Hans Rosling: Debunking third-world myths with the best stats you've ever seen

Hans Rosling görecek olacağınız en iyi istatistikleri gösteriyor

Gözden geçirme: Koray Al

About 10 years ago, I took on the task to teach global development

Yaklaşık 10 yıl önce, İsveçli lisans öğrencilerine küresel kalkınma

dersi vermeyi kabul etmiştim. Bu, yaklaşık 20 yıl boyunca

to Swedish undergraduate students.

That was after having spent about 20 years,

Afrika kurumlarıyla Afrika'daki açlık üzerine araştırma yaptıktan sonra idi,

together with African institutions,

studying hunger in Africa.

yani artık dünya hakkında biraz bilgi sahibi olmam beklenirdi.

So I was sort of expected to know a little about the world.

Tıp fakültemizde, Karolinska Enstitüsü’nde,

And I started, in our medical university, Karolinska Institute,

an undergraduate course called Global Health.

Küresel Sağlık adını verdiğimiz bir lisans dersi açtım. Ama elinize o imkan

But when you get that opportunity, you get a little nervous.

geçtiğinde biraz geriliyorsunuz. Bize gelecek olan bu öğrencilerin

I thought, these students coming to us actually have the highest grade

İsveç okullarında alınabilecek en yüksek dereceye

you can get in the Swedish college system,

sahip olduklarını düşündüm, yani onlara öğreteceğim her şeyi

so I thought, maybe they know everything I'm going to teach them about.

biliyor olabilirlerdi. Bu yüzden geldikleri zaman onlara bir ön test yaptım.

So I did a pretest when they came.

And one of the questions from which I learned a lot was this one:

Ve bana çok şey öğreten sorulardan biri şuydu:

"Which country has the highest child mortality of these five pairs?"

“Bu beş çift arasında en yüksek çocuk ölüm oranına sahip olan ülke hangisidir?”

Birinin çocuk ölüm oranı diğerinin iki katı olacak şekilde

And I put them together so that in each pair of countries,

one has twice the child mortality of the other.

ülkeleri eşleştirdim. Ve bu, bilgilerin

And this means that it's much bigger, the difference,

belirsizliğinin yanında çok daha büyük bir fark.

than the uncertainty of the data.

I won't put you at a test here, but it's Turkey,

Sizi burada teste tabi tutmayacağım ama aralarında en yüksek olanı

which is highest there, Poland, Russia, Pakistan and South Africa.

Türkiye, Polonya, Rusya, Pakistan ve Güney Afrika.

And these were the results of the Swedish students.

İsveçli öğrencilerin verdikleri cevaplar şöyleydi. Çok dar bir

I did it so I got the confidence interval, which is pretty narrow.

güven aralığı oluşturdum ve mutlu oldum tabii ki:

And I got happy, of course -- a 1.8 right answer out of five possible.

Her beş cevaptan 1.8’i doğru idi. Bu demek oluyor ki

That means there was a place for a professor of international health

artık bir uluslar arası sağlık profesörü için ihtiyaç vardı

and for my course.

(Gülüşmeler) ve vereceğim kurs için de.

(Laughter)

But one late night, when I was compiling the report,

Bir gece geç vakit, raporumu düzenlerken

I really realized my discovery.

buluşumun farkına vardım. İsveç'in en

I have shown that Swedish top students know, statistically,

başarılı öğrencilerinin dünya hakkında, istatiksel anlamda,

significantly less about the world than the chimpanzees.

şempanzelerden daha az bilgiye sahip olduklarını ispatladım.

(Laughter)

(Gülüşmeler.)

Because the chimpanzee would score half right

Çünkü bir şempanzeye Sri Lanka ve Türkiye için

if I gave them two bananas with Sri Lanka and Turkey.

muz verseydim yarısını doğru cevaplardı. Problemlerin yarısı doğru cevaplanırdı.

They would be right half of the cases. But the students are not there.

Ama öğrenciler bunu başaramadı. Benim için sorun bilgisizlik değildi:

The problem for me was not ignorance; it was preconceived ideas.

asıl sorun ön yargılı düşüncelerdi.

I did also an unethical study

Ayrıca Karolinska Enstitüsündeki hocalar üzerinde etik olmayan bir araştırma yaptım

of the professors of the Karolinska Institute,

(Gülüşmeler.)

which hands out the Nobel Prize in Medicine,

bu araştırma sonucu Nobel Tıp Ödülü veriliyor

and they are on par with the chimpanzee there.

ve hocalar da şempanzelerle eşit düzeyde.

(Gülüşmeler.)

(Laughter)

This is where I realized that there was really a need to communicate,

Ve bu anda gerçekten iletişime ihtiyaç olduğunu anladım,

because the data of what's happening in the world

çünkü dünyada olup bitenlerle ilgili veriler

and the child health of every country

ve her ülkenin çocuk sağlığı çok iyi biliniyor.

is very well aware.

So we did this software, which displays it like this.

Bunu gösteren yazılım geliştirdik: Buradaki her baloncuk bir ülkeyi temsil ediyor.

Every bubble here is a country.

This country over here is China.

Burada gördüğünüz ülke Çin. Bu, Hindistan.

This is India.

The size of the bubble is the population,

Baloncuğun büyüklüğü nüfusu temsil ediyor ve bu eksenin üzerine doğurganlık oranını koyuyorum.

and on this axis here, I put fertility rate.

Because my students, what they said

Çünkü öğrencilerimin, dünyaya baktıklarında

when they looked upon the world, and I asked them,

ve ben onlara

"What do you really think about the world?"

“Dünya hakkında gerçekten ne düşünüyorsunuz?” diye sorduğumda,

laf arasında, ders kitabının genelde Tenten olduğunu ilk kez öğrenmiştim,

Well, I first discovered that the textbook was Tintin, mainly.

(Laughter)

(Gülüşmeler.)

And they said, "The world is still 'we' and 'them.'

Şu cevabı aldım: “Dünya halen ‘biz’ ve ‘onlar’dan oluşuyor.

And 'we' is the Western world and 'them' is the Third World."

Biz Batı Dünyası oluyoruz ve onlar Üçüncü Dünya oluyor.”

“Peki Batı Dünyası’ndan kastınız ne?” diye sordum.

"And what do you mean with 'Western world?'" I said.

"Well, that's long life and small family.

“Yani, uzun yaşam süresi ve küçük bir aile. Üçüncü Dünya’da ise kısa yaşam süresi ve büyük bir aile.”

And 'Third World' is short life and large family."

Bunu burada gösterebilirim. Doğurganlık oranını buraya koyuyorum: kadın başına

So this is what I could display here.

I put fertility rate here --

number of children per woman: one, two, three, four,

çocuk sayısı, bir, iki, üç, dört, kadın başına sekiz çocuğa kadar çıkıyor.

up to about eight children per woman.

We have very good data since 1962, 1960, about,

1962, yaklaşık 1960 yılından beri bütün ülkelerin aile büyüklüğü ile ilgili çok iyi verilere sahibiz.

on the size of families in all countries.

The error margin is narrow.

Yanılma payı küçük. Buraya doğumda ortalama yaşam süresini koyuyorum.

Here, I put life expectancy at birth,

from 30 years in some countries, up to about 70 years.

Bazı ülkelerde 30 yaşından 70 yaşına kadar çıkıyor.

And in 1962, there was really a group of countries here

Ve 1962 yılı, o zamanlar burada bir grup ülke vardı,

that were industrialized countries,

sanayileşmiş ülkeler ve onların küçük aileleri ve uzun yaşam süreleri vardı.

and they had small families and long lives.

And these were the developing countries.

Ve bunlar da gelişmekte olan ülkeler:

They had large families and they had relatively short lives.

Büyük aileleri ve nispeten kısa yaşam süreleri vardı.

Now, what has happened since 1962? We want to see the change.

Şimdi 1962’den bu yana ne oldu? Değişimi görmek istiyoruz.

Are the students right? It's still two types of countries?

Öğrenciler haklı mı? Halen iki tip ülke mi var?

Or have these developing countries got smaller families and they live here?

Yoksa bu gelişmekte olan ülkelerin aileleri küçüldü ve burada mı yaşıyor?

Or have they got longer lives and live up there?

Yoksa yaşam süreleri uzadı ve şurada mı yaşıyorlar?

Let's see. We start the world, eh?

Bir bakalım. O zaman dünyayı durdurduk. Bunların hepsi, mevcut olan

This is all UN statistics that have been available.

Birleşmiş Milletler istatistikleri. Başlıyoruz. Orada, görebiliyor musunuz?

Here we go. Can you see there?

It's China there, moving against better health there, improving there.

Burası Çin. Burada daha iyi bir sağlığa doğru ilerliyor ve burada düzeliyor.

All the green Latin American countries are moving towards smaller families.

Tüm yeşil Latin Amerika ülkeleri küçük ailelere doğru ilerliyor.

Sarı olanlar Arap ülkeleri

Your yellow ones here are the Arabic countries,

ve onların aileleri daha da büyüyor – hayır, yaşam süreleri uzuyor, ama aileleri büyümüyor.

and they get longer life, but not larger families.

The Africans are the green here. They still remain here.

Afrikan ülkeleri aşağıdaki yeşil olanlar. Hala burada kalıyorlar.

This is India; Indonesia is moving on pretty fast.

Bu, Hindistan. Endonezya bayağı hızlı ilerliyor.

In the '80s here, you have Bangladesh still among the African countries.

(Gülüşmeler.)

Ve burada 80’li yıllarda, Bangladeş halen Afrika ülkeleri arasında bulunuyor.

But now, Bangladesh -- it's a miracle that happens in the '80s --

Ama şimdi, Bangladeş, 80’li yıllarda bir mucize oluyor:

the imams start to promote family planning,

İmamlar aile planlamasını desteklemeye başlıyor.

and they move up into that corner.

Bu noktaya çıkıyorlar. Ve 90’lı yıllarda Afrika ülkelerinin ortalama yaşam süresini

And in the '90s, we have the terrible HIV epidemic

that takes down the life expectancy of the African countries.

düşüren korkunç HIV salgını baş gösteriyor

And the rest of them all move up into the corner,

ve tüm diğerleri uzun yaşam süreleri ve

where we have long lives and small family,

küçük ailelerin olduğu bu köşeye yerleşiyor ve tamamen yeni bir dünya var oluyor.

and we have a completely new world.

(Applause)

(Alkış.)

(Applause ends)

Let me make a comparison directly

Amerika Birleşik Devletleri ve Vietnam arasında doğrudan bir karşılaştırma yapalım.

between the United States of America and Vietnam.

1964:

1964: Amerika’da küçük aileler ve uzun yaşam süresi var;

America had small families and long life;

Vietnam had large families and short lives.

Vietnam’da geniş aileler ve kısa yaşam süreleri. Ve olan şey şu:

And this is what happens.

The data during the war indicate that even with all the death,

Savaş zamanındaki veriler, tüm ölümlere rağmen

there was an improvement of life expectancy.

yaşam süresinde bir iyileşme olduğunu gösteriyor. Yıl sonunda,

By the end of the year, family planning started in Vietnam,

Vietnam’da aile planlaması başlatıldı ve daha küçük aileler kurmayı seçtiler.

and they went for smaller families.

And the United States up there is getting longer life,

Ve Amerika Birleşik Devletleri ise yaşam süresini uzatmayı seçti,

keeping family size.

aile büyüklüğünü değiştirmeden. Ve şimdi 80’li yıllarda

And in the '80s now, they give up Communist planning

bu komünist planlamadan vazgeçip, piyasa ekonomisine yöneliyorlar,

and they go for market economy,

and it moves faster even than social life.

ve bu, sosyal hayattan bile daha hızlı bir şekilde ilerliyor. Ve bugün, 2003’te,

And today, we have in Vietnam

Vietnam’ın ortalama yaşam süresi ve aile büyüklüğü, Amerika Birleşik Devletleri’nin

the same life expectancy and the same family size

1974’te savaşın sonundaki ortalama yaşam süresi ve aile büyüklüğü ile aynı.

here in Vietnam, 2003,

as in United States, 1974, by the end of the war.

Verilere bakmazsak, sanırım hepimiz

I think we all, if we don't look at the data,

we underestimate the tremendous change in Asia,

Asya’daki muazzam değişimi küçümsüyoruz. Daha bizler

which was in social change before we saw the economic change.

ekonomik değişimleri görmeden onlar sosyal değişim yaşıyorlardı.

So let's move over to another way here

Burada dünyadaki gelir dağılımını gösterebileceğimiz

in which we could display the distribution in the world

başka bir yönteme bakalım. Bu, dünyadaki insanların gelir dağılımı.

of income.

This is the world distribution of income of people.

Günde bir dolar, 10 dolar veya 100 dolar.

One dollar, 10 dollars or 100 dollars per day.

Artık zengin ve fakir arasında bir uçurum yok. Bu bir efsane.

There's no gap between rich and poor any longer. This is a myth.

There's a little hump here.

Burada küçük bir tepe var. Her yerde insan var.

But there are people all the way.

And if we look where the income ends up,

Gelirin nerede bittiğine bakarsak eğer – gelir -

this is 100 percent of the world's annual income.

bu dünyadaki yıllık gelirin yüzde 100’ü. Ve en zengin yüzde 20’si

And the richest 20 percent,

they take out of that about 74 percent.

yıllık gelirin yüzde 74’ünü oluşturuyor. Ve en fakir yüzde 20'si ise

And the poorest 20 percent, they take about two percent.

yıllık gelirin yüzde 2’sini oluşturuyor. Ve bu, gelişmekte olan

And this shows that the concept of developing countries

is extremely doubtful.

ülkeler kavramının oldukça şüpheli olduğunu gösteriyor. Hepimiz yardım düşünüyoruz,

We think about aid,

like these people here giving aid to these people here.

buradaki insanların buradakilere yardımda bulunması gibi. Ortada,

But in the middle, we have most of the world population,

dünya nüfusunun çoğunluğu bulunuyor ve onlar gelirin sadece yüzde 24’üne sahipler.

and they have now 24 percent of the income.

We heard it in other forms.

Başka şekillerde de duymuştuk. Bunlar kim peki?

And who are these?

Farklı olan ülkeler nerede? Size Afrika’yı göstereyim.

Where are the different countries?

I can show you Africa.

This is Africa.

Bu, Afrika. Dünya nüfusunun yüzde 10’unu oluşturuyor, çoğu yoksulluk içinde.

Ten percent of the world population,

most in poverty.

Bu OECD. Zengin ülke. Birleşik Devletleri’nin bir devlet kulübü.

This is OECD -- the rich countries, the country club of the UN.

And they are over here on this side. Quite an overlap between Africa and OECD.

Ve onlar bu tarafta bulunuyor. Afrika ile OECD arasında bayağı çakışma var.

And this is Latin America.

Ve burası Latin Amerika. Latin Amerika’da dünya üzerinde

It has everything on this earth, from the poorest to the richest

bulabileceğiniz, en fakirinden en zenginine kadar herkes var.

in Latin America.

Ve onun üstüne, Doğu Avrupa’yı, Doğu Asya’yı

And on top of that, we can put East Europe,

we can put East Asia, and we put South Asia.

ve Güney Asya’yı koyabiliriz. Ve geçmişe bakarsak,

And what did it look like if we go back in time,

to about 1970?

1970’li yıllarda durum nasıldı? O zamanlar daha çok tümsekmiş.

Then, there was more of a hump.

Ve tam yoksulluk içinde yaşayanlar Asyalılarmış.

And most who lived in absolute poverty were Asians.

Dünya’daki sorun Asya’daki yoksullukmuş. Şimdi dünyayı ileri döndürün,

The problem in the world was the poverty in Asia.

And if I now let the world move forward,

you will see that while population increases,

nüfus artarken, yüz milyonlarca Asyalı yoksulluktan kurtulurken

there are hundreds of millions in Asia getting out of poverty,

başkalarının yoksulluğa düştüğünü göreceksiniz

and some others getting into poverty,

ve bugün böyle bir modelle karşı karşıyayız.

and this is the pattern we have today.

Dünya Bankası’nın en iyi tahminine göre böyle olacak

And the best projection from the World Bank

is that this will happen,

ve dünyamız bölünmeyecek. İnsanların çoğu ortada olacak.

and we will not have a divided world.

We'll have most people in the middle.

Of course it's a logarithmic scale here,

Bu elbette ki logaritmik bir ölçek,

but our concept of economy is growth with percent.

ama ekonomi konseptimiz, oranlı artış. Bunu

We look upon it as a possibility of percentile increase.

yüzdelik artış olarak görüyoruz. Bunu değiştiriyorum,

If I change this and take GDP per capita instead of family income,

aile geliri yerine GSYİH’yı alıyorum ve

and I turn these individual data

gayri safi yurtiçi hasılanın kişisel verilerini bölgesel veriler olarak değiştiriyorum

into regional data of gross domestic product,

and I take the regions down here,

ve buradaki bölgeleri alıyorum, bu baloncuğun büyüklüğü halen nüfusu temsil ediyor.

the size of the bubble is still the population.

And you have the OECD there, and you have sub-Saharan Africa there,

OECD orada, sahra-altı Afrika orada

and we take off the Arab states there,

Afrika ve Asya’daki Arap devletlerini kaldırıyoruz

coming both from Africa and from Asia,

ve onları ayrı bir yere koyuyoruz,

and we put them separately,

and we can expand this axis, and I can give it a new dimension here,

şimdi bu ekseni genişletebiliriz, ona yeni bir boyut verebilirim,

by adding the social values there, child survival.

toplumsal değerleri buraya ekliyoruz, çocukların hayatta kalma oranı.

Now I have money on that axis,

Şimdi, bu eksende para var ve burada çocukların hayatta kalma oranı.

and I have the possibility of children to survive there.

In some countries, 99.7% of children survive to five years of age;

Bazı ülkelerde çocukların yüzde 99.7’si beş yaşına kadar hayatta kalıyor;

others, only 70.

diğer ülkelerde bu oran sadece yüzde 70. Ve sanki burada

And here, it seems, there is a gap between OECD,

OECD, Latin Amerika, Doğu Avrupa, Doğu Asya,

Latin America, East Europe, East Asia,

Arab states, South Asia and sub-Saharan Africa.

Arap ülkeleri, Güney Asya ve sahra-altı Afrika arasında bir uçurum var gibi.

The linearity is very strong between child survival and money.

Çocukların hayatta kalması ile para arasındaki doğrusallık çok güçlü.

But let me split sub-Saharan Africa.

Sahra-altı Afrika’yı bölmeme izin verin. Sağlık burada ve yüksek sağlık burada.

Health is there and better health is up there.

I can go here, and I can split sub-Saharan Africa into its countries.

Buraya gidip sahra-altı Afrika’yı ülkelere bölebilirim.

And when it bursts,

Ve bölündüğünde, bu ülke baloncuğun büyüklüğü nüfusun büyüklüğü oluyor.

the size of each country bubble is the size of the population.

Sierra Leone down there, Mauritius is up there.

Sierra Leone burada. Mauritius burada. Mauritius dış ticaret engellerini aşan

Mauritius was the first country to get away with trade barriers,

ilk ülkeydi ve kendi şekerlerini satmaya başladılar.

and they could sell their sugar, they could sell their textiles,

Tekstil ürünlerini tıpkı Avrupa’daki ve Kuzey Amerika’daki insanlar gibi eşit koşullarda satmayı başardılar.

on equal terms as the people in Europe and North America.

There's a huge difference [within] Africa.

Afrika ile burada ortada bulunan Gana arasında çok büyük bir fark var.

And Ghana is here in the middle.

In Sierra Leone, humanitarian aid.

Sierra Leone’ye insani yardım yapılıyor.

Here in Uganda, development aid.

Uganda’ya kalkınma yardımı yapılıyor. Burası, yatırım yapma zamanı, orada ise,

Here, time to invest; there, you can go for a holiday.

tatile gidebilirsiniz. Afrika içinde nadiren

There's tremendous variation within Africa,

yapmış olduğumuz bir farklılık bu, her şeyin eşit olması.

which we very often make that it's equal everything.

I can split South Asia here. India's the big bubble in the middle.

Güney Asya’yı da buradan bölüyorum. Hindistan ortadaki büyük baloncuğu temsil ediyor.

But there's a huge difference between Afghanistan and Sri Lanka.

Afganistan ile Sri Lanka arasında çok büyük bir fark var.

I can split Arab states. How are they?

Arap ülkelerini de bölüyorum. Aradaki fark nedir? Aynı iklim, aynı kültür,

Same climate, same culture, same religion -- huge difference.

aynı din. Çok büyük bir fark. İki komşu arasında bile.

Even between neighbors --

Yemen, civil war;

Yemen, iç savaşta. Birleşik Arap Emirliklerinde ise para oldukça eşit dağıtılmış ve iyi kullanılıyor.

United Arab Emirates, money, which was quite equally and well-used.

Not as the myth is.

Efsanedeki gibi değil. Ve bu, ülkede yaşayan bütün yabancı işçilerin çocuklarını da kapsıyor.

And that includes all the children of the foreign workers

who are in the country.

Veriler çoğu kez düşündüğünüzden daha iyi. Bir çok insan verilerin kötü olduğunu söyler.

Data is often better than you think. Many people say data is bad.

There is an uncertainty margin, but we can see the difference here:

Bir belirsizlik marjı var ama farkı burada görebiliriz:

Kamboçya, Singapur. Aradaki farklar, verilerin

Cambodia, Singapore.

The differences are much bigger than the weakness of the data.

zayıflığından daha büyük. Doğu Avrupa:

East Europe: Soviet economy for a long time,

Uzun bir dönem Sovyet ekonomisi ile yaşadılar ama onlarca yıl sonra

but they come out after 10 years very, very differently.

çok, çok farklı karşımıza çıktılar. Ve burada da Latin Amerika’yı görüyorsunuz.

And there is Latin America.

Günümüzde, Latin Amerika’da sağlıklı bir ülke bulmak için Küba’ya gitmemiz gerekmiyor.

Today, we don't have to go to Cuba

to find a healthy country in Latin America.

Chile will have a lower child mortality than Cuba within some few years from now.

Bundan birkaç yıl önce Şili’deki çocuk ölüm oranları Küba’dan daha düşüktü.

Here, we have high-income countries in the OECD.

Ve burada OECD’deki en yüksek gelire sahip olan ülkeleri görüyorsunuz.

And we get the whole pattern here of the world,

Dünyada var olan model

which is more or less like this.

az çok bu şekilde. Ve nasıl görünüyor diye baktığımız zaman,

And if we look at it, how the world looks,

dünya 1960 yılında ilerlemeye başlıyor.

in 1960, it starts to move.

This is Mao Zedong. He brought health to China.

Bu Mao Tse-tung. Çin’e sağlık getirdi. Ve sonra öldü.

And then he died.

And then Deng Xiaoping came and brought money to China,

Sonra Deng Xiaoping geldi ve Çin’e para getirdi ve onları tekrar temellerine döndürdü.

and brought them into the mainstream again.

And we have seen how countries move in different directions like this,

Ve ülkelerin nasıl böylesi farklı yönlere doğru ilerlediğini gördük,

so it's sort of difficult to get an example country

bu sebepten dolayı

dünyanın modelini gösteren bir örnek ülke bulmak zor.

which shows the pattern of the world.

But I would like to bring you back to about here, at 1960.

Sizleri 1960 yılına geri götürmek istiyorum.

Buradaki Güney Kore’yi, şuradaki Brezilya ile karşılaştırmak istiyorum.

I would like to compare South Korea, which is this one,

with Brazil, which is this one.

Buradaki işareti gözden kaçırdım. Ve bunları, şurada Uganda ile karşılaştırmak istiyorum.

The label went away for me here.

And I would like to compare Uganda, which is there.

Ve bunu bu şekilde öne sarabiliyorum.

I can run it forward, like this.

Güney Kore’nin ne kadar hızlı bir ilerleme kaydettiğini görüyorsunuz.

And you can see how South Korea is making a very, very fast advancement,

whereas Brazil is much slower.

Brezilya ise çok daha yavaş.

And if we move back again, here, and we put trails on them, like this,

Geri gittiğimizde ve üzerlerine işaret koyduğumuzda,

you can see again

gelişme hızının yine çok, çok farklı olduğunu görüyorsunuz

that the speed of development is very, very different,

ve ülkeler, para ve sağlık konusunda az çok

and the countries are moving more or less at the same rate

aynı hızda ilerliyor ama sanki önce sağlıklı olan ülkeler

as money and health,

but it seems you can move much faster

öncelikle varlıklı olanlardan daha hızlı ilerliyor gibi.

if you are healthy first than if you are wealthy first.

And to show that, you can put on the way of United Arab Emirates.

Size bunu göstermek için Birleşik Arap Emirlikleri’nin yolunu işaretleyeceğim.

They came from here, a mineral country.

Buradan geldiler, bir madeni ülkeden. Petrolün hepsini aldılar,

They cached all the oil; they got all the money;

bütün paralara sahip oldular ama sağlık süpermarketten satın alınamıyor.

but health cannot be bought at the supermarket.

Sağlığa yatırım yapmanız gerekiyor. Çocukları eğitmeniz gerekiyor.

You have to invest in health. You have to get kids into schooling.

You have to train health staff. You have to educate the population.

Sağlık personeli eğitmeniz gerekiyor. Halkı eğitmeniz gerekiyor.

And Sheikh Zayed did that in a fairly good way.

Şeyh Sayid bunu oldukça iyi bir şekilde yaptı.

In spite of falling oil prices, he brought this country up here.

Ve düşen petrol fiyatlarına rağmen, bu ülkeyi buraya getirdi.

So we've got a much more mainstream appearance of the world,

Yani dünyada hemen hemen temel bir manzara hakim,

where all countries tend to use their money

ülkeler paralarını, geçmişte kullandıklarından

better than they used it in the past.

daha iyi bir şekilde kullanmaya çalışıyor. Ülke verilerinin ortalamasına

Now, this is, more or less, if you look at the average data of the countries --

baktığınız zaman az çok şu şekilde.

they are like this.

That's dangerous, to use average data,

Aslında verilerin ortalamasını kullanmak tehlikelidir çünkü

because there is such a lot of difference within countries.

ülkelerin aralarında çok fazla fark var. Buraya baktığımız zaman,

So if I go and look here,

we can see that Uganda today is where South Korea was in 1960.

bugün Uganda’nın, Güney Kore’nin 1960 yılında bulunduğu noktada olduğunu görüyoruz.

If I split Uganda, there's quite a difference within Uganda.

Uganda’yı bölersek eğer, Uganda’nın içinde de bayağı farklar var. Uganda’yı beş parçaya ayırdım.

These are the quintiles of Uganda.

The richest 20 percent of Ugandans are there.

Ugandalıların en zengin yüzde 20’si burada.

The poorest are down there.

En fakirleri ise burada. Güney Afrika’yı böldüğüm zaman bu hale geliyor.

If I split South Africa, it's like this.

And if I go down and look at Niger,

Daha aşağılarda bulunan Nijerya’ya bakarsak eğer, orada dehşet verici bir kıtlık vardı,

where there was such a terrible famine [recently],

sonunda, bu şekilde oluyor. Nijerya’nın en fakir yüzde 20’si orada,

it's like this.

The 20 percent poorest of Niger is out here,

and the 20 percent richest of South Africa is there,

ve Güney Afrika’nın en zengin yüzde 20’si orada

and yet we tend to discuss what solutions there should be in Africa.

ve biz hala Afrika’da ne tarz çözümler bulunması gerektiğini tartışmaya çalışıyoruz.

Everything in this world exists in Africa.

Bu dünyadaki her şey Afrika’da var. Ve buradaki beşte birlik kısım için

And you can't discuss universal access to HIV [treatment]

HIV’ye [tıbbi] evrensel yaklaşımı, burada aşağıdaki beşte birlik kısım

for that quintile up here

with the same strategy as down here.

için aynı mantıkla tartışamazsınız. Dünyadaki gelişim

The improvement of the world must be highly contextualized,

bütün öğeleri ile birlikte alınmalıdır, bunu sadece bir bölgesel

and it's not relevant to have it on a regional level.

seviyede tutmak mantıksızdır. Daha fazla detaya ihtiyacımız var.

We must be much more detailed.

Öğrencilerin, bunu kullanabilecekleri zaman oldukça heyecanlandıklarını gördük.

We find that students get very excited when they can use this.

And even more, policy makers and the corporate sectors

Daha çok politikacılar ve şirketler kesimi dünyanın nasıl değiştiğini

would like to see how the world is changing.

görmek istiyor. Bu neden olmuyor?

Now, why doesn't this take place?

Why are we not using the data we have?

Neden elimizdeki verileri kullanmıyoruz? Birleşmiş Milletlerin verileri var,

We have data in the United Nations, in the national statistical agencies

ulusal istatik kurumlarının verileri var

and in universities and other nongovernmental organizations.

üniversite ve diğer sivil toplum kuruluşlarının verileri var.

Because the data is hidden down in the databases.

Çünkü veriler, veri tabanlarında gizleniyor.

And the public is there, and the internet is there,

Halk orada, internet orada ama halen faydalı bir şekilde kullanmadık.

but we have still not used it effectively.

All that information we saw changing in the world

Dünyada değiştiğini gördüğümüz verilerin hiçbiri

does not include publicly funded statistics.

resmi finans istatistiklerini içermiyor. Bilirsiniz bir takım web sayfaları

There are some web pages like this, you know,

vardır, veritabanlarından bilgiler alır,

but they take some nourishment down from the databases,

but people put prices on them, stupid passwords and boring statistics.

ama onların üzerine fiyat, aptalca şifreler ve sıkıcı istatistikler koyarlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler.) (Alkış.)

And this won't work.

(Applause)

Bu şekilde olmaz. Lazım olan ne peki? Veritabalarımız var.

So what is needed? We have the databases.

It's not a new database that you need.

İhtiyacımız olan yeni bir veritabanı değil. Harika tasarım araçlarımız var

We have wonderful design tools and more and more are added up here.

ve buna bir çok şey eklenebilir. Yani kar amacı

So we started a nonprofit venture linking data to design,

gütmeyen bir girişim başlattık, verileri tasarıma bağladık,

we called "Gapminder,"

ve buna Gapminder ismini verdik. Londra metrosundan esinlendik. Hani

from the London Underground, where they warn you, "Mind the gap."

“boşluğa dikkat edin” diye uyarırlar ya? Dolayısıyla Gapminder isminin uygun olduğunu düşündük.

So we thought Gapminder was appropriate.

Ve bu verileri bu şekilde bağlayabilen bir yazılım yazmaya başladık.

And we started to write software which could link the data like this.

O kadar da zor olmadı. Bunu elde etmek birkaç yıl aldı ve animasyonlar yaptık.

And it wasn't that difficult.

It took some person years, and we have produced animations.

You can take a data set and put it there.

Bir veriyi alıp buraya koyabilirsiniz.

We are liberating UN data, some few UN organization.

Birleşmiş Milletlerin verilerini ve bazı BM kuruluşlarının verilerini açığa çıkarıyoruz.

Some countries accept that their databases can go out on the world.

Bazı ülkeler, veritabanlarının dünyaya sunulmasını kabul ediyor,

But what we really need is, of course, a search function,

ama asıl ihtiyacımız olan elbette bir arama fonksiyonu.

a search function where we can copy the data up to a searchable format

Verileri aranabilecek bir formata kopyalayabileceğimiz

and get it out in the world.

ve dünyaya sunabileceğimiz bir arama fonksiyonu. Ve etrafa baktığımızda ne duyuyoruz?

And what do we hear when we go around?

Temel istatistik birimlerine antropolojiyi aradım. Herkes diyor ki,

I've done anthropology on the main statistical units.

Everyone says, "It's impossible. This can't be done.

“Bu imkansız. Yapılamaz. Bizim verilerimiz o derece özel ki,

Our information is so peculiar in detail,

so that cannot be searched as others can be searched.

diğer veritabanları gibi arama yapılamaz.

We cannot give the data free to the students,

Verilerimizi öğrencilere, dünyadaki iş adamlarına sunamayız.”

free to the entrepreneurs of the world."

Ama görmek istediğimiz de bu, öyle değil mi?

But this is what we would like to see, isn't it?

Resmi veriler işte burada.

The publicly funded data is down here.

And we would like flowers to grow out on the net.

Ve internette çiçeklerin açmasını istiyoruz.

One of the crucial points is to make them searchable,

Ve en önemli noktalardan biri bunları aranabilir hale getirmek ve o zaman insanlar

and then people can use the different design tools to animate it there.

bunları canlandırmak için çeşitli tasarım araçlarını kullanabilir.

Size çok iyi bir haberim var. Size, BM İstatistik Birimi Başkanı’nın

And I have pretty good news for you.

I have good news that the [current],

new head of UN statistics doesn't say it's impossible.

bunun imkansız olduğunu söylemediğini belirtmek istiyorum.

He only says, "We can't do it."

Sadece “başaramayız.” diyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler.)

And that's a quite clever guy, huh?

Ve bu çok zeki bir adam, değil mi?

(Laughter)

(Gülüşmeler.)

So we can see a lot happening in data in the coming years.

Dolayısıyla, önümüzdeki yıllarda verilerde bayağı çok şey değişeceğini göreceğiz.

We will be able to look at income distributions in completely new ways.

Tamamen yeni şekillerde gelir dağılımına bakabileceğiz.

This is the income distribution of China, 1970.

Bu 1970 yılında Çin’in gelir dağılımı,

This is the income distribution of the United States, 1970.

bu ise 1970 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nin gelir dağılımı.

Almost no overlap.

Neredeyse hiç örtüşme yok. Neredeyse hiç örtüşme yok. Ve ne oldu?

Almost no overlap.

And what has happened?

What has happened is this:

Olan şey şu: Çin büyüyor ve artık o derece eşit değil,

that China is growing, it's not so equal any longer,

and it's appearing here, overlooking the United States,

ve burada görülüyor, Amerika Birleşik Devletleri’ni geçiyor.

almost like a ghost, isn't it?

Neredeyse bir hayalet gibi, değil mi?

(Laughter)

(Gülüşmeler.)

It's pretty scary.

Oldukça ürkütücü. Ama sanırım tüm bu bilgilere sahip olmak oldukça önemli.

(Laughter)

But I think it's very important to have all this information.

We need really to see it.

Gerçekten görmemiz lazım. Ve buna bakmak yerine,

And instead of looking at this,

I would like to end up by showing the internet users per 1,000.

1:00 kişi başına internet kullanıcılarını göstererek bitirmek istiyorum.

In this software, we access about 500 variables

Bu yazılımda, kolayca bütün ülkelerin yaklaşık 500 değişkenine erişebiliyoruz.

from all the countries quite easily.

Bunu değiştirmek biraz zaman alıyor,

It takes some time to change for this,

but on the axes, you can quite easily get any variable you would like to have.

ama eksenlerde, istediğiniz herhangi bir değişkeni oldukça kolay alabiliyorsunuz.

Ve konu, veritabanlarının ücretsiz olması,

And the thing would be to get up the databases free,

to get them searchable, and with a second click,

aranabilir yapılması ve ikinci tıklamamızda onları

to get them into the graphic formats, where you can instantly understand them.

hemen anlayabileceğiniz grafik formatına dönüştürebilmenizdir.

Now, statisticians don't like it, because they say

Şimdi, istatikçiler bunu pek sevmezler, bunun

that this will not show the reality;

gerçeği yansıtmadığını söylerler; istatiksel, analitik metotlara ihtiyacımız var.

we have to have statistical, analytical methods.

Ama bu varsayım üretmektir.

But this is hypothesis-generating.

I end now with the world.

Dünya ile noktalayacağım. İnternet geliyor.

There, the internet is coming.

The number of internet users are going up like this.

İnternet kullanıcıları sayısı bu şekilde artıyor. Bu kişi başına GSİYH.

This is the GDP per capita.

Ve yeni teknolojiler çıkıyor ve sonra bu, hayret verici bir şekilde

And it's a new technology coming in, but then amazingly,

how well it fits to the economy of the countries.

ülkelerin ekonomisine nasıl da güzel uyuyor. 100 dolarlık bir

That's why the $100 computer will be so important.

bilgisayarın neden bu derece önemli olduğu bundan dolayı. Ama bu güzel bir eğilim.

But it's a nice tendency.

It's as if the world is flattening off, isn't it?

Sanki dünya düzleşiyormuş gibi, öyle değil mi? Bu ülkeler

These countries are lifting more than the economy,

ekonomiden daha da fazlasını kalkındırıyorlar ve onları yıl boyunca

and it will be very interesting to follow this over the year,

takip etmek oldukça ilginç olacak, bunu sizlerin, bütün resmi

as I would like you to be able to do with all the publicly funded data.

veriler ile yapmanızı isterim. Çok teşekkür ederim.

Thank you very much.

(Applause)

(Alkış.)