Hans Rosling: Global population growth, box by box

Translator: Jeta Rudi Reviewer: Helena Bedalli

I still remember the day in school

Ende mbaj mend një ditë në shkollë

when our teacher told us

kur mësuesja na tha

that the world population had become

që popullsia e botës kishte arritur

three billion people,

3 miliardë njerëz,

and that was in 1960.

ishte viti 1960.

I'm going to talk now about

Do të flas në lidhje me

how world population has changed from that year

atë se si ka ndryshuar popullsia e botës nga ai vit

and into the future,

dhe si do të vazhdojë të ndryshojë në të ardhmen,

but I will not use digital technology,

por nuk do të përdor tekonologji,

as I've done during my first five TEDTalks.

si kam bërë në pesë fjalimet e mia të para në TED.

Instead, I have progressed,

Në vend të kësaj, kam përparuar

and I am, today, launching

dhe sot po shfaq

a brand new analog teaching technology

një teknologji të re të mësim-dhënies

that I picked up from IKEA:

që kam mësuar nga IKEA:

this box.

këtë kuti.

This box contains one billion people.

Kjo kuti përmban një miliardë njerëz.

And our teacher told us

Dhe mësuesja na tha që

that the industrialized world, 1960,

bota e zhvilluar, më 1960,

had one billion people.

kishte një miliardë njerëz.

In the developing world, she said,

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

they had two billion people.

ka dy miliardë njerëz.

And they lived away then.

Dhe ata jetonin larg atëherë.

There was a big gap between

Kishte një hendek të madh në mes

the one billion in the industrialized world

të një miliardë njerëzve në botën e zhvilluar

and the two billion in the developing world.

dhe të dy miliardëve në botën në zhvillim.

In the industrialized world,

Në botën e zhvilluar,

people were healthy,

njerëzit ishin të shëndetshëm,

educated, rich,

të arsimuar, të pasur,

and they had small families.

dhe kishin familje të vogla.

And their aspiration

Dhe synimi i tyre

was to buy a car.

ishte të blinin makinë.

And in 1960, all Swedes were saving

Dhe në vitin 1960, të gjithë suedezët po ruanin para

to try to buy a Volvo like this.

të blinin një Volvo të tillë.

This was the economic level at which Sweden was.

Ky ishte niveli ekonomik ku ishte Suedia.

But in contrast to this,

Por për dallim nga ky,

in the developing world, far away,

në botën në zhvillim, pra shumë larg,

the aspiration of the average family there

synimi i familjeve të zakonshme atje

was to have food for the day.

ishte që të kishin ushqim për atë ditë.

They were saving

Ata ruanin para

to be able to buy a pair of shoes.

që të blinin një palë këpucë.

There was an enormous gap in the world

Kishte një hendek të madh në botën

when I grew up.

ku unë u rrita.

And this gap between the West and the rest

Dhe ky hendek në mes të Perëndimit dhe pjesës tjetër

has created a mindset of the world,

ka krijuar një botëkuptim të botës,

which we still use linguistically

të cilin ende e përdorim në gjuhë

when we talk about "the West"

kur flasim për "Perëndimin"

and "the Developing World."

dhe "Botën në Zhvillim".

But the world has changed,

Por bota ka ndryshuar,

and it's overdue to upgrade that mindset

dhe qysh kur është dashur të ndërrohet ky botëkuptim,

and that taxonomy of the world, and to understand it.

dhe ky klasifikim i botës, dhe duhet ta kuptojmë atë.

And that's what I'm going to show you,

Kjo është andaj ajo që dua t'iu tregoj sot,

because since 1960

ngase qysh nga viti 1960

what has happened in the world up to 2010

ajo që ka ndodhur në botë deri më 2010

is that a staggering

është që kanë dalë në skenë

four billion people

edhe 4 miliardë njerëz

have been added to the world population.

të cilët i janë shtuar popullatës botërore.

Just look how many.

Ja shikoni se sa.

The world population has doubled

Popullsia e botës është dyfishuar

since I went to school.

qysh nga koha kur unë isha në shkollë.

And of course, there's been economic growth in the West.

Natyrisht, ka pasë rritje ekonomike në Perëndim.

A lot of companies have happened to grow the economy,

Shumë kompani kanë rritur ekonominë,

so the Western population moved over to here.

kështu që popullsia e Perëndimit është zhvendosur këtu.

And now their aspiration is not only to have a car.

Tani synimi i tyre nuk është vetëm të kenë makinë.

Now they want to have a holiday on a very remote destination

Tani ata duan pushime në vende të largëta

and they want to fly.

dhe duan të fluturojnë.

So this is where they are today.

Ndaj ja ku janë ata sot.

And the most successful of the developing countries,

Dhe vendet në zhvillim më të suksesshme,

they have moved on, you know,

ata kanë vazhduar tutje,

and they have become emerging economies, we call them.

dhe janë ato që tani i quajmë ekonomi më të suksesshme.

They are now buying cars.

Ato tani blejnë makina.

And what happened a month ago

Ajo që ndodhi para një muaji

was that the Chinese company, Geely,

ishte që kompania kineze, Geely,

they acquired the Volvo company,

që bleu kompaninë Volvo,

and then finally the Swedes understood that

dhe më në fund suedezët e kuptuan që

something big had happened in the world.

diçka e madhe kishte ngjarë në botë.

(Laughter)

(Të qeshura)

So there they are.

Kështu që ja pra ku janë.

And the tragedy is that the two billion over here

Por tragjedia është që dy miliardë këtu

that is struggling for food and shoes,

që ende mundohen për ushqim e këpucë,

they are still almost as poor

ata ende janë pothuaj aq të varfër

as they were 50 years ago.

sa që ishin para 50 vitesh.

The new thing is that

Gjëja e re është që

we have the biggest pile of billions, the three billions here,

kemi pjesën më të madhe të njerëzve, këta 3 miliardë këtu,

which are also becoming emerging economies,

të cilët po ashtu po bëhen ekonomi në zhvillim të suksesshme,

because they are quite healthy, relatively well-educated,

sepse janë mjaft të shëndetshëm, relativisht të arsimuar,

and they already also have two to three children

dhe edhe ata kanë vetëm nga 2-3 fëmijë

per woman, as those [richer also] have.

për grua, sikurse të pasurit.

And their aspiration now

Ndaj synimi i tyre tani është

is, of course, to buy a bicycle,

natyrisht, të blejnë një bicikletë,

and then later on they would like to have a motorbike also.

dhe më vonë do të duan edhe nga një motocikletë.

But this is the world

Por kjo është bota

we have today,

që kemi sot,

no longer any gap.

pra s'ka më hendeqe.

But the distance from the poorest here, the very poorest,

Por distanca nga më të varferit këtu,

to the very richest over here is wider than ever.

tek më të pasurit këtu është më e madhe se kurdoherë.

But there is a continuous world

Por ka një botë të vazhdueshme

from walking, biking,

nga ecja, te bicikleta,

driving, flying --

te ngarja e makinës, te fluturimi --

there are people on all levels,

ka njerëz në të gjitha nivelet,

and most people tend to be somewhere in the middle.

dhe shumica e njerëzve janë dikund në mes.

This is the new world we have today

Kjo është bota e re që kemi sot

in 2010.

në 2010.

And what will happen in the future?

Çfarë do të ngjajë në të ardhmen?

Well, I'm going to project

Epo, do të parashikoj

into 2050.

deri te viti 2050.

I was in Shanghai recently,

Isha në Shanghai tash së voni,

and I listened to what's happening in China,

dhe po dëgjoja se ç'po ndodh në Kinë,

and it's pretty sure that they will catch up,

dhe duket e sigurtë që ata do na arrijnë,

just as Japan did.

sikurse na arriti Japonia.

All the projections [say that] this one [billion] will [only] grow with

Të gjitha parashikimet thonë që këta një miliardë do zhvillohen

one to two or three percent.

1 deri në 2 apo 3 përqind.

[But this second] grows with seven, eight percent, and then they will end up here.

Por këta tjerët do rriten 7 - 8 përqind dhe do vijnë këtu.

They will start flying.

Do fillojnë të fluturojnë.

And these

Dhe këta këtu

lower or middle income countries, the emerging income countries,

vendet me të ardhura të vogla e të mesme, në zhvillim,

they will also forge forwards economically.

edhe ata do vazhdojnë të kenë rritje ekonomike.

And if,

Dhe nëse,

but only if,

por vetëm nëse,

we invest in the right green technology --

ne investojmë në teknologjinë e duhur të gjelbërt --

so that we can avoid severe climate change,

që të shmangim ndryshime të mëdha të klimës,

and energy can still be relatively cheap --

dhe nëse energjia do të jetë ende relativisht lirë --

then they will move all the way up here.

atëherë ata do të zhvendosen këtu.

And they will start to buy

Dhe do të fillojnë të blejnë

electric cars.

makina elektrike.

This is what we will find there.

Kjo është ajo që do gjejmë.

So what about the poorest two billion?

Por si do të bëhet me të dy miliardët më të varfër?

What about the poorest two billion here?

Si i bëhet për ta?

Will they move on?

A do të vazhdojnë tutje?

Well, here population [growth] comes in

Epo, këtu hyn çështja e rritjes së popullsisë

because there [among emerging economies] we already have two to three children per woman,

sepse aty kemi 2-3 fëmijë për grua,

family planning is widely used,

planifikimi familiar përdoret në masë të madhe,

and population growth is coming to an end.

dhe rritja e popullsisë po ndalon.

Here [among the poorest], population is growing.

Këtu, rritja e popullsisë vazhdon.

So these [poorest] two billion will, in the next decades,

Kështu që këta dy miliardë në dekadat e ardhëshme,

increase to three billion,

do arrijnë tre miliardë,

and they will thereafter

dhe më pas

increase to four billion.

do arrijnë katër miliardë.

There is nothing --

Nuk ka asgjë --

but a nuclear war of a kind we've never seen --

përveç një lufte bërthamore të llojit që s'kemi parë asnjëherë --

that can stop this [growth] from happening.

që mund të ndalojë këtë rritje.

Because we already have this [growth] in process.

Meqenëse procesi i rritjes po vazhdon.

But if, and only if,

Po nëse, dhe vetëm nëse,

[the poorest] get out of poverty,

më të varfërit dalin nga varfëria,

they get education, they get improved child survival,

arsimohen, dhe rritet probabiliteti i mbijetesës te fëmijët,

they can buy a bicycle and a cell phone and come [to live] here,

ata mund të blejnë bicikleta, telefona mobil dhe të vijnë të jetojnë këtu,

then population growth

atëherë rritja e popullsisë

will stop in 2050.

do të ndalojë më 2050.

We cannot have people on this level

Ne nuk mund të kemi njerëz te ky nivel

looking for food and shoes

që mundohen të gjejnë ushqim e këpucë

because then we get continued population growth.

ngase atëherë rritja e popullsisë do të vazhdojë.

And let me show you why

Dhe më lejoni të iu tregoj se pse

by converting back to the old-time

duke u rikthyer te metoda e vjetër

digital technology.

e teknologjisë digjitale

Here I have on the screen

Këtu në ekran

my country bubbles.

kam vendet në fluska.

Every bubble is a country. The size is population.

Secila fluskë është një vend. Madhësia tregon popullsinë.

The colors show the continent.

Ngjyrat tregojnë kontinentet.

The yellow on there is the Americas;

E verdha tregon Amerikën Veriore dhe atë Jugore;

dark blue is Africa; brown is Europe;

e kaltërt e mbyllur është Afrika; e kaftë është Europa;

green is the Middle East

e gjelbërt është Lindja e Mesme

and this light blue is South Asia.

dhe e kaltërta e hapur është Azia e Jugut.

That's India and this is China. Size is population.

Kjo është India e kjo është Kina. Madhësia është popullsia.

Here I have children per woman:

Këtu kam numrin e fëmijëve për grua:

two children, four children, six children, eight children --

2, 4, 6 dhe 8 fëmijë --

big families, small families.

familje të mëdha, familje të vogla.

The year is 1960.

Viti është 1960.

And down here, child survival,

Dhe këtu poshtë është mbijetesa e fëmijëve,

the percentage of children surviving childhood

përqindja e fëmijëve që mbijetojnë fëmijërinë

up to starting school:

derisa të fillojnë shkollën:

60 percent, 70 percent, 80 percent, 90,

60, 70, 80, dhe 90 përqind,

and almost 100 percent, as we have today

dhe gati 100 përqind siç është rasti sot

in the wealthiest and healthiest countries.

në vendet më të pasura me njerëzit më të shëndetshëm.

But look, this is the world my teacher talked about in 1960:

Por shikoni, kjo ishte bota për të cilën na kishte folur mësuesja më 1960:

one billion Western world here --

një miliardë nga Perëndimi këtu --

high child-survival, small families --

përqindje e lartë e fëmijëve mbijetonin, familje të vogla --

and all the rest,

dhe të gjithë të tjerët,

the rainbow of developing countries,

ylberi i botës në zhvillim,

with very large families

me familje shumë të mëdha

and poor child survival.

dhe me përqindje të vogël të mbijetesës së fëmijëve.

What has happened? I start the world. Here we go.

Çfarë ka ndodhur? Po e filloj botën. Ja shihni.

Can you see, as the years pass by, child survival is increasing?

E shikoni, përderisa kalojnë vitet, përqindja e mbijetesës së fëmijëve rritet?

They get soap, hygiene, education,

Ata kanë sapuna, higjienë, arsim,

vaccination, penicillin

vaksina, penicilin

and then family planning. Family size is decreasing.

dhe pastaj planifikimi familiar. Madhësia e familjes po bie.

[When] they get up to 90-percent child survival, then families decrease,

Kur arrijnë te 90% mbijetesë të fëmijëve, familjet zvogëlohen,

and most of the Arab countries in the Middle East

dhe shumica e shteteve arabe në Lindje të Mesme

is falling down there [to small families].

po bie në madhësi të familjes.

Look, Bangladesh catching up with India.

Shikoni, Bangladeshi tek zë Indinë.

The whole emerging world

Krejt bota në zhvillim

joins the Western world

bashkohet me botën e Perëndimit

with good child survival

me mbijetesë të mirë të fëmijëve

and small family size,

dhe me madhësi të vogël të familjeve,

but we still have the poorest billion.

por ende kemi një miliardë njerëzit më të varfër.

Can you see the poorest billion,

A i shikoni një miliardë njerëzit më të varfër,

those [two] boxes I had over here?

ato dy kuti që kisha këtu?

They are still up here.

Ato janë ende këtu.

And they still have a child survival

Dhe ato ende kanë mbijetesën e fëmijëve

of only 70 to 80 percent,

deri tek 70-80%,

meaning that if you have six children born,

që do të thotë që nëse keni 6 fëmijë,

there will be at least four who survive

të paktën 4 do të mbijetojnë

to the next generation.

deri në gjeneratën tjetër.

And the population will double in one generation.

Dhe popullsia do të dyfishohet në një gjeneratë.

So the only way

Kështu që mënyra e vetme

of really getting world population [growth] to stop

që të ndalim rritjen e popullsisë globale

is to continue to improve child survival

është të vazhdojmë të përmirësojmë mbijetesën e fëmijëve

to 90 percent.

deri tek 90 përqind.

That's why investments by Gates Foundation,

Prandaj investimet nga Fondacioni Gates,

UNICEF and aid organizations,

nga UNICEF dhe organizatat tjera për ndihmë,

together with national government in the poorest countries,

bashkë me qeveritë e vendeve më të varfura,

are so good;

janë aq të mira;

because they are actually

ngase ato në fakt

helping us to reach

po na ndihmojnë të arrijmë

a sustainable population size of the world.

një madhësi të qëndrueshme të popullsisë së botës.

We can stop at nine billion if we do the right things.

Ne mund të ndalojmë tek 9 miliardë nëse bëjmë gjërat e duhura.

Child survival is the new green.

Mbijetesa e fëmijëve është e gjelbërta e re.

It's only by child survival

Vetëm me anë të mbijetesës së fëmijëve

that we will stop population growth.

mund të ndalojmë rritjen e popullsisë.

And will it happen?

A do të ndodhë kjo?

Well, I'm not an optimist,

Epo, nuk jam optimist,

neither am I a pessimist.

nuk jam as pesimist.

I'm a very serious "possibilist."

Jam me atë se çfarë janë gjasat më të mëdha që do të ndodhë.

It's a new category where we take emotion apart,

Në këtë kategori të re ne heqim emocionet,

and we just work analytically with the world.

dhe thjeshtë punojmë në mënyrë analitike me botën.

It can be done.

Mund të bëhet.

We can have a much more just world.

Mund të kemi një botë më të drejtë.

With green technology

Me teknologji të gjelbërt

and with investments to alleviate poverty,

dhe me investime për të lehtësuar varfërinë,

and global governance,

dhe qeverinë globale,

the world can become like this.

bota mund të bëhet kështu.

And look at the position of the old West.

Dhe shikoni pozitën e Perëndimit të vjetër.

Remember when this blue box was all alone,

Ju kujtohet kur kjo kutia e kaltërt ishte vetëm,

leading the world, living its own life.

duke udhëhequr botën, duke jetuar jetën e vet.

This will not happen [again].

Kjo nuk do të ndodhë përsëri.

The role of the old West in the new world

Roli i Perëndimit të vjetër në botën e re

is to become the foundation

është të bëhet themeli

of the modern world --

i botës moderne

nothing more, nothing less.

asgjë më shumë, asgjë më pak.

But it's a very important role.

Por është një rol shumë i rëndësishëm.

Do it well and get used to it.

Bëjeni mirë dhe mësohuni me këtë.

Thank you very much.

Ju faleminderit shumë!

(Applause)

(Duartrokitje)