The next outbreak? We’re not ready | Bill Gates | TED

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

When I was a kid,

ကျွန်ေတာ် ချာတိတ်ဘဝတုန်းက၊

the disaster we worried about most was a nuclear war.

ကျွန်တော်တို့ အစိုးရိမ်ဆုံး ကပ်ဘေးကြီးမှာ နျူကလီယား စစ်ကြီးပါပဲ။

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ကျွန်တော်တို့ မြေအောက်ခန်းထဲမှာ

That's why we had a barrel like this down in our basement,

filled with cans of food and water.

စားရန် စည်သွတ်ဘူးတွေနဲ့ ရေတွေ အပြည့်ပဲ။

When the nuclear attack came,

နျူကလီယား စစ်ဖြစ်လာခဲ့ရင်၊

we were supposed to go downstairs, hunker down, and eat out of that barrel.

ကျွန်တော်တို့ဟာ မြေအောက်ခန်းမှာ နေထိုင်ရင်း

Today the greatest risk of global catastrophe

ဒီနေ့တွင် တကမ္ဘာလုံးအတွက် ကပ်ဘေးကြီးကို

doesn't look like this.

အဲဒီလို မထင်ရတော့ပါ။

Instead, it looks like this.

အဲဒီအစား ဒီလို မြင်လာရပါတယ်။

လာမည့် ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ်အတွင်းမှာ

If anything kills over 10 million people in the next few decades,

it's most likely to be a highly infectious virus

စစ်ကြီးမဟုတ်ဘဲ ကူးစက်လွယ်တဲ့

rather than a war.

ဗိုင်းရပ်စ်တွေ ဖြစ်ဖို့များပါတယ်။

Not missiles, but microbes.

ဒုံးလက်နက်တွေ မဟုတ်ဘဲ ပိုးမွှားတွေပါ။

Now, part of the reason for this is that

အဲဒီလို ဖြစ်လာရခြင်းရဲ့ အကြောင်း တစ်ခုက

we've invested a huge amount in nuclear deterrents.

နျူကလီယားကို ဟန့်တားရန် ကျွန်တော်တို့

But we've actually invested very little in a system to stop an epidemic.

တချိန်တည်းမှာ ကပ်ဘေးကို ရပ်တန့်ပစ်ဖို့

We're not ready for the next epidemic.

ကျွန်တော်တို့ဟာ လာမယ့် ရောဂါ ကပ်ဘေးအတွက် အသင့် မရှိကြသေးပါ။

Let's look at Ebola.

အီဘိုလာကို ယူကြည့်ကြပါစို့။

I'm sure all of you read about it in the newspaper,

ခင်ဗျားတို့ အားလုံးဟာ အဲဒီအကြောင်းကို

lots of tough challenges.

သတင်းစာတွေမှာ ဖတ်ခဲ့ကြတာ သေချာပါတယ်။

I followed it carefully through the case analysis tools

ကျွန်တော်ဟာ ပိုလီယိုအား ဟန့်တားမှုကို ဆန်းစစ်ရေး ကိရိယာတွေကို သုံးပြီး

we use to track polio eradication.

အဲဒါကို အသေအချာ လေ့လာကြည့်ခဲ့တယ်။

And as you look at what went on,

ဖြစ်ပျက်လာခဲ့တာကို ခင်ဗျားတို့ မြင်ခဲ့ကြရသလိုပဲ၊

the problem wasn't that there was a system that didn't work well enough,

ပြဿနာက ကောင်းမွန်စွာ အလုပ်လုပ်တဲ့ စနစ်တခု မရှိခဲ့ခြင်း မဟုတ်ဘဲ၊

the problem was that we didn't have a system at all.

ပြဿနာက ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ စနစ်ဆိုလို့ ဘာတခုမှ မရှိခဲ့ခြင်းပါ။

In fact, there's some pretty obvious key missing pieces.

တကယ်ကျတော့၊ အဓိကကျတဲ့ အရာတချို့ မရှိခဲ့ကြပါ။

We didn't have a group of epidemiologists ready to go, who would have gone,

အဲဒီရောဂါက ဘယ်လိုဟာလဲ၊ ဘယ်လောက် ပျံ့နှံ့နေလဲ ဆိုတာကို

seen what the disease was, seen how far it had spread.

သွားပြီး လေ့လာနိုင်မယ့် ကူးစက်ရောဂါဆိုင်ရာ ပညာရှင်တွေ မရှိခဲ့ပါ။

The case reports came in on paper.

အစီရင်ခံစာတွေကို စက္ကူပေါ်မှာသာ ရရှိခဲ့ကြပါတယ်။

It was very delayed before they were put online

အဲဒါတွေကို အွန်လိုင်း တင်ပေးတာ သိပ်ကို နောက်ကျခဲ့တယ်

and they were extremely inaccurate.

ပြီးတော့ အလွန့်အလွန်ကို မတိကျခဲ့ကြဘူး။

သွားဖို့ အသင့်ရှိနေတဲ့ ကျန်းမာရေးအဖွဲ့လည်း

We didn't have a medical team ready to go.

We didn't have a way of preparing people.

လူတွေကို ပြင်ဆင်ပေးတဲ့ နည်းလမ်းပါ မရှိခဲ့ကြပါ။

Now, Médecins Sans Frontières did a great job orchestrating volunteers.

အခုတော့ Médecins Sans Frontières အဖွဲ့ဟာ

စေတနာ့ဝန်ထမ်းများကို စည်းရုံးကြပ်မတ် ပေးနေပါပြီ။

But even so, we were far slower than we should have been

ဒါတောင်မှ၊ အဲဒီနိုင်ငံတွေမှာ လုပ်သားတွေ ထောင်ချီ

getting the thousands of workers into these countries.

ကျွန်တော်တို့ဟာ သိပ်ကို နောက်ကျနေကြတယ်။

And a large epidemic would require us to have hundreds of thousands of workers.

တကယ်တော့ ကြီးမားတဲ့ ကပ်ဘေးဖြစ်လာရင်

ကုသရေးဆိုင်ရာ ချဉ်းကပ်မှုများကို

There was no one there to look at treatment approaches.

No one to look at the diagnostics.

ရောဂါစူးစမ်းဖေါ်ထုတ်မယ့်သူ တယောက်မှ မရှိခဲ့ပါ။

No one to figure out what tools should be used.

ဘယ်လို ကိရိယာတွေကို သုံးသင့်ကြောင်း

As an example, we could have taken the blood of survivors,

ဥပမာ တခုအနေနဲ့၊ ကျွန်တော်တို့ဟာ အသက်ရှင်

processed it, and put that plasma back in people to protect them.

မွမ်းမံပြင်ဆင်ပြီး လူတွေကို ကာကွယ်ပေးရန်

But that was never tried.

ဒါပေမဲ့ ဘယ်တော့မှာမှ မစမ်းဖြစ်ခဲ့ပါ။

So there was a lot that was missing.

ဒီတော့ အရာတော်တော်များများ မရှိခဲ့ကြဘဲ လိုအပ်နေခဲ့ပါတယ်။

And these things are really a global failure.

ပြီးတော့ အဲဒီအရာတွေဟာ တကမ္ဘာလုံး အရေးနိမ့်မှုကြီးပါပဲ။

WHO အဖွဲ့ချုပ်က ကပ်ဘေးရောဂါတွေကို

The WHO is funded to monitor epidemics, but not to do these things I talked about.

စောင့်ကြပ်ပေးနိုင်ပေမဲ့ ခုနက အရာတွေကို မလုပ်နိုင်ပါ။

Now, in the movies it's quite different.

ရုပ်ရှင်ထဲမယ် မြင်ကြရတာကျတော့ လုံးဝတခြားစီပါ။

There's a group of handsome epidemiologists ready to go,

စမတ်ကျတဲ့ ကူးစက်ရောဂါ ပညာရှင် တစု ရှိနေကာ သွားရန် အသင့်ပါပဲ၊

သူတို့ဟာ ချက်ချင်း ထွက်သွားကြကာ အခြေအနေကို

they move in, they save the day, but that's just pure Hollywood.

ပြင်ဆင်ထားဖို့ ပျက်ကွက်ခဲ့ခြင်းကြောင့်

The failure to prepare could allow the next epidemic

to be dramatically more devastating than Ebola

အခြေအနေဟာ အီဘိုလာထက်ကို ကြောက်မက်ဖွယ် ဆိုးဝါးနိုင်ပါတယ်။

Let's look at the progression of Ebola over this year.

ဒီတနှစ်အတွက် အီဘိုလာရဲ့ တိုးတက်မှု အခြေအနေကို ကြည့်ကြရအောင်။

About 10,000 people died,

သေဆုံးခဲ့ရသူ ၁၀၀၀၀ ခန့်ရှိခဲ့ကြတယ်၊

and nearly all were in the three West African countries.

သူတို့အားလုံးနီးနီးဟာ အာဖရိက အနောက်ပိုင်း သုံးနိုင်ငံထဲကပါ။

There's three reasons why it didn't spread more.

အဲဒီရောဂါ ဒီထက်ပိုပြီး ပျံ့နှံ့မလာခဲ့တာ အကြောင်းရင်း သုံးခုရှိပါတယ်။

The first is that there was a lot of heroic work by the health workers.

ပထမဦးဆုံးက အဲဒီမှာ ကျန်းမာရေး လုပ်သားတွေ ရဲ့ဝံ့စွာ ကြိုးပမ်းခဲ့ကြတယ်။

သူတို့ဟာ ရောဂါသည်တွေကို ရှာယူလျက်

They found the people and they prevented more infections.

ရှေ့ဆက်ကူးစက် မလာအောင် ဟန့်တားနိုင်ခဲ့ကြတယ်။

The second is the nature of the virus.

ဒုတိယ အနေနဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်ရဲ့ သဘာဝပါ။

Ebola does not spread through the air.

အီဘိုလာဟာ လေထဲမှတဆင့် မပျံ့နှံ့နိုင်ပါ။

And by the time you're contagious,

တယောက်ယောက်က ကူးစက်ပေးနိုင်ချိန်မှာ

most people are so sick that they're bedridden.

လူအများစုတို့ဟာ သိပ်ကို ဖျားနေကြလို့

ခုတင်မှာ လှဲနေခဲ့ကြရပါတယ်။

တတိယ အနေနဲ့၊ အဲဒီရောဂါဟာ

Third, it didn't get into many urban areas.

And that was just luck.

အဲဒါဟာ ကံကောင်းထောက်မှု သက်သက်ပါ။

If it had gotten into a lot more urban areas,

တကယ်လို့များ မြို့ပြဒေသ တော်တော်များများ ထဲကိုသာ ဝင်နိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်၊

the case numbers would have been much larger.

ဖြစ်မှုနှုန်းဟာ များစွာမှ မြင့်မားခဲ့မှာပါ။

So next time, we might not be so lucky.

နောက်တကြိမ်မှာ ကျွန်တော်တို့ဟာ အခုလို ကံကောင်းချင်မှ ကံကောင်းကြမှာပါ။

ရောဂါကို ကူးစက်ပေးနိုင်ချိန်မှာ လူတွေ အတော့်ကို

You can have a virus where people feel well enough while they're infectious

that they get on a plane or they go to a market.

အဲဒီအချိန်မှာ သူတို့ဟာ လေယာဉ် စီးနိုင်ပါတယ်၊ ဈေးဝယ်ဖို့ သွားနိုင်တယ်။

The source of the virus could be a natural epidemic like Ebola,

ဗိုင်းရပ်ရဲ့ ဇစ်မြစ်ဟာ အီဘိုလာလို သဘာဝ ကပ်ရောဂါ ဖြစ်နိုင်သလို

or it could be bioterrorism.

ဇီဝအကြမ်းဖက်ခံရမှု ဖြစ်နိုင်တယ်။

So there are things that would literally make things a thousand times worse.

ဒီတော့ အခြေအနေတွေဟာ ထောင်နဲ့ချီကို

In fact, let's look at a model of a virus spread through the air,

လက်တွေ့အနေနဲ့၊ လေမှတဆင့် ပျံ့နှံ့နိုင်တဲ့

like the Spanish Flu back in 1918.

၁၉၁၈ ခုနှစ်တုန်းက စပိန် တုပ်ကွေးလိုဟာမျိုး။

So here's what would happen:

အဲဒီလို ဆိုရင် ဖြစ်ပျက်လာမှာက ဒီလိုပါ-

It would spread throughout the world very, very quickly.

အဲဒါဟာ တကမ္ဘာလုံး အနှံ့မှာ သိပ်ကို လျင်မြန်စွာ ကူးစက်လာပါမယ်။

And you can see over 30 million people died from that epidemic.

အဲဒီ ကပ်ရောဂါကြောင့် လူတွေ သန်း ၃၀ ကျော် သေကြေမှာကို မြင်နိုင်ပါတယ်။

So this is a serious problem.

ဒီတော့ အဲဒါဟာ သိပ်ကို စိုးရိမ်ရတဲ့ ပြဿနာကြီးပါ။

We should be concerned.

ကျွန်တော်တို့ စဉ်းစားရန် လိုပါတယ်။

But in fact, we can build a really good response system.

တကယ်တမ်းမှာ ကျွန်တော်တို့ဟာ ကောင်းမွန်စွာ

We have the benefits of all the science and technology that we talk about here.

ကျွန်တော်တို့ အသုံးချနိုင်ကြမယ့် သိပ္ပံပညာ နဲ့ နည်းပညာတွေ ရှိကြပါတယ်။

We've got cell phones

အများပြည်သူတို့ထံမှ အချက်အလက်တွေကို ရယူရန်

to get information from the public and get information out to them.

သူတို့ထံ ပြန်ပြီး အကြောင်းကြားပေးရန် ဆယ်လ်ဖုန်းတွေ ရှိနေပါပြီ။

ပြည်သူတွေ ဘယ်မှာ ရှိနေတယ်၊ ဘယ်ကို သွားနေတယ်

We have satellite maps where we can see where people are and where they're moving.

We have advances in biology

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဇီဝဗေဒကလည်း တိုးတက်လာခဲ့ရာ

that should dramatically change the turnaround time to look at a pathogen

ရောဂါပိုးကို စမ်းသပ်ကြည့်ဖို့ အချိန်ဟာ သိသိသာသာ မြန်လာပြီဖြစ်ကာ

အဲဒီရောဂါပိုးနဲ့ သင့်တော်မယ့် ဆေးဝါးများ နဲ့

and be able to make drugs and vaccines that fit for that pathogen.

So we can have tools,

ဒီတော့ ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ ကိရိယာတွေ ရှိလာနိုင်ပါတယ်၊

but those tools need to be put into an overall global health system.

ဒါပေမဲ့ အဲဒါတွေကို ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး စနစ်ထဲ တပ်ဆင်ပေးဖို့ လိုပါမယ်။

And we need preparedness.

ပြီးတော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ အသင့်ဖြစ်နေဖို့ လိုပါတယ်။

The best lessons, I think, on how to get prepared

အသင့်ဖြစ်နေဖို့အတွက် အကောင်းဆုံး သင်ခန်းစာတွေမှာ

are again, what we do for war.

စစ်အတွက် ကျွန်တော်တို့ လုပ်ကိုင်ကြသလိုပါပဲ။

For soldiers, we have full-time, waiting to go.

စစ်သားတွေဆိုရင်၊ ထသွားဖို့ အချိန်ပြည့် စောင့်နေကြတဲ့သူတွေ ရှိပါတယ်။

We have reserves that can scale us up to large numbers.

ကျွန်တော်တို့ အရန်အင်အားတွေကို များစွာမှ တိုးချဲ့လို့ ရနိုင်ပါတယ်။

အရေးတကြီး လျင်မြန်စွာ ဖြန့်ကျက်နိုင်တဲ့ ရွေ့ရှားလွယ်တဲ့

NATO has a mobile unit that can deploy very rapidly.

ယူနစ်တွေ NATO မှာ ရှိပါတယ်။

ပြီးတော့ လူတွေ လေ့ကျင့်ထားပုံကို စစ်ဆေးတဲ့

NATO does a lot of war games to check, are people well trained?

Do they understand about fuel and logistics

သူတို့ဟာ လောင်စာဆီ နဲ့ ရွှေ့ပြောင်းမှုကို နားလည်ကြရဲ့လား၊

and the same radio frequencies?

ရေဒီယို ကြိမ်နှုန်းကော ကိုက်ညီမှု ရှိရဲ့လား?

So they are absolutely ready to go.

ဒီတော့ သူတို့ဟာ သွားဖို့ လုံးဝကို အသင့်ပါ။

So those are the kinds of things we need to deal with an epidemic.

ကပ်ဘေး ရောဂါတခုခုကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်း

What are the key pieces?

အရေးကြီးဆုံး အပိုင်းတွေက ဘာတွေများလဲ?

First, we need strong health systems in poor countries.

ပထမအချက်၊ ဆင်းရဲတဲ့ နိုင်ငံတွေထဲမှာ

That's where mothers can give birth safely,

မိခင်တွေ လုံခြုံဘေးကင်းစွာ ကလေးမွေးပေးနိုင်ကြကာ၊

kids can get all their vaccines.

ကလေးငယ်တွေဟာ လိုအပ်တဲ့ ကာကွယ်ဆေးတွေ အားလုံး ရရှိဖို့ လိုပါတယ်။

But, also where we'll see the outbreak very early on.

တချိန်တည်းမှာ၊ ရောဂါ ဖြစ်ပွားမှုကို

ကျွန်တော်တို့ဟာ အရန်အဖြစ် အသင့်ရှိမယ့်

We need a medical reserve corps:

lots of people who've got the training and background

သင်တန်း တက်ထားကြကာ လိုအပ်တဲ့ ကျွမ်းကျင်မှု ရှိကြပြီး

who are ready to go, with the expertise.

သွားရန် အသင့်ဖြစ်ကြမယ့် လူတွေ အများအပြား ရှိရပါမယ်။

And then we need to pair those medical people with the military.

ဒီနောက်မှာ အဲဒီလို ကျန်းမာရေး လုပ်သားတွေကို

taking advantage of the military's ability to move fast, do logistics

သို့မှသာ လျင်မြန်စွာ ရွေ့လျားနိုင်ခြင်း၊ ပို့ဆောင်ပေးနိုင်ခြင်း

နေရာတွေကို လုံခြုံအောင် စီစဉ်ပေးခြင်းလို

and secure areas.

ကျွန်တော်တို့ဟာ အသွင်တူ ကစားဖို့ လိုတာက

We need to do simulations,

germ games, not war games, so that we see where the holes are.

ဖေါ်ထုတ်ပေးမယ့်၊ ရောဂါပိုးတွေရဲ့ ဂိမ်းတွေပါ။

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ

The last time a germ game was done in the United States

was back in 2001, and it didn't go so well.

ဆင်နွှဲခဲ့တာ ၂၀၀၁ ခုနှစ်မှာ ဖြစ်ခဲ့ပြီး

So far the score is germs: 1, people: 0.

အခုထက်ထိ ဂိုးအရေအတွက်က ရောဂါပိုးတွေ

၁ ဂိုး၊ လူတွေ ၀ ဂိုး ဖြစ်နေပါတယ်။

Finally, we need lots of advanced R&D in areas of vaccines and diagnostics.

နောက်ဆုံးအနေနဲ့ ကာကွယ်ဆေး နဲ့ ရောဂါစူးစမ်းရေး

ဒီနေရာမှာ Adeno နဲ့ ဆက်စပ်နေကြတဲ့ ဗိုင်းရပ်လို

There are some big breakthroughs, like the Adeno-associated virus,

that could work very, very quickly.

သိပ်ကို မြန်ဆန်စွာ လုပ်ကိုင်နိုင်ကြပါတယ်။

Now I don't have an exact budget for what this would cost,

အဲဒါ ဘယ်လောက် ကုန်ကျမှာကို ကျွန်တော် အတိအကျ မပြောနိုင်ပေမဲ့၊

but I'm quite sure it's very modest compared to the potential harm.

ရှိလာနိုင်တဲ့ အန္တရာယ်နဲ့စာရင် သိသိသာသာ နည်းမှာ သေချာပါတယ်။

ကမ္ဘာ့ဘဏ်မှ ခန့်မှန်းခဲ့ထားတဲ့ အတိုင်း

The World Bank estimates that if we have a worldwide flu epidemic,

global wealth will go down by over three trillion dollars

ကမ္ဘာကြီးဟာ ဓနအင်အား သုံးတရီလီယံကျော် ဆုံးရှုံးခံရမှာဖြစ်ကာ၊

and we'd have millions and millions of deaths.

ပြည်သူတွေ သန်းပေါင်းများစွာ သေကြေကြရမှာပါ။

ဒီရင်းနှီးမှုတွေရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့်

These investments offer significant benefits

beyond just being ready for the epidemic.

အခြား အကျိုးစီးပွားတွေ အများအပြားကိုပါ ရရှိကြမှာပါ။

The primary healthcare, the R&D,

အခြေခံ ကျန်းမာရေးစနစ်၊ သုတေသနများ၊

those things would reduce global health equity

ခုနက ပြောခဲ့တာတေွက ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး

and make the world more just as well as more safe.

ကျွန်တော်တို့ ကမ္ဘာကြီးကို ပိုပြီး တရားမျှတစေလျက်

So I think this should absolutely be a priority.

အဲဒါကြောင့်မို့လို့ ဒါကို မလုပ်မနေရ ဦးစားပေးသင့်တယ်လို့

ကျွန်တော် ထင်ပါတယ်။

There's no need to panic.

ပြီးတော့ စိတ်ချောက်ချားဖို့ မလိုပါဘူး။

We don't have to hoard cans of spaghetti or go down into the basement.

ကျွန်တော်တို့ဟာ စည်သွတ်ဘူးတွေ စုပုံထားရန်

But we need to get going, because time is not on our side.

ဒါပေမဲ့၊ အချိန်ဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ဘက်မှာ မဟုတ်လို့၊

In fact, if there's one positive thing that can come out of the Ebola epidemic,

တကယ်တော့၊ အီဘိုလာ ကပ်ဘေးကြီး အထဲမှနေပြီး

it's that it can serve as an early warning, a wake-up call, to get ready.

အဲဒါကို စောစီးစွာ သတိပေးမှု၊ နှိုးဆော်ရေး နဲ့

အသင့်ရှိနေရေး တပ်လှန့်မှုအဖြစ် အသုံးချရန်ပါပဲ။

If we start now, we can be ready for the next epidemic.

ကျွန်တော်တို့ အခုနေ စတင်လုပ်ကြမယ်ဆိုရင်၊ လာမယ့်

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)