.

ဒါကြောင့် ဒီအမူအကျင့်ကို ကြိုးစားပြီး ဖျောက်ကြရအောင်လားဗျာ။

အရှိန်။ တကယ့်ကို မြန်မြန်သွက်သွက်ပြောလိုက်ခြင်းအားဖြင့်

Pace.

I can get very excited by saying something really quickly,

အရမ်း၊ အရမ်းကို စိတ်လှုပ်ရှားတဲ့ခံစားမှုကို ကျွန်တော် ရနိူင်တာပေါ့ဗျာ။

ဒါမှမဟုတ်လည်း အလေးအနက်ပြုလိုတဲ့အခါကျတော့ အရှိန်လျော့ချလို့ရတာပေါ့။

or I can slow right down to emphasize,

and at the end of that, of course, is our old friend silence.

ပြီးတော့ တကယ်တော့ အဲဒါရဲ့ အဆုံးသတ်ကတော့ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မိတ်ဆွေဟောင်းကြီး

တိတ်ဆိတ်ခြင်းပေါ့ဗျာ။

There's nothing wrong with a bit of silence in a talk, is there?

ဟောပြောချက်တစ်ခုမှာ မဆိုစလောက်ကလေး တိတ်ဆိတ်သွားတာဟာ

ဘာမှမဖြစ်မသွားဘူး၊ မဟုတ်လား။

We don't have to fill it with ums and ahs.

ဒါကို အင်တွေ၊ အာတွေနဲ့ ဖြည့်ဖို့ မလိုပါဘူး။

It can be very powerful.

ဒါက အရမ်းကို စွမ်းအားကြီးသွားနိူင်တယ်လေ။

Of course, pitch often goes along with pace

တကယ်တမ်းကျတော့ နှိုးဆွမှုကို ဖော်ပြဖို့ကျတော့ အသံအနိမ့်အမြင့်က သွက်လက်မှုနဲ့

to indicate arousal, but you can do it just with pitch.

မကြာခဏ ပူးပေါင်းလုပ်ဆောင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့လည်း ဒါကို အသံအနိမ့်အမြင့်နဲ့ပဲ လုပ်လို့ရပါတယ်။

Where did you leave my keys?

ကျွန်တော့ သော့တွေ ဘယ်မှာထားခဲ့လဲ။

(Higher pitch) Where did you leave my keys?

ကျွန်တော့ သော့တွေ ဘယ်မှာထားခဲ့လဲ။

So, slightly different meaning in those two deliveries.

ဒီတော့ အဲဒီပြောဆိုဟန် (၂)ခုမှာ အဓိပ္ပါယ်ကတော့

အနည်းငယ်ကွဲပြားပါတယ်။

And finally, volume.

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ကတော့ အသံအတိုးအကျယ်ပေါ့။

(Loud) I can get really excited by using volume.

အသံအတိုးအကျယ်ကို အသုံးပြုပြီးတော့ တကယ့်စိတ်လှုပ်ရှားမှုကို ရနိူင်တယ်လေ။

Sorry about that, if I startled anybody.

ကျွန်တော် တစ်ယောက်ယောက်ကို အထတ်တလန့်လုပ်မိသွားတယ်ဆိုရင် တောင်းပန်ပါတယ်ဗျာ။

Or, I can have you really pay attention by getting very quiet.

ဒါမှမဟုတ်လည်း အရမ်းကို တိတ်ဆိတ်တဲ့နည်းလမ်းနဲ့ ခင်ဗျားတို့ရဲ့

အာရုံစိုက်မှုကို ကျွန်တော်ရနိူင်ပါတယ်။

Some people broadcast the whole time.

တစ်ချို့တွေကတော့ တစ်ချိန်လုံးကို ဟောပြောနေကြပါတယ်။

Try not to do that.

ဒါကို မလုပ်မိအောင် ကြိုးစားကြပါ။

That's called sodcasting,

ဒါကို မကြားဝံ့၊ မနာသာပြောဆိုခြင်း လို့ခေါ်ပါတယ်။

(Laughter)

Imposing your sound on people around you carelessly and inconsiderately.

ခင်ဗျားရဲ့အသံကို အနီးတစ်ဝိုက်မှာရှိတဲ့ လူတွေအပေါ်ကို

ဂရုမစိုက်ပဲ၊ ကိုယ်ချင်းမစာပဲ ရိုက်သွင်းနေတာလေ။ နားထောင်မကောင်းပါဘူးဗျာ။

Not nice.

တကယ်တမ်းကျတော့ ဒါအားလုံး အများဆုံး သင်ဝင်လှုပ်ရှားတဲ့ နေရာကတော့

Of course, where this all comes into play most of all

is when you've got something really important to do.

ကျွန်တော်တို့တွေ တကယ်ကို အရေးတကြီး လုပ်ဆောင်စရာရှိတဲ့အချိန်တွေမှာပါ။

ဒီလိုမျိုး စင်ပေါ်မှာရပ်နေပြီး လူတွေကို ဟောပြောမယ့်

It might be standing on a stage like this and giving a talk to people.

အချိန်မျိုးဖြစ်ကောင်း ဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

It might be proposing marriage,

မင်္ဂလာပွဲမှာဆုတောင်းပတ္ထနာပြုနေချိန်

asking for a raise, a wedding speech.

မင်္ဂလာစကားမြွက်ကြားပေးဖို့ တောင်းခံနေချိန်လည်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်မှာပါ။

Whatever it is, if it's really important,

ဘာပဲဖြစ်ဖြစ်ပါ၊ ဒါဟာ တကယ်ကို အရေးကြီးပါတယ်။

you owe it to yourself to look at this toolbox

ဒီကိရိယာတန်ဆာပလာ ထည့်တဲ့ဘူးကို ကြည့်ရှု ထိန်သိမ်းဖို့နဲ့ စက်လည်ပတ်ဖို့ကတော့

and the engine that it's going to work on,

ခင်ဗျားကိုယ်တိုင်ပဲ တာဝန်ရှိတာပေါ့ဗျာ။

and no engine works well without being warmed up.

စက်ကို နွှေးမထားလို့ကတော့ ဘယ်စက်ကမှ လည်ပတ်မှာမဟုတ်ပါဘူးဗျာ။

Warm up your voice.

ခင်ဗျားတို့အသံကို နွှေးထားလိုက်ပါတော့။

Actually, let me show you how to do that.

အမှန်ကတော့ဗျာ ဒါကို ဘယ်လိုလုပ်ဆောင်တယ်ဆိုတာကို ခင်ဗျားတို့ကို ကျွန်တော်ပြသပါရစေ။

Would you all like to stand up for a moment?

ခင်ဗျားတို့အားလုံး တစ်ဆိတ်လောက် မတ်တပ်ရပ်ပေးလို့ရမလားဗျာ။

I'm going to show you

ကွန်တော်ဟောပြောပွဲမတိုင်ခင်တိုင်းမှာ ပြုလုပ်တဲ့ အသံပိုင်းဆိုင်ရာ

the six vocal warm-up exercises that I do before every talk I ever do.

သွေးပူလေ့ကျင့်ခန်း (၆)ခုကို ပြသပေးတော့မှာမို့လို့ပါ။

Any time you're going to talk to anybody important, do these.

ဘယ်ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးကို မဆို တစ်ချိန်ချိန်မှာ အရေးကြီးတဲ့ စကားပြောရတော့မယ်ဆိုရင် ဒါတွေကို လုပ်လိုက်ပါတော့။

First, arms up, deep breath in,

ပထမ လက်မောင်းတွေကို မြောက်လိုက်၊ အသက်ပြင်းပြင်းရှု၊

and sigh out, ahhhhh, like that.

ပြီးတော့ ရှိုက်ထုတ်လိုက်၊ အားဟား........ဒီလိုမျိုးပေါ့။

One more time.

နောက်တစ်ခေါက်လောက်ထပ်လုပ်လိုက်ပါဦး။

Ahhhh, very good.

အားဟား....အရမ်းကောင်းတယ်။

Now we're going to warm up our lips,

ကဲအခု ကျွန်တော်တို့ရဲ့နှုတ်ခမ်းတွေကို သွေးပူလေ့ကျင့်ခန်းလုပ်ပါတော့မယ်။

and we're going to go Ba, Ba, Ba, Ba,

ကျွန်တော်တို့ ဘာ ဘာ ဘာ ဘာ ဘာ ဘာ ဘာ ဘာ လို့အော်တော့မယ်။

Ba, Ba, Ba, Ba. Very good.

သိပ်ကောင်းတယ်။

ကဲအခုတော့ "ဘရား.......".

And now, brrrrrrrrrr,

just like when you were a kid.

ခင်ဗျားတို့ ကလေးလေးအရွယ်တုန်းကလိုလေ။ "

Brrrr. Now your lips should be coming alive.

ဘရား....."။ အခုဆိုရင်ခင်ဗျားတို့ နှုတ်ခမ်းတွေဟာ အသက်ဝင်လောက်ပြီပေါ့ဗျာ။

We're going to do the tongue next

နောက်ပြီး လာ လာ လာ လာ လာ လာ လာ လာ လာ ဆိုပြီး

with exaggerated la, la, la, la, la, la, la, la, la.

ချဲ့ကားလွန်းတဲ့နည်းနဲ့ လျှာကို လေ့ကျင့်ခန်း လုပ်ကြတော့မှာပါ။

Beautiful. You're getting really good at this.

မိုက်တယ်ဗျာ။ ခင်းဗျားတို့ဟာ တော်တော် တော်တဲ့လူတွေပဲဗျာ။

နောက်ပြီးတော့ "ရ..."ဆိုပြီးလျှာကို လိပ်လိုက်ပါ။

And then, roll an R. Rrrrrrr.

That's like champagne for the tongue.

ဒါကတော့ ရှန်ပိန်ကို လျှာပေါ်တို့လိုက်သလိုမျိုးပဲဗျို့။

Finally, and if I can only do one,

နောက်ဆုံးတစ်ခုကတော့ ဒါနဲ့ ခင်ဗျားတို့အနေနဲ့ ဒီတစ်ခုကိုပဲ လုပ်နိူင်တယ်ဆိုရင် ပေါ့၊

the pros call this the siren.

ဆရာကြီးတွေကတော့ ဒါကို "အချက်ပေးဥဩသံ"လို့ခေါ်ကြတယ်ဗျ။

It's really good. It starts with "we" and goes to "aw."

ဒါကတော်တော်ကောင်းပါတယ်။ "ဝီး"ဆိုတဲ့အသံနဲ့စတင်ပြီး၊ နောက် "အော်"လို့ဆိုလိုက်တယ်။

The "we" is high, the "aw" is low.

။ "ဝီး"ဆိုတာက အမြင့်သံ၊ "အော်"ဆိုတာက အနိမ့်သံ။

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ဆိုလိုက်တာက "ဝီးအော်"၊ ဝီးအော်" နဲ့ပေါ့။

So you go, weeeaawww, weeeaawww.

Fantastic. Give yourselves a round of applause.

ကောင်းလိုက်တာဗျာ။ ကိုယ့်ကိုကိုယ် လက်ခုပ်ဩဘာသံလေး တစ်လှည့်လောက် ပေးလိုက်ကြပါဦးဗျာ။

Take a seat, thank you.

ထိုင်နိူင်ကြပါပြီဗျာ၊ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ (လက်ခုပ်သံများ)

(Applause)

Next time you speak, do those in advance.

နောက်တစ်ခါ ခင်ဗျားတို့ စကားပြောတဲ့အခါ ဒါတွေကိုကြိုတင်လုပ်ထားလိုက်ကြပေတော့ဗျို့။

Now let me just put this in context to close.

ကဲအခုတော့ အဆုံးသတ်ဖို့ ဒါကို ဆက်စပ်စဉ်းစားရမယ့် အကြောင်းအရာထဲမှာ ထည့်သွင်းပါရစေဗျာ။

This is a serious point here.

အရေးကြီးတဲ့ အချက်တစ်ခုက ဒီမှာပါ။

This is where we are now, right?

ဒါက အခုကျွန်တော်တို့ရှိနေကြတဲ့နေရာလေ၊ ဟုတ်တယ်နော်။

We speak not very well

ဆူညံပြီးတော့ အသံအရည်အသွေးညံ့ဖျင်းတဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်မှာ ထိုင်နေကြတဲ့

to people who simply aren't listening

လူတွေဟာ ဘယ်လိုမှ နားထောင်လို့ မရဘူးဆိုတော့ ကျွန်တော်တို့ ကောင်းကောင်းမွန်မွန် စကားဘယ်လိုပြောရနိုင်မလဲ။

in an environment that's all about noise and bad acoustics.

I have talked about that on this stage in different phases.

ကျွန်တော် ဒီအကြောင်းကို အဆင့်မျိုးမျိုးနဲ့

ဒီစင်မြင့်ပေါ်မှာ ဟောပြောပြီးပါပြီ။

What would the world be like

အကယ်၍များ ရည်ရွယ်ချက်နဲ့ တကယ်ကို ကိုက်ညီမှုရှိတဲ့

if we were speaking powerfully

ပတ်ဝန်းကျင်တွေမှာ နိူးနိူးကြားကြားနဲ့ နားထောင်သူတွေကို ကျွန်တော်တို့တွေဟာ

to people who were listening consciously

အားကောင်းမောင်းသန်နဲ့ စကားပြောနေကြမယ်ဆိုရင် လောကကြီးက

in environments which were actually fit for purpose?

ဘယ်လိုများဖြစ်နေမှာပါလိမ့်မလဲဗျာ ဘယ်လိုများဖြစ်နေမှာပါလိမ့်မလဲ။

Or to make that a bit larger,

ဒါမှမဟုတ်လည်း နည်းနည်းလေး အကျယ်ချဲ့လိုက်ပြီးတော့ဗျာ၊ ကျွန်တော်တို့တွေဟာ

what would the world be like

အသံကို သတိရှိရှိနဲ့ ဖန်တီးနေပြီးတော့၊

if we were creating sound consciously

အသံကို သတိရှိရှိ အသုံးပြုပြီး

and consuming sound consciously

အသံအတွက် ကျွန်တော်တို့ ပတ်ဝန်းကျင်ကိုတွေကို

and designing all our environments

သတိရှိရှိ ပုံဖေါ်နေကြတယ်ဆိုရင်ရောဗျာ လောကကြီးက

ဘယ်လိုများဖြစ်နေမှာပါလိမ့်မလဲ။

consciously for sound?

That would be a world that does sound beautiful,

လှပတဲ့ အသံများဖြင့် ပြည့်နေမယ့် လောကတစ်ခုဖြစ်နေတော့မှာပေါ့ဗျာ။

and one where understanding would be the norm,

နားလည်မှုဆိုတာက ပုံမှန်စံတစ်ခုဖြစ်နေမယ့်

နေရာတစ်ခုပဲပေါ့။

and that is an idea worth spreading.

နောက်ပြီးတော့ ဒါဟာ စိတ်ကူးတစ်ခု ဖြန့်ကျက်နိူင်ပေးနိူင်မယ့်နေရာပေပဲပေါ့ဗျာ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။ (လက်ခုပ်သံများ)