Robert Waldinger: What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness | TED

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

What keeps us healthy and happy

ဘဝကို ဖြတ်သန်းနေရခိုက်မှာ ဘာကများ ကျွန်တော်တို့ကို

as we go through life?

ပျော်ရွင်၊ ကျန်းမာစေတာလဲ။

If you were going to invest now

သင့်အနာဂတ် အကောင်းဆုံး အကျိုးအတွက်

in your future best self,

ရင်းနှီး မြှပ်နှံတော့မယ်ဆိုရင်

where would you put your time and your energy?

သင့်အချိန်နဲ့ စွမ်းအင်ကို ဘယ်ထဲကို ထည့်လိမ့်မလဲ။

There was a recent survey of millennials

မကြာခင်က စစ်တမ်းတစ်ခုရဲ့ နှစ်ထောင်ပြည့် နှစ်များမှာ

asking them what their most important life goals were,

လူကြီးဖြစ်လာတဲ့ သူတို့ရဲ့ အရေးကြီးဆုံး ရည်မှန်းချက်တွေကို မေးမြန်းခဲ့ရာ

and over 80 percent said

၈၀% ကျော်က ပြောပြကြတာက

that a major life goal for them was to get rich.

အဓိက ဘဝရည်မှန်းချက်က ချမ်းသာဖို့ပါ။

And another 50 percent of those same young adults

ကျန်တဲ့ ၅၀% ဖြစ်တဲ့ ဒီလူလတ်ပိုင်းကပဲ ပြောတာက

said that another major life goal

နောက်ထပ် အဓိက ဘဝရည်မှန်းချက်က

was to become famous.

ကျော်ကြားဖို့ပါတဲ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And we're constantly told to lean in to work, to push harder

ကျွန်တော်တို့တွေဟာ အလုပ်မှာ စိတ်ညွှတ်ဖို့ ပိုကြိုးစားပြီး ပိုအောင်မြင်အောင်

and achieve more.

ကြိုးစားဖို့ အမြဲမပြတ် ပြောခံရတယ်။

We're given the impression that these are the things that we need to go after

ကောင်းမွန်တဲ့ ဘဝကိုရဖို့ ဒါတွေကို ကြိုးစားဖို့ လိုတယ်လို့

in order to have a good life.

အထင်အမြင်မျိုးကို ပေးခံခဲ့ကြရတယ်။

Pictures of entire lives,

အလုံးစုံသော ဘဝတွေရဲ့ ပုံရိပ်တွေဟာ

of the choices that people make and how those choices work out for them,

လူတွေလုပ်ကြတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေနဲ့ ဒါတွေကို သူတို့အတွက် အလုပ်ဖြစ်အောင်လုပ်ပုံတွေပါ၊

those pictures are almost impossible to get.

ဒီပုံတွေဟာ ရရှိဖို့ မဖြစ်နိုင်သလောက်ပါ။

Most of what we know about human life

ကျွန်တော်တို့ သိရှိထားတဲ့ လူ့ဘဝအကြောင်း အများစုဟာ

we know from asking people to remember the past,

လူတွေကို အတိတ်အကြောင်း ပြန်သတိရတာကို မေးမြန်းမှုမှ ဖြစ်ပြီး

and as we know, hindsight is anything but 20/20.

ကျွန်တော်တို့ ပြန်ပြောင်းတွေးမိတာက ၂၀/၂၀ မျှပါပဲ။

We forget vast amounts of what happens to us in life,

ကျွန်တော်တို့ဘဝထဲက အင်မတန်များပြားတဲ့ ဖြစ်ရပ်တွေကို မေ့နေကြပြီး

and sometimes memory is downright creative.

တစ်ခါတစ်လေမှာ သတိရတယ်ဆိုတာက စိတ်ကူးယဉ်မှု သက်သက်ပါပဲ။

But what if we could watch entire lives

အချိန်ကာလအလိုက် ဘဝတစ်ခုလုံးကို ဖြန့်ချလျက်

as they unfold through time?

အလုံးစုံကို ကျွန်ုပ်တို့ ကြည့်နိုင်မယ်ဆိုရင်ရော။

What if we could study people from the time that they were teenagers

ဘာက သူတို့တွေကို ပျော်ရွှင်၊ ကျန်းမာစေတာကို သိဖို့

all the way into old age

လူတွေကို သူတို့ ဆယ်ကျော်သက်တွေ ကာလကနေ အိုမင်းသွားတဲ့ကာလ

to see what really keeps people happy and healthy?

တစ်လျှောက်လုံးထိ လေ့လာနိုင်ရင်ရော။

We did that.

ဒါကို လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

The Harvard Study of Adult Development

Harvard Study of Adult Devwlopment ဟာ

may be the longest study of adult life that's ever been done.

ပြုလုပ်ခဲ့သမျှ လူကြီးဘဝလေ့လာမှုမှာ အရှည်ဆုံး ဖြစ်လောက်ပါတယ်။

For 75 years, we've tracked the lives of 724 men,

ရ၅ နှစ်ကြာ အမျိုးသား ၇၂၄ ယောက်ကို ခြေရာခံပြီး

year after year, asking about their work, their home lives, their health,

တစ်နှစ်ပြီးတစ်နှစ် သူတို့ရဲ့အလုပ်၊ မိသားစု ဘဝနဲ့ ကျန်းမာရေးအကြောင်းကို မေးရင်း

and of course asking all along the way without knowing how their life stories

တကယ်ကတော့ သူတို့ရဲ့ ဘဝဇာတ်လမ်းတွေ ဘယ်လိုဖြစ်သွားမှာကို မသိပဲနဲ့

were going to turn out.

တောက်လျှောက် မေးနေခဲ့တာပါ။

Studies like this are exceedingly rare.

ဒီလိုမျိုး လေ့လာမှုတွေဟာ အလွန့်အလွန် ရှားပါတယ်။

Almost all projects of this kind fall apart within a decade

ဒီလိုမျိုး ပရောဂျက်အားလုံးနီးပါးဟာ ဆယ်စုနှစ်အတွင်းမှာကို ပြိုကွဲတတ်ပါတယ်၊

because too many people drop out of the study,

အကြောင်းက လူအများကြီး လေ့လာမှုကနေ နှုတ်ထွက်တာ ဒါမှမဟုတ်

or funding for the research dries up,

သုသေသနအတွက် ရံပုံငွေကုန်တာ မဟုတ်လည်း

or the researchers get distracted,

သုသေသီတွေ အာရုံပြောင်းတာ

or they die, and nobody moves the ball further down the field.

သို့မဟုတ် သေတာနဲ့ ဘယ်သူမှ ဒီနယ်ပယ်ကို ရှေ့မဆက်တော့တာ ကြောင့်ပါ။

But through a combination of luck

ဒါပေမဲ့ ကံနဲ့ သုသေသီတွေရဲ့ များစွာသော

and the persistence of several generations of researchers,

မျိုးဆက်တွေရဲ့ ဇွဲနပဲ ပေါင်းစပ်မိနိုင်ခဲ့လို့

this study has survived.

ဒီသုသေသနဟာ ရှင်သန်ကျန်နေခဲ့တယ်။

About 60 of our original 724 men

မူလ လူ ၇၂၄ ယောက်ထဲက ၆၀ လောက်ဟာ

are still alive,

အသက်ရှင်နေတုန်း၊

still participating in the study,

သုသေသနမှာ ပါဝင်နေကြတုန်းပါ။

most of them in their 90s.

အများစုဟာ ၉၀ ကျော်တွေပါ။

And we are now beginning to study

အခုတော့ ဒီလူတွေရဲ့ ကလေး ၂၀၀၀ ကျော်ကို

the more than 2,000 children of these men.

ကျွန်တော်တို့ စတင်လေ့လာနေပါတယ်။

And I'm the fourth director of the study.

ကျွန်တော်က လေ့လာမှုရဲ့ စတုတ္ထမြောက်

Since 1938, we've tracked the lives of two groups of men.

ညွှန်ကြားရေးမှူးပါ၊ ၁၉၃၈ ကစပြီး လူအုပ်စု နှစ်စုရဲ့ ဘဝတွေကို ခြေရာခံပါတယ်။

The first group started in the study

လေ့လာမှုရဲ့ ပထမအစုကို သူတို့တွေ Harvard

when they were sophomores at Harvard College.

ကောလိပ်မှာ ဒုတိယနှစ်တက်တော့ စခဲ့တာပါ။

They all finished college during World War II,

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အတွင်းမှာ သူတို့အားလုံး ကောလိပ်ပြီးခဲ့ပြီး

and then most went off to serve in the war.

အများစုဟာ စစ်ထဲမှာ စစ်မှုထမ်းပါတယ်။

And the second group that we've followed

နောက် ကျွန်တော်တိုလိုက်တဲ့ ဒုတိယအုပ်စုက

was a group of boys from Boston's poorest neighborhoods,

Boston ရဲ့ အဆင်းရဲဆုံးပတ်ဝန်းကျင်က ကောင်လေးတွေ တစ်စုပါ။

boys who were chosen for the study

လေ့လာမှုအတွက် ကောင်လေးတွေကို

specifically because they were from some of the most troubled

ရွေးချယ်ခဲ့တာကတော့ အထူးသဖြင့် သူတို့တွေဟာ ၁၉၃၀ နှစ်လွန်တွေက

and disadvantaged families

Boston မှာ ဒုက္ခအများဆုံးနဲ့

in the Boston of the 1930s.

အချို့ငဲ့ဆုံး မိသားစု တစ်ချို့ကဖြစ်လို့ပါ။

Most lived in tenements, many without hot and cold running water.

အများစုက အိမ်ငှားနေကြပြီး အများအပြားဟာ ရေပူ၊ ရေအေးမပါပါဘူး။

When they entered the study,

သူတို့လေ့လာမှုထဲ ဝင်လာတော့

all of these teenagers were interviewed.

ဒီဆယ်ကျော်သက်တွေ အားလုံးကို တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့ပါတယ်။

They were given medical exams.

ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ စမ်းသပ်မှုတွေ လုပ်ခဲ့တယ်။

We went to their homes and we interviewed their parents.

သူတို့အိမ်တွေကိုသွားပြီး မိဘတွေနဲ့ တွေ့ဆုံမေးမြန်းခဲ့ပါတယ်။

And then these teenagers grew up into adults

နောက်ပြီး ဒီဆယ်ကျော်သက်တွေဟာ ဘဝမျိုးစုံမှာ

who entered all walks of life.

ကျင်လည်တဲ့ လူကြီးတွေဖြစ်လာတယ်။

They became factory workers and lawyers and bricklayers and doctors,

သူတို့တွေဟာ စက်ရုံလုပ်သားတွေ၊ ရှေ့နေတွေ၊ ပန်းရံသမားတွေနဲ့

one President of the United States.

တစ်ယောက်က အမေရိကန် သမ္မတ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

Some developed alcoholism. A few developed schizophrenia.

တစ်ချို့က အရက်စွဲကြပြီး အနည်းငယ်ကတော့ စိတ်ကစဉ့်ကလျာ ရောဂါရတယ်။

Some climbed the social ladder

တစ်ချို့က အောက်ခြေကနေ ထိပ်ပိုင်းထိ

from the bottom all the way to the very top,

တောက်လျှောက် လူမှုရေး လှေကားတက်သွားကြပြီး

and some made that journey in the opposite direction.

တစ်ချို့ကတော့ ဆန့်ကျင်ဘက် ခရီးကို နှင်ကြတာပေါ့။

The founders of this study

ဒီလေ့လာမှုကို စတင်ခဲ့ကြသူတို့ဟာ သူတို့ရဲ့ အိပ်မက်တွေထဲမှာတောင်

would never in their wildest dreams

ရ၅ နှစ် ကြာသွားတဲ့နောက်မှာ

have imagined that I would be standing here today, 75 years later,

ကျွန်တော် ဟာ ဒီမှာ ရပ်နေကာ လေ့လာမှုကို ဆက်လက် လုပ်ကိုင်နေတာကို

telling you that the study still continues.

ခင်ဗျားတို့အား ပြောပြမှာကို စိတ်ကူးရဲခဲ့ကြမှာ မဟုတ်လို့ပါ။

Every two years, our patient and dedicated research staff

နှစ်နှစ်စီတိုင်းမှာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စိတ်ရှည်ပြီး ဇွဲရှိကြတဲ့ ဝန်ထမ်းတွေက

calls up our men and asks them if we can send them

အမျိုးသားတွေကို ဖုန်းခေါ်ပြီး နောက်ထပ်မေးခွန်းတစ်စုံ

yet one more set of questions about their lives.

သူတို့ကို ပို့ပေးလို့ရ မလားလို့ မေးမြန်းကြပါတယ်။

Many of the inner city Boston men ask us,

Boston မြို့တွင်းပိုင်းက အမျိုးသားတွေက ကျွန်တော်တို့ကို မေးတာက

"Why do you keep wanting to study me? My life just isn't that interesting."

"ဘာလို့ ကျုပ်ကို ဆက်လေ့လာချင် ရတာလဲ၊ ကျုပ်ဘဝက အဲလောက် စိတ်ဝင်စားစရာမှ မရှိတာ။"

The Harvard men never ask that question.

Harvard သားတွေကတော့ ဒီမေးခွန်း ဘယ်တော့မှ မမေးဘူး။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

To get the clearest picture of these lives,

သူတို့ဘဝတွေရဲ့ အရှင်းလင်းဆုံး ပုံရိပ်တွေရဖို့

we don't just send them questionnaires.

ကျွန်တော့တို့ဟာ စစ်တမ်းမေးခွန်းလွှာတွေကို ပို့ရုံသာမကဘဲ

We interview them in their living rooms.

သူတို့ရဲ့ ဧည့်ခန်းတွေမှာလည်း တွေ့ဆုံမေးမြန်းပါတယ်။

We get their medical records from their doctors.

သူတို့ရဲ့ ဆရာဝန်တွေဆီက ဆေးမှတ်တမ်းတွေ ယူပါတယ်။

We draw their blood, we scan their brains,

သူတို့ရဲ့ သွေးကိုယူပြီး ဦးနှောက်တွေကို စကင်ဖတ်တယ်၊

we talk to their children.

သူတို့ကလေးတွေနဲ့ စကားပြောတယ်။

We videotape them talking with their wives about their deepest concerns.

နက်ရှိုင်းတဲ့ ပူပန်မှုတွေအကြောင်း သူတို့ ဇနီးတွေနဲ့ ပြောဆိုတာကို ဗီဒီယိုရိုက်ပါတယ်။

And when, about a decade ago, we finally asked the wives

ပြီးတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်က သူတို့ ဇနီးတွေကို နောက်ဆုံးတော့ လေ့လာမှုမှာ

if they would join us as members of the study,

အဖွဲ့ဝင်တွေအဖြစ် ပါချင်လားလို့ မေးခဲ့တယ်။

many of the women said, "You know, it's about time."

မိန်းမ အများစုက ပြောတာက "သိတယ်မို့လား၊ အချိန်ကိစ္စပဲ"တဲ့

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So what have we learned?

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ ဘာသိလိုက်လဲ။

What are the lessons that come from the tens of thousands of pages

ဒီဘဝတွေအကြောင်း ကျွန်တော်တို့ ထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့ သောင်းချီတဲ့

of information that we've generated

သတင်းအချက်အလက် စာမျက်နှာတွေမှ သင်ခန်းစာတွေက

on these lives?

ဘာတွေများလဲ။

Well, the lessons aren't about wealth or fame or working harder and harder.

သင်ခန်းစာတွေက ချမ်းသာမှု၊ ကျော်ကြားမှု၊ အလုပ်ကို ပိုပို ကြိုးစားတာတွေ မဟုတ်ဘူး။

The clearest message that we get from this 75-year study is this:

ဒီ ၇၅နှစ်ကြာ လေ့လာမှုကကနေ ကျွန်တော်တို့ရတဲ့ အရှင်းဆုံး အချက်က

Good relationships keep us happier and healthier. Period.

ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးဟာ ကျွန်တော်တို့ ကို ပိုပျော် ပိုကျန်းမာစေတယ်တဲ့။ ရပြီပေါ့။

We've learned three big lessons about relationships.

ဆက်ဆံရေးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ ဒီ သင်ခန်းစာကြီး သုံးရပ်ကို လေ့လာသင်ယူမိပါတယ်။

The first is that social connections are really good for us,

ပထမဆုံးက လူမှုရေး ဆက်သွယ်မှုတွေဟာ ကျွန်တော်တို့အတွက် ကောင်းပါတယ်၊

and that loneliness kills.

အထီးကျန်မှုက ကျွန်တော်တို့ကို သတ်ပစ်ပါတယ်။

It turns out that people who are more socially connected

ဖြစ်သွားတာက မိသားစု၊ မိတ်ဆွေတွေ၊ လူစုတွေနဲ့ လူမှုရေးဆက်သွယ်မှု

to family, to friends, to community,

ပိုရှိတဲ့သူတွေဟာ ဆက်သွယ်မှုကောင်းတွေ

are happier, they're physically healthier, and they live longer

ပိုနည်းသူတွေထက် ပိုပြီးပျော်ကြပြီး ရုပ်ပိုင်းအရ ပိုကျန်းမာကာ

than people who are less well connected.

အသက်လည်း ပိုရှည်ကြပါတယ်။

And the experience of loneliness turns out to be toxic.

ပြီးတော့ အထီးကျန်မှုရဲ့ အတွေ့အကြုံ ဟာ အဆိပ်ဖြစ်သွားတတ်ပါတယ်။

People who are more isolated than they want to be from others

အခြားသူတွေကနေ ပိုပြီး သီးသန့်နေချင်တဲ့သူတွေဟာ

find that they are less happy,

ပျော်ရွှင်မှုပိုနည်းတာကို တွေ့ရတယ်။

their health declines earlier in midlife,

သူတို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးဟာ ဘဝအလယ်ပိုင်းမှာ စောပြီး ပိုကျဆင်းလာကာ

their brain functioning declines sooner

သူတို့ရဲ့ ဦးနှောက်စွမ်းဆောင်ချက်တွေ ဟာ စောစောပဲ

and they live shorter lives than people who are not lonely.

ကျဆင်းပြီး သူတို့ဟာ အထီးကျန် မဖြစ်သူတွေထက် အသက်ပိုတိုပါတယ်။

And the sad fact is that at any given time,

ဝမ်းနည်းစရာက ဘယ်အချိန်ကိုပဲ ယူကြည့်ကြည့်

more than one in five Americans will report that they're lonely.

အမေရိကန် ငါးယောက်မှာ တစ်ယောက်မကက အထီးကျန်နေရခြင်းပါပဲ။

And we know that you can be lonely in a crowd

ပြီးတော့ သင်ဟာ လူအုပ်ထဲမှာတောင် အထီးကျန်နိူင်တာ၊​

and you can be lonely in a marriage,

အိမ်ထောင်ကျပြီး အထီးကျန်နိူင်တာ ကျွန်တော်တို့ သိရပါတယ်။

so the second big lesson that we learned

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ သင်ယူလိုက်တဲ့ ဒုတိယ

is that it's not just the number of friends you have,

သင်ခန်းစာက သင့်မှာရှိတဲ့ မိတ်ဆွေ အရေအတွက်တင်မဟုတ်ဘဲ

and it's not whether or not you're in a committed relationship,

ကိုယ့်ဆီမှာ ရည်စူးထားတဲ့ ဆက်ဆံမှုတွေ ရှိတာ၊မရှိတာ မဟုတ်ပဲ

but it's the quality of your close relationships that matters.

သင့်ဆက်ဆံမှုများရဲ့ ရင်းနှီးမှုကသာ အရေးပါတာပါ။

It turns out that living in the midst of conflict is really bad for our health.

ဝိရောဓိတွေကြားမှာ နေထိုင်ခြင်းက ကျန်းမာ ရေးကို တကယ့်ကို ဆိုးသွားစေနိုင်ပါတယ်။

High-conflict marriages, for example, without much affection,

ဥပမာ၊ ချစ်ခင်မှု သိပ်မရှိဘဲ ပဍိပက္ခ ပြင်းထန်တဲ့ အိမ်ထောင်တွေဟာ

turn out to be very bad for our health, perhaps worse than getting divorced.

ကွာရှင်းလိုက်တာထက် တောင်မှ ကျန်းမာရေးအတွက် အရမ်းဆိုးနိုင်ပါတယ်။

And living in the midst of good, warm relationships is protective.

ကောင်းမွန်၊ နွေးထွေးတဲ့ ဆက်နွယ်မှုအကြား မှာ နေထိုင်ခြင်းက အကာအကွယ်ပေးပါတယ်။

Once we had followed our men all the way into their 80s,

ကျွန်တော်တို့လူတွေရဲ့ ၈၀ လွန်နှစ်တွေ တစ်လျှောက် လိုက်ကြည့်ခဲ့ရာ

we wanted to look back at them at midlife

သူတို့ရဲ့ အသက်တစ်ဝက်ကျိုးချိန်ကို ပြန်ကြည့်ပြီး ဘယ်သူတွေဟာ

and to see if we could predict

ပျော်ရွှင်၊ ကျန်းမာတဲ့ ၈၀ ကျော်

who was going to grow into a happy, healthy octogenarian

ဘဝထဲ ကြီးပြင်းမလဲ၊ ဘယ်သူတော့ ဖြစ်မလာဘူး ဆိုတာကို ဟောကိန်းထုတ်နိုင်မလားလို့

and who wasn't.

သိချင်ခဲ့တယ်။

And when we gathered together everything we knew about them

ပြီးတော့ အသက် ၅၀ အရွယ် သူတို့ အကြောင်း ကျွန်တော်တို့ သိသမျှတွေကို

at age 50,

စုပေါင်းလိုက်တော့

it wasn't their middle age cholesterol levels

သူတို့တွေ ဘယ်လို အိုမင်းမယ်ဆိုတာကို ဟောနိုင်တာက

that predicted how they were going to grow old.

သူတို့ရဲ့ သက်လတ်ပိုင်း ကိုလက်စထရော အဆင့်တွေ မဟုတ်ပဲ

It was how satisfied they were in their relationships.

သူတို့ရဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေနဲ့ ဘယ်လို စိတ်ကျေနပ်မှု ရှိခဲ့လဲဆိုတာပါ။

The people who were the most satisfied in their relationships at age 50

အသက် ၅၀ အရွယ် ဆက်ဆံရေးမှာ စိတ်ကျေနပ်မှု အများဆုံးရှိသူတွေဟာ

were the healthiest at age 80.

အသက် ၈၀ မှာ အကျန်းမာဆုံးတွေ ဖြစ်ခဲ့တယ်။

And good, close relationships seem to buffer us

ကောင်းမွန်၊ ရင်းနှီးတဲ့ ဆက်ဆံရေးဟာ အိုမင်းခြင်းရဲ့ တိုက်ခိုက်မှုမှ

from some of the slings and arrows of getting old.

သက်သာအောင် ကြားခံပေးပုံရပါတယ်။

Our most happily partnered men and women

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အပျော်ရွှင်ဆုံး တွဲဖက် တွေဖြစ်တဲ့ အမျိုးသား အမျိုးသမီးတွေက

reported, in their 80s,

သူတို့ရဲ့ ၈၀ ကျော်နှစ်တွေမှာ အစီရင်ခံတာက

that on the days when they had more physical pain,

သူတို့တွေ ရုပ်ပိုင်းနာကျင်မှု ပိုခံစားရတဲ့ နေ့တွေမှာတောင်

their mood stayed just as happy.

သူတို့ဟာ စိတ်ထဲ ပျော်ရွှင်နေတုန်းပါပဲတဲ့။

But the people who were in unhappy relationships,

ဒါပေမဲ့ ဆက်ဆံရေး စိတ်ညစ်စရာ ဖြစ်ခဲ့သူတွေ

on the days when they reported more physical pain,

အစီရင်ခံကြတာက ရုပ်ပိုင်းအရ ပိုနာကျင်ချိန်မှာ

it was magnified by more emotional pain.

စိတ်ထဲတွင် နာကျင်မှုဒဏ်ကို အဆမတန် ခံစားရတယ်တဲ့။

And the third big lesson that we learned about relationships and our health

ဆက်ဆံရေးနဲ့ ကျန်းမာရေးအကြောင်း သင်ယူလိုက်ရတဲ့ တတိယ သင်ခန်းစာက

is that good relationships don't just protect our bodies,

ကောင်းမွန်တဲ့ဆက်ဆံရေးဟာ ကိုယ်ခန္ဓာတွေ ကို ကာကွယ်ပေးရုံမက

they protect our brains.

ဦးနှောက်ကိုပါ ကာကွယ်ပေးပါတယ်။

It turns out that being in a securely attached relationship

၈၀ လွန်နှစ်တွေမှာ အခြားသူတစ်ယောက်နဲ့ ခိုင်မာတဲ့ သံယောဇဉ်ရှိနေခြင်းဟာ

to another person in your 80s is protective,

အကာအကွယ်ရှိမူဖြစ်စေပြီး

that the people who are in relationships

သံယောဇဉ်ရှိကြတဲ့ လူတွေဟာ

where they really feel they can count on the other person in times of need,

လိုအပ်လာရင် အခြားသူတစ်ယောက်ကို အားကိုးနိုင်တာကို တကယ်ခံစားရပါတယ်။

those people's memories stay sharper longer.

ဒီလူတွေရဲ့ မှတ်ဉာဏ်တွေဟာ ပိုထက်မြက်၊ ပိုကြာရှည်ပါတယ်။

And the people in relationships

အားကိုးရမယ့်လူမျိုး မရှိဘူးလို့

where they feel they really can't count on the other one,

ခံစားရတဲ့ ဆက်ဆံရေးမျိုး ရှိတဲ့သူတွေကျတော့

those are the people who experience earlier memory decline.

ပိုစ​ောလျှင်စွာ မှတ်ဉာဏ် ကျဆင်းမှုကို ကြုံကြရတဲ့ သူတွေပါ။

And those good relationships, they don't have to be smooth all the time.

ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေဟာ တစ်ချိန်လုံး ချောမွေ့စရာ မလိုပါဘူး။

Some of our octogenarian couples could bicker with each other

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဂ၀ ကျော် စုံတွဲတွေထဲက တစ်ချို့ ဟာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး

day in and day out,

နေ့တဓူဝ တကျက်ကျက် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

but as long as they felt that they could really count on the other

ဒါပေမဲ့ တစ်ဦးကို တစ်ဦး တကယ့်ကို အားကိုးနိုင်တယ်လို့ ခံစားနေသရွေ့

when the going got tough,

အခက်အခဲကြုံတော့မယ့် အခါမှာတော့

those arguments didn't take a toll on their memories.

ဒီ စကားများမှုတွေဟာ သူတို့ရဲ့ မှတ်ဉာဏ် မှာ ဗွေမယူတော့ပါဘူး။

So this message,

ဒီတော့ အရေးကြီးတဲ့ အချက်က

that good, close relationships are good for our health and well-being,

ကောင်းမွန်၊ ရင်းနှီးတဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေဟာ ကျန်းမာ ချမ်းသာရေးအတွက် ကောင်းပါတယ်။

this is wisdom that's as old as the hills.

ဒါက ရှေးဟောင်း အတွေးအခေါ်လေးပါ။

Why is this so hard to get and so easy to ignore?

ဘာဖြစ်လို့ ဒါက နားလည်ဖို့ သိပ်ခက်ပြီး လျစ်လျှူရှုဖို့ သိပ်လွယ်ရတာလဲ။

Well, we're human.

အင်း ကျွန်တော်တို့က လူသားတွေ၊

What we'd really like is a quick fix,

ကျွန်တော်တို့ တကယ် ကြိုက်တာက အလွယ်တကူ လုပ်နိုင်မယ့်

something we can get

ဘဝတွေကို ကောင်းမွန်စေပြီး

that'll make our lives good and keep them that way.

အဲဒီအတိုင်း ထိန်းထားနိုင်မယ့် နည်းလမ်း တစ်ခုခုပါ။

Relationships are messy and they're complicated

ဆက်ဆံရေးဆိုတာဟာ ခက်ခဲ ရှုပ်ထွေးလှပြီး

and the hard work of tending to family and friends,

မိသားစုနဲ့ မိတ်ဆွေတွေကို စောင့်ရှောက် ရတာဟာ ပင်ပန်းတဲ့ အလုပ်ပါ၊

it's not sexy or glamorous.

ဒါဟာ ဆွဲဆောင်မှု (သို့) မက်မောစရာ ကောင်းတဲ့ အရာမဟုတ်ပါ။

It's also lifelong. It never ends.

ဒါက ရာသက်ပန်လည်းဖြစ်တယ်၊ ဘယ်တော့မှ မဆုံးနိုင်ပါ။

The people in our 75-year study who were the happiest in retirement

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ၇၅ နှစ်တာ လေ့လာမှုအရ အနားယူချိန်မှာ အပျော်ဆုံး သူတွေဟာ

were the people who had actively worked to replace workmates with new playmates.

သူတို့ရဲ့ လုပ်ဖော်တွေကို ကစားဖော်တွေနဲ့ အစားထိုးဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြတဲ့သူတွေပါ။

Just like the millennials in that recent survey,

အဲဒီ မကြာသေးတဲ့ စစ်တမ်းထဲက နှစ်ထောင်ပြည့် နှစ်များကလူကြီးတွေလို

many of our men when they were starting out as young adults

လူလတ်ပိုင်းအဖြစ် စတင်လာနေတဲ့ ကျွန်တော်တို့လူတွေ တော်တော်များများဟာ

really believed that fame and wealth and high achievement

ကျော်ကြားမှု၊ ချမ်းသာမှုနဲ့ မြင့်မားတဲ့ အောင်မြင်မှုကိုတွေဟာ ကောင်းမွန်တဲ့

were what they needed to go after to have a good life.

ဘဝတစ်ခုရှိဖို့ ကြိုးစားရယူရမယ့် အချက်တွေလို့ တကယ် ယုံကြည်ခဲ့ပါတယ်။

But over and over, over these 75 years, our study has shown

ဒါပေမဲ့ ဒီ ၇၅ နှစ်တာ လေ့လာမှုမှာ အထပ်ထပ် ပြထားတာက

that the people who fared the best were the people who leaned in to relationships,

အကောင်းဆုံးတွေကို တွေ့ကြုံရသူတွေဟာ မိသားစုနဲ့အတူ၊ မိတ်ဆွေတွေနဲ့အတူ၊

with family, with friends, with community.

လူစုတွေနဲအတူ ဆက်ဆံရေးကို ကိုင်းညွှတ်ခဲ့သူတွေ ဆိုတာပါ။

So what about you?

ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့ သဘောကရော။

Let's say you're 25, or you're 40, or you're 60.

ခင်ဗျားတို့ဟာ ၂၅ နှစ်၊ အသက် ၄၀၊ ၆၀ ဆိုပါတော့ဗျာ။

What might leaning in to relationships even look like?

ဆက်ဆံရေးကို ကိုင်းညွှတ်တာဟာ ဘယ်လိုပုံ ဖြစ်လိမ့်မလဲ။

Well, the possibilities are practically endless.

ကောင်းပြီ၊ ဖြစ်နိုင်ခြေတွေက အဆုံးမရှိ နီးနီးပါ။

It might be something as simple as replacing screen time with people time

တီဗီအချိန်ကို လူတွေတွေ့ချိန်နဲ့ အစားထိုး သလောက် ရိုးရှင်းနိုင်လောက်တယ်၊

or livening up a stale relationship by doing something new together,

ဒါမှမဟုတ် ရိုးအီနေတဲ့ ဆက်ဆံရေးကို အသစ် တစ်ခုခု အတူလုပ်ရင်းနဲ့ အသက်ဝင်တာတို့၊

long walks or date nights,

လမ်းကြာကြာလျှောက်တာ၊ ညတွေမှာ တွေ့ဆုံတာတွေ၊

or reaching out to that family member who you haven't spoken to in years,

မဟုတ်လည်း စကားမပြောတာကြာပြီဖြစ်တဲ့ မိသားစုဝင်ဆီ သွားတာပေါ့။

because those all-too-common family feuds

အကြောင်းက ဒါတွေအားလုံးကလည်း အမျက်သိုထားတဲ့ လူတွေအပေါ်မှာ

take a terrible toll

ဘုံမိသားစု ရန်စတွေကို

on the people who hold the grudges.

ဆိုးဆိုးဝါးဝါး ဖြစ်ပေါ်စေတယ်လေ။

I'd like to close with a quote from Mark Twain.

Mark Twain ရဲ့ အဆိုလေးနဲ့ အဆုံးသတ်လိုက်ချင်ပါတယ်။

More than a century ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ ရာစုကပါ၊

he was looking back on his life,

သူရဲ့ ဘဝကို လည်ပြန်ကြည့်လိုက်ရင်း

and he wrote this:

ဒါကို သူရေးသားခဲ့တယ်။

"There isn't time, so brief is life,

"ဘဝဟာ သိပ်တိုတောင်းတော့ အချင်းများတာ၊ တောင်းပန်တာတွေ၊

for bickerings, apologies, heartburnings, callings to account.

ရင်ပူရင်ဆာတာတွေ၊ ရှင်းပြရတာတွေအတွက် အချိန်မရှိနိုင်ပါဘူး၊

There is only time for loving,

ချစ်ခင်ဖို့အတွက်ပဲ အချိန်ဆိုတာ ရှိပါတယ်၊

and but an instant, so to speak, for that."

ပြီးတော့ အဲဒီအချိန်က အခုကို လုပ်ရမယ့် အချိန်ပါပဲ။"

The good life is built with good relationships.

ကောင်းမွန်တဲ့ ဘဝကို ကောင်းမွန်တဲ့ ဆက်ဆံရေးတွေနဲ့သာ တည်ဆောက်နိုင်ပါတယ်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)