Teach every child about food | Jamie Oliver

Điều ước giải TED Prize của Jamie Oliver: Dạy cho con trẻ về thực phẩm

Translator: Tuyen Hoang Reviewer: LD .

Buồn thay,

Sadly,

trong 18 phút tới khi chúng ta trò chuyện,

in the next 18 minutes when I do our chat,

bốn người Mỹ đang sống

four Americans that are alive

sẽ chết

will be dead through the food that they eat.

vì thức ăn mà họ dùng.

Tôi tên là Jamie Oliver. Tôi 34 tuổi.

My name's Jamie Oliver.

I'm 34 years old.

Đến từ hạt Essex ở Anh Quốc.

I'm from Essex in England

Và trong suốt 7 năm qua,

and for the last seven years

Tôi đã làm việc không mệt mỏi

I've worked fairly tirelessly to save lives in my own way.

để cứu sống mạng người theo cách riêng của tôi.

Tôi không phải là bác sĩ.

I'm not a doctor;

Tôi là một đầu bếp,

I'm a chef,

I don't have expensive equipment

Tôi không có dụng cụ

or medicine.

hay thuốc đắt tiền.

I use information, education.

Tôi sử dụng thông tin, sự giáo dục.

I profoundly believe that the power of food

Tôi tin tưởng mạnh mẽ rằng quyền năng của thực phẩm

has a primal place in our homes

có một chỗ đứng cực kì thiết yếu trong gia đình chúng ta

that binds us to the best bits of life.

nó kết nối chúng ta với những điều tốt đẹp nhất trong đời.

Hiện nay, chúng ta có một thực tế rất,

We have an awful, awful reality right now.

rất xấu xa.

America, you're at the top of your game.

Hỡi Hoa Kỳ, các bạn là những người dẫn đầu trong trò chơi này.

Đây là một trong những nước kém lành mạnh nhất trên thế giới.

This is one of the most unhealthy countries in the world.

Can I please just see a raise of hands

Xin phép cho tôi nhờ mọi người giơ tay

xem có bao nhiều người trong phòng này ngày hôm nay đã có con?

for how many of you have children in this room today?

Vui lòng giơ tay lên.

Put your hands up.

You can continue to put your hands up, aunties and uncles as well.

Kể cả dì, cậu, mợ, vân vân...

Các bạn hãy giơ tay lên. Tính cả dì hoặc cậu luôn.

Most of you. OK.

Hầu như toàn bộ trong số các bạn. OK.

We, the adults of the last four generations,

Chúng ta, những người lớn trong suốt bốn thế hệ vừa qua,

have blessed our children with the destiny

đã ban cho con cái chúng ta một định mệnh

of a shorter lifespan than their own parents.

với tuổi thọ ngắn hơn

bậc cha mẹ của họ.

Con cái của các bạn sẽ sống 10 năm

Your child will live a life ten years younger than you

ít hơn các bạn

bởi vì môi trường ăn uống mà chúng ta đã xây dựng xung quanh chúng.

because of the landscape of food that we've built around them.

Hai phần ba số người trong khán phòng này,

Two-thirds of this room,

ngày hôm nay, ở Hoa Kỳ, theo số liệu thống kê, đang mắc chứng thừa cân hay béo phì.

today, in America, are statistically overweight or obese.

Các bạn ở đây, các bạn thì vẫn bình thường, nhưng cứ yên tâm đi, sẽ không được lâu nữa đâu .

You lot, you're all right,

but we'll get you eventually, don't worry.

(Tiếng cười)

(Laughter)

Chẳng phải thế sao?

Những số liệu về sức khỏe kém rất,

The statistics of bad health are clear,

rất rõ ràng.

very clear.

Chúng ta dành cả đời lo lắng hoang tưởng về tử vong, giết người,

We spend our lives being paranoid about death, murder, homicide,

đủ thứ. Chúng ở trên trang đầu mọi tờ báo, CNN.

you name it; it's on the front page of every paper, CNN.

Hãy nhìn số án mạng nằm tít ở phía dưới cùng kìa, lạy ơn Chúa.

Look at homicide at the bottom, for God's sake.

Đúng không nào?

Right?

(Tiếng cười)

(Laughter)

(Vỗ tay)

(Applause)

Mỗi nguyên nhân mày đỏ trên biểu đồ

Every single one of those in the red is a diet-related disease.

toàn bộ đều là những bệnh liên quan đến ăn uống.

Bất kỳ bác sỹ nào, chuyên gia nào cũng sẽ nói cho bạn điều này.

Any doctor, any specialist will tell you that.

Đó là sự thật. Bệnh liên quan đến ăn uống là kẻ giết người lớn nhất

Fact: diet-related disease is the biggest killer

ở Hoa Kỳ, ngay bây giờ, ngay hôm nay.

in the United States, right now, here today.

Đây cũng là vấn đề của toàn cầu.

This is a global problem.

Đây là một vấn nạn khủng khiếp.

It's a catastrophe.

It's sweeping the world.

Nó đang càn quét khắp thế giới.

England is right behind you, as usual.

Anh Quốc thì đang ở ngay phía sau các bạn, như thường lệ.

(Tiếng cười)

(Laughter)

Ấy ấy, tôi biết là hai nước đã khá gần gũi với nhau nhưng không gần gũi đến thế đâu.

I know they were close, but not that close.

Chúng ta cần một cuộc cách mạng.

We need a revolution.

Mexico, Australia, Germany,

Mexico, Úc, Đức, Ấn Độ, Trung Quốc,

India, China,

tất cả đều có vấn đề về béo phì và sức khỏe kém.

all have massive problems of obesity and bad health.

Hãy thử nghĩ về thuốc lá.

Think about smoking.

Hút thuốc bây giờ còn không tốn kém bằng bệnh béo phì.

It costs way less than obesity now.

Bệnh béo phì làm tiêu tốn của những người Mỹ các bạn

Obesity costs you Americans 10 percent of your health-care bills,

10 phần trăm tổng hóa đơn bệnh viện.

150 billion dollars a year.

150 tỷ đô la mỗi năm.

Trong 10 năm tới, con số này sẽ tăng gấp đôi.

In 10 years, it's set to double:

300 tỷ đô la mỗi năm.

300 billion dollars a year.

Let's be honest, guys, you haven't got that cash.

Thành thật mà nói, các bạn làm gì có đủ bấy nhiêu tiền.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Tôi đến đây để khởi đầu một cuộc cách mạng thực phẩm

I came here to start a food revolution that I so profoundly believe in.

mà tôi tin tưởng rất mạnh mẽ.

Chúng ta cần nó. Thời điểm là bây giờ.

We need it. The time is now.

We're in a tipping-point moment.

Chúng ta đang ở thời khắc quyết định.

I've been doing this for seven years.

Tôi đã làm việc này suốt bảy năm.

I've been trying in America for seven years.

Tôi đã không ngừng cố gắng ở Hoa Kỳ suốt bảy năm.

Now is the time when it's ripe -- ripe for the picking.

Bây giờ là thời khắc chín muồi -- đủ chín để nhặt trái.

Tôi đã đến vùng mắt bão.

I went to the eye of the storm.

Tôi đã đến West Virginia, bang có thói quen ăn uống kém lành mạnh nhất ở Mỹ.

I went to West Virginia, the most unhealthy state in America.

Hoặc năm trước nó đã giữ danh hiệu ấy.

Or it was last year.

We've got a new one this year, but we'll work on that next season.

Năm nay là một bang khác, nhưng chúng tôi sẽ lo tiếp vào mùa tiếp theo.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Huntington tại West Virginia.

Huntington, West Virginia. Beautiful town.

Một thị trấn đẹp.

I wanted to put heart and soul and people,

Tôi muốn đặt vào đó cả trái tim, tâm hồn và con người,

your public,

quần chúng của các bạn,

around the statistics that we've become so used to.

quanh những số liệu mà chúng ta

đã quá quen thuộc.

I want to introduce you to some of the people that I care about:

Tôi muốn giới thiệu tới các bạn những người mà tôi quan tâm đến.

your public, your children.

Cộng đồng các bạn. Con trẻ của các bạn.

Tôi muốn cho các bạn xem bức hình của Brittany.

I want to show a picture of my friend Brittany.

She's 16 years old.

Cô ấy 16 tuổi.

Cô ấy chỉ sống được thêm sáu năm nữa.

She's got six years to live

bởi vì những thực phẩm mà cô ấy đã dùng.

because of the food that she's eaten.

Cô là thế hệ thứ ba của những người Mỹ

She's the third generation of Americans

that hasn't grown up within a food environment

đã không được nuôi nấng trong một môi trường thức ăn lành mạnh

where they've been taught to cook at home or in school,

mà họ được dạy nấu nướng ở trường hay ở nhà,

mẹ cô cũng vậy, bà ngoại cô cũng vậy.

or her mom, or her mom's mom.

She has six years to live.

Cô chỉ còn sống thêm được sáu năm.

She's eating her liver to death.

Cô ấy đang hủy hoại lá gan của mình.

Stacy ở gia đình Edwards.

Stacy, the Edwards family.

This is a normal family, guys.

Đây là quang cảnh trong một gia đình bình thường, các bạn à.

Stacy đã cố hết sức nhưng cô ấy cũng là thế hệ thứ ba;

Stacy does her best, but she's third-generation as well;

Cô ấy đã không được dạy cách nấu nướng ở nhà lẫn ở trường.

she was never taught to cook at home or at school.

Cả nhà đều bị béo phì.

The family's obese.

Justin here, 12 years old, he's 350 pounds.

Justin, 12 tuổi.

Cậu bé nặng 350 pound.

Cậu ấy thậm chí còn bị bắt nạt, lạy ơn Chúa.

He gets bullied, for God's sake.

Cô con gái, Katie, mới bốn tuổi.

The daughter there, Katie, she's four years old.

Cô bé mắc chứng béo phì trước cả khi vào trường tiểu học.

She's obese before she even gets to primary school.

Marissa. Cô ấy thì ổn. Cô ấy là một trong số các bạn.

Marissa, she's all right, she's one of your lot.

Nhưng các bạn biết gì không? Bố cô ấy mắc chứng béo phì

But you know what?

Her father, who was obese, died in her arms,

đã qua đời trong vòng tay cô ấy.

And then the second most important man in her life,

Sau đó người đàn ông quan trọng thứ nhì trong đời cô ấy,

chú cô ấy, cũng chết vì béo phì.

her uncle, died of obesity,

and now her step-dad is obese.

Và đến giờ cha dượng cô ấy cũng bị béo phì.

You see, the thing is,

Các bạn thấy đấy, vấn đề là

obesity and diet-related disease

béo phì và các chứng bệnh liên quan đến ăn uống

không chỉ làm hại những người mắc bệnh;

doesn't just hurt the people that have it;

nó làm ảnh hưởng đến bạn bè, gia đình,

it's all of their friends, families, brothers, sisters.

anh trai, em gái của họ.

Mục sư Steve.

Pastor Steve:

Người đàn ông đầy tâm hồn, là một trong những đồng minh đầu tiên của tôi tại Huntington, West Virginia.

an inspirational man,

one of my early allies in Huntington, West Virginia.

Ông ấy phải chứng kiến mặt xấu xa nhất của căn bệnh này.

He's at the sharp knife-edge of this problem.

Ông ấy phải chôn những người này.

He has to bury the people, OK?

Và ông ấy đã quá buồn chán với việc này. Ông không muốn phải chôn cất bạn bè,

And he's fed up with it.

He's fed up with burying his friends, his family, his community.

người thân và cộng đồng của mình.

Mùa đông đến, số người chết tăng gấp ba lần.

Come winter, three times as many people die.

He's sick of it.

Ông ấy quá ngán với điều đó.

Đây là một căn bệnh có thể ngăn ngừa được. Quả là sự phung phí mạng sống.

This is preventable disease. Waste of life.

Vả lại, đây là cái hòm để chôn họ.

By the way, this is what they get buried in.

Chúng ta không sẵn sàng để làm việc này.

We're not geared up to do this.

Thậm chí không thể mang họ ra khỏi nhà, tôi nói thật đấy.

Can't even get them out the door, and I'm being serious.

Can't even get them there. Forklift.

Không thể dùng sức người để khiêng quan tài. Phải dùng đến máy nâng.

OK, tôi nghĩ về nó như một hình tam giác.

OK, I see it as a triangle, OK?

This is our landscape of food.

Đây là môi trường thức ăn của chúng ta.

I need you to understand it.

Các bạn cần phải hiểu về nó.

You've probably heard all this before.

Có người có thể đã biết rồi,

nhưng hãy cùng xem lại.

Over the last 30 years,

Trong suốt 30 năm qua,

what's happened that's ripped the heart out of this country?

điều gì xảy ra đã lấy mất con tim của đất nước này?

Hãy thẳng thắn và thành thật.

Let's be frank and honest.

Đó là cuộc sống hiện đại.

Well, modern-day life.

Let's start with the Main Street.

Hãy bắt đầu với Main Street (môi trường lề phố).

Thức ăn nhanh đã che phủ toàn bộ quốc gia. Chúng ta đã điều đó.

Fast food has taken over the whole country; we know that.

Những nhãn hiệu lớn chiếm giữ những quyền thế to lớn nhất,

The big brands are some of the most important powers,

powerful powers, in this country.

tại quốc gia này.

Các siêu thị cũng vậy.

(Sighs)

Supermarkets as well.

Các công ty lớn. Các tập đoàn lớn.

Big companies. Big companies.

30 năm trước, hầu hết thức ăn

Thirty years ago, most of the food

đều được sản xuất tại các vùng lân cận và rất tươi ngon.

was largely local and largely fresh.

Giờ đây hầu hết là đồ được chế biến dây chuyền với đủ loại gia chất,

Now it's largely processed and full of all sorts of additives,

nguyên vật liệu thêm vào và các bạn biết phần còn lại của câu chuyện rồi đấy.

extra ingredients, and you know the rest of the story.

Quy mô khẩu phần là một vấn đề lớn, cực lớn.

Portion size is obviously a massive, massive problem.

Nhãn bao bì là một vấn đề cực lớn.

Labeling is a massive problem.

Nhãn bao bì ở đất nước này thật đáng hổ thẹn.

The labeling in this country is a disgrace.

Họ muốn tự ... Họ muốn tự kiểm soát lẫn nhau.

The industry wants to self-police themselves.

Ngành công nghiệp muốn tự kiểm soát lẫn nhau.

Thế nhưng, trong môi trường này? Họ không xứng đáng với điều đó.

What, in this kind of climate? They don't deserve it.

How can you say something is low-fat when it's full of so much sugar?

Làm thế nào mà có thể nói một món là ít béo khi nó chứa nhiều đường như thế cơ chứ?

Gia đình.

Home.

Vấn đề lớn nhất trong gia đình

The biggest problem with the home

đây là nơi cốt lõi

is that used to be the heart of passing on food culture,

để truyền đạt cho nhau văn hóa ăn uống,

là cái hình thành xã hội chúng ta.

what made our society.

That is not happening anymore.

Điều này không còn tồn tại nữa.

Các bạn biết đấy, khi chúng ta trưởng thành, đi làm, cuộc sống thay đổi,

And you know, as we go to work and as life changes,

và khi cuộc sống tiến hóa,

and as life always evolves,

chúng ta phải nhìn lại vấn đề một cách khách quan --

we kind of have to look at it holistically --

lùi lại một chút và nhận xét lại sự cân đối.

step back for a moment, and re-address the balance.

Điều đó không còn nữa. Ít nhất là trong suốt 30 năm qua.

It hasn't happened for 30 years, OK?

Tôi muốn cho các bạn xem một trường hợp

I want to show you a situation

rất bình thường.

that is very normal right now; the Edwards family.

ngay bây giờ. Gia đình Edwards.

(Video) Jamie Oliver: Let's have a talk.

(Đoạn phim) Jamie Oliver: Nào chúng ta hãy trò chuyện một chút.

Những thứ này đi vào cơ thể cô và gia đình cô

This stuff goes through you and your family's body every week.

mỗi tuần.

And I need you to know

Và tôi muốn cô biết rằng chúng sẽ giết chết con cái của cô.

that this is going to kill your children early.

How are you feeling?

Cô cảm thấy thế nào?

Stacy: Just feeling really sad and depressed right now.

Stacy: Tôi thấy buồn và chán nản lắm.

Nhưng anh biết đấy, tôi muốn con tôi thành đạt trong cuộc sống

But, you know, I want my kids to succeed in life

và những thứ này sẽ không đem chúng tới đó được.

and this isn't going to get them there.

Nhưng chính tôi là người đang giết chết chúng.

But I'm killing them.

JO: Phải rồi. Phải rồi.

JO: Yes you are. You are.

Nhưng chúng ta có thể dừng điều đó lại được mà.

But we can stop that.

Bình thường. Giờ hãy nói về trường học,

Normal.

Let's get on schools,

nơi mà tôi có nhiều kinh nghiệm hoạt động.

something that I'm fairly much a specialist in.

OK. Trường học.

OK, school.

Trường học là gì? Ai đã sáng chế ra trường học? Mục đích của trường học là gì?

What is school? Who invented it? What's the purpose of school?

Trường học ra đời là để chuẩn bị cho ta những công cụ

School was always invented to arm us with the tools

giúp chúng ta sáng tạo, làm những điều tuyệt vời,

to make us creative, do wonderful things,

make us earn a living, etc., etc.

giúp chúng ta kiếm tiền, vân vân, vân vân và vân vân.

You know, it's been kind of in this sort of tight box for a long, long time, OK?

Các bạn biết đấy, mọi thứ kiểu như đã gói gọn trong một cái hộp chật chội trong một thời gian dài.

OK?

Chúng ta chưa thật sự tiến hóa

But we haven't really evolved it

để đối phó với cơn bão sức khỏe của Hoa Kỳ, OK?

to deal with the health catastrophes of America, OK?

Thức ăn ở trường là thứ

School food is something

mà hầu hết trẻ em -- khoảng 31 triệu em một ngày --

that most kids -- 31 million a day, actually --

dùng hai lần mỗi ngày, nhiều hơn là thường xuyên,

have twice a day, more than often, breakfast and lunch,

bữa sáng và trưa, 180 ngày mỗi năm.

180 days of the year.

Do đó có thể nói thức ăn ở trường khá là quan trọng,

So you could say that school food is quite important, really,

thật tình mà nói.

judging the circumstances.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Before I crack into my rant,

Trước khi tôi lại bắt đầu phàn nàn,

điều mà chắc chắn các bạn đang mong đợi...

which I'm sure you're waiting for --

(Laughter)

(Tiếng cười)

Tôi muốn nói một điều, và nó rất quan trọng

I need to say one thing, and it's so important

in, hopefully, the magic that happens and unfolds

hy vọng rằng điều kỳ diệu sẽ xảy ra

in the next three months.

trong ba tháng tới.

Các cô nhân viên cấp dưỡng của Hoa Kỳ ...

The lunch ladies, the lunch cooks of America --

Tôi tự hiến mình ra làm đại sứ của họ.

I offer myself as their ambassador.

I'm not slagging them off.

Tôi không trách gì họ cả.

They're doing the best they can do.

Họ đang làm tốt nhất trong khả năng của mình.

Họ đang làm hết sức.

They're doing their best.

Nhưng họ chỉ làm những điều được bảo mà thôi

But they're doing what they're told,

và những gì họ được bảo phải làm theo là sai.

and what they're being told to do is wrong.

The system is highly run by accountants;

Hệ thống được điều hành bởi hầu hết là các kế toán viên.

there's not enough, or any, food-knowledgeable people in the business.

Không có đủ, hay thậm chí không có,

người có kiến thức về thực phẩm trong số đó.

There's a problem:

Có một vấn đề ở đây.

If you're not a food expert, and you've got tight budgets

Nếu bạn không phải là chuyên gia thực phẩm và bạn ngân sách của bạn khá chật hẹp

và nó ngày càng thu hẹp lại, thì lúc đó bạn không thể sáng tạo được nữa,

and it's getting tighter, then you can't be creative,

bạn cũng không thể đi tìm hiểu những mặt khác của vấn đề.

you can't duck and dive and write different things around things.

Nếu bạn là kế toán viên và là người đánh dấu vào các hạng mục theo quy định,

If you're an accountant, and a box-ticker,

điều duy nhất mà bạn có thể làm trong những tình huống như thế này

the only thing you can do in these circumstances

là mua đồ rẻ hơn mà thôi.

is buy cheaper shit.

Now, the reality is,

Thực tế là,

the food that your kids get every day is fast food,

thực phẩm con cái các bạn ăn hằng ngày là đồ ăn nhanh,

đã được chế biến sẵn,

it's highly processed,

there's not enough fresh food in there at all.

trong đó không đủ thực phẩm tươi.

Các bạn biết đấy, hàm lượng gia chất, số E, các thành phần mà các bạn sẽ không thể tin được...

You know, the amount of additives, E numbers,

ingredients you wouldn't believe --

there's not enough veggies at all.

Không đủ rau quả chút nào cả. Khoai tây chiên thậm chí được xem là rau quả.

French fries are considered a vegetable.

Pizza làm bữa sáng. Thậm chí còn không có đĩa chén sành sứ.

Pizza for breakfast. They don't even get crockery.

Dao và nĩa? Không đâu, chúng quá nguy hiểm.

Knives and forks? No, they're too dangerous.

Trong phòng học có kéo

They have scissors in the classroom,

nhưng dao và nĩa thì không.

but knives and forks? No.

And the way I look at it is:

Theo tôi, nếu không có dao nĩa trong trường học,

If you don't have knives and forks in your school,

thì chúng ta đang ủng hộ thức ăn nhanh

you're purely endorsing,

from a state level, fast food, because it's handheld.

ngay từ cấp độ liên bang. Bởi vì mọi đồ ăn đều được cầm bốc.

Và vâng, tiện thể mà nói, đó đúng là thức ăn nhanh. Đó là bánh burger sloppy joe,

And yes, by the way, it is fast food:

It's sloppy Joes, it's burgers,

bánh mì nhân thịt, xúc xích,

it's wieners, it's pizzas, it's all of that stuff.

pizza, những thứ như thế.

(Sighs)

Ten percent of what we spend on health care, as I said earlier,

10 phần trăm số tiền chúng ta dùng cho y tế, như tôi đã nói,

is on obesity, and it's going to double.

là cho bệnh béo phì. Nó sẽ tăng gấp đôi trong tương lai.

Chúng ta không dạy dỗ con cái chúng ta.

We're not teaching our kids.

There's no statutory right to teach kids about food,

Không có điều luật nào bảo phải dạy cho trẻ về thực phẩm,

mẫu giáo hay tiểu học đều không có. OK?

elementary or secondary school, OK?

Chúng ta đâu có dạy trẻ về thực phẩm, đúng không?

We don't teach kids about food, right?

Và đây là đoạn video ngắn thu hình tại một trường mẫu giáo,

And this is a little clip from an elementary school,

mà rất phổ thông tại Anh quốc.

which is very common in England.

Video: Ai biết quả này là gì không?

(Video) Who knows what this is?

Child: Potatoes.

Học sinh: Khoai tây. Jamie Oliver: Khoai tây? Cháu nghĩ đây là khoai tây?

Jamie Oliver: Potato? So, you think these are potatoes?

Ai biết quả này là gì?

Do you know what that is?

Do you know what that is?

Có ai biết không? Học sinh: Bông cải xanh?

Child: Broccoli?

JO: Còn cái này thì sao? Người bạn thân thuộc của chúng ta.

JO: What about this? Our good old friend.

Cháu biết đây là gì không? Học sinh: Cần tây

Child: Celery.

JO: No. What do you think this is?

JO: Không đúng. Có ai khác biết không? Học sinh: Hành tây. JO: Hành tây? Cũng không phải.

Child: Onion. JO: Onion? No.

Ngay tức thì bạn thấy rõ ràng

JO: Immediately you get a really clear sense

of "Do the kids know anything about where food comes from?"

rằng liệu trẻ em có biết thực phẩm đến từ đâu ra không.

Video: JO: Ai biết trái này là gì? Học sinh: Ờ, trái lê.

Who knows what that is? Child: Uh, pear?

JO: Còn trái này thì sao? Học sinh: Cháu không biết.

JO: What do you think this is? Child: I don't know.

JO: Nếu bọn trẻ không biết những thứ này là gì

JO: If the kids don't know what stuff is,

thì chúng sẽ không bao giờ ăn những thứ đó.

then they will never eat it.

(Tiếng cười)

(Laughter)

JO: Bình thường thôi. Anh Quốc và Hoa Kỳ,

JO: Normal. England and America,

Anh Quốc và Hoa Kỳ.

England and America.

Guess what fixed that.

Thử đoán xem cái gì đã giải quyết vấn đề đó. Hãy thử đoán xem cái gì đã giải quyết vấn đề đó

Hai buổi học một tiếng đồng hồ.

Two one-hour sessions.

Chúng ta phải bắt đầu dạy bọn trẻ

We've got to start teaching our kids about food in schools, period.

về thực phẩm tại trường, chấm hết.

(Applause)

(Vỗ tay)

Tôi muốn nói cho các bạn biết về một điều,

I want to tell you about something

Tôi muốn nói cho các bạn biết về một điều mà

that kind of epitomizes the trouble that we're in, guys, OK?

là bức tranh thu nhỏ về vấn đề nhức nhối của chúng ta. OK?

Tôi muốn nói về một thứ cực kỳ căn bản như sữa.

I want to talk about something so basic as milk.

Every kid has the right to milk at school.

Mọi trẻ em có quyền uống sữa ở trường.

Your kids will be having milk at school, breakfast and lunch, right?

Con cái các bạn sẽ uống sữa ở trường, bữa sáng và trưa. Đúng không?

Chúng có hai hộp. Đúng chứ?

They'll be having two bottles, OK?

Hầu hết đều vậy.

And most kids do.

But milk ain't good enough anymore.

Nhưng đến sữa cũng không còn tốt nữa.

Don't get me wrong, I support milk --

Vì có ai đó trong ban quyết định về sữa -- đừng hiểu lầm tôi,

tôi ủng hộ sữa, nhưng có ai đó trong ban quyết định,

but someone at the milk board

có lẽ đã trả một đống tiền cho một tên nào đó

probably paid a lot of money for some geezer to work out

sáng chế ra việc nếu bỏ nhiều vị và màu mè

that if you put loads of flavorings,

và đường vào sữa,

colorings and sugar in milk,

thì sẽ có nhiều trẻ uống sửa hơn. Đúng thế.

more kids will drink it.

Yeah.

(Vỗ tay)

Rõ ràng điều đó đang thành trào lưu.

Obviously now that's going to catch on

Ban quyết định về táo cũng đang làm việc

the apple board is going to work out

theo kiểu nếu làm mứt táo thì bọn trẻ sẽ ăn táo nhiều hơn.

that if they make toffee apples they'll eat more as well.

Các bạn có hiểu ý tôi không?

Do you know what I mean?

Theo tôi, không cần thiết phải bỏ vị vào sữa.

For me, there isn't any need to flavor the milk.

Đường hiện diện khắp nơi trong mọi thực phẩm.

Okay? There's sugar in everything.

Tôi biết rành mạch từng thứ nguyên liệu này.

I know the ins and outs of those ingredients.

Nó ở trong mọi thứ. Thậm chí sữa cũng không tránh khỏi

It's in everything.

Even the milk hasn't escaped the kind of modern-day problems.

vấn nạn này.

Đây là sữa của chúng ta. Đây là bao bì giấy.

There's our milk. There's our carton.

Ở trong đó, lượng đường nhiều bằng

In that is nearly as much sugar as one of your favorite cans of fizzy pop,

lượng đường trong một lon kẹo fizzy pop.

Và bọn trẻ uống 2 hộp mỗi ngày.

and they are having two a day.

So, let me just show you.

Vì thế, để tôi minh họa cho các bạn.

We've got one kid, here --

Một đứa trẻ,

tiêu thụ 8 muỗng đường mỗi ngày, các bạn biết đấy.

having, you know, eight tablespoons of sugar a day.

You know, there's your week.

Các bạn biết đấy, đây là lượng trong một tuần.

There's your month.

Đây là một tháng.

And I've taken the liberty of putting in

Và tôi đã tự cho phép bản thân phụ thêm vào

just the five years of elementary school sugar,

lượng đường của 5 năm của bậc tiểu học

từ một mình sữa.

just from milk.

Tôi không biết các bạn nghĩ sao,

Now, I don't know about you guys,

nhưng đánh giá theo tình huống này,

but judging the circumstances, right,

any judge in the whole world,

bất kỳ thẩm phán nào trên thế giới,

khi nhìn vào các số liệu và bằng chứng,

would look at the statistics and the evidence,

and they would find any government of old guilty of child abuse.

họ sẽ kết án bất kỳ chính quyền nào

với tội hành hạ trẻ em. Đó là điều tôi tin tưởng.

That's my belief.

(Vỗ tay)

(Applause)

(Applause ends)

Nếu tôi được đứng ở đây và tôi ước rằng tôi được đứng ở đây hôm nay

Now, if I came up here, and I wish I could come up here today

và đưa ra một liệu pháp chữa AIDS hay ung thư,

and hang a cure for AIDS or cancer,

các bạn sẽ xô đẩy chen lấn nhau để lấy nó.

you'd be fighting and scrambling to get to me.

This, all this bad news, is preventable.

Cái này, và tất cả những tin xấu này, đều có thể phòng tránh được.

Đó là tin tốt.

That's the good news.

It's very, very preventable.

Rất dễ để phòng tránh.

Do đó, hãy nghĩ về vấn đề này,

So, let's just think about, we got a problem here,

chúng ta cần khởi động lại,

we need to reboot.

Giờ thế này, trong thế giới của tôi chúng ta cần làm gì?

Okay so, in my world, what do we need to do?

Đây là điều mấu chốt.

Here is the thing, right,

it cannot just come from one source.

Không thể giải quyết bằng một phương pháp duy nhất.

Để khởi động lại và tạo sự thay đổi thực sự,

To reboot and make real tangible change,

để tôi có thể nhìn thẳng vào mắt bạn và nói,

real change, so that I could look you in the white of the eyes

"Trong 10 năm tới,

and say, "In 10 years' time,

lịch sử về cuộc đời con cái của bạn,

the history of your children's lives,

niềm hạnh phúc -- và đừng quên, các bạn thông minh nếu ăn uống đúng cách,

happiness -- and let's not forget, you're clever if you eat well,

các bạn biết các bạn sẽ sống lâu hơn,

you know you're going to live longer --

tất cả mọi thứ đó, chúng sẽ đều trông khác hơn xưa. OK?"

all of that stuff, it will look different. OK?"

Nói đến các siêu thị.

So, supermarkets.

Còn nơi nào khác mà các bạn mua sắm cứ như là tín đồ?

Where else do you shop so religiously?

Từ tuần này sang tuần khác.

Week in, week out.

How much money do you spend, in your life, in a supermarket?

Các bạn tiêu bao nhiều tiền trong đời mua sắm tại siêu thị?

Love them.

Ta yêu siêu thị. Họ chỉ bán những gì ta muốn. Đúng không.

They just sell us what we want. All right.

They owe us to put a food ambassador in every major supermarket.

Họ nợ chúng ta trong việc phải đặt một đại sứ thực phẩm

tại mọi siêu thị lớn.

They need to help us shop.

Họ cần phải giúp chúng ta mua sắm. Họ phải chỉ ta cách nấu nướng,

They need to show us how to cook quick, tasty, seasonal meals

nhanh, ngon, theo mùa

cho những người bận rộn.

for people that are busy.

Điều này không mắc tiền.

This is not expensive.

Đã có vài nơi làm rồi. Và cần phải nhân rộng mô hình này

It is done in some, and it needs to be done across the board

tại Hoa Kỳ thật sớm và nhanh.

in America soon, and quick.

Những thương hiệu thực phẩm lớn,

The big brands, you know, the food brands,

cần đặt việc giáo dục thực phẩm

need to put food education at the heart of their businesses.

vào trung tâm của việc kinh doanh của họ.

I know, easier said than done.

Tôi biết rằng nói thì dễ hơn là làm.

It's the future. It's the only way.

Nhưng đó là tương lai. Đó là cách duy nhất.

Fast food.

Với ngành công nghiệp thức ăn nhanh

With the fast-food industry

các bạn biết đấy, rất cạnh tranh.

you know, it's very competitive.

Tôi đã có hàng tá các giấy tờ và công chuyện làm ăn bí mật

I've had loads of secret papers and dealings

với các nhà hàng thức ăn nhanh.

with fast food restaurants.

Tôi biết họ hoạt động như thế nào.

I know how they do it.

I mean, basically they've weaned us on

Căn bản họ nhồi chúng ta với

đường, muối, chất béo và x, y, z.

to these hits of sugar, salt and fat, and x, y, and z,

Và mọi người đều yêu thích họ. Đúng không?

and everyone loves them, right?

Vậy nên những anh chàng này cũng sẽ là một phần trong giải pháp.

So, these guys are going to be part of the solution.

Nhưng chúng ta cần có chính quyền vào cuộc

But we need to get the government to work

cùng với các nhà cung cấp lương thực và nhà hàng.

with all of the fast food purveyors and the restaurant industry,

Trong vòng năm, sáu, bảy năm

and over a five, six, seven year period

giảm bớt hàm lượng quá cao

wean of us off the extreme amounts

of fat, sugar and all the other non-food ingredients.

trong lượng chất béo, đường và các thành phần không phải thực phẩm.

Tiếp theo đó là các nhãn hiệu lớn, cách ghi nhãn,

Now, also, back to the sort of big brands:

labeling, I said earlier, is an absolute farce

như tôi đã nói, là một trò quá khôi hài

and has got to be sorted.

và cần phải được giải quyết.

OK. Giờ đến trường học.

OK, school.

Obviously, in schools, we owe it to them

Rõ ràng ở trường chúng ta có bổn phận

phải bảo đảm suốt 180 ngày trong năm,

to make sure those 180 days of the year,

trẻ em từ bốn tuổi,

from that little precious age of four,

đến 18, 20, 24, bao nhiêu tuổi đi nữa,

until 18, 20, 24, whatever,

được ăn thức ăn nấu

they need to be cooked proper, fresh food

từ thực phẩm tươi

cung cấp bởi các nhà nông ngay tại vùng. OK?

from local growers on site, OK?

Chúng ta cần có một tiêu chuẩn mới về thực phẩm tươi

There needs to be a new standard of fresh, proper food

cho con cái của các bạn. Các bạn đồng ý không?

for your children, yeah?

(Vỗ tay)

(Applause)

Under the circumstances, it's profoundly important

Trong bối cảnh này, điều cực kỳ quan trọng

là mỗi trẻ em Mỹ khi rời trường học

that every single American child leaves school

knowing how to cook 10 recipes

phải biết nấu 10 món ăn

that will save their life.

mà sẽ cứu lấy mạng sống của chúng.

Những kỹ năng sinh tồn.

Life skills.

(Applause)

(Vỗ tay)

Điều đó có nghĩa là chúng có thể là sinh viên, những bậc cha mẹ trẻ

That means that they can be students, young parents,

và vẫn có thể tự xoay sở

and be able to sort of duck and dive around the basics of cooking,

nhờ vào những kỹ năng nấu nướng căn bản,

no matter what recession hits them next time.

cho dù kinh tế có suy giảm đi nữa. Nếu bạn biết các nấu nướng

If you can cook, recession money doesn't matter.

thì tiền trợ cấp khi kinh tế sẽ cũng chẳng có ý nghĩa gì.

Nếu bạn biết nấu ăn, thời gian không quan trọng.

If you can cook, time doesn't matter.

Nơi sở làm. Chúng ta chưa thực sự nói chuyện về điều này.

The workplace, we haven't really talked about it.

You know, it's now time for corporate responsibility

Các bạn biết đấy, bây giờ là lúc cho các doanh nghiệp có trách nhiệm

thực sự nhìn nhận họ cho

to really look at what they feed or make available to their staff.

nhân viên ăn những cái gì.

Nhân viên của họ là những người cha, người mẹ của trẻ em Mỹ.

The staff are the moms and dads of America's children.

Marissa, her father died in her hand,

Marissa, bố cô ấy đã qua đời.

Tôi nghĩ cô ấy sẽ hạnh phúc hơn

I think she'd be quite happy

nếu doanh nghiệp Mỹ bắt đầu cho nhân viên ăn uống đúng cách.

if corporate America could start feeding their staff properly.

Chắc chắn không thể bỏ qua những cá thể này.

Definitely they shouldn't be left out.

Hãy trở về với gia đình.

Let's go back to the home.

Now, look, if we do all this stuff, and we can,

Hãy nghĩ xem, nếu chúng ta làm được tất cả những điều này và chúng ta thực sự có thể,

rất có khả năng thực hiện. Bạn có thể vừa quan tâm vừa thương mại hóa.

it's so achievable.

You can care and be commercial.

Absolutely.

Hoàn toàn có thể.

But the home needs to start passing on cooking again, for sure.

Nhưng gia đình cần phải bắt đầu truyền dạy lại

cách nấu nướng, chắc chắn.

For sure, pass it on as a philosophy.

Chắc chắn phải như thế, hãy truyền dạy nó như là một triết lý.

Đối với tôi việc ấy cũng khá là lãng mạn.

And for me, it's quite romantic,

Nhưng chủ yếu nếu một người dạy cho 3 người khác

but it's about if one person teaches three people

cách nấu món gì đó,

how to cook something,

và sau đó những người này lại dạy lại ba người bạn khác của mình,

and they teach three of their mates,

that only has to repeat itself 25 times,

điều đó chỉ cần lặp lại 25 lần,

thế là ta đã đạt được toàn bộ dân số Hoa Kỳ.

and that's the whole population of America.

Romantic, yes, but most importantly,

Lãng mạn, có đấy, nhưng,

quan trọng hơn hết,

it's about trying to get people to realize

đó là việc làm cho mọi người nhận thấy

that every one of your individual efforts makes a difference.

rằng mỗi người chỉ cần bỏ sức ra chút ít

để tạo sự khác biệt.

We've got to put back what's been lost.

Chúng ta cần đưa trở lại những gì đã mất.

Huntington Kitchen. Nơi tôi đã làm chương trình này,

Huntington's Kitchen.

Huntington, where I made this program,

we've got this prime-time program

cá bạn biết đấy, chúng tôi làm chương trình này với hy vọng

nó sẽ tạo cảm hứng để mọi người tham gia vào sự thay đổi này.

that hopefully will inspire people to really get on this change.

Tôi rất tin tưởng sự thay đổi sẽ thành hiện thực.

I truly believe that change will happen.

Huntington's Kitchen là nơi tôi đã làm việc chung với một cộng đồng.

Huntington's Kitchen. I work with a community.

Tôi làm việc trong trường học. Tôi đã tìm ra nguồn vốn ổn định

I worked in the schools.

I found local sustainable funding

để thay thế thức ăn trong tất cả các trường trong vùng,

to get every single school in the area from the junk, onto the fresh food:

từ các đồ ăn vặt sang thực phẩm tươi.

six-and-a-half grand per school.

6.500 USD cho mỗi trường.

(Vỗ tay)

(Applause)

Đó là tất cả những gì ta cần. Chỉ 6.500 đô cho mỗi trường.

That's all it takes, six-and-a-half grand per school.

The Kitchen is 25 grand a month. Okay?

Nhà bếp sẽ tốn 25 nghìn mỗi tháng để vận hành.

Điều này sẽ tạo ảnh hưởng tích cực với 5.000 người mỗi năm,

This can do 5,000 people a year,

tức là 10% dân số.

which is 10 percent of their population,

Và đâ là hình thức mọi người dạy lẫn nhau.

and it's people on people.

You know, it's local cooks teaching local people.

Các bạn biết đấy, đầu bếp địa phương dạy cho người trong vùng.

Toàn là những bài nấu ăn miễn phí, những bài học nấu nướng miễn phí ngay trên lề phố.

It's free cooking lessons, guys, in the Main Street.

Đây là sự thay đổi thiết thực, cực kỳ thiết thực.

This is real, tangible change, real, tangible change.

Around America, if we just look back now,

Ở trên đất nước Hoa Kỳ, nếu chúng ta nhìn lại,

there is plenty of wonderful things going on.

có rất nhiều hành động tuyệt vời.

There is plenty of beautiful things going on.

Có rất nhiều điều đẹp đẽ đang được thực hiện. Có các thiên thần

There are angels around America doing great things

trên nước Mỹ đang thực hiện những điều tốt đẹp

trong các trường, từ nông trại đến trường,

in schools -- farm-to-school set-ups,

vườn tược và giáo dục.

garden set-ups, education --

there are amazing people doing this already.

Có rất nhiều người tốt đã và đang làm những công việc này.

The problem is they all want to roll out

Vấn đề là họ đều muốn tiếp tục nhân rộng

what they're doing to the next school,

ra nhiều trường hơn nữa.

but there's no cash.

Nhưng không có tiền.

Chúng ta cần xác định những người chuyên gia và những thiên thần này thật nhanh chóng,

We need to recognize the experts and the angels quickly,

identify them, and allow them to easily find the resource

và cho phép họ tiếp cận đến các nguồn

để tiếp tục thực hiện những gì họ đang làm,

to keep rolling out what they're already doing,

và làm tốt.

and doing well.

Các doanh nghiệp Hoa Kỳ cần hỗ trợ

Businesses of America need to support

phu nhân Obama làm những việc mà bà ấy muốn làm.

Mrs. Obama to do the things that she wants to do.

(Vỗ tay)

(Applause)

Và này, tôi biết thật là kỳ lạ

And look, I know it's weird

khi có một người Anh đứng ở đây trước các bạn

having an English person standing here before you

nói những chuyện này.

talking about all this.

All I can say is: I care.

Tôi chỉ có thể nói rằng tôi quan tâm. Tôi là một người cha.

I'm a father,

Và tôi yêu đất nước này.

and I love this country.

Và tôi tin rằng, thật sự,

And I believe truly, actually,

that if change can be made in this country,

nếu thay đổi có thể được thực hiện ở đất nước này,

beautiful things will happen around the world.

những điều tốt đẹp cũng sẽ xảy ra trên thế giới. Nếu Hoa Kỳ chịu làm

If America does it, other people will follow.

tôi tin rằng các nước khác cũng sẽ theo sau.

Điều này rất quan trọng.

It's incredibly important.

(Audience) Yeah!

(Vỗ tay)

(Applause)

When I was in Huntington,

Khi tôi ở Huntington, cố gắng thực hiện một vài công việc

trying to get a few things to work when they weren't,

vào thời điểm mọi thứ không được suôn sẻ cho lắm, tôi đã nghĩ nếu tôi có được một cây đũa thần

I thought "If I had a magic wand, what would I do?"

thì tôi sẽ làm gì? Và các bạn biết không điều gì không?

And I thought, "You know what?

Tôi muốn được đứng trước những người có thế lực

I'd just love to be put in front of some of the most amazing

movers and shakers in America."

nhất Hoa Kỳ.

Và một tháng sau TED gọi điện cho tôi và trao cho tôi giải thưởng này.

And a month later, TED phoned me up and gave me this award.

I'm here.

Giờ tôi ở đây.

So, my wish.

Nên, điều ước của tôi.

Dyslexic, so I'm a bit slow.

Tôi mắc chứng khó đọc bẩm sinh nên hơi chậm chạp.

Điều ước của tôi là

My wish

để các bạn góp sức

is for you to help a strong, sustainable movement

vào một phong trào bền vững

giáo dục mọi trẻ em

to educate every child

về thực phẩm,

about food,

để tạo cảm hứng cho gia đình nấu nướng trở lại

to inspire families to cook again,

và để tiếp gây dựng sức mạnh cho mọi người khắp mọi nơi trên thế giới

and to empower people everywhere

to fight obesity.

chiến đấu với chứng bệnh béo phì.

(Vỗ tay)

(Applause)

Xin cảm ơn.

Thank you.

(Applause continues)

(Vỗ tay)