Teach every child about food | Jamie Oliver

Translator: Bryan Smith Reviewer: Margret Dora Ragnarsdottir

Því miður,

Sadly,

á næstu 18 mínútunum meðan að ég flyt þennan fyrirlestur,

in the next 18 minutes when I do our chat,

munu fjórir Bandaríkjamenn sem eru á lífi núna,

four Americans that are alive

deyja

will be dead through the food that they eat.

af völdum matarins sem þeir borða.

Ég heiti Jamie Oliver. Ég er 34 ára gamall.

My name's Jamie Oliver.

I'm 34 years old.

Ég er frá Essex í Englandi

I'm from Essex in England

Og undanfarin 7 ár

and for the last seven years

hef ég unnið án afláts

I've worked fairly tirelessly to save lives in my own way.

við að bjarga lífum á minn eigin hátt.

Ég er ekki læknir.

I'm not a doctor;

Ég er kokkur;

I'm a chef,

I don't have expensive equipment

ég hef engar dýrar græjur

or medicine.

eða lyf.

I use information, education.

Ég nota upplýsingar, fræðslu.

I profoundly believe that the power of food

Ég trúi í einlægni að máttur matar

has a primal place in our homes

eigi sér grundvallar stöðu á heimilum okkar

that binds us to the best bits of life.

og tengir okkur við sumar af bestu stundum lífs okkar.

Við erum í hræðilegri,

We have an awful, awful reality right now.

hræðilegri stöðu.

America, you're at the top of your game.

Bandaríkin, þið eruð í essinu ykkar.

Þetta er eitt af óheilbrigðustu löndunum í heiminum.

This is one of the most unhealthy countries in the world.

Can I please just see a raise of hands

Má ég fá að sjá ykkur rétta upp hönd

til að sjá hversu mörg ykkar eiga börn í þessu herbergi í dag?

for how many of you have children in this room today?

Gjörið svo vel að rétta upp hönd.

Put your hands up.

You can continue to put your hands up, aunties and uncles as well.

Frænkur, frændur, þið megið það líka...

Réttið upp hendur. Frænkur og frændur líka.

Most of you. OK.

Flest ykkar. Allt í lagi.

We, the adults of the last four generations,

Við, fullorðið fólk síðustu fjögurra kynslóða,

have blessed our children with the destiny

höfum skapað börnum okkar þau örlög

of a shorter lifespan than their own parents.

að hafa styttri lífaldur

en foreldrar þeirra.

Barnið þitt mun lifa tíu árum styttra

Your child will live a life ten years younger than you

en þú

út af matarumhverfinu sem að við höfum búið til í kringum þau.

because of the landscape of food that we've built around them.

Tveir þriðji hluti af þessu herbergi,

Two-thirds of this room,

í dag, í Bandríkjunum, eru tölfræðilega í yfirvigt eða að glíma við offitu

today, in America, are statistically overweight or obese.

Þið öll, þið eruð öll í góðum málum, en við munum ná ykkur að lokum, ekki hafa áhyggjur af því.

You lot, you're all right,

but we'll get you eventually, don't worry.

Þið öll, þið eruð öll í góðum málum, en við munum ná ykkur að lokum, ekki hafa áhyggjur af því.

(Laughter)

Ekki satt?

Tölfræði óheilbrigðis er skýr,

The statistics of bad health are clear,

kristalstær.

very clear.

Við eyðum lífi okkar upptekin af dauða, morðum, manndrápum,

We spend our lives being paranoid about death, murder, homicide,

hvað sem er. Það er á forsíðu á hverju blaði, CNN.

you name it; it's on the front page of every paper, CNN.

Lítið á manndráp hérna á botninum, í Guðanna bænum.

Look at homicide at the bottom, for God's sake.

Ekki satt?

Right?

Ekki satt?

(Laughter)

(lófatak)

(Applause)

Hvert einasta rauða súla

Every single one of those in the red is a diet-related disease.

eru sjúkdómar tengdir matarræði.

Hvaða læknir sem er, hvaða sérfræðingur sem er mun segja ykkur það.

Any doctor, any specialist will tell you that.

Staðreynd. Sjúkdómar tengdir matarræði er mesti skaðvaldurinn

Fact: diet-related disease is the biggest killer

í Bandaríkjunum í dag.

in the United States, right now, here today.

Þetta er alþjóðlegt vandamál.

This is a global problem.

Þetta eru hamfarir.

It's a catastrophe.

It's sweeping the world.

Og þær ríða yfir heiminn.

England is right behind you, as usual.

England er skammt undan, eins og venjulega.

England er skammt undan, eins og venjulega.

(Laughter)

Ég veit að þeir eru nálægt, en ekki svo nálægt.

I know they were close, but not that close.

Við þurfum byltingu.

We need a revolution.

Mexico, Australia, Germany,

Mexíkó, Ástralía, Þýskaland, Indland, Kína,

India, China,

glíma öll við gríðarlegan vanda vegna offitu og óheilbrigðis.

all have massive problems of obesity and bad health.

Hugsið ykkur reykingar.

Think about smoking.

Þær kosta miklu minna en offita.

It costs way less than obesity now.

Offita kostar ykkur Bandaríkjamenn

Obesity costs you Americans 10 percent of your health-care bills,

10 prósent af heilbrigðiskostnaði ykkar.

150 billion dollars a year.

150 milljarða dollara á ári.

Eftir 10 ár, mun það tvöfaldast.

In 10 years, it's set to double:

300 milljarðar dollarar á ári.

300 billion dollars a year.

Let's be honest, guys, you haven't got that cash.

Og í hreinskilni sagt, þið eigið ekki þennan pening.

(Laughter)

Og í hreinskilni sagt, þið eigið ekki þennan pening.

Ég kom hingað til þess að byrja matarbyltingu

I came here to start a food revolution that I so profoundly believe in.

sem ég trúi í einlægni á.

Við þurfum þess. Tíminn er kominn.

We need it. The time is now.

We're in a tipping-point moment.

Við stöndum á vatnaskilum.

I've been doing this for seven years.

Ég er búin að vera að í sjö ár.

I've been trying in America for seven years.

Ég er búin að vera að reyna í Bandaríkjunum í sjö ár.

Now is the time when it's ripe -- ripe for the picking.

Núna erum við tilbúin -- tilbúin til athafna.

Ég fór í auga stormsins.

I went to the eye of the storm.

Ég fór til Vestur Virginiu, óheilbrigðasta fylkis Bandaríkjanna.

I went to West Virginia, the most unhealthy state in America.

Eða það var í fyrra.

Or it was last year.

We've got a new one this year, but we'll work on that next season.

Við erum komin með nýtt fylki þetta árið, en við munum vinna á því í næstu seríu.

(Laughter)

Við erum komin með nýtt fylki þetta árið, en við munum vinna á því í næstu seríu.

Huntington, Vestur Virginiu.

Huntington, West Virginia. Beautiful town.

Fallegur bær.

I wanted to put heart and soul and people,

Ég vildi setja hugi og hjörtu og fólk,

your public,

fólkið ykkar,

around the statistics that we've become so used to.

inní tölfræðina sem að við erum orðin

svo vön.

I want to introduce you to some of the people that I care about:

Ég vil kynna ykkur fyrir sumu af fólkinu sem mér þykir vænt um.

your public, your children.

Fólkið ykkar. Börnin ykkar.

Ég vil sýna ykkur mynd af Brittany, vinkonu minni.

I want to show a picture of my friend Brittany.

She's 16 years old.

Hún er 16 ára.

Hún á 6 ár eftir ólifuð

She's got six years to live

út af matnum sem að hún hefur borðað.

because of the food that she's eaten.

Hún er af þriðju kynslóð Bandaríkjamanna

She's the third generation of Americans

that hasn't grown up within a food environment

sem hefur ekki alist upp í matarumhverfi

where they've been taught to cook at home or in school,

þar sem þeim hefur verið kennt að elda heima eða í skólanum,

eða mamma hennar, eða mamma mömmu hennar.

or her mom, or her mom's mom.

She has six years to live.

Hún á sex ár eftir.

She's eating her liver to death.

Hún er að borða lifrina sína í hel.

Stacy, Edwards fjölskyldan.

Stacy, the Edwards family.

This is a normal family, guys.

Þetta er venjuleg fjölskylda, gott fólk.

Stacy gerir sitt besta, en hún er af þriðju kynslóð líka;

Stacy does her best, but she's third-generation as well;

henni var aldrei kennt að elda heima eða í skólanum.

she was never taught to cook at home or at school.

Fjölskyldan þjáist af offitu.

The family's obese.

Justin here, 12 years old, he's 350 pounds.

Justin, hérna, 12 ára gamall.

Hann er 350 pund.

Hann er lagður í einelti, í Guðanna bænum.

He gets bullied, for God's sake.

Dóttirin þarna, Katie, hún er fjögurra ára.

The daughter there, Katie, she's four years old.

Hún er að berjast við offitu áður en hún svo mikið sem byrjar í grunnskóla.

She's obese before she even gets to primary school.

Marissa. Hún er í lagi. Hún er ein af ykkur.

Marissa, she's all right, she's one of your lot.

En vitið þið hvað? Faðir hennar, sem var offeitur,

But you know what?

Her father, who was obese, died in her arms,

dó í örmum hennar.

And then the second most important man in her life,

Og svo annar mikilvægasti maðurinn í lífinu hennar,

frændi hennar, dó út offitu.

her uncle, died of obesity,

and now her step-dad is obese.

Og núna er stjúpfaðir hennar offeitur.

You see, the thing is,

Sjáiði til, málið er að

obesity and diet-related disease

offita og sjúkdómar tengdir matarræði

skaða ekki bara fólkið sem að hafa þá;

doesn't just hurt the people that have it;

það eru allir vinirnir, fjölskyldan,

it's all of their friends, families, brothers, sisters.

bræðurnir, systurnar.

Séra Steve.

Pastor Steve:

Maður sem að fyllir manni innblæstri. Einn af mínum fyrstu bandamönnum í Huntington, Vestur Virginíu.

an inspirational man,

one of my early allies in Huntington, West Virginia.

Hann er á hnífsoddi vandans.

He's at the sharp knife-edge of this problem.

Hann þarf að jarða þetta fólk, skiljið þið?

He has to bury the people, OK?

Og hann er búin að fá upp í kok af þessu. Hann er búinn að fá uppí kok af því jarða vini sína,

And he's fed up with it.

He's fed up with burying his friends, his family, his community.

og fjölskylduna sína, samfélagið sitt.

Þegar að veturinn kemur, munu þrisvar sinnum fleiri deyja.

Come winter, three times as many people die.

He's sick of it.

Hann er búinn að fá nóg.

Þetta er fyrirbyggjanlegur sjúkdómur. Sóun á lífi.

This is preventable disease. Waste of life.

Meðal annars, þetta er það sem að þau eru jörðuð í.

By the way, this is what they get buried in.

Við höfum ekki tólin til þess að takast á við þetta.

We're not geared up to do this.

Getum ekki einu sinni komið þeim út um dyrnar, í alvöru.

Can't even get them out the door, and I'm being serious.

Can't even get them there. Forklift.

Getum ekki einu sinni komið þeim þangað. Gaffallyftari.

Allt í lagi, í mínum augum er þetta þríhyrningur, allt í lagi?

OK, I see it as a triangle, OK?

This is our landscape of food.

Þetta er matarumhverfi okkar.

I need you to understand it.

Það skiptir mig máli að þið skiljið þetta.

You've probably heard all this before.

Þið hafið ábyggilega heyrt þetta áður,

en förum yfir þetta aftur.

Over the last 30 years,

Yfir síðustu 30 árin,

what's happened that's ripped the heart out of this country?

hvað gerist sem að reif hjartað út úr þessu landi?

Verum frökk og heiðarleg.

Let's be frank and honest.

Nú já. Nútíma lifnaðarhættir.

Well, modern-day life.

Let's start with the Main Street.

Byrjum á Aðalstræti.

Skyndibitamatur hefur tekið yfir allt landið. Við vitum það.

Fast food has taken over the whole country; we know that.

Stóru vörumerkin eru orðin eitthver sterkustu öflin,

The big brands are some of the most important powers,

powerful powers, in this country.

ráðandi öfl í þessu landi.

Stórmarkaðir líka.

(Sighs)

Supermarkets as well.

Stór fyrirtæki. Stórfyrirtæki.

Big companies. Big companies.

Fyrir 30 árur, var mest af matnum

Thirty years ago, most of the food

framleiddur á staðnum og mestmegnis ferskur.

was largely local and largely fresh.

Núna er hann aðallega unninn og fullur af alls konar bætiefnum,

Now it's largely processed and full of all sorts of additives,

aukaefnum, og þið þekkið sögulok.

extra ingredients, and you know the rest of the story.

Skammtastærð er augljóslega stórkostlegt vandamál.

Portion size is obviously a massive, massive problem.

Vörumerkingar eru risastórt vandamál.

Labeling is a massive problem.

Vörumerkingar í þessu landi eru til háborinnar skammar.

The labeling in this country is a disgrace.

Þeir vilja vera sjálf ... Þeir vilja hafa eftirlit með sjálfum sér.

The industry wants to self-police themselves.

Iðnaðurinn vill vakta sjálfan sig.

Hvað meinarðu, í þessu umhvefi? Þeir verðskulda það ekki.

What, in this kind of climate? They don't deserve it.

How can you say something is low-fat when it's full of so much sugar?

Hvernig getur þú sagt að eitthvað sé fitulítið þegar að það inniheldur svona mikinn sykur?

Heimilið.

Home.

Stærsta vandamálið með heimilin

The biggest problem with the home

er að þau voru einu sinni hjartað

is that used to be the heart of passing on food culture,

fyrir að deila mat og matarmenningu,

undirstaða samfélagsins.

what made our society.

That is not happening anymore.

Það gerist ekki lengur.

Og eins og þið vitið, þegar við förum í vinnuna og lífið breytist,

And you know, as we go to work and as life changes,

og eins og lífið hefur alltaf þróast,

and as life always evolves,

þurfum við að horfa á þetta heildrænt--

we kind of have to look at it holistically --

líta um öxl um stundarsakir, og endurmeta stöðuna.

step back for a moment, and re-address the balance.

Það er ekki að gerast. Hefur ekki gerst síðustu 30 ár.

It hasn't happened for 30 years, OK?

Ég vill sýna ykkur ástand

I want to show you a situation

sem er mjög algengt

that is very normal right now; the Edwards family.

ákkúrat núna. Edwards fjölskyldan.

(Video) Jamie Oliver: Let's have a talk.

(Myndbrot) Jamie Oliver: Spjöllum aðeins saman.

Þetta er það sem fer í gegnum líkama fjölskyldunnar

This stuff goes through you and your family's body every week.

í hverri viku.

And I need you to know

Og þú þarft að skilja að þetta á eftir að drepa börnin þín fyrir aldur fram.

that this is going to kill your children early.

How are you feeling?

Hvernig líður þér?

Stacy: Just feeling really sad and depressed right now.

Stacy: Bara er mjög sorgmædd og þunglynd í augnablikinu.

En, veistu, ég vil að börnin mín nái árangri í lífinu

But, you know, I want my kids to succeed in life

og þetta mun ekki hjálpa þeim við það.

and this isn't going to get them there.

En ég er að drepa þau.

But I'm killing them.

JO: Já, það ertu að gera. Þú ert að gera það.

JO: Yes you are. You are.

En við getum stoppað það.

But we can stop that.

Venjulegt. Tökum fyrir skólana,

Normal.

Let's get on schools,

sem ég er sérfræðingur í.

something that I'm fairly much a specialist in.

Allt í lagi. Skóli.

OK, school.

Hvað er skóli? Hver fann upp á því? Hver er tilgangurinn með skóla?

What is school? Who invented it? What's the purpose of school?

Skóli var alltaf ætlaður til þess að gefa okkur tólin

School was always invented to arm us with the tools

til þess að gera okkur skapandi, geta stórfenglega hluti

to make us creative, do wonderful things,

make us earn a living, etc., etc.

geta séð fyrir okkur, o.s.frv, o.s.frv, o.s.frv.

You know, it's been kind of in this sort of tight box for a long, long time, OK?

Þið vitið, þetta hefur verið einskonar lokað hugtak í mjög langan tíma.

Allt í lagi?

En við höfum ekki í rauninni þróað það

But we haven't really evolved it

til þess að takast á við heilsufaraldurinn í Bandaríkjunum, allt í lagi?

to deal with the health catastrophes of America, OK?

Skólamatur er eitthvað

School food is something

sem flestir krakkar -- 31 milljón á dag, reyndar --

that most kids -- 31 million a day, actually --

fá tvisvar sinnum á dag, oftast nær,

have twice a day, more than often, breakfast and lunch,

morgunmat og hádegismat, 180 daga á ári.

180 days of the year.

Svo við gætum sagt að skólamatur sé frekar mikilvægur, í rauninni,

So you could say that school food is quite important, really,

ef að við horfum á stöðuna.

judging the circumstances.

(Laughter)

ef að við horfum á stöðuna.

Before I crack into my rant,

Áður en ég byrja á reiðiræðu minni,

sem að ég er sannfærður að þið eruð öll að bíða eftir ...

which I'm sure you're waiting for --

(Laughter)

sem að ég er sannfærður að þið eruð öll að bíða eftir ...

Ég verð að segja eitt, og þetta er svo mikilvægt

I need to say one thing, and it's so important

in, hopefully, the magic that happens and unfolds

í því sem að ég vona að geti bylt og umbreytt

in the next three months.

á næstu þremur mánuðum.

Matráðskonurnar, skóla kokkar Bandaríkjanna ...

The lunch ladies, the lunch cooks of America --

ég býð mig fram sem sendiherra þeirra.

I offer myself as their ambassador.

I'm not slagging them off.

Ég er ekki að skammast yfir þeim.

They're doing the best they can do.

Þau eru að gera það besta sem að þau geta gert.

Þau eru að gera sitt besta.

They're doing their best.

En þau eru að gera það sem þeim er sagt að gera,

But they're doing what they're told,

og það sem þeim er sagt að gera er rangt.

and what they're being told to do is wrong.

The system is highly run by accountants;

Þetta kerfi er að mestu stjórnað af bókhöldurum.

there's not enough, or any, food-knowledgeable people in the business.

Það er ekki nóg af, ef nokkur,

einstaklingur með þekkingu á mat í geiranum.

There's a problem:

Þetta er vandamál.

If you're not a food expert, and you've got tight budgets

Ef þú ert ekki sérfræðingur í mat, og þú ert með litla peninga,

og þeir eru að minnka, þá getur þú ekki verið skapandi,

and it's getting tighter, then you can't be creative,

þú getur ekki unnið þig út úr hlutunum.

you can't duck and dive and write different things around things.

Ef þú er bókhaldari, og baunateljari,

If you're an accountant, and a box-ticker,

þá er það eina sem að þú getur gert í þessum kringumstæðum

the only thing you can do in these circumstances

er að kaupa ódýrari drasl.

is buy cheaper shit.

Now, the reality is,

Svo, staðreyndin er,

the food that your kids get every day is fast food,

að maturinn sem að börnin ykkar fá á hverjum degi er skyndibitamatur

hann er mjög unninn,

it's highly processed,

there's not enough fresh food in there at all.

það er ekki nógu mikið af ferskum mat.

Þið vitið, magið af aukaefnum, E númerum, efnum sem að þið myndu ekki trúa ...

You know, the amount of additives, E numbers,

ingredients you wouldn't believe --

there's not enough veggies at all.

Þarna eru ekki nógu mikið af grænmeti. Franskar eru taldar sem grænmeti.

French fries are considered a vegetable.

Pízza í morgunmat. Þau fá ekki einu sinni hnífapör.

Pizza for breakfast. They don't even get crockery.

Hnífar og gafflar? Nei, þau eru of hættuleg.

Knives and forks? No, they're too dangerous.

Þau hafa skæri í kennslustofnum

They have scissors in the classroom,

en hnífar og gafflar, onei.

but knives and forks? No.

And the way I look at it is:

Og ef þú ert ekki með hnífa og gafla í skólanum þínum,

If you don't have knives and forks in your school,

þá ertu einfaldlega að styrkja,

you're purely endorsing,

from a state level, fast food, because it's handheld.

frá yfirvöldum, skyndibitamat. Af því að það er haldið á honum.

Og já, meðal annars, þetta er skyndibita matur. Það eru "Sloppy Joes"

And yes, by the way, it is fast food:

It's sloppy Joes, it's burgers,

það eru hamborgarar, það eru pulsur,

it's wieners, it's pizzas, it's all of that stuff.

það eru pízzur, það er allt þetta drasl.

(Sighs)

Ten percent of what we spend on health care, as I said earlier,

10 prósent af því sem að er eytt í heilbrigðiskerfið, eins og ég sagði fyrr,

is on obesity, and it's going to double.

er í offitu. Og það á eftir að tvöfaldast.

Við erum ekki að kenna börnunum okkar.

We're not teaching our kids.

There's no statutory right to teach kids about food,

Það eru engin lög um að kenna börnum um mat,

í grunnskóla eða unglingadeild. Skiljiði.

elementary or secondary school, OK?

Við kennum ekki börnum um mat? Ekki satt?

We don't teach kids about food, right?

Og þetta er lítið myndbrot frá grunnskóla,

And this is a little clip from an elementary school,

sem er mjög algengt í Bretlandi.

which is very common in England.

Myndband: Hver veit hvað þetta er?

(Video) Who knows what this is?

Child: Potatoes.

Barn: Kartöflur. Jamie Oliver: Kartafla? Svo, þið haldið að þetta séu kartöflur?

Jamie Oliver: Potato? So, you think these are potatoes?

Vitið þið hvað þetta er?

Do you know what that is?

Do you know what that is?

Vitið þið hvað þetta er? Barn: Spergilkál?

Child: Broccoli?

JO: Hvað um þetta? Gamli góði vinur okkar.

JO: What about this? Our good old friend.

Veistu hvað þetta er vinan? Barn: Sellerý.

Child: Celery.

JO: No. What do you think this is?

JO: Nei. Hvað heldur þú að þetta er? Barn: Laukur. JO: Laukur? Nei.

Child: Onion. JO: Onion? No.

Jamie Olvier: Þið fáið samstundis nokkuð góða tilfinningu

JO: Immediately you get a really clear sense

of "Do the kids know anything about where food comes from?"

fyrir því hvað börnin vita yfir höfuð þegar kemur að hvaðan matur kemur.

Myndband: JO: Hver veit hvað þetta er? Barn: Um, pera.

Who knows what that is? Child: Uh, pear?

JO: Hvað haldið þið að þetta er? Barn: Ég veit það ekki.

JO: What do you think this is? Child: I don't know.

JO: Ef að barnið veit ekki hvað þetta er,

JO: If the kids don't know what stuff is,

þá myndu þau aldrei borðað það.

then they will never eat it.

þá myndu þau aldrei borðað það.

(Laughter)

JO: Venjulegt. England og Bandaríkin,

JO: Normal. England and America,

England og Bandaríkin.

England and America.

Guess what fixed that.

Getið hvað lagaði þetta.Getið hvað lagaði þetta.

Tveir eins klukkutíma fundir.

Two one-hour sessions.

VIð verðum að byrja að kenna börnunum okkar

We've got to start teaching our kids about food in schools, period.

um mat í skólanum, punktur.

(Applause)

um mat í skólanum, punktur.

Mig langar að segja ykkur dálítið,

I want to tell you about something

mig langar að segja ykkur frá einhverju sem að eiginlega

that kind of epitomizes the trouble that we're in, guys, OK?

kristallar vandann sem að við erum í. Allt í lagi?

Mig langar að segja ykkur frá einhverju eins sjálfsögðu og mjólk.

I want to talk about something so basic as milk.

Every kid has the right to milk at school.

Allir krakkar eiga rétt á að fá mjólk í skólanum.

Your kids will be having milk at school, breakfast and lunch, right?

Börnin ykkar munu fá mjólk í skólanum, í morgunmat og hádegismat. Ekki satt?

Þau munu fá tvær fernur. Allt í lagi?

They'll be having two bottles, OK?

Og flestir krakkar fá það.

And most kids do.

But milk ain't good enough anymore.

En mjólk er ekki nógu góð lengur.

Don't get me wrong, I support milk --

Af því að einhver í mjólkurráði, já -- og ekki misskilja mig,

ég styð mjólk, en einhver í mjólkurráði,

but someone at the milk board

borgaði ábyggilega dágóðan skilding fyrir einhvern gaur

probably paid a lot of money for some geezer to work out

til þess að reikna það út af ef að þú hellir heilmikið af bragðefni og matarlit

that if you put loads of flavorings,

og sykur í mjólkina, ekki satt

colorings and sugar in milk,

munu fleiri börn vilja drekka hana. Einmitt.

more kids will drink it.

Yeah.

munu fleiri börn vilja drekka hana. Einmitt.

Og auglóslega mun það núna verða vinsælt.

Obviously now that's going to catch on

Þá munu eplaráð finna það út

the apple board is going to work out

að ef að þeir búa til sykurhúðuð epli þá munu fleiri epli verða borðuð líka.

that if they make toffee apples they'll eat more as well.

Skiljið þið hvað ég á við?

Do you know what I mean?

Fyrir mig, þá er engin ástæða til þess að bæta bragði við mjólkina.

For me, there isn't any need to flavor the milk.

Allt í lagi? Það er sykur í öllu.

Okay? There's sugar in everything.

Ég þekki hvern krók og kima af þessum innihaldsefnum.

I know the ins and outs of those ingredients.

Það er í öllu. Jafnvel mjólkin hefur ekki sloppið

It's in everything.

Even the milk hasn't escaped the kind of modern-day problems.

við þetta nútímavandamál.

Hér er mjólkin okkar. Hér er fernan okkar.

There's our milk. There's our carton.

Sem að inniheldur næstum því jafn mikið af sykri

In that is nearly as much sugar as one of your favorite cans of fizzy pop,

eins og ein dós af uppáhalds gosdrykkum ykkar.

Og þau eru að fá tvær á dag.

and they are having two a day.

So, let me just show you.

Svo, leyfið mér bara að sýna ykkur.

We've got one kid, here --

Við höfum einn krakka, hérna,

sem að fær, þið vitið, átta matskeiðar af sykri á dag.

having, you know, eight tablespoons of sugar a day.

You know, there's your week.

Þið vitið, þetta er vikan ykkar.

There's your month.

Þarna er mánuðurinn ykkar.

And I've taken the liberty of putting in

Og ég hef leyft mér að hella hérna

just the five years of elementary school sugar,

bara þessi fimm ár af grunnskólasykri,

bara úr mjólk.

just from milk.

Svo, ég veit ekki með ykkur,

Now, I don't know about you guys,

en miðað við þetta, sjáiði,

but judging the circumstances, right,

any judge in the whole world,

myndi hver einasti dómari í öllum heiminum,

horfa á tölfræðina og sönnunargögnin,

would look at the statistics and the evidence,

and they would find any government of old guilty of child abuse.

og þeir myndu dæma hverja ríkisstjórn

seka fyrir slæma meðferð á börnum. Það er mín trú.

That's my belief.

seka fyrir slæma meðferð á börnum. Það er mín trú.

(Applause)

(Applause ends)

Jæja, ef ég kæmi hingað upp á svið, og ég vildi að ég gæti það,

Now, if I came up here, and I wish I could come up here today

og hefði lækninguna við alnæmi eða krabbameini,

and hang a cure for AIDS or cancer,

þá mynduð þið berjast og slást til þess að komast að mér.

you'd be fighting and scrambling to get to me.

This, all this bad news, is preventable.

Þetta, allar þessar slæmu fréttir, er hægt að afstýra.

Það eru góðu fréttirnar.

That's the good news.

It's very, very preventable.

Þetta má auðveldlega fyrirbyggja

Svo, hugsum núna aðeins, við eigum vanda á höndum,

So, let's just think about, we got a problem here,

við þurfum að endurræsa.

we need to reboot.

Allt í lagi, í mínum heimi hvað þarf að gera?

Okay so, in my world, what do we need to do?

Hérna er málið, sjáið.

Here is the thing, right,

it cannot just come from one source.

Það er ekki hægt að nálgast þetta bara frá einni átt.

Til þess að endurræsa og til þess að ná raunverulegum áþreifanlegum breytingum,

To reboot and make real tangible change,

raunverulegum breytingum, svo að ég gæti litið ykkur í augun

real change, so that I could look you in the white of the eyes

og sagt, "innan 10 ára,

and say, "In 10 years' time,

mun framtíð barnana ykkar,

the history of your children's lives,

hamingja -- og við skulum ekki gleyma, þú verður klárari líka ef að þú borðar rétt,

happiness -- and let's not forget, you're clever if you eat well,

þið vitið að þið lifið lengur,

you know you're going to live longer --

og allt það, þetta mun líta öðruvísu út. Allt í lagi?"

all of that stuff, it will look different. OK?"

Þannig að, stórmarkaðirnir.

So, supermarkets.

Hvar annarstaðar verslið þið svona trúfastlega?

Where else do you shop so religiously?

Viku eftir viku.

Week in, week out.

How much money do you spend, in your life, in a supermarket?

Hversu miklum peningum eyðið þið, yfir líftíma ykkar, í stórmörkuðum?

Love them.

Elska þá. Þeir selja okkur bara það sem að við viljum. Allt í lagi.

They just sell us what we want. All right.

They owe us to put a food ambassador in every major supermarket.

Þeir skulda okkur, að setja matarsendiherra

inn í hvern leiðandi stórmarkað

They need to help us shop.

Þeir þurfa að hjálpa okkur að versla. Þeir þurfa að sýna okkur hvernig á að elda,

They need to show us how to cook quick, tasty, seasonal meals

fljótlegar, bragðgóðar, árstíðabundnar máltíðir

fyrir fólk sem er upptekið.

for people that are busy.

Þetta er ekki dýrt.

This is not expensive.

Þetta er gert í sumum. Og þetta þarf að ganga yfir línuna

It is done in some, and it needs to be done across the board

í Bandaríkjunum bráðum, og fljótlega.

in America soon, and quick.

Stóru vörumerkin, þið vitið, stóru vörumerkin í mat,

The big brands, you know, the food brands,

þurfa að setja fæðufræðslu

need to put food education at the heart of their businesses.

sem grunn að þeirra viðskiptum.

I know, easier said than done.

Ég veit, auðveldara að fullyrða það en framkvæma.

It's the future. It's the only way.

Það er framtíðin. Það er eina leiðin.

Fast food.

Skyndibitar. Með skyndibitaiðnaðinn

With the fast-food industry

þið vitið, þetta er mjög hörð samkeppni.

you know, it's very competitive.

Ég hef átt í alls konar leynilegu makki og samskiptum

I've had loads of secret papers and dealings

við skyndibitastaði.

with fast food restaurants.

Ég veit hvernig þeir gera þetta.

I know how they do it.

I mean, basically they've weaned us on

Ég meina einfaldlega þá hafa þeir vanið okkur

á sykur, salt og fitu, og x, y, og z.

to these hits of sugar, salt and fat, and x, y, and z,

Og allir elska þá. Ekki satt?

and everyone loves them, right?

Þannig að þetta fólk verður líka partur af lausninni.

So, these guys are going to be part of the solution.

En við þurfum að fá ríkisstjórnina til þess að vinna

But we need to get the government to work

með öllum þessum skyndibita dreifingaraðilum og veitingaiðnaðinum.

with all of the fast food purveyors and the restaurant industry,

Og yfir fimm, sex, sjö ára tímabil

and over a five, six, seven year period

venja okkur af þessum ofurmagni

wean of us off the extreme amounts

of fat, sugar and all the other non-food ingredients.

af fitu, sykri, fitu og öllum hinum innihaldsefnunum.

Jæja, snúum okkur aftur að stóru vörumerkjunum, innihaldsmerkingar,

Now, also, back to the sort of big brands:

labeling, I said earlier, is an absolute farce

eins og ég sagði fyrr, eru algjör brandari,

and has got to be sorted.

og verður að leysa.

Allt í lagi, skóli.

OK, school.

Obviously, in schools, we owe it to them

Augljóslega þá skuldum við þeim

að ganga úr skugga um að þessa 180 daga á ári,

to make sure those 180 days of the year,

frá dýrmætum fjögurra ára aldri,

from that little precious age of four,

til 18, 20, 24, hvað sem er,

until 18, 20, 24, whatever,

þau þurfa að fá eldaðan

they need to be cooked proper, fresh food

almennilegan ferskan mat

framleiddan í grenndinni. Allt í lagi?

from local growers on site, OK?

Það þarf að vera nýr staðall fyrir ferskleika almennilegs matar

There needs to be a new standard of fresh, proper food

fyrir börnin ykkar? Er það ekki?

for your children, yeah?

fyrir börnin ykkar? Er það ekki?

(Applause)

Under the circumstances, it's profoundly important

Undir þessum kingumstæðum, er það einstaklega mikilvægt

að hvert einasta bandaríska barn fer úr skóla

that every single American child leaves school

knowing how to cook 10 recipes

með þá kunnáttu að kunna að elda 10 uppskriftir

that will save their life.

sem að munu bjarga lífi þeirra.

Lífsleikni

Life skills.

(Applause)

Lífsleikni

Þetta þýðir að þau geta verið nemendur, ungir foreldrar,

That means that they can be students, young parents,

og geta haft tilfinningu fyrir

and be able to sort of duck and dive around the basics of cooking,

hvernig er að elda.

no matter what recession hits them next time.

alveg sama hvaða kreppa leggst á þau næst. Ef að þú kannt að elda

If you can cook, recession money doesn't matter.

þá mun samdráttur peninga ekki skipta máli.

Ef að þú kannt að elda, skiptir tími ekki máli.

If you can cook, time doesn't matter.

Vinnustaðurinn. Við höfum í rauninni ekki talað um það.

The workplace, we haven't really talked about it.

You know, it's now time for corporate responsibility

Þið vitið, það er núna tími til að fyrirtæki sýni samfélagslega ábyrgð

til þess að líta virkilega á hvað þeir eru að gefa að borða

to really look at what they feed or make available to their staff.

eða hafa á boðstólum fyrir starfsfólkið sitt.

Starfsfólkið þeirra eru mæður og feður bandarískra barna.

The staff are the moms and dads of America's children.

Marissa, her father died in her hand,

Marissa, faðir hennar dó í örmum hennar,

Ég held að hún myndi vera frekar ánægð

I think she'd be quite happy

ef fyrirtæki Bandaríkjanna færu að gefa starfsfólkinu sínu almennilega að borða.

if corporate America could start feeding their staff properly.

Það er alveg áreiðanlegt að þau ættu ekki að vera skilin útundan.

Definitely they shouldn't be left out.

Förum aftur til heimilisins.

Let's go back to the home.

Now, look, if we do all this stuff, and we can,

Sjáiði til, ef að við gerum allt þetta, og við getum það,

það er svo innilega hægt að ná þessu. Þið getið sýnt aðgát og líka stundað viðskipti.

it's so achievable.

You can care and be commercial.

Absolutely.

Algjörlega.

But the home needs to start passing on cooking again, for sure.

En heimilin verða að byrja að deila áfram

matargerð á ný, það er klárt

For sure, pass it on as a philosophy.

Það er klárt, deilið því sem lífsspeki.

Og fyrir mér er það frekar rómantískt.

And for me, it's quite romantic,

En það er um að ein manneskja kennir þremur manneskjum

but it's about if one person teaches three people

hvernig á að elda eitthvað,

how to cook something,

og svo geta þeir þrír kennt þremur vinum sínum,

and they teach three of their mates,

that only has to repeat itself 25 times,

þá þarf það bara að endurtaka sig 25 sinnum,

og það er væri allur fólksfjöldinn í Bandaríkjunum.

and that's the whole population of America.

Romantic, yes, but most importantly,

Rómantískt, já, en,

það sem að skiptir mestu máli,

it's about trying to get people to realize

er að reyna að fá fólk til þess að gera sér grein fyrir

that every one of your individual efforts makes a difference.

að hvert einasta af því sem að þið gerið sem einstaklingar

skiptir sköpum.

We've got to put back what's been lost.

Við þurfum að laga það sem að hefur farið úrskeiðis.

Eldhús Huntington. Huntington, þar sem að ég bjó til þennan þátt,

Huntington's Kitchen.

Huntington, where I made this program,

we've got this prime-time program

þið vitið, við höfum þennan þátt á besta tíma sem mun vonandi

gefa fólki innblástur til þess að virkilega taka þátt í þessum breytingum.

that hopefully will inspire people to really get on this change.

Ég virkilega trúi því að breytingar munu gerast.

I truly believe that change will happen.

Eldhús Huntington. Ég vann með samfélaginu.

Huntington's Kitchen. I work with a community.

Ég vann í skólunum. Ég fann sjálfbæra fjármögnun úr sveitarfélaginu

I worked in the schools.

I found local sustainable funding

til þess að hver einasti skóli á svæðinu,

to get every single school in the area from the junk, onto the fresh food:

frá ruslinu, yfir í ferskan mat.

six-and-a-half grand per school.

Sex og hálft þúsund á hvern skóla.

Sex og hálft þúsund á hvern skóla.

(Applause)

Það er allt og sumt. Sex og hálft þúsund á hvern skóla.

That's all it takes, six-and-a-half grand per school.

The Kitchen is 25 grand a month. Okay?

Eldhúsið fyrir 25 þúsund á mánuði. Allt í lagi?

Þetta getur gert 5.000 manns á ári,

This can do 5,000 people a year,

sem er 10 prósent af íbúunum.

which is 10 percent of their population,

Og þetta er maður á mann.

and it's people on people.

You know, it's local cooks teaching local people.

Þið vitið, þetta er fólk út samfélaginu þeirra að kenna fólkinu þaðan.

Þetta eru ókeypis matreiðslukennsla, gott fólk, ókeypis matreiðslutímar í Aðalstræti.

It's free cooking lessons, guys, in the Main Street.

Þetta er raunverulegur, áþreifanlegur munur, raunverulegur, áþreifanlegur munur.

This is real, tangible change, real, tangible change.

Around America, if we just look back now,

Um öll Bandaríkin, ef við horfum til baka núna,

there is plenty of wonderful things going on.

það eru nóg af frábærum hlutum sem eru að gerast núna.

There is plenty of beautiful things going on.

Það er fullt af fallegum hlutum að gerast. Það eru englar

There are angels around America doing great things

út um öll Bandaríkin að gera frábæra hluti

í skólum, verkefni um ræktun beint frá býli til skóla,

in schools -- farm-to-school set-ups,

setja upp garða til að rækta, fræðsla.

garden set-ups, education --

there are amazing people doing this already.

Það er stórfenglegt fólk að vinna að þessu nú þegar.

The problem is they all want to roll out

Vandamálið er þeir vilja halda áfram með það sem að þau eru að gera

what they're doing to the next school,

yfir í næsta skóla, og þar næsta.

but there's no cash.

En það er ekki nógu mikill peningur.

Við þurfum að finna sérfræðingana og englana fljótlega,

We need to recognize the experts and the angels quickly,

identify them, and allow them to easily find the resource

finna þá, og auðvelda þeim að komast í úrræði

til þess að fjölfalda það sem að þau eru nú þegar að gera,

to keep rolling out what they're already doing,

og eru að gera það vel.

and doing well.

Fyrirtækin í Bandaríkjunum þurfa að styðja

Businesses of America need to support

Frú Obama til þess að gera hlutina sem að hana langar til að gera.

Mrs. Obama to do the things that she wants to do.

Frú Obama til þess að gera hlutina sem að hana langar til að gera.

(Applause)

Og vitið til, ég veit að það er skrítið

And look, I know it's weird

að vera með Englending standandi hérna fyrir framan ykkur

having an English person standing here before you

að tala um þetta.

talking about all this.

All I can say is: I care.

Það eina sem að ég get sagt er að þetta skiptir mig máli. Ég er faðir.

I'm a father,

Og ég elska þetta land.

and I love this country.

Og ég trúi í einlægni, raunverulega,

And I believe truly, actually,

that if change can be made in this country,

að ef að breytingar geta orðið í þessu landi,

beautiful things will happen around the world.

munu stórfenglegir hlutir gerast út um allan heim. Ef að Bandaríkin gera það.

If America does it, other people will follow.

trúi ég því að aðrir munu fylgja eftir.

Þetta er ótrúlega mikilvægt.

It's incredibly important.

(Audience) Yeah!

Þetta er ótrúlega mikilvægt.

(Applause)

When I was in Huntington,

Þegar ég var í Huntington, að reyna að fá hlutina til að virka

trying to get a few things to work when they weren't,

þegar þeir voru ekki að virka, hugsaði ég að ef að ég hefði töfrasprota

I thought "If I had a magic wand, what would I do?"

hvað myndi ég gera? Og ég hugsaði, vitið þið hvað?

And I thought, "You know what?

Ég myndi elska að geta komist fyrir framan suma af því stórfenglegustu

I'd just love to be put in front of some of the most amazing

movers and shakers in America."

framkvæmdaraðilum í Bandaríkjunum.

Og mánuði síðan hringdi TED í mig og gaf mér þessi verðlaun.

And a month later, TED phoned me up and gave me this award.

I'm here.

Og ég er hér.

So, my wish.

Svo, óskin mín.

Dyslexic, so I'm a bit slow.

Lesblindur, svo að þetta tekur smá stund.

Óskin mín

My wish

er að þið hjálpið til að búa til sterka

is for you to help a strong, sustainable movement

sjálfbæra hreyfingu

til þess að mennta hvert einasta barn

to educate every child

um mat,

about food,

til þess að veita fjölskyldum innblástur til að byrja að elda aftur,

to inspire families to cook again,

og til þess að gefa fólki alls staðar kraftinn

and to empower people everywhere

to fight obesity.

til að berjast gegn offitu.

til að berjast gegn offitu.

(Applause)

Þakka ykkur.

Thank you.

(Applause continues)

(Lófatak)