Hans Rosling: Debunking third-world myths with the best stats you've ever seen

Translator: Buyandelger Ulziikhuu Reviewer: Tulga Buya

About 10 years ago, I took on the task to teach global development

10-д жилийн өмнө дэлхий дахины хөгжлийн байдлаар Шведийн оюутнуудад

хичээл заах үүрэг надад оногдсон юм.

to Swedish undergraduate students.

That was after having spent about 20 years,

Тэр үед би Африкийн институциудтай хамтран Африк дахь өлсгөлөнгийн талаар

together with African institutions,

studying hunger in Africa.

20-иод жил судалгааны ажил хийчихсэн байлаа.

So I was sort of expected to know a little about the world.

Тиймээс энэ ертөнцийн талаар намайг мэддэг гэсэн хүлээлт байсан байх л даа.

And I started, in our medical university, Karolinska Institute,

За тэгээд Анагаах ухааны Их сургууль Каролинска Институтад

an undergraduate course called Global Health.

Дэлхийн Эрүүл Мэнд гэдэг хичээл зааж эхлэв.

But when you get that opportunity, you get a little nervous.

Гэхдээ иймэрхүү үед хүн сандардаг юм байна.

I thought, these students coming to us actually have the highest grade

Тэгээд энэ оюутнууд чинь Шведийн боловсролын тогтолцоонд

you can get in the Swedish college system,

хамгийн өндөр оноо авч орж ирсэн хүмүүс.

so I thought, maybe they know everything I'm going to teach them about.

Тиймээс миний заах гэж байгаа бүгдийг мэдэж байж магад гэж бодлоо.

Тэгээд мэдлэгийн түвшинг нь шалгах санаатай нэг тест авав.

So I did a pretest when they came.

And one of the questions from which I learned a lot was this one:

Нэг асуултаас би маш их зүйлийг сурч авсан юм:

"Which country has the highest child mortality of these five pairs?"

"Хосоор нь жагсаасан эдгээр улсаас аль нь

хүүхдийн эндэгдэлээр хамгийн өндөр үзүүлэлттэй вэ?"

Улсуудыг хоёр хоёроор нь ангилахдаа би

And I put them together so that in each pair of countries,

one has twice the child mortality of the other.

нэг нь нөгөөгөөсөө 2 дахин их үзүүлэлттэй байхаар жагсаав.

And this means that it's much bigger, the difference,

Мэдээлэл тодорхойгүй байснаас ингэх нь хавьгүй илүү давуу талтай юм.

than the uncertainty of the data.

I won't put you at a test here, but it's Turkey,

Мэдлэгийг чинь шалгах гээгүй юм шүү.

which is highest there, Poland, Russia, Pakistan and South Africa.

Гэхдээ энд Турк хамгийн өндөр үзүүлэлтэй, Польш, Орос, Пакистан, Өмнөд Африк байна.

And these were the results of the Swedish students.

За энэ Шведийн оюутнуудын дүн.

I did it so I got the confidence interval, which is pretty narrow.

Энэ шалгалтыг би өөртөө итгэлтэй байхын тулд авсан юм л даа.

And I got happy, of course -- a 1.8 right answer out of five possible.

Tэгээд ч үр дүнд нь баяртай байлаа.

5 зөв хариултаас 1.8-ийг нь хариулсан байна гэдэг чинь мэдээж

That means there was a place for a professor of international health

ОУ-ын эрүүл мэнд заах профессорын хувьд миний хэрэгцээ байна гэсэн үг шүү дээ.

and for my course.

(Laughter)

(Инээд)

But one late night, when I was compiling the report,

Нэг орой тайлангаа дуусгахаар сууж байхдаа

I really realized my discovery.

гэнэт нэг зүйлийг ухаарлаа.

I have shown that Swedish top students know, statistically,

Би чинь Шведийн хамгийн сайн оюутнуудын дэлхийн талаарх мэдлэг

significantly less about the world than the chimpanzees.

статистикийн хувьд сармагчингаас ч бага гэдгийг харуулсан байна шүү дээ.

(Laughter)

(Инээд)

Because the chimpanzee would score half right

Учир нь шимпанзе сармагчинд би Шриланка болон Турк улс бүрт

if I gave them two bananas with Sri Lanka and Turkey.

хоёр банана жимс өгвөл тэд хагасыг нь зөв хариулна шүү дээ. Яг хагасыг нь.

They would be right half of the cases. But the students are not there.

Гэхдээ оюутнууд тэнд байхгүй л дээ.

The problem for me was not ignorance; it was preconceived ideas.

Миний хувьд асуудал хайхрамжгүйд биш урьдаас тогтсон ойлголтонд учир байгаа юм.

I did also an unethical study

Би Каролинска Институцын багш нарын дунд нэг ёс зүйгүй судалгаа явуулсан.

of the professors of the Karolinska Institute,

(Инээд)

which hands out the Nobel Prize in Medicine,

Тэр нь Анагаах Ухааны салбарт Нобелийн Шагнал авчирдаг юм байна.

and they are on par with the chimpanzee there.

За тэр энд шимпанзетэй харцуулсан ч болно.

(Laughter)

(Инээд)

This is where I realized that there was really a need to communicate,

Эндээс л би харилцаа холбоо хачин их хэрэгтэй байгаа юм байна гэдгийг ухаарсан.

because the data of what's happening in the world

Учир нь дэлхий дахинаа чухам ямар үйл явдал болж байгаа

and the child health of every country

болон улс бүрийн хүүхдийн эрүүл мэндийн талаарх мэдээлэл хангалттай байна.

is very well aware.

So we did this software, which displays it like this.

Бид энэ харагдаж байгаа програмыг хийсэн юм: бөмбөлөг бүр нэг улсыг төлөөлнө

Every bubble here is a country.

This country over here is China.

Энд байгаа улс бол Хятад. Энэ бол Энэтхэг.

This is India.

The size of the bubble is the population,

Бөмбөлөгний хэмжээ хүн амын тоог харуулна. Энэ тэнхлэг дээр нөхөн үржихүйн түвшинг оруулсан.

and on this axis here, I put fertility rate.

Because my students, what they said

Учир нь манай оюутнууд дэлхийн зураг хараад

when they looked upon the world, and I asked them,

юу гэж хэлсэн гээч. Би уул нь ингэж асуусан юм л даа,

"What do you really think about the world?"

"За та нар дэлхийн талаар юу гэж бодож байна даа?"

Үнэндээ, тэр сурах бичиг нь Тинтин байсан гэдгийг эхлээд би олж тогтоов.

Well, I first discovered that the textbook was Tintin, mainly.

(Laughter)

(инээв)

And they said, "The world is still 'we' and 'them.'

За тэгээд оюутнууд "Дэлхий бол "бид" ба "тэд" гэж хуваагдсан хэвээр,

And 'we' is the Western world and 'them' is the Third World."

Бид гэдэг нь Барууны ертөнц, тэд гэдэг нь Гуравдагч ертөнц" гэдэг юм байна.

"Барууны ертөнц гэдэг чинь юу вэ?" гэж би асуулаа.

"And what do you mean with 'Western world?'" I said.

"Well, that's long life and small family.

"За, тэр бол урт наслалт, жижиг гэр бүл гэсэн үг. Харин Гуравдагч ертөнц гэдэг бол богино наслалт, том гэр бүл гэсэн үг" гэлээ.

And 'Third World' is short life and large family."

Тэрнийг би энд үзүүлж чадна. Энд нөхөн үржихүйн түвшинг оруулсан: нэг эмэгтэйд оногдох хүүхдийн тоо

So this is what I could display here.

I put fertility rate here --

number of children per woman: one, two, three, four,

нэг, хоёр, гурав, дөрөв, нэг эмэгтэйд 8 хүртэлх хүүхэд байхаар

up to about eight children per woman.

We have very good data since 1962, 1960, about,

1960, 1962 оноос хойшхи улс бүрийн гэр бүрийн хэмжээний талаарх мэдээлэл бол хангалттай сайн байгаа шүү.

on the size of families in all countries.

The error margin is narrow.

Алдааны хязгаар бол нэлээд бага. Энд дундаж наслалт оруулсан

Here, I put life expectancy at birth,

from 30 years in some countries, up to about 70 years.

зарим орнуудад 30 жил байхад зарим нь 70 хүртэл байна.

And in 1962, there was really a group of countries here

1962 онд, хэсэг бүлэг улс орнууд байна.

that were industrialized countries,

энэ бол аж үйлдвэржсэн орнууд, тэд жижиг гэр бүл, урт наслалттай байна.

and they had small families and long lives.

And these were the developing countries.

энд хөгжиж буй орнууд:

They had large families and they had relatively short lives.

тэд том гэр бүл, богино наслалттай байна.

Now, what has happened since 1962? We want to see the change.

За одоо 1962 оноос хойш юу болж вэ? Бид өөрчлөлтийг хармаар байна.

Are the students right? It's still two types of countries?

Оюутнуудын зөв үү? Одоо болтол 2 төрлийн улс орнууд гэж хуваагдсан хэвээр гэж үү?

Or have these developing countries got smaller families and they live here?

эдгээр хөгжиж буй орнууд жижиг гэр бүлтэй болоод энд амьдарч байна уу?

Or have they got longer lives and live up there?

эсвэл тэд урт наслалттай болоод энд байна уу?

Let's see. We start the world, eh?

Харцгаая л даа. Дэлхийг энд зогсоочихсон байна. Энэ бол бүгд НҮБ-ын статистик мэдээллүүд.

This is all UN statistics that have been available.

одоогоор байгаа. За эхэлцгээе. За харцгааж байна уу?

Here we go. Can you see there?

It's China there, moving against better health there, improving there.

Энэ бол Хятад байна, эрүүл мэндийн хувьд сайжирсаар, ахисаар байна

All the green Latin American countries are moving towards smaller families.

Энэ бүх ногоон бол Латин Америкийн орнууд улам бүр жижиг гэр бүлтэй болж байна.

Энд байгаа шар бол Арабын улсууд

Your yellow ones here are the Arabic countries,

Тэд том гэр бүлтэй шүү дээ, гэтэл үгүй ээ тэд урт наслалттай болж байна гэхдээ гэр бүл нь томорсонгүй.

and they get longer life, but not larger families.

The Africans are the green here. They still remain here.

Африкийн улсууд бол энэ доор байгаа ногоон.Тэд эндээ хэвээр үлдэж байна.

This is India; Indonesia is moving on pretty fast.

Энэ бол Энэтхэг. Индонез үнэндээ хурдан хөдөлж байна.

In the '80s here, you have Bangladesh still among the African countries.

(инээв)

За тэгээд 80-аад оны үед, Бангладеш Африкийн орнуудын дунд тэнд байсаар байна.

But now, Bangladesh -- it's a miracle that happens in the '80s --

Гэтэл одоо, Бангладеш --хараач 80-д онд гайхалтай явдал болжээ

the imams start to promote family planning,

Исламын удирдагч нар гэр бүл төлөвлөлтийг дэмжиж эхэлжээ.

and they move up into that corner.

Тэд энэ булан хүртэл явж байна. За 90-д оны үед бид ДОХ-ын аюулт тахалд нэрвэгдэв.

And in the '90s, we have the terrible HIV epidemic

that takes down the life expectancy of the African countries.

тэрнээс болж Африкийн улсууд дахь дундаж наслалт буурлаа.

And the rest of them all move up into the corner,

бусад улсууд бүгд тэр буланруу дээш явж байна.

where we have long lives and small family,

за тэгээд бид урт наслалт, жижиг гэр бүлтэй боллоо. Бид маш өөр дэлхий ертөнцтэй болж шүү дээ.

and we have a completely new world.

(Applause)

(алга ташилт)

(Applause ends)

Let me make a comparison directly

За Америк, Вьетнам хоёрыг шууд харьцуулж үзье л дээ.

between the United States of America and Vietnam.

1964:

1964 онд: Америк жижиг гэр бүл, урт наслалттай байжээ.

America had small families and long life;

Vietnam had large families and short lives.

Харин Вьетнам том гэр бүл, бонгино наслалттай байв. За энэ юу болж байгааг харуулж байна.

And this is what happens.

The data during the war indicate that even with all the death,

хичнээн дайны үе байгаад үхэл хагацал их байсан ч

there was an improvement of life expectancy.

дундаж наслалт дээшилсэн байна. Жилийн сүүлрүү

By the end of the year, family planning started in Vietnam,

Вьетнамд гэр бүл төлөвлөлт хэрэгжиж эхлэв, тэгээд тэд жижиг гэр бүлтэй болж байна.

and they went for smaller families.

And the United States up there is getting longer life,

Америкийн Нэгдсэн Улс тэр дээр улам бүр урт наслалттай болсоор

keeping family size.

гэр бүлийн хэмжээ хэвээр. За одоо 80-д оны үед

And in the '80s now, they give up Communist planning

Вьетнам коммунист төлөвлөлтийг халж зах зээлийн эдийн засагт шилжив.

and they go for market economy,

and it moves faster even than social life.

Тэд бүр илүү хурдан хөдөлгөөнд орлоо. За одоо тэгвэл бид

And today, we have in Vietnam

Вьетнамд адилхан дундаж наслалт, адилхан гэр бүлийн хэмжээтэй болжээ.

the same life expectancy and the same family size

Энд 2003 оны Вьетнам улс 1974 оны дайны дараах АНУ-тай адил түвшинд очсон байна.

here in Vietnam, 2003,

as in United States, 1974, by the end of the war.

Хэрвээ бид эдгээр тоон мэдээллийг харахгүй бол

I think we all, if we don't look at the data,

we underestimate the tremendous change in Asia,

Ази тивд болсон агуу их өөрчлөлийг дутуу үнэлэх байлаа

which was in social change before we saw the economic change.

бидний мэдэх эдийн засгийн өөрчлөлтөөс өмнө нийгмийн өөрчлөлт болж шүү дээ.

So let's move over to another way here

За одоо бас нэг өөр зүйл үзүүлье

in which we could display the distribution in the world

дэлхийн орлогын хувиарлалт. Энэ бол хүмүүсийн орлогын хувиарлалт

of income.

This is the world distribution of income of people.

өдөрт нэг доллар, 10 доллар эсвэл 100 доллар

One dollar, 10 dollars or 100 dollars per day.

Баян, ядуугийн ялгаа гэж байхаа больсон. Тэр чинь ташаа ойлголт.

There's no gap between rich and poor any longer. This is a myth.

There's a little hump here.

Энд нэг жижигхэн дов байна. Гэхдээ л ихэнх хүмүүс ийшээ байна.

But there are people all the way.

And if we look where the income ends up,

Хаана орлого дуусаж вэ гэдгийг харах юм бол -- орлого--

this is 100 percent of the world's annual income.

Энэ бол дэлхийн жилийн орлого 100 хувиар байна. Энд хамгийн баян 20 хувь,

And the richest 20 percent,

they take out of that about 74 percent.

Тэд бараг дэлхийн орлогын 70 хувийг авсан байна. Энд хамгийн ядуу 20 хувь

And the poorest 20 percent, they take about two percent.

тэдэнд 2 хувь ногдож байна. За энд нөгөө бидний мэдэх ойлголт

And this shows that the concept of developing countries

is extremely doubtful.

хөгжиж буй орнуудын талаарх ойлголт тун сэжигтэй болоод ирнэ дээ. Бид тусламжийн тухай бодохдоо

We think about aid,

like these people here giving aid to these people here.

эдгээр хүмүүс энд байгаа эдгээр хүмүүст тусламж үзүүлдэг гэж санадаг. Гэтэл энэ дунд

But in the middle, we have most of the world population,

дэлхийн хүн амын ихэнх хэсэг нь байна шүү дээ. Тэдэнд одоо дэлхийн орлогын 24 хувь оногдож байна.

and they have now 24 percent of the income.

We heard it in other forms.

Бид энэ талаар өөр өөр хэлбэрээр сонсдог. Эд чинь хэн бэ?

And who are these?

Хаана тэр өөр өөр улс орнууд байна вэ? За Африкийг үзүүлье.

Where are the different countries?

I can show you Africa.

This is Africa.

Энэ Африк байна. Дэлхийн хүн амын 10 хувь, ихэнх нь ядуу.

Ten percent of the world population,

most in poverty.

Энэ бол хөгжингүй, баян орнууд. НҮБ-ын бүлэг улс.

This is OECD -- the rich countries, the country club of the UN.

And they are over here on this side. Quite an overlap between Africa and OECD.

Тэд тэнд энэ хэсэг дээр байна. Африк болон хөгжингүй улсуудад нилээд тоо давхцаж байна.

And this is Latin America.

Энэ бол Латин Америк. Тэдэнд дэлхий дээрх бүх юм байна.

It has everything on this earth, from the poorest to the richest

Латин Америкт хамгийн ядуугаас авхуулаад хамгийн баян хүмүүс байна.

in Latin America.

Энэ дээр бид зүүн Европыг тавьж болно, тэгээд зүүн Азийг тавья.

And on top of that, we can put East Europe,

we can put East Asia, and we put South Asia.

За тэгээд Өмнөд Ази. За тэгээд цаг хугацаагааг хойшлуулбал яаж харагдах бол

And what did it look like if we go back in time,

to about 1970?

1970 онруу хойшлуулбал? Тэр үед энэ дов нилээд өндөр байжээ.

Then, there was more of a hump.

Тэгээд хамгийн их ядуучууд Ази тивд байсан байна.

And most who lived in absolute poverty were Asians.

Дэлхийн асуудал бол Ази тивийн ядуурал байжээ. За одоо цааш явах юм бол

The problem in the world was the poverty in Asia.

And if I now let the world move forward,

you will see that while population increases,

Хүн ам нэмэгдэхийн хэрээр

there are hundreds of millions in Asia getting out of poverty,

Азид сая сая хүмүүс ядуурлаас гарч байна, бас зарим нь

and some others getting into poverty,

ядуурч байна. За тэгээд энэ бол одоо бидний байгаа дүр зураг

and this is the pattern we have today.

Дэлхийн Банкнаас гаргасан хамгийн сайн тооцооноос харвал ирээдүйд ийм болох юм байна.

And the best projection from the World Bank

is that this will happen,

бид хуваагдсан ертөнцөд амьдрахгүй нь. Ихэнх хүмүүс энэ дунд байх нь.

and we will not have a divided world.

We'll have most people in the middle.

Of course it's a logarithmic scale here,

Мэдээж энэ бол логарифмын хэмжээс л дээ.

but our concept of economy is growth with percent.

гэхдээ бидний эдийн засгийн ойлголт бол хувьчилсан өсөлт шүү дээ. Бид чинь

We look upon it as a possibility of percentile increase.

хувь процентийн өсөлтийн боломжийг л харж байдаг. Хэрвээ би үүнийг өөрчлөөд

If I change this and take GDP per capita instead of family income,

гэр бүлийн орлогын оронд хүн ам тус бүрийн Үндэсний Нийт Бүтээгдэхүүн болговол,

and I turn these individual data

энэ мэдээлэл тус бүрийг ҮНБ-ний бүс нутгаар нь хуваасан тоо болговол

into regional data of gross domestic product,

and I take the regions down here,

Энэ доор бүс нутаг тус бүрийг оруулсан, бөмбөлөгийн хэмжээ хүн амын тоог илэрхийлнэ

the size of the bubble is still the population.

And you have the OECD there, and you have sub-Saharan Africa there,

Энд хөгжингүй орнууд байна. энд Африкийн Сахарын Цөлийн бүс нутгийн улс орнууд

and we take off the Arab states there,

Арабын улсыг бас нэг тусад нь авч үзье.

coming both from Africa and from Asia,

Тэд Африк тивээс ч байна, Ази тивээс ч байна. ингээд тусад нь салгачихья

and we put them separately,

and we can expand this axis, and I can give it a new dimension here,

За тэгээд энэ тэнхлэгийг арай өрөгжүүлээд нэг шинэ хэмжээс нэмье.

by adding the social values there, child survival.

нийгмийн талаас, анх төрж буй хүүхдийн амьд үлдэх боломж түвшин

Now I have money on that axis,

за энэ тэнхлэг дээр бол мөнгө тавья. энэ талд хүүхдүүдийн амьд үлдэх боломж байгаа

and I have the possibility of children to survive there.

In some countries, 99.7% of children survive to five years of age;

Зарим улс орнуудад, анх төрж буй хүүхдүүдийн 99.7 хувь нь амьд үлддэг бол,

others, only 70.

зарим улсуудад нь дөнгөж 70 хувьд хүрдэг. Энд нэг ялгаа ажиглагдаж байна

And here, it seems, there is a gap between OECD,

Хөгжингүй орнууд, Латин Америк, Зүүн Европ, Зүүн Ази

Latin America, East Europe, East Asia,

Arab states, South Asia and sub-Saharan Africa.

Арабын улсууд, Өмнөд Ази болон Африкийн Сахарын цөлийн бүс нутаг

The linearity is very strong between child survival and money.

Хүүхдийн наслалт мөнгөний шугаман хамаарал хүчтэй байна.

But let me split sub-Saharan Africa.

За Сахарын цөлийн бүс нутгийг дотор нь задлая. Эрүүл мэнд тэнд байна. Сайн эрүүл мэнд тэр дээр

Health is there and better health is up there.

I can go here, and I can split sub-Saharan Africa into its countries.

За би энд энэ бүс нутгийг улс орон бүрээр нь задлая.

And when it bursts,

За задарлаа. улс орнуудын бөмбөлөгүүдийн хэмжээ нь хүн амых нь тоо

the size of each country bubble is the size of the population.

Sierra Leone down there, Mauritius is up there.

Сьерра Леоне энд доор байна. Мауритиус энэ дээр байна. Мауритиус бол

Mauritius was the first country to get away with trade barriers,

худалдааны хориг саадыг устгасан анхны улс, тэд элсэн чихэр худалдаалдаг

and they could sell their sugar, they could sell their textiles,

Тэд Европ болон Хойд Америк тивийн хүмүүстэй адил тэгш нөхцөлөөр өөрсдийн нэхмэл эдлэлийг худалдаалдаг.

on equal terms as the people in Europe and North America.

There's a huge difference [within] Africa.

За Африк тив дотор ихээхэн ялгаатай байдал харагдаж байна. Гана энэ дунд байна.

And Ghana is here in the middle.

In Sierra Leone, humanitarian aid.

Сьерра Леоне, хүмүүнлэгийн тусламж

Here in Uganda, development aid.

Энд Уганда байна, хөгжлийн тусламж. Энд хөрөнгө оруулдаг цаг

Here, time to invest; there, you can go for a holiday.

тэнд та нар амралтаа өнгөрөөж болно. Энэ бол үнэхээр их ялгаатай байдал

There's tremendous variation within Africa,

Африкт ийм их ялгаатай гэж бид ховорхон л боддог шүү дээ.

which we very often make that it's equal everything.

I can split South Asia here. India's the big bubble in the middle.

Өмнөд Азийг энд задалж үзье. Энэтхэг энэ голд байгаа том бөмбөлөг.

But there's a huge difference between Afghanistan and Sri Lanka.

Афганистан болон Шриланк улсуудын хооронд маш их ялгаа харагдана.

I can split Arab states. How are they?

Арабын улсуудыг бас задалж үзье. Тэд ямар бол? Адилхан цаг агаар, адилхан соёл уламжлал

Same climate, same culture, same religion -- huge difference.

адилхан шашин шүтлэг. Үгүйээ маш их ялгаа байна. Бүр хөрш улсуудын хооронд ч

Even between neighbors --

Yemen, civil war;

Иемен - иргэний дайн. Арабын Нэгдсэн Эмират улс, мөнгө нилээд тэгш хувиарлагдаж, зарцуулагдсан байна.

United Arab Emirates, money, which was quite equally and well-used.

Not as the myth is.

Бодсоноос өөр байгаа биз. Энэ тоонд бас тухайн орон дахь гадаадын ажилчидын хүүхдүүд хүртэл хамрагдсан байгаа.

And that includes all the children of the foreign workers

who are in the country.

Мэдээлэл бол бидний бодсоноос ихэнхдээ илүү их, сайн байдаг. Ихэнх хүмүүс мэдээлэл дутмаг муу гэж боддог.

Data is often better than you think. Many people say data is bad.

There is an uncertainty margin, but we can see the difference here:

За яахав тэнд жаахан тодорхой бус тооны хязгаар бий л дээ. Гэхдээ л бид энд ялгаатай байдлыг сайн харж чадаж байна.

Камбодж, Сингапур. Ялгаатай байдал бүр их байна.

Cambodia, Singapore.

The differences are much bigger than the weakness of the data.

Зүүн Европ тивийн улс орнууд:

East Europe: Soviet economy for a long time,

Зөвлөлтийн эдийн засагт олон жилийн туршид байсан, гэхдээ тэндээс гараад 10 жилийн дараа

but they come out after 10 years very, very differently.

хоорондоо их өөр өөр байна. За энд Латин Америк байна.

And there is Latin America.

Өнөөдрийн байдлаар эрүүл мэндээр сайн улс олохын тулд Кубаруу л заах шаардлагагүй болжээ.

Today, we don't have to go to Cuba

to find a healthy country in Latin America.

Chile will have a lower child mortality than Cuba within some few years from now.

Одоогоос хэдхэн жилийн өмнөөс Чилид хүүхдийн эндэгдэл Куба улсаас бага болсон байна.

Here, we have high-income countries in the OECD.

Хөгжингүй улс дотор энд өндөр орлоготой орнууд байна.

And we get the whole pattern here of the world,

За энд дэлхийн бүхий л дүр зураг харагдаж байна.

which is more or less like this.

ойролцоогоор ингэж харагдах нь. За тэгээд бид ийшээ харвал,

And if we look at it, how the world looks,

1960 онд дэлхийн байдал өөрчлөгдөж эхэлжээ. 1960 онд

in 1960, it starts to move.

This is Mao Zedong. He brought health to China.

Мао Зедун гарч ирлээ. Тэр Хятадад эрүүл мэндийг авчирав. За тэгээд тэр нас барлаа.

And then he died.

And then Deng Xiaoping came and brought money to China,

Тэгээд Дэн Сиапинг гарч Хятадад хөрөнгө мөнгө авчирав. Ингээд хятадыг хөдөлгөөнд оруулав

and brought them into the mainstream again.

And we have seen how countries move in different directions like this,

За энд бид улс орнууд хэрхэн өөр өөр чиглэлд хөдөлж байгааг харж байна.

so it's sort of difficult to get an example country

Үнэндээ дэлхийн ерөнхий дүр зургийг харуулсан

жишиг улс орныг олоход тун хэцүү болжээ.

which shows the pattern of the world.

But I would like to bring you back to about here, at 1960.

Та бүхнийг 1960 онд эргээгээд авчирмаар байна.

Энд байгаа Өмнөд Солонгосыг Бразилтай харьцуулж үзье.

I would like to compare South Korea, which is this one,

with Brazil, which is this one.

Бразил энд байна.За нэр нь алга боллоо. Бас энд нэмээд

The label went away for me here.

And I would like to compare Uganda, which is there.

тэнд байгаа Уганда улсыг оруулья. За ингээд мэдээллийг явуулья.

I can run it forward, like this.

Өмнөд Солонгос ямар хурдан хөгжиж байгааг та бүхэн харж байгаа байх.

And you can see how South Korea is making a very, very fast advancement,

whereas Brazil is much slower.

гэтэл Бразил нилээн удаан байна

And if we move back again, here, and we put trails on them, like this,

За энд тэгвэл буцаад улс орнуудын явсан замын тэмдэглэгээг харуулбал

you can see again

та бүхэн хөгжлийн хурдыг эргээд харж болно.

that the speed of development is very, very different,

үнэхээр үнэхээр их өөр байна. Улс орнууд их бага ч гэсэн ерөнхийдөө

and the countries are moving more or less at the same rate

мөнгө болоод эрүүл мэндийн хувьд адилхан түвшинд шилжиж байна. Гэхдээ эндээс

as money and health,

but it seems you can move much faster

хэрвээ та эхлээд эрүүл бол эхлээд баян байснаас илүү хурдан өөрчлөгдөж чадаж байгааг ажиглаж болно.

if you are healthy first than if you are wealthy first.

And to show that, you can put on the way of United Arab Emirates.

За тэгвэл одоо Арабын Нэгдсэн Эмират улсын нэмж байгаад харья.

They came from here, a mineral country.

Тэд эндээс эхэлсэн, газрын баялаг ихтэй орон. Тэд газрын тосыг

They cached all the oil; they got all the money;

мөнгө болгож баяжсан, гэхдээ эрүүл мэндийг дэлгүүрээс худалдаж авч болдоггүй юм байна.

but health cannot be bought at the supermarket.

Эрүүл мэндэд хөрөнгө оруулах хэрэгтэй юм байна. Хүүхдүүдийг сургуульд явуулах хэрэгтэй юм байна.

You have to invest in health. You have to get kids into schooling.

You have to train health staff. You have to educate the population.

Эрүүл мэндийн салбарын ажилчидыг сургах хэрэгтэй. Хүн амаа боловсролтой болгох хэрэгтэй.

And Sheikh Zayed did that in a fairly good way.

Шах Саеид энэ талаар нилээд гайгүй ажил хийсэн.

In spite of falling oil prices, he brought this country up here.

Газрын тосны үнэ буурсан боловч тэрээр улс орноо энэ дээр авчиржээ.

So we've got a much more mainstream appearance of the world,

Бидний өмнө дэлхий ертөнцийн ерөнхий дүр зураг байна

where all countries tend to use their money

улс орнууд ерөнхийдөө хөрөнгө мөнгөө

better than they used it in the past.

өнгөрсөн үед зарцуулдаг байснаасаа илүү оновчтой зардаг болжээ. За одоо

Now, this is, more or less, if you look at the average data of the countries --

та бүхэн улс орнуудын дундаж тоог харах юм бол. Тэд ийм байна.

they are like this.

That's dangerous, to use average data,

Гэхдээ дундаж тоо ашиглах нь жаахан аюултай. Учир нь улс орнууд

because there is such a lot of difference within countries.

дотоодод ялгаатай байдал их байдаг. Хэрвээ бид ийшээ

So if I go and look here,

we can see that Uganda today is where South Korea was in 1960.

өнөөгийн Угандаг харах юм бол энэ улс Өмнөд Солонгос 1960 онд байсан түвшинд байна. Хэрвээ би Угандаг дотор нь

If I split Uganda, there's quite a difference within Uganda.

задалбал нилээд их ялгаатай байдлыг олж харах болно. Энд таван хэсэгт хувааж үзүүлсэн байна.

These are the quintiles of Uganda.

The richest 20 percent of Ugandans are there.

Угандагийн хамгийн баян 20 хувь нь тэнд байна.

The poorest are down there.

Хамгийн ядуу нь энэ доор байна. Өмнөд Африкийг дотор нь хуваавал ийм.

If I split South Africa, it's like this.

And if I go down and look at Niger,

За энэ доор байгаа Нигерийг харья. Аймшигтай муухай өлсгөлөн болсон газар

where there was such a terrible famine [recently],

ийм харагдаж байна. Нигерийн хамгийн ядуу 20 хувь нь энд байна.

it's like this.

The 20 percent poorest of Niger is out here,

and the 20 percent richest of South Africa is there,

Өмнөд Африкийн хамгийн баян 20 хувь нь тэнд байна.

and yet we tend to discuss what solutions there should be in Africa.

Бид Африкт яаж туслах вэ, ямар арга зам байна вэ хэмээн хэлэлцэх дуртай

Everything in this world exists in Africa.

Тэгвэл Африкт бүхий л нөхцөл байдал байна. Тэхлээр

And you can't discuss universal access to HIV [treatment]

энд байгаа хэсэгт, тээр доор байгаа хэсэгтэй адил стратеги арга замаар ДОХ-ын

for that quintile up here

with the same strategy as down here.

эм эмчилгээг хүргэж чадахгүй шүү дээ. Дэлхий ертөнцийг сайжруулах асуудал

The improvement of the world must be highly contextualized,

нутаг нутгийн нөхцөл байдалд тус тус тохирсон байх шаардлагатай болжээ.

and it's not relevant to have it on a regional level.

Бүс нутгийн хэмжээнд ерөнхийлөх нь ач холбогдолгүй юм байна. Бид улам бүр тусгай детальчлах хэрэгтэй болсон байна.

We must be much more detailed.

Оюутнуудад энэ талаар үзүүлэхэд тэд их сонирхон хүлээж авдаг.

We find that students get very excited when they can use this.

And even more, policy makers and the corporate sectors

Бас олон олон бодлого боловсруулагчид, корпорацын салбарынхан

would like to see how the world is changing.

дэлхий хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг сонирхох болжээ. Тэгвэл бид яагаад

Now, why doesn't this take place?

Why are we not using the data we have?

Яагаад байгаа тоон мэдээллийг ашиглахгүй байна вэ? Бидэд НҮБ-ээс гаргадаг тоо,

We have data in the United Nations, in the national statistical agencies

үндэсний статистикийн газруудын тоо,

and in universities and other nongovernmental organizations.

их сургуулиуд, төрийн бус байгууллагуудаас гаргадаг тоо хангалттай байна.

Because the data is hidden down in the databases.

Гэтэл эдгээр тоонууд нөгөө мэдээллийн сангууд доор нуугдчихаад байна шүү дээ.

And the public is there, and the internet is there,

Олон нийт тэнд байна, интернэт тэнд байна, гэхдээ бид тэдгээрийг одоо болтол сайн ашиглаж чадахгүй л байна шүү дээ.

but we have still not used it effectively.

All that information we saw changing in the world

Дэлхийн өөрчлөлтийн талаар бидний харсан энэ бүх мэдээлэл

does not include publicly funded statistics.

төсвийн хөрөнгөр санхүүжүүлсэн статистик тоог хамруулаагүй. Зарим вэб хуудсууд байна

There are some web pages like this, you know,

нэг тийм, та нар мэднэ дээ, мэдээллийн сангаас жаахан хэсэг мэдээлэл тавьдаг

but they take some nourishment down from the databases,

but people put prices on them, stupid passwords and boring statistics.

гэхдээ хүмүүс мэдээлэлдээ үнэ тогтоочихдог, тэгээд бас тэнэг түлхүүр үг оруулах гэх мэтчилэн шаардлага тавьдаг, дээрээс нь уйтгартай статистик гээд л.

(Laughter)

(инээд)(алга ташилт)

And this won't work.

(Applause)

Ингээд бид явахгүй шүү дээ. Тэгвэл юу хэрэгтэй вэ? Бидэнд мэдээллийн сангууд байна.

So what is needed? We have the databases.

It's not a new database that you need.

Таньд шинэ мэдээллийн сан хэрэггүй. Бидэнд гайхалтай сайхан дизайнтай хэрэгсэл байна

We have wonderful design tools and more and more are added up here.

энд улам олон олон хэрэгсэлүүд нэмэгдэж байгаа. Бид

So we started a nonprofit venture linking data to design,

нэг ашигийн төлөө бус байгууллага санаачлан эхлүүлээд байна.

we called "Gapminder,"

мэдээллийг дизайнтай холбодог " Гапмайндер". Лондонгийн метронд

from the London Underground, where they warn you, "Mind the gap."

"зай нүхнээс болгоомжилно уу" гэж байдгаас бид санаа аваад "Зайг нөхөгч" гэсэн утгаар нэрлэе гэж шийдсэн юм л даа.

So we thought Gapminder was appropriate.

Тэгээд бид энэн шиг мэдээллийг хооронд нь холбодог програм бичиж эхэлсэн юм.

And we started to write software which could link the data like this.

Тэгээд ч энэ тийм их хэцүү байгаагүй. Мэдээж хэсэг хүмүүс хэдэн жил ажиллаад хөдөлгөөнт дүрсийг бий болгосныг та бүхэн харлаа.

And it wasn't that difficult.

It took some person years, and we have produced animations.

You can take a data set and put it there.

Та нар багц мэдээллийг аваад, ийшээ хийж болно.

We are liberating UN data, some few UN organization.

Бид НҮБ-ын мэдээлэл, НҮБ-ын зарим агентлагуудыг чөлөөлж өгсөн.

Some countries accept that their databases can go out on the world.

Зарим улс орнууд өөрсдийн мэдээллийн сангаа дэлхийн хэмжээнд хуваалцахыг зөвшөөрсөн.

But what we really need is, of course, a search function,

гэхдээ мэдээж бидэнд хайлтын функц хэрэгтэй.

a search function where we can copy the data up to a searchable format

Бид мэдээллийг хайж болохуйц хэлбэрт оруулаад хайж болдог хайлтын функц.

and get it out in the world.

тэгээд тэрнийгээ дэлхий даяар харуулж болдог тийм функц. Тэгээд бид юу сонсдог гээч?

And what do we hear when we go around?

Би гол статистикийн нэгжүүд дээр жаахан судалгаа хийсэн юм. Бүгд л

I've done anthropology on the main statistical units.

Everyone says, "It's impossible. This can't be done.

"Энэ бол боломжгүй юм. Ийм юм хийж чадахгүй. Бидний мэдээлэл

Our information is so peculiar in detail,

so that cannot be searched as others can be searched.

тун их нарийвчлалтай, бусад зүйлийг хайж болдог шиг хайж чадахгүй шүү дээ" гэж хэлдэг гээч.

We cannot give the data free to the students,

Бид оюутнуудад мэдээллийг үнэгүй өгч чадахгүй, дэлхийн олон олон жижиг үйлдвэр эрхлэгчид үнэгүй өгч чадахгүй гэдэг.

free to the entrepreneurs of the world."

Гэтэл эцсийн эцэст бид тэдний хөгжлийг л харахыг хүсэж байгаа биздээ.

But this is what we would like to see, isn't it?

Төсвөөс санхүүжүүлсэн мэдээлэл энэ доор байна.

The publicly funded data is down here.

And we would like flowers to grow out on the net.

Тэгээд бид сүлжээнээс цэцэг ургуулмаар байна шүү дээ.

One of the crucial points is to make them searchable,

тэхлээр нэг чухал асуудал бол мэдээллийг хайж болохуйц болгох, тэгээд тэднийг хүмүүс

and then people can use the different design tools to animate it there.

янз бүрийн дизайны хэрэгсэлээр хөдөлгөөнд оруулан ашиглаж чаддаг болгох явдал юм.

Надад нэг сайн мэдээ байна. НҮБ-ын

And I have pretty good news for you.

I have good news that the [current],

new head of UN statistics doesn't say it's impossible.

Статистикийн одоогийн тэргүүн "энэ боломжгүй" гэж хэлээгүй.

He only says, "We can't do it."

Тэр зүгээр л "Бид хийж чадахгүй" л гэж хэлсэн.

(Laughter)

(инээд)

And that's a quite clever guy, huh?

Гэхдээ тэр ухаантай залуу байгаа биз, тийм үү?

(Laughter)

(инээд)

So we can see a lot happening in data in the coming years.

Тэхлээр бид ирэх жилүүдэд мэдээлэлтэй холбоотой их зүйл өөрчлөгдөхыг харах байх.

We will be able to look at income distributions in completely new ways.

Бид орлогын хувиарлалтыг тун өөр шинэ хэлбэрээр харж чаддаг болно.

This is the income distribution of China, 1970.

Энэ 1970 оны Хятад дахь орлогын хувиарлалт.

This is the income distribution of the United States, 1970.

1970 оны АНУ дахь орлогын хувиарлалт.

Almost no overlap.

Бараг давхцах юм алга. Тэгвэл юу болж вэ?

Almost no overlap.

And what has happened?

What has happened is this:

Юу гэвэл: Хятадад өсөлт ажиглагдаж байна. бүгд тийм ч адилхан байхаа больжээ.

that China is growing, it's not so equal any longer,

and it's appearing here, overlooking the United States,

энд сайн харагдаж байна, АНУ-г нөмрөн авч байгаа мэт.

almost like a ghost, isn't it?

бараг нэг сүнс шиг харагдаж байгаа биз, үүү?

(Laughter)

(инээд)

It's pretty scary.

Аймаар тийм үү. Бидэнд энэ бүх мэдээлэл тун их хэрэгтэй.

(Laughter)

But I think it's very important to have all this information.

We need really to see it.

Бид эдгээр мэдээллийг үнэхээр харах хэрэгтэй. За бас

And instead of looking at this,

I would like to end up by showing the internet users per 1,000.

энд 1000 хүнд ногдох интернэд хэрэглэгчдийн тоог харуулж болно.

In this software, we access about 500 variables

Энэ програмд бүх улс орнуудын талаарх ойролцоогоор 500 хувьсагчийг олж харж болно.

from all the countries quite easily.

Хувьсагчийг өөрчлөхөд жаахан л цаг авна.

It takes some time to change for this,

but on the axes, you can quite easily get any variable you would like to have.

тэнхлэгүүд дээр та хэрэглэхийг хүссэн ямар ч хувьсагчийг амархаан оруулж болно.

Хамгийн гол нь одоо бидэнд мэдээллийн сангуудыг үнэгүй олж авах

And the thing would be to get up the databases free,

to get them searchable, and with a second click,

тэднийг нэг товчлуур дараад л хайж болохуйц болгох, тэднийг

to get them into the graphic formats, where you can instantly understand them.

харангуут ойлгож болохуйц график хэлбэлт оруулах хэрэгтэй байна.

Now, statisticians don't like it, because they say

Гэхдээ одоо статистикчид энэнд дургуй байна. Тэд "энэ чинь

that this will not show the reality;

бодит байдлыг харуулахгүй шүү дээ. Бид статистикийн болоод задлан шинжлэх аргууд хэрэгтэй " гэж эсэргүүцнэ.

we have to have statistical, analytical methods.

Гэхдээ энэ чинь таамаглал шүү дээ.

But this is hypothesis-generating.

I end now with the world.

Энд эрээд нөгөө мэдээлэлдээ орьё. Тэнд Интернэт ирж байна.

There, the internet is coming.

The number of internet users are going up like this.

Интернэт хэрэглэгчдийн тоо ингэж их өсөж байна. Энэ нэг хүн амд оногдох ДНБ.

This is the GDP per capita.

За шинэ технологи ирж байна. Гэхдээ хараач,

And it's a new technology coming in, but then amazingly,

how well it fits to the economy of the countries.

энэ нь улс орнуудын эдийн засагтай хичнээн сайн нийцэж байна гээч. Тиймээс л

That's why the $100 computer will be so important.

100 долларын компвьютер хичээн их чухал гээч. Энэ бол сайн чиг хандлага.

But it's a nice tendency.

It's as if the world is flattening off, isn't it?

Яг л дэлхий ертөнц хавтгай болж байх шиг. Эдгээр улс орнууд

These countries are lifting more than the economy,

ганц эдийн засаг гэлтгүй улам бүр хөгжих болно, тиймээс ч

and it will be very interesting to follow this over the year,

ирэх жилүүдэд эдгээр өөрчлөлтийг ажиглах тун сонирхолтой байх болно.

as I would like you to be able to do with all the publicly funded data.

Харин энийг төсвөөс санхүүжүүлсэн мэдээллийн тусламжтайгаар харж чадна гэж найдаж байна. Баярлалаа.

Thank you very much.

(Applause)

(алга ташилт)