Robert Waldinger: What makes a good life? Lessons from the longest study on happiness | TED

Аудармашы: Abdimanap Kenes Редактор: Asqat Yerkimbay

What keeps us healthy and happy

Бізді өмір бойы бақытты әрі сау ететін

as we go through life?

не нәрсе?

If you were going to invest now

Егер дәл қазір өз болашағыңызға инвестиция

in your future best self,

жасау қажет болса, бар энергия, күш-жігерді

where would you put your time and your energy?

қайда жұмсар едіңіз?

There was a recent survey of millennials

Жақында миллениалдардың (1981-1996 жж туғандар)

asking them what their most important life goals were,

өмірлік мақсатына байланысты бір зерттеу жарық көрді.

and over 80 percent said

Сонда олардың 80 пайыздан көбі өмірдегі

that a major life goal for them was to get rich.

ең үлкен мақсатын бай болумен байланыстырған екен.

And another 50 percent of those same young adults

Дәл сол жастардың басқа 50 пайызы

said that another major life goal

басты мақсаты деп танымал болуды

was to become famous.

атапты.

(Laughter)

(Күлкі)

And we're constantly told to lean in to work, to push harder

Бізге жұмысқа беріліп, көп еңбектеніп,

and achieve more.

әрдайым алға ұмтылу туралы жиі айтады.

We're given the impression that these are the things that we need to go after

Жақсы өмір сүру үшін осындай дүниелердің соңынан еру керегін ойлап

in order to have a good life.

бас қатырамыз.

Pictures of entire lives,

Адамның бүкіл өмірін, өмір бойы жасайтын

of the choices that people make and how those choices work out for them,

таңдауларын және сол шешімдерінің оларға қалай қызмет ететінін

those pictures are almost impossible to get.

түсіну мүмкін емес деуге болады.

Most of what we know about human life

Адам өмірі жайлы көбіне олардан естеліктерін

we know from asking people to remember the past,

сұрау арқылы хабардар боламыз.

and as we know, hindsight is anything but 20/20.

Білетініміздей бастан өткеріп қана тәжірибе жинаймыз.

We forget vast amounts of what happens to us in life,

Өмірде бастан өткен көптеген жағдайды ұмытып қаламыз және кейде

and sometimes memory is downright creative.

жадымыз тым шығармашыл боп кетеді.

But what if we could watch entire lives

Алайда бүкіл өмірімізді, оқиғаларды уақыт уақытымен

as they unfold through time?

көре алсақ не болар еді?

What if we could study people from the time that they were teenagers

Адамдарды жасөспірім кезінен қартайған шағына дейін зерттеп

all the way into old age

оларды не нәрсенің бақытты да бақуатты ететінін

to see what really keeps people happy and healthy?

көре алсақ ше?

We did that.

Біз мұны жасадық.

The Harvard Study of Adult Development

Харвардтағы Ересектердің дамуы туралы зерттеу

may be the longest study of adult life that's ever been done.

бәлкім осыған дейін ересектер өмірін ең ұзақ зерттеген еңбек шығар.

For 75 years, we've tracked the lives of 724 men,

75 жыл бойы 724 ер адамның өмірін бақыладық.

year after year, asking about their work, their home lives, their health,

Жыл сайын олардан жұмысы, үй тіршілігі, денсаулығы

and of course asking all along the way without knowing how their life stories

және әрине осынша ұзақ уақытта олардың өмірі қалай өзгеретініне

were going to turn out.

мән берместен бақыладық.

Studies like this are exceedingly rare.

Мұндай зерттеулер өте сирек.

Almost all projects of this kind fall apart within a decade

Осыған ұқсас жобалардың барлығы дерлік он жылда жұмысын тоқтатады.

because too many people drop out of the study,

Себебі көп адам зерттеуден шығып кетеді,

or funding for the research dries up,

қаржыландыру тоқтайды немесе

or the researchers get distracted,

зерттеушілер жалығады бәлкім қайтыс болады.

or they die, and nobody moves the ball further down the field.

Ал ешкім басталған жұмысты ары қарай дөңгелетіп кетпейді.

But through a combination of luck

Бірақ жолымыз болып,

and the persistence of several generations of researchers,

бірнеше буын зерттеушілердің табандылығы арқасында

this study has survived.

зерттеу әлі жалғасып келеді.

About 60 of our original 724 men

724 ер адамның 60-қа жуығы

are still alive,

өмірде бар,

still participating in the study,

зерттеуге әлі қатысып жатыр.

most of them in their 90s.

Басым бөлігінің жасы 90-ға таяп қалды.

And we are now beginning to study

Енді қазір осы кісілерден тараған

the more than 2,000 children of these men.

2000-нан астам баланы зерттеуді бастап жатырмыз.

And I'm the fourth director of the study.

Ал мен осы зерттеудің төртінші директорымын.

Since 1938, we've tracked the lives of two groups of men.

1938 жылдан бері екі топтағы ер адамдардың өмірін бақыладық.

The first group started in the study

Алғашқы топты зерттеу басталғанда олар

when they were sophomores at Harvard College.

Харвард колледжде екінші курс оқып жүрген.

They all finished college during World War II,

Олар Екінші Дүниежүзілік соғыс тұсында оқуын тәмамдап,

and then most went off to serve in the war.

көбі соғысқа аттанды.

And the second group that we've followed

Бақылаудағы екінші топ

was a group of boys from Boston's poorest neighborhoods,

Бостонның ең кедей аудандарынан шыққан балалар еді.

boys who were chosen for the study

Зерттеуге нақты осы балаларды

specifically because they were from some of the most troubled

таңдауымыздың себебі олар 1930 жылдары Бостонның жағдайы ең төмен

and disadvantaged families

және аз қамтылған

in the Boston of the 1930s.

отбасыларынан шыққан болатын.

Most lived in tenements, many without hot and cold running water.

Көбі ыстық, суық суы жоқ жалдамалы, көппәтерлі үйде тұратын.

When they entered the study,

Зерттеу бастала сала

all of these teenagers were interviewed.

барлық жасөспірімнен интервью алынды.

They were given medical exams.

Бәрі медициналық тексерістен өтті.

We went to their homes and we interviewed their parents.

Үйлеріне барып ата-аналарымен сұхбаттастық.

And then these teenagers grew up into adults

Кейін бұл жасөспірімдер өмірдің бар саласына

who entered all walks of life.

белсенді араласқан ересектерге айналды.

They became factory workers and lawyers and bricklayers and doctors,

Бірі фабрика қызметкері, бірі заңгер, кейбірі құрылысшы, дәрігер

one President of the United States.

енді бірі АҚШ президенті атанды.

Some developed alcoholism. A few developed schizophrenia.

Бірі ішімдікке салынса, келесі бірі шизофренияға шалдықты.

Some climbed the social ladder

Кейбірі әлеуметтік сатымен төменнен

from the bottom all the way to the very top,

ең жоғары нүктеге дейін жетсе,

and some made that journey in the opposite direction.

басқасы сол жолды керісінше бастан өткерді.

The founders of this study

75 жылдан кейін сіздерге зерттеу әлі жалғасып жатқанын айтып

would never in their wildest dreams

менің осылай тұрғаным

have imagined that I would be standing here today, 75 years later,

зерттеуді бастаған кісілердің

telling you that the study still continues.

үш ұйықтаса түсіне кірмеген болар.

Every two years, our patient and dedicated research staff

Екі жыл сайын біздің табанды зерттеу тобы

calls up our men and asks them if we can send them

жаңағы ер кісілерге хабарласып

yet one more set of questions about their lives.

өмірлеріне қатысты бірқатар сұраққа жауап беруін сұрайды.

Many of the inner city Boston men ask us,

Бостон орталығында тұратын кейбірі бізге

"Why do you keep wanting to study me? My life just isn't that interesting."

“Неге зерттеуді әлі жалғастырудасыздар? Өмірім сонша қызық та емес қой” дейді.

The Harvard men never ask that question.

Ал Харвардтықтар ешқашан бұндай сұрақ қоймайтын.

(Laughter)

(Күлкі)

To get the clearest picture of these lives,

Бұл адамдардың өмірі жайлы нақты ақпарат алу үшін

we don't just send them questionnaires.

сұрақтар тізбегін ғана жіберумен шектелмедік.

We interview them in their living rooms.

Үйлеріне барып сұхбаттастық.

We get their medical records from their doctors.

Дәрігерлерінен медициналық тексеріс нәтижесін алдық.

We draw their blood, we scan their brains,

Олардан қан алып, миын сканерлеп

we talk to their children.

балаларымен әңгімелестік.

We videotape them talking with their wives about their deepest concerns.

Жұбайымен терең уайымдары жөнінде сөйлескенін видеоға түсіреміз.

And when, about a decade ago, we finally asked the wives

Осыдан он жыл бұрын әйелдерінен зерттеуге қатысуды

if they would join us as members of the study,

өтінгенімізде олардың көбі

many of the women said, "You know, it's about time."

“Иә, уақыты келген сияқты” деп жауап берді

(Laughter)

(Күлкі)

So what have we learned?

Сонымен біз не түйдік?

What are the lessons that come from the tens of thousands of pages

Осыншама адамның өмірінен жиналған он мыңдаған парақ ақпаратты

of information that we've generated

қорыта келе қандай

on these lives?

сабақ алдық?

Well, the lessons aren't about wealth or fame or working harder and harder.

Иә, түйгендеріміздің байлық, танымалдық, көбірек еңбектенуге еш қатысы жоқ.

The clearest message that we get from this 75-year study is this:

75 жыл бойғы зерттеуден анық көз жеткізген нәрсе мынау еді:

Good relationships keep us happier and healthier. Period.

Бізді ұзақ уақыт бақытты әрі бақуатты ететін дүние - жақсы қарым-қатынас.

We've learned three big lessons about relationships.

Қарым-қатынасқа қатысты маңызды үш нәрсе түйдік.

The first is that social connections are really good for us,

Біріншісі, әлеуметтік байланыстар адам үшін өте маңызды,

and that loneliness kills.

ал жалғыздық түбімізге жетеді.

It turns out that people who are more socially connected

Бұдан шығатын қорытынды отбасы, достар, қоғамдық орталармен

to family, to friends, to community,

әлеуметтік байланысы жақсырақ адамдар

are happier, they're physically healthier, and they live longer

қоғамнан жырақ қалған жандарға қарағанда анағұрлым бақытты,

than people who are less well connected.

физикалық тұрғыда қуатты әрі ұзақ жасайды.

And the experience of loneliness turns out to be toxic.

Ал жалғыздықтың өте зиян екенін түсіндік.

People who are more isolated than they want to be from others

Адамдар қаншалықты көбірек жалғыз қалса

find that they are less happy,

соншалықты бақытсыз,

their health declines earlier in midlife,

денсаулыға ерте немесе орта жаста сыр береді,

their brain functioning declines sooner

ми жұмысы тезірек баяулайды және

and they live shorter lives than people who are not lonely.

олар жалғыз емес жандарға қарағанда аз ғұмыр кешеді.

And the sad fact is that at any given time,

Бәрінен бұрын көңілге кірбің ұялататын факт,

more than one in five Americans will report that they're lonely.

бүгінде америкалықтардың бестен бірі жалғыз.

And we know that you can be lonely in a crowd

Өзіңізді қарақұрым адам ішінде де, үйленгеннен кейін де

and you can be lonely in a marriage,

жалғыз сезінуіңіз мүмкін.

so the second big lesson that we learned

Зерттеуден екінші түйгеніміз

is that it's not just the number of friends you have,

көп досыңыздың болуы немесе

and it's not whether or not you're in a committed relationship,

қарым-қатынасыңыздың қаншалықты қарама-қарсы сыйлы болуы емес

but it's the quality of your close relationships that matters.

тығыз қарым-қатынастың сапалы болуы өте маңызды.

It turns out that living in the midst of conflict is really bad for our health.

Түсініспеушіліктер арасында өмір сүру денсаулығымызға өте зиян.

High-conflict marriages, for example, without much affection,

Сүйіспеншіліксіз, жанжалға толы неке

turn out to be very bad for our health, perhaps worse than getting divorced.

адам денсаулығына қауіпті, бұны ажырасудан да жаман деуге болады.

And living in the midst of good, warm relationships is protective.

Ал жақсы әрі жылы қарым-қатынасқа құрылған өмірді бір қорған деуге болады.

Once we had followed our men all the way into their 80s,

Бұл ер адамдардың барлығын 80 жасына дейін зерттей келіп

we wanted to look back at them at midlife

бірде орта жаста кімнің бақытты әрі дені сау болатынын,

and to see if we could predict

кімдердің олай болмайтынын

who was going to grow into a happy, healthy octogenarian

болжай аламыз ба, жоқ па білу үшін өткенге көз тастап,

and who wasn't.

кері шегіндік.

And when we gathered together everything we knew about them

50 жастарында білген барлық ақпаратты біріктіргенде

at age 50,

олардың қалай қартаятынын

it wasn't their middle age cholesterol levels

көрсеткен орта жастағы холестерин деңгейі

that predicted how they were going to grow old.

емес,

It was how satisfied they were in their relationships.

қаншалықты қарым-қатынастарына көңілі толатыны еді.

The people who were the most satisfied in their relationships at age 50

50 жастарында қарым-қатынасына риза адамдар

were the healthiest at age 80.

80 жасына келгенде бақуатты болған.

And good, close relationships seem to buffer us

Шынайы, жақсы қарым-қатынас қарттықта туындайтын

from some of the slings and arrows of getting old.

кей қиындықтың алдын алатынын байқадық.

Our most happily partnered men and women

Зерттеудегі ең бақытты ер және әйел кісілердің айтуынша

reported, in their 80s,

80 жастарында

that on the days when they had more physical pain,

физикалық тұрғыда қаншалықты ауырсыну болса да

their mood stayed just as happy.

рухани тұрғыда өздерін бақытты сезінген.

But the people who were in unhappy relationships,

Ал бақытсыз қарым-қатынаста болғандар

on the days when they reported more physical pain,

физикалық тұрғыда ауырсынумен қоса

it was magnified by more emotional pain.

эмоционалды тұрғыда да қиналған.

And the third big lesson that we learned about relationships and our health

Қарым-қатынас және денсаулыққа қатысты түйген үшінші үлкен сабақ

is that good relationships don't just protect our bodies,

жақсы қарым-қатынастың тек денемізге емес

they protect our brains.

миымызға да пайдалы екені.

It turns out that being in a securely attached relationship

80 жас шамасында басқалармен жақсы қарым-қатынаста болудың

to another person in your 80s is protective,

пайдалы екенін түсіндік.

that the people who are in relationships

Қажеттілік туғанда басқаларға

where they really feel they can count on the other person in times of need,

шынайы сене алатындай қарым-қатынасқа ие адамдар

those people's memories stay sharper longer.

ақыл-есі ұзақ уақыт мықты болған жандар.

And the people in relationships

Ал басқа жанға сенімді түрде

where they feel they really can't count on the other one,

иек арта алмайтындардың

those are the people who experience earlier memory decline.

ақыл-ой саулығы ертерек нашарлайды деуге болады.

And those good relationships, they don't have to be smooth all the time.

Жақсы қарым-қатынас та әрдайым мінсіз бола бермейді.

Some of our octogenarian couples could bicker with each other

Сексен жасына дейін бірге жасап келе жатқан жұптардың кейбірі

day in and day out,

күнделікті сөзге келіп қалатын,

but as long as they felt that they could really count on the other

алайда олар қиын уақыттарда бір-біріне шынымен арқа сүйей алатынын

when the going got tough,

сезген сайын бұл жанжал олардың жадына

those arguments didn't take a toll on their memories.

ешқандай кері әсер етпеді.

So this message,

Айтпағым мынау,

that good, close relationships are good for our health and well-being,

жақсы, шынайы қарым-қатынас деннің саулығы мен бақытты болуда

this is wisdom that's as old as the hills.

өзекті екені ескіден келе жатқан тәмсіл.

Why is this so hard to get and so easy to ignore?

Неліктен бұны түсіну соншалықты қиын әрі елемей қоя салу осынша оп-оңай?

Well, we're human.

Иә, адам болғанымыздан шығар.

What we'd really like is a quick fix,

Расында біз қалайтын нәрсе

something we can get

өмірімізді жақсырақ ететін

that'll make our lives good and keep them that way.

және сол жолда ұстап тұратын жедел шешім.

Relationships are messy and they're complicated

Қарым-қатынас деген ретсіз әрі күрделі нәрсе

and the hard work of tending to family and friends,

және отбасы мен достардың әуеніне төңкерілуді

it's not sexy or glamorous.

ешқандай да әдемі немесе сексуалды деуге келмейді.

It's also lifelong. It never ends.

Керісінше өмір бойы жалғасады, ешқашан бітпейді.

The people in our 75-year study who were the happiest in retirement

75 жыл бойы зерттеп келе жатқан жандардың зейнетке шыққанда ең бақытты болғаны

were the people who had actively worked to replace workmates with new playmates.

әріптестерін жаңа ойындағы достары ретінде көруге тырысып баққандары еді.

Just like the millennials in that recent survey,

Құдды біраз бұрын айтқан зерттеудегі Y ұрпақ сияқты

many of our men when they were starting out as young adults

біраз ер адам жас жеткіншек ретінде үлкен өмірге алғаш қадам басқанда

really believed that fame and wealth and high achievement

танымал әрі бай болу мен биік белестерді бағындыруды

were what they needed to go after to have a good life.

бақытты өмірдің кепілі деп соңынан еруге тұрарлық дегенге шын сенетін.

But over and over, over these 75 years, our study has shown

Алайда осы 75 жыл бойы қайта, қайта зерттеуіміз

that the people who fared the best were the people who leaned in to relationships,

ең бақытты адамдардың отбасы, достар және қоғаммен

with family, with friends, with community.

қарым-қатынаcқа баса маңыз бергенін көрсетті.

So what about you?

Ал сіздер ше?

Let's say you're 25, or you're 40, or you're 60.

25-те, 40 бәлкім 60 жастасыз делік.

What might leaning in to relationships even look like?

Қарым-қатынасқа мән беру дегенді қалай елестетесіз?

Well, the possibilities are practically endless.

Иә, қалай болғанда да мүмкіндік шексіз.

It might be something as simple as replacing screen time with people time

Бұл экран алдындағы уақытты адамдарға арнау секілді қарапайым әрекет шығар

or livening up a stale relationship by doing something new together,

немесе ескі қарым-қатынасты түзеу үшін бірге ұзақ серуендеу, кешкі кездесу

long walks or date nights,

сияқты жаңа бір дүниелермен уақыт өткізу,

or reaching out to that family member who you haven't spoken to in years,

немесе жылдар бойы араласпаған туысқанмен хабарласу да болуы мүмкін.

because those all-too-common family feuds

Себебі тым жиі болатын отбасылық жанжалдардан

take a terrible toll

кекшіл адамдар

on the people who hold the grudges.

бұрыс жағынан қатты әсерленеді.

I'd like to close with a quote from Mark Twain.

Сөзімді Марк Туейннің мына дәйексөзімен қорытындылағым келіп тұр.

More than a century ago,

Жүз жылдан артық уақыт бұрын

he was looking back on his life,

өткен өміріне көз жүгірткен ол

and he wrote this:

былай деп жазған екен:

"There isn't time, so brief is life,

“Өмір тым қысқа, ұрысуға, кешірім сұрауға,

for bickerings, apologies, heartburnings, callings to account.

қызғануға, есептесуге уақыт жоқ.

There is only time for loving,

Тек сүюге, жақсы көруге

and but an instant, so to speak, for that."

және сезімді білдіруге арналған сәт қана бар“.

The good life is built with good relationships.

Бақытты ғұмыр жақсы қарым-қатынас арқылы құрылмақ.

Thank you.

Рахмет!

(Applause)

(Қол шапалақтау)