How to speak so that people want to listen | Julian Treasure | TED

Julian Treasure: Nói thế nào để người khác muốn nghe

Translator: Truc H. Le Reviewer: An Nguyen Hoang

The human voice:

Giọng nói con người

It's the instrument we all play.

là thứ nhạc cụ chúng ta đều chơi,

Có lẽ nó là âm thanh quyền năng nhất trên đời.

It's the most powerful sound in the world, probably.

Nó là thứ duy nhất có thể gây tranh chiến

It's the only one that can start a war or say "I love you."

hoặc nói nên lời “Tôi yêu em”.

And yet many people have the experience

Nhưng nhiều người trải qua

that when they speak, people don't listen to them.

tình huống là khi họ nói, người khác không lắng nghe.

And why is that?

Vì sao lại thế?

How can we speak powerfully to make change in the world?

Làm thế nào để nói một cách mạnh mẽ

để tạo ra thay đổi cho thế giới?

What I'd like to suggest,

Gợi ý của tôi là

there are a number of habits that we need to move away from.

có một số tật xấu mà chúng ta cần bỏ.

Ở đây tôi đã tập hợp

I've assembled for your pleasure here seven deadly sins of speaking.

bảy lỗi chết người trong giao tiếp.

I'm not pretending this is an exhaustive list,

Tôi không nói danh sách đây đã kể ra được hết,

but these seven, I think, are pretty large habits that we can all fall into.

nhưng bảy điều này, theo tôi, là những

tật xấu lớn mà ai cũng có thể mắc.

First, gossip.

Thứ nhất, thèo lẻo,

Speaking ill of somebody who's not present.

nói xấu người vắng mặt.

Not a nice habit, and we know perfectly well

Không tốt, và ta biết tỏng

the person gossiping, five minutes later, will be gossiping about us.

kẻ ngồi lê đôi mách kia, năm phút sau

sẽ tung tin đồn thổi về ta.

Second, judging.

Thứ hai, sự phán xét.

We know people who are like this in conversation,

Chúng ta biết người như thế khi trò chuyện

and it's very hard to listen to somebody

và rất khó để lắng nghe ai đó

if you know that you're being judged and found wanting at the same time.

khi biết người ta đang phán xét mình

và chê bai mình là thiếu năng lực.

Third, negativity.

Thứ ba, sự tiêu cực.

Bạn có thể mắc phải tật này.

You can fall into this.

My mother, in the last years of her life, became very negative,

Mẹ tôi, trong các năm cuối đời,

trở nên rất chi là tiêu cực, nên nói cũng khó nghe.

and it's hard to listen.

Tôi nhớ có ngày tôi bảo bà,

I remember one day, I said to her, "It's October 1 today,"

“Hôm nay là 1/10”,

and she said, "I know, isn't it dreadful?"

bà đáp, “Mẹ biết, điều đó không khủng khiếp sao?”

(Laughter)

(Cười)

It's hard to listen when somebody's that negative.

Thật khó lắng nghe người tiêu cực như thế.

(Laughter)

And another form of negativity, complaining.

Một dạng khác của tiêu cực, là sự than phiền.

Well, this is the national art of the U.K.

Đây là môn nghệ thuật dân tộc của nước Anh.

It's our national sport.

Với ta là thể thao quốc gia. Chúng ta than về

We complain about the weather, sport, about politics, about everything,

thời tiết, thể thao, chính trị, tất tần tật,

but actually, complaining is viral misery.

nhưng than thở là nỗi khổ lan truyền.

It's not spreading sunshine and lightness in the world.

Nó không toả nắng và làm nhẹ gánh cho ai.

Excuses.

Sự biện hộ. Chúng ta đều đã gặp anh chàng này.

We've all met this guy.

Maybe we've all been this guy.

Chưa biết chừng ta đã từng là cậu ấy.

Some people have a blamethrower.

Vài người có cỗ máy ném lỗi.

They just pass it on to everybody else

Họ chỉ việc ném lỗi cho người khác,

and don't take responsibility for their actions,

từ chối trách nhiệm của hành vi,

thật khó lắng nghe những ai như thế.

and again, hard to listen to somebody who is being like that.

Penultimate, the sixth of the seven,

Điều thứ sáu trong bảy điều,

embroidery, exaggeration.

là sự tô màu, phóng đại.

It demeans our language, actually, sometimes.

Thực tế là đôi khi nó hạ cấp ngôn ngữ chúng ta.

For example, if I see something that really is awesome,

Ví dụ nếu tôi thấy một điều

thật sự tuyệt vời,

what do I call it?

tôi sẽ gọi nó là gì đây?

(Laughter)

(Cười)

And then, of course, this exaggeration becomes lying,

Dĩ nhiên sự phóng đại này trở thành bịa đặt,

nổ và nổ văng miểng, ta không còn muốn nghe

and we don't want to listen to people we know are lying to us.

kẻ ta biết là đang nói dối.

And finally, dogmatism.

Và cuối cùng, sự giáo điều,

The confusion of facts with opinions.

nhầm lẫn giữa thực tế và quan điểm.

When those two things get conflated,

Khi hai thứ đó được trộn vào nhau,

you're listening into the wind.

bạn chỉ nghe gió thổi.

You know, somebody is bombarding you with their opinions as if they were true.

Họ công kích bạn bằng ý kiến như thể đúng rồi.

Thật khó mà nghe cho nổi.

It's difficult to listen to that.

So here they are, seven deadly sins of speaking.

Đấy là bảy lỗi chết người trong nói năng.

These are things I think we need to avoid.

Theo tôi, đây là những thứ chúng ta cần tránh.

But is there a positive way to think about this?

Nhưng có cách nào tích cực để nghĩ về việc này không?

Yes, there is.

Có chứ!

I'd like to suggest that there are four really powerful cornerstones, foundations,

Tôi muốn gợi ý

bốn viên đá góc nhà, làm nền tảng chắc chắn,

that we can stand on if we want our speech

để làm chỗ đứng nếu muốn lời nói của ta nên mạnh

to be powerful and to make change in the world.

có sức làm thế giới đổi thay.

May thay, bốn điều này họp thành một chữ.

Fortunately, these things spell a word.

The word is "hail," and it has a great definition as well.

Chữ đó là “hail”, và ta có một định nghĩa tuyệt vời.

I'm not talking about the stuff that falls from the sky

Tôi không định nói về mưa đá trên trời

rơi xuống và đập vào đầu bạn.

and hits you on the head.

Mà tôi nói định nghĩa này,

I'm talking about this definition,

là chào thăm hay hoan hô nồng nhiệt,

to greet or acclaim enthusiastically,

chính là cách lời nói của ta được đón nhận

which is how I think our words will be received

if we stand on these four things.

nếu ta dựa vào bốn điều này.

So what do they stand for?

Vậy chúng viết tắt cho những chữ gì?

See if you can guess.

Xem bạn có đoán được không.

Chữ H, honesty (sự trung thực), dĩ nhiên rồi,

The H, honesty, of course,

being true in what you say, being straight and clear.

nói thật, nói thẳng, và rõ.

The A is authenticity, just being yourself.

Chữ A, authenticity (sự xác thực), hãy là chính bạn.

A friend of mine described it as standing in your own truth,

Một người bạn tôi mô tả điều này

là nói những gì bạn tin là thật,

which I think is a lovely way to put it.

tôi nghĩ gọi cách này thật hay.

The I is integrity, being your word,

Chữ I là integrity (sự chính trực), hãy là lời bạn nói,

actually doing what you say,

sống theo điều bạn nói,

and being somebody people can trust.

và là người đáng tin.

Và chữ L là love (tình yêu thương).

And the L is love.

I don't mean romantic love,

Ý tôi không phải tình yêu đôi lứa,

but I do mean wishing people well, for two reasons.

mà là cầu chúc an lành cho người khác, vì hai lí do.

First of all, I think absolute honesty may not be what we want.

Trước hết, tôi nghĩ có lẽ ta sẽ không muốn

sự trung thực tuyệt đối.

I mean, my goodness, you look ugly this morning.

Ý tôi là, ôi trời, sáng nay trông em xấu thật.

Perhaps that's not necessary.

Có lẽ điều đó không cần thiết.

Tempered with love, of course, honesty is a great thing.

Khi được nói bằng tình yêu, sự trung thực ấy là đáng quý.

But also, if you're really wishing somebody well,

Hơn nữa, nếu bạn thật sự mong an lành cho ai đó,

it's very hard to judge them at the same time.

thì khó để phán xét họ.

I'm not even sure you can do those two things simultaneously.

Tôi không chắc bạn có thể làm hai điều đó

trong cùng một lúc.

So hail.

Đó là h-a-i-l.

Also, now that's what you say,

Đó là những điều bạn nói,

and it's like the old song, it is what you say,

nhưng như ông bà thường dạy,

it's also the way that you say it.

ngoài điều bạn nói, còn là cách bạn nói.

You have an amazing toolbox.

Bạn có một hộp dụng cụ tuyệt vời.

This instrument is incredible,

Những dụng cụ này hay không thể tưởng được,

and yet this is a toolbox that very few people have ever opened.

nhưng có ít người từng mở nó ra.

I'd like to have a little rummage in there with you now

Tôi muốn lục lọi chiếc hộp này

cùng bạn và lấy ra vài món

and just pull a few tools out

that you might like to take away and play with,

có thể bạn muốn cầm lấy và thử chơi,

để tăng sức mạnh cho lời nói của bạn.

which will increase the power of your speaking.

Register, for example.

Âm vực, chẳng hạn.

Now, falsetto register may not be very useful most of the time,

Giọng the thé có lẽ không hiệu quả lắm,

but there's a register in between.

nhưng có một khoảng âm ở giữa.

I'm not going to get very technical about this

Tôi sẽ không đi vào kĩ thuật,

với các huấn luyện viên giọng nói.

for any of you who are voice coaches.

bạn có thể định dạng giọng của mình.

You can locate your voice, however.

So if I talk up here in my nose, you can hear the difference.

Nếu tôi nói ở mũi, có thể nghe thấy sự khác biệt.

Nếu tôi hạ giọng xuống cổ,

If I go down here in my throat,

thì giống giọng hầu hết chúng ta.

which is where most of us speak from most of the time.

But if you want weight,

Nhưng nếu bạn muốn tăng sức nặng,

you need to go down here to the chest.

thì cần hạ giọng xuống ngực.

You hear the difference?

Bạn nghe thấy sự khác biệt chưa?

We vote for politicians with lower voices, it's true,

Ta bỏ phiếu cho chính khách có giọng trầm, đúng thế,

because we associate depth with power

vì ta gắn độ trầm với sức mạnh

and with authority.

và quyền uy.

That's register.

Đó là âm vực.

Then we have timbre.

Rồi đến âm sắc.

It's the way your voice feels.

Đó là cảm giác mà giọng bạn đem đến.

Again, the research shows

Nghiên cứu cho thấy chúng ta chuộng

that we prefer voices which are rich, smooth, warm,

chất giọng truyền cảm, mượt, ấm - như sô cô la nóng.

like hot chocolate.

Well if that's not you, that's not the end of the world,

Nếu bạn không được vậy thì cũng không phải tận thế,

because you can train.

vì bạn có thể luyện.

Go and get a voice coach.

Tìm huấn luyện viên giọng.

And there are amazing things you can do

Và bạn có thể làm nên điều tuyệt vời

with breathing, with posture, and with exercises

với hơi thở, tư thế, và các bài luyện giọng

to improve the timbre of your voice.

bạn cải thiện âm sắc của mình.

Then prosody. I love prosody.

Rồi đến ngữ điệu. Tôi yêu ngữ điệu.

This is the sing-song, the meta-language

Đó là lúc người nói như hát, bằng siêu ngôn ngữ

that we use in order to impart meaning.

ta dùng để truyền tải ý nghĩa lời nói.

It's root one for meaning in conversation.

Đó là gốc rễ cho ý nghĩa trong hội thoại.

People who speak all on one note are really quite hard to listen to

Những ai chỉ nói đều đều,

không có sự thay đổi ngữ điệu

if they don't have any prosody at all.

thì rất khó để lắng nghe.

That's where the word "monotonic" comes from,

Từ “đơn điệu” từ đấy mà ra,

or monotonous, monotone.

hay sự đơn điệu, có tính đơn điệu.

Also, we have repetitive prosody now coming in,

Tiếp đó còn sinh ra ngữ điệu lặp lại,

where every sentence ends as if it were a question

khi mỗi lời nói kết thúc như một câu hỏi

when it's actually not a question, it's a statement?

dù nó không phải là câu hỏi, mà là câu khẳng định.

(Laughter)

(Cười)

And if you repeat that one,

Và nếu bạn cứ lặp đi lặp lại y như thế,

it's actually restricting your ability to communicate through prosody,

nó sẽ hạn chế khả năng giao tiếp

bằng ngữ điệu của bạn,

và tôi nghĩ điều này cũng không nên,

which I think is a shame,

so let's try and break that habit.

hãy cố bỏ tật xấu đó đi.

Nhịp độ. Tôi trở nên rất, rất chi hào hứng

Pace.

I can get very excited by saying something really quickly,

bằng cách nói rất, rất nhanh,

hoặc tôi có thể nói chậm ngay lại để nhấn mạnh,

or I can slow right down to emphasize,

and at the end of that, of course, is our old friend silence.

và ở cuối câu, dĩ nhiên, là người bạn cũ,

sự im lặng.

There's nothing wrong with a bit of silence in a talk, is there?

Không có gì sai với một chút im lặng

trong cuộc trò chuyện, đúng không?

We don't have to fill it with ums and ahs.

Ta không phải lấp bằng um và ah.

It can be very powerful.

Im lặng nhiều khi rất có uy.

Of course, pitch often goes along with pace

Dĩ nhiên, cao độ thường đi kèm nhịp độ

to indicate arousal, but you can do it just with pitch.

để thể hiện hứng khởi, nhưng có thể chỉ cần cao độ.

Where did you leave my keys?

Em để chìa khóa của anh ở đâu?

(Higher pitch) Where did you leave my keys?

Em để chìa khóa của anh ở đâu?

So, slightly different meaning in those two deliveries.

Ý nghĩa của hai câu nói hơi khác nhau

qua hai cách nói này.

And finally, volume.

Và cuối cùng, cường độ.

(Loud) I can get really excited by using volume.

Tôi có thể rất hào hứng bằng cách dùng cường độ.

Sorry about that, if I startled anybody.

Xin lỗi nếu tôi làm ai đó giật mình.

Or, I can have you really pay attention by getting very quiet.

Hoặc, tôi có thể khiến bạn thật sự chú ý

bằng cách nói rất khẽ.

Some people broadcast the whole time.

Có vài người lúc nào cũng phát sóng.

Try not to do that.

Hãy cố đừng làm thế.

That's called sodcasting,

Đấy gọi là lấy thịt đè người,

(Laughter)

Imposing your sound on people around you carelessly and inconsiderately.

áp đặt âm thanh của bạn lên người xung quanh

cách vô tâm và bất cẩn. Không tốt.

Not nice.

Dĩ nhiên, khi vận dụng tất cả những điều này

Of course, where this all comes into play most of all

is when you've got something really important to do.

là khi bạn phải nói điều gì đó quan trọng.

Có thể là đứng trên sân khấu

It might be standing on a stage like this and giving a talk to people.

và diễn thuyết trước khán giả.

It might be proposing marriage,

Có thể là cầu hôn,

asking for a raise, a wedding speech.

đề nghị tăng lương, phát biểu ở hôn lễ.

Whatever it is, if it's really important,

Sự kiện nào đi nữa, nếu nó rất quan trọng,

you owe it to yourself to look at this toolbox

bạn tự thấy mình cần đến công cụ này

and the engine that it's going to work on,

và cỗ máy sẽ được vặn lên,

and no engine works well without being warmed up.

và không máy nào chạy tốt nếu không được làm ấm.

Warm up your voice.

Hãy làm ấm giọng bạn.

Actually, let me show you how to do that.

Hãy để tôi chỉ cách.

Would you all like to stand up for a moment?

Các bạn có thể cùng đứng lên một lát không?

I'm going to show you

Tôi sẽ chỉ bạn sáu bài khởi động giọng nói

the six vocal warm-up exercises that I do before every talk I ever do.

mà tôi luôn làm trước mỗi bài diễn thuyết.

Any time you're going to talk to anybody important, do these.

Khi sắp nói với ai quan trọng, hãy làm như sau

First, arms up, deep breath in,

Đầu tiên, hai tay dơ lên, hít sâu,

and sigh out, ahhhhh, like that.

và thở ra, ahhhhh, như thế.

One more time.

Một lần nữa nào.

Ahhhh, very good.

Ahhhh, rất tốt.

Now we're going to warm up our lips,

Giờ chúng ta sẽ làm ấm môi.

and we're going to go Ba, Ba, Ba, Ba,

Nào hãy nói ba, ba, ba, ba,

Ba, Ba, Ba, Ba. Very good.

ba, ba, ba, ba. Rất tốt.

And now, brrrrrrrrrr,

Và bây giờ, brrrrrrrrrr,

just like when you were a kid.

y như lúc bạn còn là trẻ con.

Brrrr. Now your lips should be coming alive.

Brrrr. Giờ thì môi bạn đầy sức sống.

We're going to do the tongue next

Tiếp đến là bài tập lưỡi

with exaggerated la, la, la, la, la, la, la, la, la.

bằng cách cường điệu la, la, la, la, la, la, la, la, la.

Beautiful. You're getting really good at this.

Giỏi. Bạn làm rất tốt.

Và rồi, cuốn lưỡi thành chữ R. Rrrrrrr.

And then, roll an R. Rrrrrrr.

That's like champagne for the tongue.

Giống như thấm rượu sâm banh cho lưỡi.

Finally, and if I can only do one,

Cuối cùng, tôi sẽ làm mẫu một lần,

the pros call this the siren.

dân chuyên gọi đây là tiếng còi.

It's really good. It starts with "we" and goes to "aw."

Cách này rất tốt. Nó đi từ chữ “we” đến chữ “aw”,

The "we" is high, the "aw" is low.

“we” cao, “aw” thấp.

Nào ta bắt đầu, weeeaawww, weeeaawww.

So you go, weeeaawww, weeeaawww.

Fantastic. Give yourselves a round of applause.

Tuyệt. Hãy cho bạn một tràng pháo tay.

Take a seat, thank you.

Mời mọi người ngồi, xin cảm ơn. (Vỗ tay)

(Applause)

Next time you speak, do those in advance.

Lần sau trước khi nói chuyện, bạn hãy làm các điều này.

Now let me just put this in context to close.

Bây giờ tôi xin tổng kết.

This is a serious point here.

Đây là điểm quan trọng.

This is where we are now, right?

Đây là tình trạng của chúng ta, đúng không?

We speak not very well

Chúng ta nói không được tốt,

to people who simply aren't listening

với người không lắng nghe,

in an environment that's all about noise and bad acoustics.

trong một môi trường đầy tiếng ồn và tạp âm.

I have talked about that on this stage in different phases.

Tôi đã nói điều đó trên diễn đàn này

vào những lúc khác nhau.

What would the world be like

Thế giới sẽ ra sao

if we were speaking powerfully

nếu ta nói mạnh mẽ hơn

to people who were listening consciously

với những người chăm chú lắng nghe

in environments which were actually fit for purpose?

trong một môi trường thích hợp để trò chuyện?

Or to make that a bit larger,

Nhìn rộng hơn,

what would the world be like

thế giới sẽ ra sao

if we were creating sound consciously

nếu ta tạo ra thanh âm một cách có ý thức

and consuming sound consciously

và lắng nghe âm thanh một cách có ý thức

and designing all our environments

và thiết kế không gian

một cách có ý thức cho việc chuyện trò?

consciously for sound?

That would be a world that does sound beautiful,

Thế giới ấy nghe thật tuyệt,

and one where understanding would be the norm,

một thế giới lấy hiểu biết

làm tiêu chuẩn cho mình,

and that is an idea worth spreading.

đó là một ý tưởng đáng sẻ chia.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

Xin cảm ơn. (Vỗ tay)