Hans Rosling: Global population growth, box by box

Hans Rosling về sự gia tăng dân số thế giới

Translator: Phoebe Nguyen Reviewer: Trong Kim Nguyen

I still remember the day in school

Tôi vẫn nhớ những ngày ở trường

when our teacher told us

khi cô giáo bảo chúng tôi

that the world population had become

dân số thế giới đã đạt mức

three billion people,

ba tỷ người.

and that was in 1960.

Đó là vào năm 1960.

I'm going to talk now about

Tiếp đây tôi sẽ bàn về

how world population has changed from that year

dân số thế giới đã thay đổi như thế nào từ thời điểm năm ấy

and into the future,

và trong tương lai.

but I will not use digital technology,

Tôi sẽ không sử dụng kỹ thuật số

as I've done during my first five TEDTalks.

như đã từng làm trong năm bài TEDtalks đầu tiên của mình.

Instead, I have progressed,

Thay vào đó, tôi đã tiến một bước.

and I am, today, launching

Và ngày hôm nay, tôi sẽ giới thiệu

a brand new analog teaching technology

một công nghệ dạy học tương tự, nhưng hoàn toàn mới

that I picked up from IKEA:

tôi nhặt nhạnh từ IKEA:

this box.

là cái thùng này.

This box contains one billion people.

Trong thùng này chứa một tỉ người.

And our teacher told us

Thầy cô bảo chúng tôi rằng

that the industrialized world, 1960,

thế giới công nghiệp hoá, năm 1960,

had one billion people.

có một tỷ người.

In the developing world, she said,

Ở các nước đang phát triển, cô ấy cho biết,

they had two billion people.

có hai tỉ người.

And they lived away then.

Và họ sống ở một nơi rất xa.

There was a big gap between

Có một sự khác biệt rất lớn

the one billion in the industrialized world

giữa một tỉ người ở các nước công nghiệp hoá

and the two billion in the developing world.

và hai tỉ người ở các nước đang phát triển.

In the industrialized world,

Ở các nước công nghiệp hoá,

people were healthy,

dân chúng khoẻ mạnh,

educated, rich,

được học hành, giàu có,

and they had small families.

và họ lập những gia đình ít con.

And their aspiration

Mong muốn của họ

was to buy a car.

là mua một chiếc xe hơi.

And in 1960, all Swedes were saving

Năm 1960, tất cả những người Thuỵ Điển đều để dành tiền

to try to buy a Volvo like this.

cố để mua một chiếc Volvo như thế này.

This was the economic level at which Sweden was.

Đây là mức kinh tế của Thuỵ Điển thời bấy giờ.

But in contrast to this,

Nhưng ngược lại,

in the developing world, far away,

ở các nước đang phát triển ở một nơi xa xôi,

the aspiration of the average family there

mong muốn của một gia đình trung lưu

was to have food for the day.

chỉ là có đủ thức ăn cho một ngày.

They were saving

Họ gom góp tiền

to be able to buy a pair of shoes.

chỉ để mua một đôi giày.

There was an enormous gap in the world

Có một khoảng cách rất lớn trên thế giới

when I grew up.

khi tôi lớn lên.

And this gap between the West and the rest

Và khoảng cách giữa phương Tây và những nơi còn lại

has created a mindset of the world,

đã tạo ra một tư tưởng về một thế giới

which we still use linguistically

mà chúng ta vẫn thường sử dụng trong văn chương

when we talk about "the West"

khi chúng ta nói về "phương Tây"

and "the Developing World."

và "các nước đang phát triển".

But the world has changed,

Thế nhưng thế giới đã thay đổi

and it's overdue to upgrade that mindset

và đã đến lúc để thay đổi tư tưởng đó

and that taxonomy of the world, and to understand it.

cũng như nguyên tắc phân loại các quốc gia, và hiểu đúng bản chất của nó.

And that's what I'm going to show you,

Đó là những gì tôi muốn cho quí vị thấy.

because since 1960

Bởi vì từ năm 1960,

what has happened in the world up to 2010

những gì xảy ra trên thế giới cho đến năm 2010

is that a staggering

là một khoản khổng lồ

four billion people

bốn tỷ người

have been added to the world population.

được thêm vào dân số thế giới.

Just look how many.

Cứ nhìn xem nó nhiều như thế này.

The world population has doubled

Dân số thế giới đã tăng lên gấp đôi

since I went to school.

kể từ khi tôi còn học ở trường.

And of course, there's been economic growth in the West.

Và tất nhiên, kinh tế các nước phương Tây vẫn đi lên.

A lot of companies have happened to grow the economy,

Nhiều công ty giúp nền kinh tế phát triển,

so the Western population moved over to here.

vì thế các nước phương Tây đã dời lên đây.

And now their aspiration is not only to have a car.

Giờ đây mong muốn của họ không chỉ là có một chiếc xe.

Now they want to have a holiday on a very remote destination

Giờ họ muốn đi nghỉ mát ở một nơi hẻo lánh

and they want to fly.

và họ muốn bay đến đó.

So this is where they are today.

Đây là vị trí của họ ngày nay.

And the most successful of the developing countries,

Và các nước thành công nhất trong nhóm đang phát triển,

they have moved on, you know,

họ cũng đã tiến lên.

and they have become emerging economies, we call them.

Họ đã trở thành các nền kinh tế mới nổi, như chúng ta thường gọi.

They are now buying cars.

Giờ họ mua xe hơi.

And what happened a month ago

Chuyện xảy ra một tháng trước

was that the Chinese company, Geely,

một công ty Trung Quốc, Geely,

they acquired the Volvo company,

đã chiếm được công ty Volvo.

and then finally the Swedes understood that

Chỉ đến lúc đó, người Thuỵ Điển mới biết rằng

something big had happened in the world.

có chuyện gì đó rất hệ trọng đã xảy ra trên thế giới.

(Laughter)

(Cười)

So there they are.

Họ ở đây.

And the tragedy is that the two billion over here

Bi kịch chính là hai tỷ người ở đây

that is struggling for food and shoes,

[vẫn phải] xoay xở để có được thức ăn và giày dép,

they are still almost as poor

họ gần như vẫn còn nghèo

as they were 50 years ago.

như tình cảnh 50 năm trước.

The new thing is that

Một điều mới là

we have the biggest pile of billions, the three billions here,

nhóm tỷ người lớn nhất, ba tỷ người ở đây,

which are also becoming emerging economies,

cũng đã trở thành các nền kinh tế mới nổi.

because they are quite healthy, relatively well-educated,

bởi họ rất khoẻ mạnh, giáo dục khá đầy đủ

and they already also have two to three children

và họ cũng đã duy trì ở mức 2-3 con

per woman, as those [richer also] have.

trên mỗi phụ nữ, tương đương các nước giàu.

And their aspiration now

Mong muốn của họ bây giờ

is, of course, to buy a bicycle,

tất nhiên, là mua được một chiếc xe đạp,

and then later on they would like to have a motorbike also.

và sau này họ cũng sẽ muốn mua một chiếc xe máy nữa.

But this is the world

Đây là thế giới

we have today,

chúng ta đang sống ngày nay.

no longer any gap.

Không còn nhiều khoảng trống nữa.

But the distance from the poorest here, the very poorest,

Nhưng sự cách biệt giữa những người nghèo nhất ở đây,

to the very richest over here is wider than ever.

với những người giàu nhất ở đây, chưa bao giờ lớn như thế này.

But there is a continuous world

Đây là một thế giới chuyển tiếp

from walking, biking,

từ đi bộ, xe đạp,

driving, flying --

xe hơi đến máy bay--

there are people on all levels,

mọi người ở đủ mọi tầng lớp.

and most people tend to be somewhere in the middle.

Hầu hết dân số nằm đâu đó trong khoảng giữa này.

This is the new world we have today

Đây là thế giới mới của chúng ta ngày nay

in 2010.

năm 2010.

And what will happen in the future?

Chuyện gì sẽ xảy ra trong tương lai?

Well, I'm going to project

Vâng, tôi sẽ bắt đầu tiên đoán

into 2050.

đến năm 2050.

I was in Shanghai recently,

Gần đây tôi đến Thượng Hải.

and I listened to what's happening in China,

Tôi lắng nghe những gì đang xảy ra ở Trung Quốc.

and it's pretty sure that they will catch up,

Và rất nhiều khả năng họ sẽ bắt kịp,

just as Japan did.

như Nhật Bản đã từng làm.

All the projections [say that] this one [billion] will [only] grow with

Mọi tiên đoán [đều cho rằng] khoảng một [tỷ] người này [chỉ] gia tăng

one to two or three percent.

với tỉ lệ 1, 2 hay 3 phần trăm.

[But this second] grows with seven, eight percent, and then they will end up here.

[Nhưng nhóm thứ hai] sẽ gia tăng với tỉ lệ 7-8 phần trăm. Họ sẽ dừng ở đây.

They will start flying.

Họ sẽ bắt đầu đi máy bay.

And these

Và các nước

lower or middle income countries, the emerging income countries,

thu nhập thấp và trung bình ở đây, các nền kinh tế thu nhập mới nổi,

they will also forge forwards economically.

họ cũng sẽ tiến lên về mặt kinh tế.

And if,

Khi,

but only if,

và chỉ khi,

we invest in the right green technology --

chúng ta đầu tư đúng cách vào công nghệ xanh

so that we can avoid severe climate change,

để thay đổi khí hậu không trở nên nghiêm trọng,

and energy can still be relatively cheap --

và năng lượng vẫn được giữ ở giá thấp --

then they will move all the way up here.

thì họ mới có thể tiến đến tận đây.

And they will start to buy

Và họ sẽ bắt đầu mua

electric cars.

xe điện.

This is what we will find there.

Đây là những gì chúng ta sẽ tìm thấy ở đó.

So what about the poorest two billion?

Thế còn hai tỷ người nghèo nhất?

What about the poorest two billion here?

Thế còn hai tỷ người nghèo nhất ở đây?

Will they move on?

Họ có thể tiến lên hay không?

Well, here population [growth] comes in

À, đây là lúc [gia tăng] dân số can thiệp

because there [among emerging economies] we already have two to three children per woman,

bởi [ở các nền kinh tế mới nổi] chúng ta đã giữ tỉ lệ 2-3 con/phụ nữ,

family planning is widely used,

kế hoạch hoá gia đình được phổ biến rộng rãi

and population growth is coming to an end.

và gia tăng dân số đang dần tiến đến mức dừng.

Here [among the poorest], population is growing.

[Thế nhưng ở các nước nghèo nhất], dân số vẫn đang tăng.

So these [poorest] two billion will, in the next decades,

Trong thập kỷ tới, nhóm hai tỷ người [nghèo nhất] sẽ

increase to three billion,

tăng lên ba tỷ người.

and they will thereafter

Và sau đó họ sẽ còn tăng

increase to four billion.

lên đến bốn tỷ người.

There is nothing --

Sẽ không còn gì khác --

but a nuclear war of a kind we've never seen --

ngoài một cuộc chiến tranh hạt nhân chưa ai từng chứng kiến --

that can stop this [growth] from happening.

mới có thể dừng sự gia tăng này.

Because we already have this [growth] in process.

Bởi vì sự gia tăng dân số này đã bắt đầu và vẫn đang diễn ra.

But if, and only if,

Thế nhưng khi, và chỉ khi,

[the poorest] get out of poverty,

[những nước nghèo nhất] thoát khỏi cái nghèo,

they get education, they get improved child survival,

họ được giáo dục, tỉ lệ trẻ sống sót được cải thiện,

they can buy a bicycle and a cell phone and come [to live] here,

họ có thể mua một chiếc xe đạp, một chiếc điện thoại và tiến đến đây,

then population growth

thì lúc đó gia tăng dân số

will stop in 2050.

mới có thể dừng vào năm 2050.

We cannot have people on this level

Chúng ta không thể có người dân ở mức này

looking for food and shoes

tìm kiếm thức ăn và giày dép,

because then we get continued population growth.

bởi vì lúc đó gia tăng dân số sẽ tiếp diễn.

And let me show you why

Và tôi sẽ cho bạn thấy lí do,

by converting back to the old-time

quay lại với công nghệ

digital technology.

kỹ thuật số quen thuộc.

Here I have on the screen

Trên màn hình

my country bubbles.

là bong bóng các quốc gia.

Every bubble is a country. The size is population.

Mỗi bong bóng là một quốc gia. Kích thước biểu thị dân số.

The colors show the continent.

Màu sắc biểu thị các lục địa.

The yellow on there is the Americas;

Màu vàng là các nước châu Mỹ;

dark blue is Africa; brown is Europe;

xanh đậm là châu Phi; nâu là châu Âu;

green is the Middle East

xanh lá là Trung Đông;

and this light blue is South Asia.

và xanh nhạt là Nam Á.

That's India and this is China. Size is population.

Đây là Ấn Độ và đây là Trung Quốc. Kích thước biểu thị dân số.

Here I have children per woman:

Ở đây là số lượng con trên mỗi phụ nữ,

two children, four children, six children, eight children --

hai con, bốn con, sáu con, tám con --

big families, small families.

gia đình ít con [với] gia đình đông con.

The year is 1960.

Thời điểm là năm 1960.

And down here, child survival,

Và dưới đây, tỉ lệ trẻ sống sót,

the percentage of children surviving childhood

tỉ lệ phần trăm những trẻ sống sót qua thời thơ ấu

up to starting school:

cho đến lúc bắt đầu đi học.

60 percent, 70 percent, 80 percent, 90,

60 phần trăm, 70 phần trăm, 80 phần trăm, 90,

and almost 100 percent, as we have today

và gần mức 100 phần trăm, như ở

in the wealthiest and healthiest countries.

các nước giàu và khoẻ mạnh nhất.

But look, this is the world my teacher talked about in 1960:

Nhưng hãy nhìn, đây là thế giới của cô giáo tôi vào năm 1960.

one billion Western world here --

Một tỷ người phương Tây ở đây,

high child-survival, small families --

tỷ lệ sống sót cao, gia đình ít con.

and all the rest,

Và tất cả những nước còn lại,

the rainbow of developing countries,

cầu vồng của những nước đang phát triển,

with very large families

với những gia đình rất đông con

and poor child survival.

và tỉ lệ trẻ sống sót thấp.

What has happened? I start the world. Here we go.

Chuyện gì đã xảy ra? Tôi cho thế giới chuyển động. Bắt đầu.

Can you see, as the years pass by, child survival is increasing?

Quí vị có thấy, theo thời gian, tỉ lệ trẻ sống sót đang tăng lên?

They get soap, hygiene, education,

Họ có xà phòng, vệ sinh, giáo dục,

vaccination, penicillin

vắc xin và penicillin.

and then family planning. Family size is decreasing.

Và sau đó là kế hoạch hoá gia đình. Kích thước gia đình đang giảm xuống.

[When] they get up to 90-percent child survival, then families decrease,

Khi họ đạt tỉ lệ trẻ sống sót 90 phần trăm, kích thước gia đình giảm đi.

and most of the Arab countries in the Middle East

Hầu hết các nước Ả rập ở Trung Đông

is falling down there [to small families].

đang tiến xuống kia [gia đình ít con].

Look, Bangladesh catching up with India.

Nhìn kìa, Bangladesh đang bắt kịp Ấn Độ.

The whole emerging world

Các nền kinh tế mới nổi trên thế giới

joins the Western world

đứng chung với các nước phương Tây

with good child survival

với tỉ lệ trẻ sống sót cao

and small family size,

và kích thước gia đình nhỏ.

but we still have the poorest billion.

Thế nhưng chúng ta vẫn có một tỷ người nghèo nhất.

Can you see the poorest billion,

Quí vị có thấy một tỉ tỷ người nghèo nhất

those [two] boxes I had over here?

[hai] khối bong bóng ở đây?

They are still up here.

Họ vẫn ở tận trên kia.

And they still have a child survival

Họ vẫn có tỉ lệ trẻ sống sót

of only 70 to 80 percent,

chỉ ở 70 đến 80 phần trăm,

meaning that if you have six children born,

nghĩa là nếu bạn có 6 con,

there will be at least four who survive

sẽ có ít nhất 4 trẻ sống sót

to the next generation.

ở thế hệ tiếp theo.

And the population will double in one generation.

Và dân số sẽ tăng lên gấp đôi chỉ trong một thế hệ.

So the only way

Vì thế, cách duy nhất

of really getting world population [growth] to stop

để dừng hẳn gia tăng dân số

is to continue to improve child survival

chính là cải thiện tỉ lệ trẻ sống sót

to 90 percent.

lên 90 phần trăm.

That's why investments by Gates Foundation,

Đó là lí do tại sao các khoản đầu tư [y tế] của Quỹ tài trợ Gates,

UNICEF and aid organizations,

UNICEF và các tổ chức viện trợ,

together with national government in the poorest countries,

cùng với chính phủ của các nước nghèo nhất,

are so good;

lại hiệu quả đến như vậy.

because they are actually

Bởi vì họ đang

helping us to reach

giúp chúng tôi đạt tới

a sustainable population size of the world.

một thế giới với dân số bền vững.

We can stop at nine billion if we do the right things.

Chúng ta có thể dừng ở 9 tỷ người nếu chúng ta làm đúng.

Child survival is the new green.

Tỉ lệ trẻ sống sót là mục tiêu mới.

It's only by child survival

Chỉ với con đường đó

that we will stop population growth.

chúng ta mới có thể dừng tăng trưởng dân số.

And will it happen?

Liệu nó có thể xảy ra?

Well, I'm not an optimist,

Vâng, tôi không theo chủ nghĩa lạc quan,

neither am I a pessimist.

tôi cũng không theo chủ nghĩa bi quan.

I'm a very serious "possibilist."

Tôi là một người theo chủ nghĩa "khả năng" đích thực.

It's a new category where we take emotion apart,

Đó là một phạm trù mới, khi chúng ta bỏ qua cảm xúc,

and we just work analytically with the world.

và chỉ nhìn thế giới qua các phân tích.

It can be done.

Chúng ta có thể làm được.

We can have a much more just world.

Chúng ta có thể có một thế giới công bằng hơn.

With green technology

Với công nghệ xanh

and with investments to alleviate poverty,

và với các khoản đầu tư để xoá bỏ đói nghèo,

and global governance,

và với sự quản lý toàn cầu hiệu quả,

the world can become like this.

thế giới có thể trở thành như thế này.

And look at the position of the old West.

Và hãy nhìn vào vị trí của phương Tây của ngày xưa.

Remember when this blue box was all alone,

Hãy nhớ về lúc chiếc thùng xanh này đứng một mình,

leading the world, living its own life.

dẫn đầu thế giới, sống trong thế giới của chính mình.

This will not happen [again].

Điều này sẽ không thể lặp lại.

The role of the old West in the new world

Vai trò của phương Tây ngày xưa trong thế giới này nay

is to become the foundation

là trở thành [một phần] nền tảng

of the modern world --

của thế giới hiện đại --

nothing more, nothing less.

không nhiều hơn, cũng không ít hơn.

But it's a very important role.

Nhưng đó là vai trò cốt yếu.

Do it well and get used to it.

Hãy làm tốt việc của mình và làm quen với việc đó.

Thank you very much.

Cám ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)