Teach every child about food | Jamie Oliver

Tłumaczenie: Grzegorz Krzeszowski Korekta: Mateusz Maroński

Smutne

Sadly,

w ciągu następnych 18 minut podczas trwania mojego wykładu

in the next 18 minutes when I do our chat,

czterech Amerykanów

four Americans that are alive

umrze

will be dead through the food that they eat.

na skutek tego co jedzą.

Mam na imię Jamie Oliver. Mam 34 lata.

My name's Jamie Oliver.

I'm 34 years old.

Pochodzę z Essex w Anglii

I'm from Essex in England

i przez ostatnie siedem lat

and for the last seven years

nieustannie pracowałem

I've worked fairly tirelessly to save lives in my own way.

by na swój sposób ratować ludzkie życie.

Nie jestem lekarzem.

I'm not a doctor;

Jestem kucharzem,

I'm a chef,

I don't have expensive equipment

nie posiadam drogiego sprzętu

or medicine.

czy leków.

I use information, education.

Nauczam o zdrowym odżywianiu.

I profoundly believe that the power of food

Głęboko wierzę, że moc jedzenia

has a primal place in our homes

ma podstawowe znaczenie w naszych domach

that binds us to the best bits of life.

gdzie doświadczamy najlepszych chwil naszego życia.

Obecnie mamy okropną,

We have an awful, awful reality right now.

naprawdę beznadziejną sytuację.

America, you're at the top of your game.

Ameryko, jesteś w kiepskim stanie.

USA są jednym z najbardziej niezdrowych krajów na świecie.

This is one of the most unhealthy countries in the world.

Can I please just see a raise of hands

Proszę o uniesienie rąk te osoby,

które mają dzieci?

for how many of you have children in this room today?

Proszę unieście swoje ręce.

Put your hands up.

You can continue to put your hands up, aunties and uncles as well.

Ciocie, wujkowie, odważnie

Unieście swoje ręce w górę. Ciocie i wujkowie także.

Most of you. OK.

Większość z was. Zgadza się?

We, the adults of the last four generations,

My, dorośli ostatnich czterech pokoleń

have blessed our children with the destiny

naznaczyliśmy nasze dzieci piętnem

of a shorter lifespan than their own parents.

życia krótszego

od życia ich rodziców.

Twoje dziecko będzie żyło dziesięć lat krócej

Your child will live a life ten years younger than you

niż ty

ponieważ wpoiliśmy im nawyk złego żywienia.

because of the landscape of food that we've built around them.

Na dzień dzisiejszy, statystycznie dwie trzecie osób

Two-thirds of this room,

w tym pomieszczeniu jak i w całej Ameryce, ma problemy z nadwagą.

today, in America, are statistically overweight or obese.

Większość z was nie ma tego problemu, ale spokojnie, w końcu was tez to dopadnie.

You lot, you're all right,

but we'll get you eventually, don't worry.

(Śmiech)

(Laughter)

Prawda?

Statystyki złego zdrowa są oczywiste

The statistics of bad health are clear,

bardzo oczywiste.

very clear.

Spędzamy życie bojąc się panicznie śmierci, morderstw czy zabójstw.

We spend our lives being paranoid about death, murder, homicide,

Atakują nas nieszczęścia z pierwszych stron gazet.

you name it; it's on the front page of every paper, CNN.

Spójrzcie gdzie znajduje się zabójstwa w tej tabelce - są na samym końcu!

Look at homicide at the bottom, for God's sake.

Prawda?

Right?

(Śmiech)

(Laughter)

(Oklaski)

(Applause)

Każda pozycja na czerwono w tym zestawieniu

Every single one of those in the red is a diet-related disease.

jest chorobą związaną ze złym odżywianiem.

Każdy lekarz, każdy specjalista powie wam to samo.

Any doctor, any specialist will tell you that.

Choroby powstałe na skutek złego odżywiania są największym zabójcą

Fact: diet-related disease is the biggest killer

w Stanach Zjednoczonych, tu i teraz.

in the United States, right now, here today.

To problem globalny.

This is a global problem.

To katastrofa,

It's a catastrophe.

It's sweeping the world.

która ogarnia cały świat.

England is right behind you, as usual.

Anglia jest zaraz na drugim miejscu, z resztą jak zawsze.

(Śmiech)

(Laughter)

Wiem że byli blisko, ale nie tak znowu blisko.

I know they were close, but not that close.

Potrzebujemy rewolucji.

We need a revolution.

Mexico, Australia, Germany,

Meksyk, Australia, Niemcy, Indie, Chiny,

India, China,

wszystkie te kraje mają poważne problemy z nadwagą i złym stanem zdrowia mieszkańców.

all have massive problems of obesity and bad health.

Pomyślcie o paleniu papierosów.

Think about smoking.

Jest o wiele mniej kosztowne niż problemy związane z nadwagą.

It costs way less than obesity now.

Nadwaga kosztuje was Amerykanów

Obesity costs you Americans 10 percent of your health-care bills,

10 procent waszych rachunków związanych ze zdrowiem.

150 billion dollars a year.

150 miliardów dolarów rocznie.

Za 10 lat ta suma się podwoi

In 10 years, it's set to double:

300 miliardów dolarów rocznie.

300 billion dollars a year.

Let's be honest, guys, you haven't got that cash.

Nie oszukujmy się, nie wystarczy wam na to pieniędzy.

(Laughter)

(Śmiech)

Przybyłem tutaj aby rozpocząć rewolucję żywieniową,

I came here to start a food revolution that I so profoundly believe in.

w którą dogłębnie wierzę.

Potrzebujemy jej. Właśnie nadszedł czas.

We need it. The time is now.

We're in a tipping-point moment.

Jesteśmy właśnie w punkcie zwrotnym.

I've been doing this for seven years.

Zajmowałem się tym przez ostatnie siedem lat.

I've been trying in America for seven years.

Zajmowałem się tym w Ameryce przez ostatnie siedem lat.

Now is the time when it's ripe -- ripe for the picking.

Nadszedł czas aby zebrać tego plony.

Dotarłem do oka cyklonu

I went to the eye of the storm.

Pojechałem do Virginii, najbardziej niezdrowego stanu USA.

I went to West Virginia, the most unhealthy state in America.

Takim jeszcze był w zeszłym roku.

Or it was last year.

We've got a new one this year, but we'll work on that next season.

W tym roku prowadzi inny stan, ale tym zajmiemy się w następnym sezonie.

(Laughter)

(Śmiech)

Huntington, Zachodnia Virginia.

Huntington, West Virginia. Beautiful town.

Piękne miasto.

I wanted to put heart and soul and people,

Chciałem zainspirować ludzi,

your public,

wasze społeczeństwo

around the statistics that we've become so used to.

ukazać statystyki, do których

się już przyzwyczailiśmy.

I want to introduce you to some of the people that I care about:

Chcę przedstawić wam ludzi, na których mi zależy.

your public, your children.

Wasze społeczeństwo. Wasze dzieci.

Chcę pokazać zdjęcie moje przyjaciółki Brittany.

I want to show a picture of my friend Brittany.

She's 16 years old.

Ma 16 lat.

Pozostało jej sześć lat życia

She's got six years to live

z powodu złych nawyków żywieniowych.

because of the food that she's eaten.

Brittany jest trzecim pokoleniem Amerykanów,

She's the third generation of Americans

that hasn't grown up within a food environment

którzy nie dorastali w przekonaniu,

where they've been taught to cook at home or in school,

że warto nauczyć się gotować w domu czy w szkole,

od mamy lub od babci.

or her mom, or her mom's mom.

She has six years to live.

Pozostało jej sześć lat życia.

She's eating her liver to death.

Brittany totalnie niszczy swoją wątrobę.

Stacy, rodzina Edwardsów.

Stacy, the Edwards family.

This is a normal family, guys.

To jest normalna rodzina.

Stacy stara się jak może, ale także jest trzecim pokoleniem,

Stacy does her best, but she's third-generation as well;

które nigdy nie nauczyło się gotować w domu czy w szkole.

she was never taught to cook at home or at school.

Cała rodzina ma problemy z nadwagą.

The family's obese.

Justin here, 12 years old, he's 350 pounds.

Justin.Chłopak ma 12 lat.

Waży 158 kg.

W szkole się z niego śmieją, na miłość boską.

He gets bullied, for God's sake.

Czteroletnia córka Katie.

The daughter there, Katie, she's four years old.

Ma nadwagę na długo przed rozpoczęciem szkoły podstawowej.

She's obese before she even gets to primary school.

Marissa. Ona nie ma problemów z nadwagą tak jak większość z was.

Marissa, she's all right, she's one of your lot.

Ale wiecie co, jej ojciec, który także był otyły,

But you know what?

Her father, who was obese, died in her arms,

umarł w jej ramionach.

And then the second most important man in her life,

A potem drugi najważniejszy mężczyzna w jej życiu, jej wujek

zmarł przedwcześnie także z powodu otyłości.

her uncle, died of obesity,

and now her step-dad is obese.

A teraz jej ojczym jest także otyły.

You see, the thing is,

Wiecie, problem w tym

obesity and diet-related disease

że otyłość i związane z nią choroby

nie krzywdzą tylko ludzi którzy na nią cierpią;

doesn't just hurt the people that have it;

cierpią wszyscy przyjaciele, rodzina,

it's all of their friends, families, brothers, sisters.

bracia i siostry.

Pastor Steve.

Pastor Steve:

Inspirujący człowiek. Jeden z moich pierwszych sprzymierzeńców w Zachodniej Virginii.

an inspirational man,

one of my early allies in Huntington, West Virginia.

Doświadcza tego problemu bardzo często.

He's at the sharp knife-edge of this problem.

Zajmuje się pochówkiem tych ludzi.

He has to bury the people, OK?

I ma tego dosyć. Ma dosyć chowania swoich przyjaciół,

And he's fed up with it.

He's fed up with burying his friends, his family, his community.

swojej rodziny, swojej społeczności.

Kiedy przychodzi zima, umiera trzy razy więcej ludzi.

Come winter, three times as many people die.

He's sick of it.

Ma tego naprawdę dość.

To przecież choroba której można zapobiegać. Marnowanie życia.

This is preventable disease. Waste of life.

Przy okazji, oto w jakich trumnach są chowani.

By the way, this is what they get buried in.

Nie jesteśmy do tego przystosowani.

We're not geared up to do this.

Nie możemy nawet ich wynieść z domu, mówię serio.

Can't even get them out the door, and I'm being serious.

Can't even get them there. Forklift.

Nie możemy ich tam nawet zanieść. Robi to za nas podnośnik widłowy.

Ok, nasze codzienne żywienie widzę jako trójkąt.

OK, I see it as a triangle, OK?

This is our landscape of food.

To jest obszar naszego żywienia.

I need you to understand it.

Chcę abyście to zrozumieli.

You've probably heard all this before.

Prawdopodobnie słyszeliście o tym wcześniej

lecz cofnijmy się raz jeszcze do początku.

Over the last 30 years,

Przez ostatnie 30 lat

what's happened that's ripped the heart out of this country?

co takiego się stało że zatruło serca tego kraju?

Bądźmy szczerzy.

Let's be frank and honest.

Cóż, to nowoczesny styl życia.

Well, modern-day life.

Let's start with the Main Street.

Zacznijmy od głównej ulicy.

Fast-foody opanowały cały kraj, to wiemy.

Fast food has taken over the whole country; we know that.

Wielkie marki mają najwięcej do powiedzenia,

The big brands are some of the most important powers,

powerful powers, in this country.

mają władze w tym kraju.

Supermarkety także.

(Sighs)

Supermarkets as well.

Potężne przedsiębiorstwa.

Big companies. Big companies.

30 lat temu, większość żywności

Thirty years ago, most of the food

pochodziła od lokalnych rolników i była świeża.

was largely local and largely fresh.

Obecnie w większości przypadków żywność pełna różnych dodatków

Now it's largely processed and full of all sorts of additives,

ma w sobie niezdrowe konserwanty, znacie te historie.

extra ingredients, and you know the rest of the story.

Wielkim problemem jest także wielkość posiłku.

Portion size is obviously a massive, massive problem.

Etykietowanie produktów jest wielkim problemem.

Labeling is a massive problem.

Etykietowanie w tym kraju jest haniebne.

The labeling in this country is a disgrace.

Chcą być tylko dla siebie, chcą sami siebie kontrolować.

The industry wants to self-police themselves.

Przemysł chce sam siebie kontrolować, to niedopuszczalne.

Nie zasługują na to, nie mogą tak postępować.

What, in this kind of climate? They don't deserve it.

How can you say something is low-fat when it's full of so much sugar?

Jak można mówić że coś ma małą zawartość tłuszczu jednocześnie wiedząc że ma w sobie mnóstwo cukru.

Dom

Home.

Największym problemem z domem jest to

The biggest problem with the home

że jest najważniejszym środowiskiem gdzie

is that used to be the heart of passing on food culture,

kształtuje się kultura jedzenia,

która wpływa na nasze społeczeństwo.

what made our society.

That is not happening anymore.

Kultura jedzenia już nie istnieje.

I wiecie, kiedy zaczynamy pracować i życie się zmienia

And you know, as we go to work and as life changes,

a przecież życie ciągle się zmienia

and as life always evolves,

powinniśmy na ten problem spojrzeć całościowo

we kind of have to look at it holistically --

zatrzymać się na chwilę, przywrócić równowagę.

step back for a moment, and re-address the balance.

Tego nam właśnie brakuje. Nie ma już tego od 30 lat.

It hasn't happened for 30 years, OK?

Chcę przedstawić wam przykład

I want to show you a situation

zwyczajnej rodziny

that is very normal right now; the Edwards family.

Rodzina Edwarsów.

(Video) Jamie Oliver: Let's have a talk.

(Wideo) Jamie Oliver: Porozmawiajmy.

Ta masa jedzenia jest pochłaniana przez ciebie i twoją rodzinę

This stuff goes through you and your family's body every week.

każdego tygodnia.

And I need you to know

I chcę żebyś wiedziała, że to spowoduje przedwczesną śmierć twoich dzieci.

that this is going to kill your children early.

How are you feeling?

Co czujesz wiedząc o tym?

Stacy: Just feeling really sad and depressed right now.

Stacy: Czuję wielki smutek i przygnębienie.

Wiesz, chcę aby moje dzieci dały sobie radę w życiu

But, you know, I want my kids to succeed in life

i widzę, że to im w tym nie pomoże.

and this isn't going to get them there.

Przecież ja je tym zabijam.

But I'm killing them.

Jamie Oliver: Tak, zabijasz je w ten sposób.

JO: Yes you are. You are.

Ale możemy to powstrzymać.

But we can stop that.

Zajmijmy się teraz szkołami.

Normal.

Let's get on schools,

Myślę, że jestem w tym całkiem dobrym specjalistą.

something that I'm fairly much a specialist in.

OK. Szkoła

OK, school.

Czym jest szkoła? Kto ją wynalazł? Jakie jest przeznaczenie szkoły?

What is school? Who invented it? What's the purpose of school?

Szkoły były zawsze tworzone po to by wyposażyć nas w zestaw narzędzi

School was always invented to arm us with the tools

pomagających nam w byciu kreatywnym, w tworzeniu pięknych rzeczy,

to make us creative, do wonderful things,

make us earn a living, etc., etc.

w zarabianiu pieniędzy, itd.

You know, it's been kind of in this sort of tight box for a long, long time, OK?

Szkoła została w ten sposób zaszufladkowana i trwa to do dzisiaj.

Zgadzacie się?

Ale tak naprawdę nie posunęliśmy się naprzód,

But we haven't really evolved it

nie uczymy w niej jak radzić sobie z katastrofalnym stanem zdrowia w Ameryce, prawda?

to deal with the health catastrophes of America, OK?

Żywienie w szkole jest czymś

School food is something

co większość dzieciaków -- 31 milionów dziennie --

that most kids -- 31 million a day, actually --

ma dwa razy dziennie

have twice a day, more than often, breakfast and lunch,

śniadanie i obiad, 180 dni w roku.

180 days of the year.

Biorąc pod uwagę przedstawione fakty można więc stwierdzić,

So you could say that school food is quite important, really,

że jedzenie w szkole jest bardzo ważne.

judging the circumstances.

(Laughter)

(Śmiech)

Before I crack into my rant,

Zanim zacznę swoją demagogię

na którą z pewnością czekacie...

which I'm sure you're waiting for --

(Laughter)

(Śmiech)

Pragnę powiedzieć o jednej ważnej sprawie,

I need to say one thing, and it's so important

in, hopefully, the magic that happens and unfolds

która mam nadzieję stanie się faktem

in the next three months.

w ciągu następnych trzech miesięcy.

Drogie panie kucharki przygotowujące obiady w szkołach!

The lunch ladies, the lunch cooks of America --

Polecam się jako wasz ambasador.

I offer myself as their ambassador.

I'm not slagging them off.

Nie mam zamiaru dyskredytować tych pań.

They're doing the best they can do.

One naprawdę robią co mogą.

Starają się ze wszystkich swoich sił.

They're doing their best.

Ale one robią co im nakazano,

But they're doing what they're told,

a to co im kazano robić jest błędne.

and what they're being told to do is wrong.

The system is highly run by accountants;

Cały system jest zarządzany przez księgowych.

there's not enough, or any, food-knowledgeable people in the business.

Nie ma wystarczająco dużo lub wręcz wcale nie ma

osób, które znają się na tym biznesie.

There's a problem:

I to jest ten problem.

If you're not a food expert, and you've got tight budgets

Jeżeli nie jesteś ekspertem w dziedzinie zdrowego jedzenia i masz okrojony budżet

który się kurczy, wtedy musisz zdać się na swoją kreatywność

and it's getting tighter, then you can't be creative,

i nie możesz zwyczajnie pisać bzdur w zestawieniach.

you can't duck and dive and write different things around things.

Będąc skrupulatnym księgowym

If you're an accountant, and a box-ticker,

jedyną rzeczą jaką możesz w tej sytuacji zrobić

the only thing you can do in these circumstances

to kupno taniego żarcia.

is buy cheaper shit.

Now, the reality is,

Prawda jest taka, że

the food that your kids get every day is fast food,

potrawy które każdego dnia spożywają twoje dzieci to fast-foody,

żywność z konserwantami

it's highly processed,

there's not enough fresh food in there at all.

i nie ma tam miejsca na produkty świeże.

Ilość konserwantów, dodatków jest niewyobrażalna...

You know, the amount of additives, E numbers,

ingredients you wouldn't believe --

there's not enough veggies at all.

Nie ma wystarczająco dużej ilości warzyw. Frytki są uważane za warzywa.

French fries are considered a vegetable.

Pizza na śniadanie. Nie serwuje się nawet potraw na talerzach.

Pizza for breakfast. They don't even get crockery.

Noże i widelce ? Zapomnijcie, są zbyt niebezpieczne.

Knives and forks? No, they're too dangerous.

W klasach znajdziesz ostre nożyczki

They have scissors in the classroom,

ale noże i widelce nie, są przecież niebezpieczne...

but knives and forks? No.

And the way I look at it is:

I zmierzam do tego, że jeśli dzieci nie korzystają w szkole z widelca i noża,

If you don't have knives and forks in your school,

to zwyczajnie promuje się spożywanie

you're purely endorsing,

from a state level, fast food, because it's handheld.

fast-foodów, ponieważ można je jeść rękoma.

Tak, mowa tu o fast-foodach, o bułach z wołowiną,

And yes, by the way, it is fast food:

It's sloppy Joes, it's burgers,

hamburgerach, parówkach,

it's wieners, it's pizzas, it's all of that stuff.

pizzach i wszystkich tych zapychaczach.

(Sighs)

Ten percent of what we spend on health care, as I said earlier,

10 procent tego co wydajemy na służbę zdrowia, jak wspominałem wcześniej

is on obesity, and it's going to double.

przypada na problemy związane z nadwagą. A będzie jeszcze gorzej.

Nie edukujemy naszych dzieci.

We're not teaching our kids.

There's no statutory right to teach kids about food,

Nie ma rozporządzeń o konieczności nauki naszych dzieci o zdrowym jedzeniu

czy zacząć w szkole podstawowej czy średniej?

elementary or secondary school, OK?

Nie uczymy naszych dzieci o zdrowym jedzeniu, prawda?

We don't teach kids about food, right?

Zaprezentuję wam krótkie wideo nagrane w szkole podstawowej

And this is a little clip from an elementary school,

jakich wiele w Anglii.

which is very common in England.

Wideo: Kto wie co to jest?

(Video) Who knows what this is?

Child: Potatoes.

Dziecko: Ziemniaki. Jamie Oliver: Ziemniak? Wiec mówisz, że to są ziemniaki?

Jamie Oliver: Potato? So, you think these are potatoes?

Czy wiesz co to jest?

Do you know what that is?

Do you know what that is?

Czy wiesz co to jest? Dziecko: Brokuły?

Child: Broccoli?

Jamie Oliver: A co powiesz o tym? Nasz stary dobry przyjaciel.

JO: What about this? Our good old friend.

Czy wiesz co to jest słonko? Dziecko: Seler

Child: Celery.

JO: No. What do you think this is?

JO: Nie. Jak myślisz co to jest? Dziecko: Cebula JO: Cebula? Nie

Child: Onion. JO: Onion? No.

JO: Przekonacie się teraz jaka jest wiedza dzieci

JO: Immediately you get a really clear sense

of "Do the kids know anything about where food comes from?"

na temat tego skąd biorą się warzywa.

Video: JO: Kto wie co to jest? Dziecko: Hm, gruszka.

Who knows what that is? Child: Uh, pear?

JO: Jak sądzisz co to jest? Dziecko: Nie wiem.

JO: What do you think this is? Child: I don't know.

JO: Jeśli dzieciaki nie wiedzą z czym mają do czynienia

JO: If the kids don't know what stuff is,

to zwyczajnie nie będą tego jadły.

then they will never eat it.

(Śmiech)

(Laughter)

JO: To oczywiste: Anglia i Ameryka

JO: Normal. England and America,

Anglia i Ameryka

England and America.

Guess what fixed that.

Zgadnijcie co rozwiązało problem, no zgadnijcie.

Dwie godziny wykładu o jedzeniu.

Two one-hour sessions.

Musimy zacząć uczyć nasze dzieci

We've got to start teaching our kids about food in schools, period.

o zdrowym jedzeniu w szkołach i koniec.

(Applause)

(Oklaski)

Chcę wam o czymś powiedzieć

I want to tell you about something

chcę wam powiedzieć o czymś, co

that kind of epitomizes the trouble that we're in, guys, OK?

sprowadza cały ten problem ze zdrowym jedzeniem do jednej sprawy, OK?

Chcę opowiedzieć o czymś tak oczywistym jak mleko.

I want to talk about something so basic as milk.

Every kid has the right to milk at school.

Każde dziecko ma prawo do picia mleka w szkole.

Your kids will be having milk at school, breakfast and lunch, right?

Wasze dzieci będą piły mleko w szkole, na śniadanie i na lunch, prawda?

Wypiją dwie porcje mleka.

They'll be having two bottles, OK?

Większość dzieci wypije, to fakt.

And most kids do.

But milk ain't good enough anymore.

Ale mleko nie jest już takie zdrowe.

Don't get me wrong, I support milk --

Ponieważ ktoś w radzie zarządczej firmy mleczarskiej -- i nie odbierajcie mnie negatywnie

Popieram picie mleka, ale ktoś w tej wspomnianej radzie zarządczej

but someone at the milk board

prawdopodobnie zapłacił jakiemuś gogusiowi

probably paid a lot of money for some geezer to work out

aby przekonał producentów do "wzbogacania" mleka sztucznymi dodatkami i barwnikami

that if you put loads of flavorings,

oraz cukrem, właśnie tak,

colorings and sugar in milk,

aby więcej dzieci piło to mleko.

more kids will drink it.

Yeah.

(Oklaski)

I oczywistym jest że takie nieuczciwe postępowanie będzie powielane.

Obviously now that's going to catch on

Producenci jabłek zaczną zastanawiać się nad tym

the apple board is going to work out

jak wyhodować jabłka o smaku toffi aby więcej dzieci je jadło.

that if they make toffee apples they'll eat more as well.

Wiecie co mam na myśli?

Do you know what I mean?

Nie widzę potrzeby słodzenia mleka.

For me, there isn't any need to flavor the milk.

Cukier i tak jest we wszystkim.

Okay? There's sugar in everything.

Wiem że dodaje się ulepszaczy do wszystkiego.

I know the ins and outs of those ingredients.

Są wszędzie. Nawet mleko nie uchroniło się

It's in everything.

Even the milk hasn't escaped the kind of modern-day problems.

przed tym problemem naszych czasów.

Oto nasze mleko w kartoniku.

There's our milk. There's our carton.

W jednym takim kartoniku mleka jest tyle cukru

In that is nearly as much sugar as one of your favorite cans of fizzy pop,

ile w jednej puszcze waszego ulubionego napoju gazowanego.

A dzieci piją takie mleko dwa razy dziennie.

and they are having two a day.

So, let me just show you.

Więc, pozwólcie mi coś zaprezentować

We've got one kid, here --

Mamy tutaj jedno dziecko

spożywające około ośmiu łyżek cukru dziennie.

having, you know, eight tablespoons of sugar a day.

You know, there's your week.

Oto tygodniowa ilość cukru.

There's your month.

A to miesięczna.

And I've taken the liberty of putting in

I skupiłem się tylko na pięcioletnim

just the five years of elementary school sugar,

spożyciu cukru w szkole podstawowej

pochodzącego tylko z mleka.

just from milk.

Więc, nie wiem jak wy ale

Now, I don't know about you guys,

sądząc po tym co wam pokazałem

but judging the circumstances, right,

any judge in the whole world,

myślę że każdy sędzia na świecie

spojrzałby na statystyki i na dowody

would look at the statistics and the evidence,

and they would find any government of old guilty of child abuse.

i oskarżyłby każdy rząd o

krzywdzenie dzieci. Taka jest moja opinia.

That's my belief.

(Oklaski)

(Applause)

(Applause ends)

Więc, jeśli przyszedłbym dziś do was

Now, if I came up here, and I wish I could come up here today

i oznajmił że mam lek na AIDS albo raka

and hang a cure for AIDS or cancer,

każdy walczył by o to aby się do mnie dostać.

you'd be fighting and scrambling to get to me.

This, all this bad news, is preventable.

Wszystkie te złe historie, o których mówiłem są do powstrzymania.

I to jest ta dobra wiadomość.

That's the good news.

It's very, very preventable.

Tak, można temu zapobiegać.

Więc, zastanówmy się nad tym, mamy problem,

So, let's just think about, we got a problem here,

musimy się otrząsnąć, zacząć działać.

we need to reboot.

Więc co powinniśmy zrobić?

Okay so, in my world, what do we need to do?

Oto moja propozycja.

Here is the thing, right,

it cannot just come from one source.

I to nie może być tylko zmiana powierzchowna.

Aby tak naprawdę coś zmienić

To reboot and make real tangible change,

tak abym mógł szczerze spojrzeć wam w oczy

real change, so that I could look you in the white of the eyes

i powiedzieć, "Za 10 lat

and say, "In 10 years' time,

życie waszych dzieci i

the history of your children's lives,

ich szczęście - i nie zapominajmy o wpływie zdrowego jedzenia na inteligencję

happiness -- and let's not forget, you're clever if you eat well,

zmieni się na lepsze, będą żyć dłużej

you know you're going to live longer --

i cieszyć się zdrowiem"

all of that stuff, it will look different. OK?"

Więc, zacznijmy od supermarketów.

So, supermarkets.

Gdzie indziej z takim zapałem robicie zakupy?

Where else do you shop so religiously?

Każdego tygodnia ten sam rytuał.

Week in, week out.

How much money do you spend, in your life, in a supermarket?

Jak dużo wydajecie pieniędzy w supermarketach w ciągu swojego życia?

Love them.

Zwyczajnie kochacie supermarkety, które spełniają wasze zachcianki, prawda?

They just sell us what we want. All right.

They owe us to put a food ambassador in every major supermarket.

Więc niech w każdym supermarkecie

pracuje specjalista od żywności.

They need to help us shop.

Niech pomaga nam w zakupach. Niech nauczy jak gotować zdrowe

They need to show us how to cook quick, tasty, seasonal meals

szybkie, smaczne i sezonowe posiłki

dla tak zabieganych ludzi.

for people that are busy.

To nie będzie wiele kosztowało.

This is not expensive.

To już się sprawdza w pewnych sklepach i powinno być wprowadzane

It is done in some, and it needs to be done across the board

w całej Ameryce w najbliższym czasie.

in America soon, and quick.

Wielkie przedsiębiorstwa produkujące żywność

The big brands, you know, the food brands,

muszą uczyć o zdrowym jedzeniu

need to put food education at the heart of their businesses.

i traktować to bardzo poważnie.

I know, easier said than done.

Wiem, łatwiej powiedzieć niż zrobić.

It's the future. It's the only way.

To przyszłość. To jedyna droga.

Fast food.

Fast-foody. Jeśli o nie chodzi

With the fast-food industry

to wierzcie mi, nie jest tak łatwo.

you know, it's very competitive.

Oferowali mi już wiele razy

I've had loads of secret papers and dealings

współpracę z nimi.

with fast food restaurants.

Wiem jak takie restauracje działają.

I know how they do it.

I mean, basically they've weaned us on

Najzwyczajniej fast-foody wprowadziły

tą ilość cukru, soli i tłuszczu do naszej diety.

to these hits of sugar, salt and fat, and x, y, and z,

A i tak każdy je uwielbia, prawda?

and everyone loves them, right?

Więc fast-foody wezmą udział w naszych zmianach.

So, these guys are going to be part of the solution.

Ale do tego celu potrzebujemy działań rządu

But we need to get the government to work

z wszystkimi tymi dostawcami żywności i restauratorami.

with all of the fast food purveyors and the restaurant industry,

I przez następne pięć, sześć czy siedem lat

and over a five, six, seven year period

zmniejszać tą okropnie dużą ilość

wean of us off the extreme amounts

of fat, sugar and all the other non-food ingredients.

tłuszczu, cukru i reszty sztucznych dodatków.

Wróćmy do znanych marek i zajmijmy się etykietowaniem.

Now, also, back to the sort of big brands:

labeling, I said earlier, is an absolute farce

Jak wspominałem wcześniej, mamy do czynienia z farsą

and has got to be sorted.

i to musi być uporządkowane.

Następna sprawa, szkoła.

OK, school.

Obviously, in schools, we owe it to them

Musimy zrobić wszystko aby

w ciągu tych 180 dni roku szkolnego

to make sure those 180 days of the year,

nasze pociechy w wieku od 4 lat

from that little precious age of four,

aż do 18, 20, 24 roku życia

until 18, 20, 24, whatever,

spożywały zdrowe

they need to be cooked proper, fresh food

i świeże posiłki

przygotowywane z produktów dostarczanych przez lokalnych przedsiębiorców.

from local growers on site, OK?

Należy stworzyć nowy standard świeżej żywności

There needs to be a new standard of fresh, proper food

dla naszych dzieci, zgadzacie się?

for your children, yeah?

(Oklaski)

(Applause)

Under the circumstances, it's profoundly important

I w takich warunkach zadbać o to

aby każde amerykańskie dziecko opuszczające szkołę

that every single American child leaves school

knowing how to cook 10 recipes

potrafiło samo ugotować 10 posiłków

that will save their life.

które pozwolą cieszyć się zdrowiem.

Jedna z niezbędnych umiejętności w życiu.

Life skills.

(Applause)

(Oklaski)

To oznacza, że zrealizują się jako studenci, jako młodzi rodzice,

That means that they can be students, young parents,

i będą czuli się jak ryby w wodzie

and be able to sort of duck and dive around the basics of cooking,

gotując dla siebie posiłki,

no matter what recession hits them next time.

nie zważając na to czy dopadła ich recesja czy nie. Jeśli potrafisz gotować

If you can cook, recession money doesn't matter.

recesja nie ma znaczenia.

Jeśli potrafisz gotować, czas nie jest przeszkodą.

If you can cook, time doesn't matter.

Miejsce pracy. Nie mówiliśmy jeszcze o tym.

The workplace, we haven't really talked about it.

You know, it's now time for corporate responsibility

Myślę, że nadszedł czas aby wielkie korporacje

zwróciły uwagę czym karmią

to really look at what they feed or make available to their staff.

swoich pracowników.

Ci pracownicy to mamusie i tatusiowie amerykańskich dzieci.

The staff are the moms and dads of America's children.

Marissa, her father died in her hand,

Marissa, jej ojciec zmarł w jej ramionach.

Myślę, że ona byłaby szczęśliwa

I think she'd be quite happy

widząc jak zakłady pracy dbają o swoich pracowników zapewniając im zdrowe jedzenie.

if corporate America could start feeding their staff properly.

Nie powinniśmy tego zaniedbać.

Definitely they shouldn't be left out.

Wróćmy ponownie do domu rodzinnego.

Let's go back to the home.

Now, look, if we do all this stuff, and we can,

Pomyślcie, jeśli zaczniemy tak postępować

możemy to wszystko osiągnąć. Możesz postępować etycznie w biznesie.

it's so achievable.

You can care and be commercial.

Absolutely.

Naprawdę.

But the home needs to start passing on cooking again, for sure.

Ale środowisko rodzinne musi zacząć uczyć

jak przygotowywać zdrowe posiłki, to pewne.

For sure, pass it on as a philosophy.

Przekazywać tą wiedzę jak swego rodzaju filozofię życia.

Myślę, że jest w tym wielki romantyzm.

And for me, it's quite romantic,

Ale patrząc praktycznie jeśli jedna osoba uczy następne trzy osoby

but it's about if one person teaches three people

jak ugotować coś zdrowego

how to cook something,

i następnie te osoby uczą kolejne trzy

and they teach three of their mates,

that only has to repeat itself 25 times,

to cały proces musi powtórzyć się tylko 25 razy

aby cała populacja Ameryki nauczyła się gotować.

and that's the whole population of America.

Romantic, yes, but most importantly,

Romantyczna idea, ale

najważniejsze jest

it's about trying to get people to realize

aby starać się przekonać ludzi

that every one of your individual efforts makes a difference.

że zaangażowanie każdego

ma sens.

We've got to put back what's been lost.

Musimy odszukać to co zostało zagubione.

Kuchnia Huntington. Realizowałem ten program w Huntington

Huntington's Kitchen.

Huntington, where I made this program,

we've got this prime-time program

i mając najlepszy czas oglądalności mamy nadzieję

zainspirować ludzi i rozpocząć zmiany.

that hopefully will inspire people to really get on this change.

Głęboko wierzę że te zmiany nadejdą.

I truly believe that change will happen.

Kuchnia w Huntington. Pracuję z miejscowymi.

Huntington's Kitchen. I work with a community.

Pracowałem w szkołach. Zgromadziliśmy fundusze

I worked in the schools.

I found local sustainable funding

aby zapewnić w każdej szkole w tym rejonie

to get every single school in the area from the junk, onto the fresh food:

świeże i zdrowe jedzenie.

six-and-a-half grand per school.

Sześć i pół tysiąca na szkołę

(Oklaski)

(Applause)

Tyle to kosztuje. Sześć i pół tysiąca dolarów na szkołę.

That's all it takes, six-and-a-half grand per school.

The Kitchen is 25 grand a month. Okay?

Kuchnia za 25 tysięcy miesięcznie, ok?

To dotrze do 5,000 ludzi rocznie

This can do 5,000 people a year,

co daje 10 procent lokalnej populacji.

which is 10 percent of their population,

Ludzie uczą ludzi.

and it's people on people.

You know, it's local cooks teaching local people.

Miejscowi kucharze uczą resztę miejscowych

To są kucharze wolontariusze, darmowe lekcje gotowania w centrum miasta.

It's free cooking lessons, guys, in the Main Street.

To prawdziwa, realna zmiana, naprawdę.

This is real, tangible change, real, tangible change.

Around America, if we just look back now,

W całej Ameryce zauważymy

there is plenty of wonderful things going on.

wiele pozytywnych zmian, które się teraz widoczne.

There is plenty of beautiful things going on.

Widać wiele pięknych zmian. Jakby armia aniołów

There are angels around America doing great things

dokonywała cudów w całej Ameryce,

w szkołach, na lekcjach ucząc o

in schools -- farm-to-school set-ups,

zdrowym odżywianiu.

garden set-ups, education --

there are amazing people doing this already.

Zajmują się tym wspaniali ludzie.

The problem is they all want to roll out

Problem w tym, że oni wszyscy chcą by ich praca była powielana

what they're doing to the next school,

w innych szkołach, w całym kraju.

but there's no cash.

Ale zwyczajnie brakuje na to pieniędzy.

Musimy szybko docenić tych dobrych ludzi i ekspertów

We need to recognize the experts and the angels quickly,

identify them, and allow them to easily find the resource

wspierać ich w pozyskiwaniu funduszy

aby mogli rozwijać się i robić to

to keep rolling out what they're already doing,

co robią najlepiej.

and doing well.

Amerykański biznes musi wspierać tych ludzi

Businesses of America need to support

Pierwsza dama USA już robi wszystko co potrzebne.

Mrs. Obama to do the things that she wants to do.

(Oklaski)

(Applause)

I posłuchajcie, wiem że to wygląda dziwnie -

And look, I know it's weird

jakiś Anglik stoi przed wami

having an English person standing here before you

i mówi o zmianach w waszym kraju.

talking about all this.

All I can say is: I care.

Mogę jedynie powiedzieć, że zależy mi na tym. Także jestem ojcem

I'm a father,

Kocham ten kraj.

and I love this country.

Głęboko wierzę, że

And I believe truly, actually,

that if change can be made in this country,

jeśli te zmiany dokonają się w tym kraju,

beautiful things will happen around the world.

pociągnie to za sobą wielkie zmiany na całym świecie. Jeśli Ameryka potrafi

If America does it, other people will follow.

to inni zrobią to także.

To bardzo ważne aby tak się stało.

It's incredibly important.

(Audience) Yeah!

(Oklaski)

(Applause)

When I was in Huntington,

Kiedy byłem w Huntington starając się wyjaśnić kilka spraw

trying to get a few things to work when they weren't,

pomyślałem sobie - co bym zrobił

I thought "If I had a magic wand, what would I do?"

gdybym miał zaczarowaną różdżkę? I wiecie co pomyślałem?

And I thought, "You know what?

Zwyczajnie chciałbym stanąć przed ludźmi takimi wspaniałymi

I'd just love to be put in front of some of the most amazing

movers and shakers in America."

i wpływowymi jak wy.

I miesiąc później otrzymałem telefon od TED z zaproszeniem.

And a month later, TED phoned me up and gave me this award.

I'm here.

I stoję właśnie przed wami.

So, my wish.

Więc moim marzeniem jest,

Dyslexic, so I'm a bit slow.

-- wiem jestem trochę wolny, to Dysleksja --

Moim marzeniem jest

My wish

abyście zaoferowali swoje wsparcie

is for you to help a strong, sustainable movement

temu silnemu ruchowi, tym ludziom,

którzy uczą wszystkie dzieci

to educate every child

o zdrowym odżywianiu,

about food,

którzy inspirują rodziny aby zaczęły ponownie gotować

to inspire families to cook again,

i dodają otuchy ludziom

and to empower people everywhere

to fight obesity.

aby walczyli z nadwagą.

(Oklaski)

(Applause)

Dziękuję

Thank you.

(Applause continues)

(Oklaski)