Teach every child about food | Jamie Oliver

Translator: Emilia Larrachea Reviewer: Marko Marcevski

За жал,

Sadly,

во следните 18 минути додека зборувам

in the next 18 minutes when I do our chat,

четворица Американци

four Americans that are alive

ќе умрат

will be dead through the food that they eat.

од храната што ја јадат.

Името ми е Џејми Оливер (Jamie Oliver). Имам 34 години.

My name's Jamie Oliver.

I'm 34 years old.

Од Есекс сум, во Англија

I'm from Essex in England

и во последните седум години

and for the last seven years

работам прилично напорно

I've worked fairly tirelessly to save lives in my own way.

на тоа да спасам животи на свој начин.

Не сум доктор.

I'm not a doctor;

Јас сум готвач;

I'm a chef,

I don't have expensive equipment

немам скапа опрема

or medicine.

или лекови

I use information, education.

Користам информации, образование.

I profoundly believe that the power of food

Длабоко сум уверен дека моќта на храната

has a primal place in our homes

е примарно место во нашите домови

that binds us to the best bits of life.

кое не врзува за најдобрите делови од нашите животи.

Живееме во ужасна,

We have an awful, awful reality right now.

ужасна стварност во моментов.

America, you're at the top of your game.

Америко, вие сте на врвот.

Ова е една од најнездравите земји на светот.

This is one of the most unhealthy countries in the world.

Can I please just see a raise of hands

Можат ли, ве молам, да дигнат рака

оние од вас кои имаат деца?

for how many of you have children in this room today?

Ве молам дигнете рака.

Put your hands up.

You can continue to put your hands up, aunties and uncles as well.

Тетки, вујковци, продолжете...

Подигнете раце. Тетки и тетиновци, исто така.

Most of you. OK.

Поголемиот број.ОК.

We, the adults of the last four generations,

Ние, возрасните од последните четири генерации

have blessed our children with the destiny

на своите деца им ја подаривме судбината

of a shorter lifespan than their own parents.

да имаат пократок животен век

од своите родители.

Вашето дете ќе живее живот десет години пократок

Your child will live a life ten years younger than you

од вашиот

заради сликата за храната што околу нив ја имаме изградено.

because of the landscape of food that we've built around them.

Две третини од луѓето во оваа просторија,

Two-thirds of this room,

денес во Америка, имаат прекумерна тежина или прекумерна дебелина.

today, in America, are statistically overweight or obese.

Вие сте во ред, но ќе дојдеме и до вас, не се грижите.

You lot, you're all right,

but we'll get you eventually, don't worry.

(смеење)

(Laughter)

Ок?

Статистиката за лошото здравје е јасна,

The statistics of bad health are clear,

многу јасна.

very clear.

Го поминуваме животот во параноја од смрт, убиства,

We spend our lives being paranoid about death, murder, homicide,

сешто. Тоа е на насловните страни на сите весници, CNN.

you name it; it's on the front page of every paper, CNN.

Погледнете, убиствата се на дното, боже.

Look at homicide at the bottom, for God's sake.

Гледате?

Right?

(смеење)

(Laughter)

(аплауз)

(Applause)

Секоја од овие црвени

Every single one of those in the red is a diet-related disease.

е болест поврзана со исхраната.

Било кој доктор, специјалист ќе ви го каже тоа.

Any doctor, any specialist will tell you that.

Факт. Болестите кои се поврзани со исхраната се најголемиот убиец

Fact: diet-related disease is the biggest killer

во Соединетите Држави, овој момент, денес.

in the United States, right now, here today.

Тоа е глобален проблем.

This is a global problem.

Тоа е катастрофа.

It's a catastrophe.

It's sweeping the world.

Тоа го уништува светот.

England is right behind you, as usual.

Англија е веднаш зад вас, по обичај.

(смеење)

(Laughter)

Знаев дека се блиски, но не толку блиски.

I know they were close, but not that close.

Потребна ни е револуција.

We need a revolution.

Mexico, Australia, Germany,

Мексико, Австралија, Германија, Индија, Кина,

India, China,

сите имаат огромен проблем со дебелина и лошо здравје.

all have massive problems of obesity and bad health.

Размислете за пушењето.

Think about smoking.

Тоа денес чини многу помалку од борбата со дебелината.

It costs way less than obesity now.

Дебелината изнесува кај вас Американците

Obesity costs you Americans 10 percent of your health-care bills,

10% од вашето здравствено осугурување.

150 billion dollars a year.

150 милијарди долари годишно.

За 10 години двојно ќе се зголеми.

In 10 years, it's set to double:

300 милијарди долари годишно.

300 billion dollars a year.

Let's be honest, guys, you haven't got that cash.

И да бидеме искрени, луѓе, вие немате толку пари.

(Laughter)

(смеење)

Дојдов овде за да започнам прехрамбена револуција

I came here to start a food revolution that I so profoundly believe in.

во која длабоко верувам.

Таа ни е потребна. Сега е моментот.

We need it. The time is now.

We're in a tipping-point moment.

Се наоѓаме на пресвртницата.

I've been doing this for seven years.

Ова го работам седум години.

I've been trying in America for seven years.

Во Америка се обидувам седум години.

Now is the time when it's ripe -- ripe for the picking.

Сега е моментот кога е зрело - зрело за берба.

Одев во центарот на случувањата.

I went to the eye of the storm.

Отидов во Западна Вирџинија, најнездравата држава во Америка.

I went to West Virginia, the most unhealthy state in America.

Таква беше минатата година.

Or it was last year.

We've got a new one this year, but we'll work on that next season.

Оваа година имаме нова, но на тоа ќе работиме следната сезона.

(Laughter)

(смеење)

Хентингтон, Западна Вирџинија.

Huntington, West Virginia. Beautiful town.

Преубав град.

I wanted to put heart and soul and people,

Сакав луѓето, со срце и душа,

your public,

вашата јавност,

around the statistics that we've become so used to.

да ја сфатат статистиката на која толку

сме навикнати.

I want to introduce you to some of the people that I care about:

Сакам да ви претставам некои луѓе за кои се грижам.

your public, your children.

Ваши луѓе. Ваши деца.

Сакам да ви покажам слика од мојата пријателка Британи.

I want to show a picture of my friend Brittany.

She's 16 years old.

Таа има 16 години.

И остануваат уште 6 години живот

She's got six years to live

благодарејќи на храната што ја јаде.

because of the food that she's eaten.

Таа е трета генерација на Американци

She's the third generation of Americans

that hasn't grown up within a food environment

што не израснала во амбиент каде,

where they've been taught to cook at home or in school,

во училиште или дома, ги учат да готват.

ниту нејзината мајка ни мајката на нејзината мајка.

or her mom, or her mom's mom.

She has six years to live.

И остануваат уште 6 години живот.

She's eating her liver to death.

Таа си го јаде сопствениот црн дроб до смрт.

Стејси, од семејството Едвардс.

Stacy, the Edwards family.

This is a normal family, guys.

Ова е нормално семејство, луѓе.

Стејси дава се од себе, но и таа е трета генерација;

Stacy does her best, but she's third-generation as well;

никогаш не ја учеле да готви, дома или на училиште.

she was never taught to cook at home or at school.

Тоа семејство е прекумерно дебело.

The family's obese.

Justin here, 12 years old, he's 350 pounds.

Џастин, има 12 години.

Има 175 кг.

Го исмејуваат, Боже.

He gets bullied, for God's sake.

Ќерката, Кејти, има 4 години.

The daughter there, Katie, she's four years old.

Таа е прекумерно дебела уште пред да тргне во основно училиште.

She's obese before she even gets to primary school.

Мариса. Таа е во ред. Таа е една од вас.

Marissa, she's all right, she's one of your lot.

Но знаете што? Нејзиниот татко, кој бил прекумерно дебел,

But you know what?

Her father, who was obese, died in her arms,

и умрел на раце.

And then the second most important man in her life,

И наскоро вториот најважен човек во нејзиниот живот,

нејзиниот чичко, умрел од дебелина.

her uncle, died of obesity,

and now her step-dad is obese.

Сега нејзиниот очув е прекумерно дебел.

You see, the thing is,

Видете, случајот со

obesity and diet-related disease

дебелината и болестите поврзани со исхраната

е таков да не се повредуваат само луѓето кои боледуваат;

doesn't just hurt the people that have it;

туку и сите нивни пријатели, семејството,

it's all of their friends, families, brothers, sisters.

браќата, сестрите.

Пасторот Стив.

Pastor Steve:

Инспиративен човек. Еден од моите први сојузници во Хантингон, во Западна Вирџинија.

an inspirational man,

one of my early allies in Huntington, West Virginia.

Тој е на самиот раб на овој проблем.

He's at the sharp knife-edge of this problem.

Тој мора да ги закопува луѓето.

He has to bury the people, OK?

И доста му е од тоа. Доста му е да ги закопува своите пријатели

And he's fed up with it.

He's fed up with burying his friends, his family, his community.

и семејството и заедницата.

Со доаѓањето на зимата трипати повеќе луѓе умираат.

Come winter, three times as many people die.

He's sick of it.

Смачено му е од тоа.

Ова е болест што може да се спречи. Отфрлање на животот.

This is preventable disease. Waste of life.

Инаку, во ова се закопуваат.

By the way, this is what they get buried in.

Не сме спремни да го работиме ова.

We're not geared up to do this.

Неможат ни да се изнесат од вратата, сериозен сум.

Can't even get them out the door, and I'm being serious.

Can't even get them there. Forklift.

Неможат ни да ги помрднат. Користат вилушкар.

Ок, го гледам тоа како триаголник, ок?

OK, I see it as a triangle, OK?

This is our landscape of food.

Ова е слика од нашата храна.

I need you to understand it.

Важно ми е да разберете.

You've probably heard all this before.

Веројатно сето ова сте го чуле порано,

но да повториме уште еднаш.

Over the last 30 years,

Во последните 30 години,

what's happened that's ripped the heart out of this country?

што е она што се случило што го искорнало срцето на оваа земја?

Да бидеме директни и искрени.

Let's be frank and honest.

Па, модерен живот.

Well, modern-day life.

Let's start with the Main Street.

Да почнеме со Главната улица.

Брзата храна ја презема целата земја. Тоа го знаеме.

Fast food has taken over the whole country; we know that.

Големите фирми се едни од најмоќните

The big brands are some of the most important powers,

powerful powers, in this country.

имаат големо влијание во оваа земја.

Супермаркетите исто така.

(Sighs)

Supermarkets as well.

Големите компании. Големите компании.

Big companies. Big companies.

Пред 30 години поголемиот дел од храната

Thirty years ago, most of the food

била во главно локална и воглавно свежа.

was largely local and largely fresh.

Сега е најчесто обработена и полна со секакви адитиви,

Now it's largely processed and full of all sorts of additives,

додатни состојки и остатокот од приказната го знаете.

extra ingredients, and you know the rest of the story.

Големината на порцијата очигледно е огромен, огромен проблем.

Portion size is obviously a massive, massive problem.

Етикетите се огромен проблем.

Labeling is a massive problem.

Етикетите во оваа земја се срамота.

The labeling in this country is a disgrace.

Тие сакаат сами да се регулираат.

The industry wants to self-police themselves.

Индустријата сака да се контролира самата себеси.

Што, во вакви околности? Тие тоа не го заслужуваат.

What, in this kind of climate? They don't deserve it.

How can you say something is low-fat when it's full of so much sugar?

Како можете да кажете дека нешто е диетално кога е преполно со шеќер?

Домот.

Home.

Најголемиот проблем со домот

The biggest problem with the home

е што тој беше срце

is that used to be the heart of passing on food culture,

на учење за храната и култура на храната,

што го формираше нашето друштво

what made our society.

That is not happening anymore.

Тоа веќе не се случува.

Знаете, како одиме на работа и нашиот живот се менува,

And you know, as we go to work and as life changes,

и како животот секогаш еволуира,

and as life always evolves,

мораме на тоа да гледаме холистички--

we kind of have to look at it holistically --

да дадеме чекор наназад и да ја провериме состојбата

step back for a moment, and re-address the balance.

Тоа не се случува. Не се случува веќе 30 години.

It hasn't happened for 30 years, OK?

Сакам да ви ја покажам ситуацијата

I want to show you a situation

која е многу нормална

that is very normal right now; the Edwards family.

моментално. Семејството Едвардс.

(Video) Jamie Oliver: Let's have a talk.

(Видео) Џејми Оливер: Да поразговараме.

Овие работи поминуваат низ твоето и телата на твоето семејство

This stuff goes through you and your family's body every week.

секоја недела.

And I need you to know

И мораш да знаеш дека ова ќе ги убие твоите деца.

that this is going to kill your children early.

How are you feeling?

Како се чуствуваш?

Stacy: Just feeling really sad and depressed right now.

Стејси: Се чуствувам многу тажно и депримирано сега.

Но, знаеш, сакам моите деца да успеат во животот,

But, you know, I want my kids to succeed in life

а ова нема да им помогне во тоа.

and this isn't going to get them there.

Но јас ги убивам.

But I'm killing them.

ЏО: Да, ги убиваш. Така е.

JO: Yes you are. You are.

Но тоа можеме да го спречиме.

But we can stop that.

Нормално. Да поминеме на училиштата,

Normal.

Let's get on schools,

нешто за што прилично сум стручен.

something that I'm fairly much a specialist in.

ОК. Училиште.

OK, school.

Што е училиште? Кој го измислил? Која е целта на училиштето?

What is school? Who invented it? What's the purpose of school?

Училиштето е секогаш правено за да не наоружа со алатите

School was always invented to arm us with the tools

да бидеме креативни, да работиме фантастични работи,

to make us creative, do wonderful things,

make us earn a living, etc., etc.

да научиме да заработиме за живот, итн, итн, итн.

You know, it's been kind of in this sort of tight box for a long, long time, OK?

Знаете, училиштето е веќе долго, долго како таа некаква тесна кутија.

ОК?

Но ја немаме баш развиено

But we haven't really evolved it

за да излегува на крај со здравствените катастрофи на Америка, ок?

to deal with the health catastrophes of America, OK?

Училишната храна е нешто

School food is something

што голем број на деца--поточно 31 милион дневно--

that most kids -- 31 million a day, actually --

го јадат два пати дневно, најчесто

have twice a day, more than often, breakfast and lunch,

појадок и ручек, 180 денови годишно.

180 days of the year.

Би можеле да кажеме дека училишната храна е прилично важна,

So you could say that school food is quite important, really,

судејќи спрема околностите.

judging the circumstances.

(Laughter)

(смеење)

Before I crack into my rant,

Пред да почнам да бладам,

што, сигурен сум, сите го чекате...

which I'm sure you're waiting for --

(Laughter)

(смеење)

морам да кажам една работа, која е многу важна

I need to say one thing, and it's so important

in, hopefully, the magic that happens and unfolds

за, се надевам, магијата која ќе се случи и развива

in the next three months.

во следните три месеци.

Готвачките на ручек во Америка...

The lunch ladies, the lunch cooks of America --

се нудам да бидам нивен амбасадор.

I offer myself as their ambassador.

I'm not slagging them off.

Не велам дека се мрзливи.

They're doing the best they can do.

Тие работат најдобро што умеат

Работат најдобро што знаат.

They're doing their best.

Но тие го работат она што им се кажува,

But they're doing what they're told,

а она што им се кажува да го работат е погрешно.

and what they're being told to do is wrong.

The system is highly run by accountants;

Со системот во главно го управуваат сметководители.

there's not enough, or any, food-knowledgeable people in the business.

Нема доволно, или воопшто нема,

во таа работа луѓе кои знаат нешто за храната.

There's a problem:

Тука е проблемот.

If you're not a food expert, and you've got tight budgets

Ако не сте стручњак за храна и имате мал буџет

кој само се смалува, тогаш не можете да бидете креативен,

and it's getting tighter, then you can't be creative,

не можете да замачкате нешто и да напишете различни рецепти.

you can't duck and dive and write different things around things.

Ако сте сметководител, работите со финансии,

If you're an accountant, and a box-ticker,

единствена работа која можете да ја направите во вакви околности

the only thing you can do in these circumstances

е да купувате евтини срања.

is buy cheaper shit.

Now, the reality is,

Е сега, вистина е

the food that your kids get every day is fast food,

дека храната што вашите деца ја јадат секој ден е брза храна,

многу обработена,

it's highly processed,

there's not enough fresh food in there at all.

во која воопшто нема доволно свежа храна.

Знаете, количината на адитивите, Е броевите, состојките за кои не би верувале..

You know, the amount of additives, E numbers,

ingredients you wouldn't believe --

there's not enough veggies at all.

Воопшто нема доволно зеленчук. Помфритот се смета за зеленчук.

French fries are considered a vegetable.

Пица за појадок. Ни чинии не им даваат.

Pizza for breakfast. They don't even get crockery.

Ножеви и вилушки? Не, премногу се опасни.

Knives and forks? No, they're too dangerous.

Во училницата имаат ножици,

They have scissors in the classroom,

но не и ножеви и вилушки, не.

but knives and forks? No.

And the way I look at it is:

Јас на тоа гледам вака, ако немате ножеви и вилушки

If you don't have knives and forks in your school,

тогаш во потполност ја подржувате,

you're purely endorsing,

from a state level, fast food, because it's handheld.

на државно ниво, брзата храна. Затоа што се држи во рака.

И да, инаку, тоа е брза храна. Тоа се сендвичи,

And yes, by the way, it is fast food:

It's sloppy Joes, it's burgers,

хамбургери, виршли,

it's wieners, it's pizzas, it's all of that stuff.

пици, сите тие работи.

(Sighs)

Ten percent of what we spend on health care, as I said earlier,

10 проценти од она што го трошите на здравството, како што порано реков,

is on obesity, and it's going to double.

оди во дебелина. И ќе се дуплира.

Не ги учиме нашите деца.

We're not teaching our kids.

There's no statutory right to teach kids about food,

Не постои уставно право да ги учиме децата за храната,

во основното или средното училиште. ОК?

elementary or secondary school, OK?

Не ги учиме децата за храната. Нели така?

We don't teach kids about food, right?

Ова е кратко видео од едно основно училиште,

And this is a little clip from an elementary school,

што е многу вообичаено во Англија.

which is very common in England.

Видео: Кој знае што е ова?

(Video) Who knows what this is?

Child: Potatoes.

Дете: Компир. Џејми Оливер: Компир? Значи, ти мислиш дека е ова компир?

Jamie Oliver: Potato? So, you think these are potatoes?

Дали знаете што е ова?

Do you know what that is?

Do you know what that is?

Знаете ли што е ова? Дете: Брокола?

Child: Broccoli?

ЏО: А ова? Нашиот стар добар пријател.

JO: What about this? Our good old friend.

Знаеш ли што е ова срце? Дете: Целер.

Child: Celery.

JO: No. What do you think this is?

ЏО: Не. Што мислиш ти, што е ова? Дете: Лук. ЏО: Лук? Не.

Child: Onion. JO: Onion? No.

Џејми Оливер: Веднаш добивате многу јасна слика

JO: Immediately you get a really clear sense

of "Do the kids know anything about where food comes from?"

за тоа дали децата знаат нешто за тоа од каде доаѓа храната.

Видео: ЏО: Кој знае што е ова? Дете: Хм, крушка.

Who knows what that is? Child: Uh, pear?

ЏО: Што мислиш ти, што е ова? Дете: Не знам.

JO: What do you think this is? Child: I don't know.

ЏО: Ако децата не знаат што се овие работи,

JO: If the kids don't know what stuff is,

тогаш никогаш нема да ги јадат.

then they will never eat it.

(смеење)

(Laughter)

ЏО: Нормално. Англија и Америка,

JO: Normal. England and America,

Англија и Америка.

England and America.

Guess what fixed that.

Погодете како да го поправиме ова. Погодете како да го поправиме.

Со две предавања од по еден саат.

Two one-hour sessions.

Мораме да почнеме да ги учиме нашите деца

We've got to start teaching our kids about food in schools, period.

за храната во школите, точка.

(Applause)

(аплауз)

Сакам да ви раскажам нешто,

I want to tell you about something

сакам да ви раскажам нешто што на некој начин

that kind of epitomizes the trouble that we're in, guys, OK?

ја сумира оваа невоља во која се наоѓаме. Ок?

Сакам да зборувам за нешто толку основно како што е млекото.

I want to talk about something so basic as milk.

Every kid has the right to milk at school.

Секое дете има право на млеко во училиштето.

Your kids will be having milk at school, breakfast and lunch, right?

Вашите деца ќе пијат млеко во училиштето, за појадок и ручек. Така ли?

Ќе испијат две чаши. Ок?

They'll be having two bottles, OK?

И поголемиот број на деца и испиваат.

And most kids do.

But milk ain't good enough anymore.

Но млекото веќе не е доволно добро.

Don't get me wrong, I support milk --

Бидејќи некој во одборот за млеко - и немојте погрешно да ме разберете,

јас го подржувам млекото, но некој во одборот за млеко

but someone at the milk board

веројатно му дал многу пари на некој помошник,

probably paid a lot of money for some geezer to work out

кој смислил дека ако ставите куп вкус и боја

that if you put loads of flavorings,

и шеќер во млекото,

colorings and sugar in milk,

децата повеќе ќе го пијат. Да.

more kids will drink it.

Yeah.

(аплауз)

И сега очигледно тоа ќе продолжи.

Obviously now that's going to catch on

Одборот за јаболко ќе смисли

the apple board is going to work out

дека ако направат јаболко со прегорен шеќер децата ќе јадат и повеќе јаболки.

that if they make toffee apples they'll eat more as well.

Разбирате што мислам?

Do you know what I mean?

Спрема мене, нема потреба да се додаваат вкусови во млекото.

For me, there isn't any need to flavor the milk.

Ок? Шеќерот го има во се.

Okay? There's sugar in everything.

Знам што се оди во тие состојки.

I know the ins and outs of those ingredients.

Тој се наоѓа во се. Дури ни млекото го нема избегнато

It's in everything.

Even the milk hasn't escaped the kind of modern-day problems.

овој вид на модерен проблем.

Еве го нашето млеко. Овде е нашето пакување.

There's our milk. There's our carton.

Во тоа има скоро исто толку шеќер

In that is nearly as much sugar as one of your favorite cans of fizzy pop,

колку и во една од вашите омилени лименки газиран сок.

А тие дневно пијат две.

and they are having two a day.

So, let me just show you.

Дозволете да ви покажам.

We've got one kid, here --

Имаме едно дете кое

зема, гледате, 8 супени лажици шеќер дневно.

having, you know, eight tablespoons of sugar a day.

You know, there's your week.

Гледате, ова е за една недела.

There's your month.

Ова е за еден месец.

And I've taken the liberty of putting in

И овде ставив

just the five years of elementary school sugar,

шеќер за пет години основно училиште,

само од млекото.

just from milk.

Не знам за вас,

Now, I don't know about you guys,

но судејќи по овие околности

but judging the circumstances, right,

any judge in the whole world,

било кој судија од овој свет

би ја погледнал статистиката и доказите

would look at the statistics and the evidence,

and they would find any government of old guilty of child abuse.

и би ја обвинил секоја влада

за злоставување на децата. Тоа го верувам јас.

That's my belief.

(аплауз)

(Applause)

(Applause ends)

Сега, да сум дошол овде, а би сакал да сум можел да дојдам денес

Now, if I came up here, and I wish I could come up here today

и да донесам лек за СИДА, или рак,

and hang a cure for AIDS or cancer,

вие би сте се тепале за да дојдете до мене.

you'd be fighting and scrambling to get to me.

This, all this bad news, is preventable.

Можно е сите овие лоши вести да се спречат

Тоа е добрата вест.

That's the good news.

It's very, very preventable.

Навистина е можно да се спречи.

Да размислиме малку, имаме проблем овде

So, let's just think about, we got a problem here,

потребно е да почнеме наново.

we need to reboot.

Ок, значи во мојот свет, што би требало да направиме?

Okay so, in my world, what do we need to do?

Еве во што е работата.

Here is the thing, right,

it cannot just come from one source.

Не може да дојде само од еден извор.

Да се почне од почеток и да се направи видлива промена,

To reboot and make real tangible change,

стварна промена, на тој начин за да можам да ве погледнам во очи

real change, so that I could look you in the white of the eyes

и да кажам „ За 10 години,

and say, "In 10 years' time,

животите на вашите деца,

the history of your children's lives,

среќата - и да не заборавиме, попаметни сте ако се храните здраво,

happiness -- and let's not forget, you're clever if you eat well,

знаете ќе живеете подолго,

you know you're going to live longer --

и сето тоа, сето ќе изгледа поинаку. ОК?“

all of that stuff, it will look different. OK?"

Значи, супермаркети.

So, supermarkets.

Каде што сеуште толку религиозно купувате?

Where else do you shop so religiously?

Од недела до недела.

Week in, week out.

How much money do you spend, in your life, in a supermarket?

Колку пари трошите, во својот живот, во супермаркет?

Love them.

Ги обожавам. Тие ни зборуваат што сакаме. Во ред.

They just sell us what we want. All right.

They owe us to put a food ambassador in every major supermarket.

Ни должат да стават амбасадор на храна

во секој голем супермаркет.

They need to help us shop.

Мораат да ни помогнат во купувањето. Мораат да ни покажат како се готват

They need to show us how to cook quick, tasty, seasonal meals

брзи, вкусни, сезонски јадења

за луѓе кои се зафатени.

for people that are busy.

Тоа не е скапо.

This is not expensive.

Во некои тоа го прават. И би требало да се направи во цела

It is done in some, and it needs to be done across the board

Америка наскоро и брзо.

in America soon, and quick.

Големите фирми, знаете, ланците на храна

The big brands, you know, the food brands,

би требало да воведат образование за храната

need to put food education at the heart of their businesses.

во самото срце на своето работење.

I know, easier said than done.

Знам, полесно е да се каже отколку да се направи.

It's the future. It's the only way.

Тоа е иднината. Тоа е единствениот начин.

Fast food.

Брза храна. Индустријата за брза храна

With the fast-food industry

е многу конкурентна.

you know, it's very competitive.

Имав многу тајни хартии и зделки

I've had loads of secret papers and dealings

со ресторантите за брза храна.

with fast food restaurants.

Знам како го прават тоа.

I know how they do it.

I mean, basically they've weaned us on

Мислам, не навлекоа

на тие дози на шеќер, сол, масти, x, y и z.

to these hits of sugar, salt and fat, and x, y, and z,

И сите ги сакаат. Зарем не?

and everyone loves them, right?

Така да, овие типови мораат да бидат дел од решението.

So, these guys are going to be part of the solution.

Но мораме да ја наведеме владата да работи

But we need to get the government to work

со сите снабдувачи на брза храна и ресторанската индустрија.

with all of the fast food purveyors and the restaurant industry,

И за пет, шест, седум години да не

and over a five, six, seven year period

одвикнат од екстремните количини

wean of us off the extreme amounts

of fat, sugar and all the other non-food ingredients.

масти, шеќер и сите останати состојки кои не се храна.

Сега, да се вратам на големите фирми, етикетите,

Now, also, back to the sort of big brands:

labeling, I said earlier, is an absolute farce

претходно реков, тие се комплетна фарса

and has got to be sorted.

и тоа мора да се среди.

ОК, училиште.

OK, school.

Obviously, in schools, we owe it to them

Очигледно, во училиштата сме должни

да осигураме да тие 180 денови годишно

to make sure those 180 days of the year,

почнувајќи од осетливата 4та година

from that little precious age of four,

до 18, 20, 24, било до каде,

until 18, 20, 24, whatever,

мора да им се готви

they need to be cooked proper, fresh food

соодветна свежа храна

од локалните добавувачи, ок?

from local growers on site, OK?

Ви требало да постои нов стандард за соодветна свежа храна

There needs to be a new standard of fresh, proper food

за вашите деца. Зарем не?

for your children, yeah?

(аплауз)

(Applause)

Under the circumstances, it's profoundly important

Под овие околности, исклучително е значајно

да секое дете во Америка го заврши училиштето

that every single American child leaves school

knowing how to cook 10 recipes

знаејќи да готви 10 рецепти

that will save their life.

кои ќе му го спасат животот.

Животни вештини.

Life skills.

(Applause)

(аплауз)

Тоа значи да можат да бидат студенти, млади родители

That means that they can be students, young parents,

и да се способни да се снајдат

and be able to sort of duck and dive around the basics of cooking,

со основите на готвењето,

no matter what recession hits them next time.

без разлика на тоа каква рецесија ќе ги зафати следниот пат. Ако знаете да готвите

If you can cook, recession money doesn't matter.

парите во рецесијата не се важни.

Ако знаете да готвите, времето не е важно.

If you can cook, time doesn't matter.

Работно место. За тоа не разговаравме.

The workplace, we haven't really talked about it.

You know, it's now time for corporate responsibility

Знаете, време е за корпоративна одговорност,

навистина да погледаат со што ги хранат

to really look at what they feed or make available to their staff.

или што обезбедуваат за своите вработени.

Вработените се мајките и татковците на американските деца.

The staff are the moms and dads of America's children.

Marissa, her father died in her hand,

Мариса, нејзиниот татко и умрел на раце,

мислам дека би била прилично среќна

I think she'd be quite happy

кога американските корпорации би почнале да ги хранат своите вработени како што треба.

if corporate America could start feeding their staff properly.

Никако не би смееле да бидат изоставени.

Definitely they shouldn't be left out.

Да се вратиме на домот.

Let's go back to the home.

Now, look, if we do all this stuff, and we can,

Гледате, ако сето ова го направиме, а можеме,

може да се постигне. Можете да правите добро и да правите бизнис.

it's so achievable.

You can care and be commercial.

Absolutely.

Апсолутно.

But the home needs to start passing on cooking again, for sure.

Но дома мора да почне учење

да се вратиме на готвењето, тоа е сигурно.

For sure, pass it on as a philosophy.

Се разбира, пренесувајте го тоа како филозофија.

За мене тоа е прилично романтично.

And for me, it's quite romantic,

Но всушност ако една личност научи други тројца

but it's about if one person teaches three people

како да зготват нешто,

how to cook something,

и тие тројца што научиле да научат други тројца

and they teach three of their mates,

that only has to repeat itself 25 times,

тоа треба да се повтори само 25 пати,

за да се научи целиот американски народ.

and that's the whole population of America.

Romantic, yes, but most importantly,

Романтично, да, но

што е најважно,

it's about trying to get people to realize

се работи за тоа да ги наведеме луѓето да разберат

that every one of your individual efforts makes a difference.

дека секој ваш индивидуален напор

помага.

We've got to put back what's been lost.

Мораме да го вратиме изгубеното.

"Huntington Kitchen", Хантингтон, каде ја работев оваа програма,

Huntington's Kitchen.

Huntington, where I made this program,

we've got this prime-time program

знаете имаме програма во ударниот термин која се надевам дека ќе

ги инспирира луѓето на оваа промена.

that hopefully will inspire people to really get on this change.

Искрено верувам дека ќе дојде до промена.

I truly believe that change will happen.

"Huntington Kitchen". Јас работам со заедницата.

Huntington's Kitchen. I work with a community.

Работев во училишта. Пронајдов локално одржливо финансирање

I worked in the schools.

I found local sustainable funding

да секое училиште од околината прејде

to get every single school in the area from the junk, onto the fresh food:

од брза на свежа храна.

six-and-a-half grand per school.

6.500 по училиште.

(аплауз)

(Applause)

Само тоа е потребно. 6.500 долари по училиште.

That's all it takes, six-and-a-half grand per school.

The Kitchen is 25 grand a month. Okay?

Кујната е 25 илјади месечно. Ок?

Ова можат да го работат 5000 луѓе годишно,

This can do 5,000 people a year,

што е 10 % од нивното население.

which is 10 percent of their population,

Луѓето ги учат другите луѓе.

and it's people on people.

You know, it's local cooks teaching local people.

Знаете, локалните готвачи ги учат локалните луѓе.

Бесплатни часови за готвење, луѓе бесплатни часови за готвење на главната улица.

It's free cooking lessons, guys, in the Main Street.

Тоа е права, промена што се чуствува, права промена што се чуствува.

This is real, tangible change, real, tangible change.

Around America, if we just look back now,

Ширум Америка, ако погледнеме,

there is plenty of wonderful things going on.

се случуваат многу убави работи.

There is plenty of beautiful things going on.

Многу убави работи се случуваат. Постојат ангели

There are angels around America doing great things

ширум Америка кои работат одлични работи

во училиштата, организираните фарми,

in schools -- farm-to-school set-ups,

организираните градини, во образованието.

garden set-ups, education --

there are amazing people doing this already.

Постојат исклучителни луѓе кои тоа веќе го работат.

The problem is they all want to roll out

Проблемот е што сите тие сакаат да го прошираат она што го работат

what they're doing to the next school,

на следното училиште, па на следното.

but there's no cash.

Но нема пари.

Мораме брзо да ги препознаеме стручњаците и ангелите

We need to recognize the experts and the angels quickly,

identify them, and allow them to easily find the resource

да ги идентификуваме и да им овозможиме лесно да пронајдат извори

како би го продолжиле она што веќе го работат

to keep rolling out what they're already doing,

и што добро го работат.

and doing well.

Фирмите во Америка би требало да ја поддржат

Businesses of America need to support

г-ѓа Обама да ги направи работите што сака да ги направи.

Mrs. Obama to do the things that she wants to do.

(аплауз)

(Applause)

Погледнете, знам дека е чудно

And look, I know it's weird

што Англичанец стои овде пред вас

having an English person standing here before you

и зборува за ова.

talking about all this.

All I can say is: I care.

Јас можам да кажам дека се грижам. Јас сум татко.

I'm a father,

И ја сакам оваа земја.

and I love this country.

И верувам, искрено, навистина,

And I believe truly, actually,

that if change can be made in this country,

дека доколку е можно да се направи промена во оваа земја,

beautiful things will happen around the world.

преубави работи ќе се случат ширум светот. Ако Америка го направи тоа

If America does it, other people will follow.

верувам дека другите луѓе ќе ја пратат.

Тоа е исклучително важно.

It's incredibly important.

(Audience) Yeah!

(аплауз)

(Applause)

When I was in Huntington,

Кога бев во Хантингтон и се обидував да направам да профункциоринам некои работи

trying to get a few things to work when they weren't,

кои не функционираа, помислував на тоа што би направил

I thought "If I had a magic wand, what would I do?"

кога би имал магично стапче? И знаете што сум помислил?

And I thought, "You know what?

Ви сакал да се најдам пред некои од неверојатните

I'd just love to be put in front of some of the most amazing

movers and shakers in America."

моќници и влијателни луѓе во Америка.

Месец дена подоцна, ме повикаа од ТЕД и ми ја дадоа оваа награда.

And a month later, TED phoned me up and gave me this award.

I'm here.

Овде сум.

So, my wish.

Значи, ова е мојата желба.

Dyslexic, so I'm a bit slow.

Дислексичен сум, па сум малку спор.

Мојата желба

My wish

е да го помогнете формирањето на

is for you to help a strong, sustainable movement

едно силно и одржливо движење

за да се образува секое дете

to educate every child

за храната,

about food,

да ги инспирирате семејствата повторно да готват,

to inspire families to cook again,

и да ги охрабрите луѓето од целиот свет

and to empower people everywhere

to fight obesity.

да се борат против дебелината.

(аплауз)

(Applause)

Ви благодарам.

Thank you.

(Applause continues)

(аплауз)