The next outbreak? We’re not ready | Bill Gates | TED

Bill Gates: Bi' sonraki salgın mı? Hazır değiliz.

Çeviri: Ömer Elveren Gözden geçirme: güney örnek

When I was a kid,

Ben çocukken,

the disaster we worried about most was a nuclear war.

en çok endişelendiğimiz felaket bir nükleer savaştı.

That's why we had a barrel like this down in our basement,

Bu nedenle, bodrum katında bu tarz bir varilimiz vardı,

filled with cans of food and water.

içi yemek konserveleri ve suyla doldurulmuş.

When the nuclear attack came,

Nükleer saldırı olduğunda,

we were supposed to go downstairs, hunker down, and eat out of that barrel.

bodruma giderek, çömelip bu varildeki yiyeceklerle besleneceğimizi düşünürdük.

Today the greatest risk of global catastrophe

Bugün küresel felaketin en büyük riski

doesn't look like this.

buna benzemiyor.

Instead, it looks like this.

Buna karşılık, buna benziyor.

If anything kills over 10 million people in the next few decades,

Önümüzdeki on yıllık zaman dilimlerinde, eğer bir şey 10 milyondan fazla insanın

it's most likely to be a highly infectious virus

hayatına son verirse, bu bir savaştan çok yüksek derecede

rather than a war.

hızlı yayılabilen bir virüs olur.

Not missiles, but microbes.

Füzeler olmaz, ama mikroplar olur.

Now, part of the reason for this is that

Şimdi, bu sebeplerden bir bölümü

we've invested a huge amount in nuclear deterrents.

nükleer caydırıcı silahlara büyük bir miktarda yatırım yapmamız oldu.

But we've actually invested very little in a system to stop an epidemic.

Aslında, salgın hastalıkları durdurabilecek bir sisteme çok az yatırım yaptık.

We're not ready for the next epidemic.

Bir sonraki salgın için hazır değiliz.

Let's look at Ebola.

Ebola'ya bir göz atalım.

I'm sure all of you read about it in the newspaper,

Eminim ki, hepiniz gazetede onunla ilgili şeyler okudunuz,

lots of tough challenges.

bir sürü zorluklar.

I followed it carefully through the case analysis tools

Ben bunu, polyo eradikasyon yolu olarak kullandığımız

we use to track polio eradication.

durum analizi araçları doğrultusunda dikkatlice takip ettim.

And as you look at what went on,

Sizin de neler olduğuna baktığınız gibi,

the problem wasn't that there was a system that didn't work well enough,

problem yeterince iyi çalışmayan bir sistemin olmayışı değil,

the problem was that we didn't have a system at all.

problem bizim bir sisteme sahip olmayışımızdı.

In fact, there's some pretty obvious key missing pieces.

Bazı parçaların gözden kaçtığı oldukça barizdi.

We didn't have a group of epidemiologists ready to go, who would have gone,

Olayın olduğu yere önceden gitmiş, hastalığın ne olduğunu görmüş, yayılmasına

seen what the disease was, seen how far it had spread.

ne kadar kaldığını bilen, gitmeye hazır bir grup epidemiyolojistimiz yoktu.

The case reports came in on paper.

Durum raporları kağıt üstünde geliyordu.

It was very delayed before they were put online

Erişilebilir bir hale getirilene kadar çok geçikmiş oluyordu

and they were extremely inaccurate.

ve aşırı derecede kusurlu oluyorlardı.

We didn't have a medical team ready to go.

Gitmeye hazır medikal bir takımımız yoktu.

We didn't have a way of preparing people.

İnsanları hazırlamak için bir yönteme de sahip değildik.

Now, Médecins Sans Frontières did a great job orchestrating volunteers.

Sınır Tanımayan Doktorlar gönüllülerle beraber mükemmel bir iş çıkardılar.

But even so, we were far slower than we should have been

Fakat bunun yanında, bu şehirlerde binlerce çalışana ulaşmamız gerekiyorken

getting the thousands of workers into these countries.

biz çok daha yavaştık.

And a large epidemic would require us to have hundreds of thousands of workers.

Geniş bir salgın yüz binlerce çalışana sahip olmamızı gerektirebilir.

There was no one there to look at treatment approaches.

Oralarda tedavi uygulamalarına bakacak hiç kimse yoktu.

No one to look at the diagnostics.

Tanılara bakacak kimse yoktu.

No one to figure out what tools should be used.

Hangi araçların kullanılması gerektiğini çözebilecek biri de yoktu.

As an example, we could have taken the blood of survivors,

Mesela, yaşayanlardan kan alabilir,

processed it, and put that plasma back in people to protect them.

kanı işleyip, bu plazmaları insanlara korunmaları için geri verebilirdik.

But that was never tried.

Fakat bu hiç denenmedi.

So there was a lot that was missing.

Yani gözden kaçırılan bir çok şey vardı.

And these things are really a global failure.

Ve bu şeyler gerçekten küresel bir başarısızlıktı.

The WHO is funded to monitor epidemics, but not to do these things I talked about.

WHO salgınları görüntülemek için kuruldu, bu söylediğim şeyleri yapmak için değil.

Now, in the movies it's quite different.

Filmlerde bu durum biraz daha farklı.

There's a group of handsome epidemiologists ready to go,

Bir grup gitmeye hazır yakışıklı epidemiyolojist,

they move in, they save the day, but that's just pure Hollywood.

harekete geçiyor ve durumu düzeltiyorlar, fakat bu sadece saf bir Hollywood.

The failure to prepare could allow the next epidemic

Hazırlanmanın başarısızlığı bir sonraki salgının Ebola'dan daha tahrip edici

to be dramatically more devastating than Ebola

olmasına çarpıcı bir şekilde olanak sağlayacaktır.

Let's look at the progression of Ebola over this year.

Ebola'nın bu yılın sonuna doğru nasıl işlediğine bir göz atalım.

About 10,000 people died,

10,000 civarında insan öldü,

and nearly all were in the three West African countries.

ve bunların neredeyse tamamı Batı Afrika'nın üç şehrinde gerçekleşti.

There's three reasons why it didn't spread more.

Daha fazla yayılmamasının üç nedeni var.

The first is that there was a lot of heroic work by the health workers.

İlki, oradaki sağlık çalışanları sayesinde ortaya çıkan kahramanca işler.

They found the people and they prevented more infections.

İnsanları buluyorlar ve bunun daha fazla yayılmasını önlüyorlardı.

The second is the nature of the virus.

İkincisi, virüsün doğasından kaynaklı.

Ebola does not spread through the air.

Ebola havadan yayılmıyor

And by the time you're contagious,

ve siz bu hastalığı kapana kadar,

most people are so sick that they're bedridden.

yatağa bağlı kalmış oldukça hasta birçok insan var.

Third, it didn't get into many urban areas.

Üçüncüsü ise çok kalabalık şehirlerde ortaya çıkmaması.

And that was just luck.

Ve bu sadece bir şanstı.

If it had gotten into a lot more urban areas,

Eğer, daha kalabalık şehirlerde ortaya çıksaydı,

the case numbers would have been much larger.

bu durumda rakamlar daha fazla olacaktı.

So next time, we might not be so lucky.

Yani bir sonrakinde, bu kadar şanslı olmayabiliriz.

You can have a virus where people feel well enough while they're infectious

Bulaşıcı hastalığa kapıldığı halde kendini iyi hisseden, bir uçağa binmiş

that they get on a plane or they go to a market.

ya da bir markete gitmiş insanlardan virüsü kapabilirsiniz.

The source of the virus could be a natural epidemic like Ebola,

Virüsün kaynağı Ebola gibi, doğal bir salgın

or it could be bioterrorism.

ya da bir bioterörizm olabilir.

So there are things that would literally make things a thousand times worse.

Yani, tam anlamıyla durumu binlerce kez daha kötü hale getirebilecek çok şey var.

In fact, let's look at a model of a virus spread through the air,

Aslında, havadan yayılabilen bir virüs modeline göz atalım,

like the Spanish Flu back in 1918.

tıpkı 1918'den önce ortaya çıkmış İspanyol Nezlesi gibi.

So here's what would happen:

İşte nelerin olabileceği:

It would spread throughout the world very, very quickly.

Bu virüs çok hızlı bir şekilde bütün dünyaya yayılıyor ve

And you can see over 30 million people died from that epidemic.

30 milyondan fazla insanın bu salgından öldüğünü görebiliyorsunuz.

So this is a serious problem.

Bu oldukça ciddi bir problem.

We should be concerned.

Endişelenmemiz gerekiyor.

But in fact, we can build a really good response system.

Fakat bunun yanında, çok iyi bir şekilde cevap verecek bir sistem inşa edebiliriz.

We have the benefits of all the science and technology that we talk about here.

Burada konuşulan bütün bilim ve teknolojinin faydalarına sahibiz.

We've got cell phones

Toplumdan bilgi alabilecek ve onları bilgilendirebilecek

to get information from the public and get information out to them.

cep telefonlarımız var.

We have satellite maps where we can see where people are and where they're moving.

İnsanların nerede olduğu ve nereye hareket ettiğini gördüğümüz uydu haritalarımız var

We have advances in biology

Biyolojide, hastalık mikrobunun işlev zamanına

that should dramatically change the turnaround time to look at a pathogen

bakmayı çok etkili bir şekilde değiştirmiş ve bu mikropların üstesinden gelmek için

and be able to make drugs and vaccines that fit for that pathogen.

ilaçlar ve aşılar üretmeye uygun gelişmelere sahibiz.

So we can have tools,

Yani bazı araçlara sahip olabiliriz,

but those tools need to be put into an overall global health system.

fakat bunların küresel bir sağlık sistemi içinde etraflıca toparlanması gerekiyor.

And we need preparedness.

Ve hazırlıklı olmamız gerek.

The best lessons, I think, on how to get prepared

Bence, tekrar hazır hale gelmemizdeki en iyi yöntem,

are again, what we do for war.

savaş için ne yapıyorsak o.

For soldiers, we have full-time, waiting to go.

Asker olarak, her zaman gitmeyi bekliyoruz.

We have reserves that can scale us up to large numbers.

Büyük sayılara ulaşabilecek rezervlerimiz mevcut.

NATO has a mobile unit that can deploy very rapidly.

NATO, çok hızlı bir şekilde harekete geçebilecek taşınabilir bir birime sahip.

NATO'nun kontrol amaçlı bir çok savaş oyunu var, insanlar iyi eğitildi mi?

NATO does a lot of war games to check, are people well trained?

Do they understand about fuel and logistics

Yakıt, hesaplamalar ve aynı radyo frekansları hakkında

and the same radio frequencies?

doğru anlamışlar mı?

So they are absolutely ready to go.

Yani bütünüyle gitmeye hazırlar.

So those are the kinds of things we need to deal with an epidemic.

İşte bunlar, bir salgınla başa çıkabilmek için ihtiyaç duyduğumuz türden şeyler.

What are the key pieces?

Çözüm parçaları neler?

First, we need strong health systems in poor countries.

Öncelikle, yoksul ülkelerde güçlü bir sağlık sistemine ihtiyacımız var.

That's where mothers can give birth safely,

Annelerin güvenli bir şekilde doğum yapabildiği

kids can get all their vaccines.

ve çocukların tüm aşılarına ulaşabildiği.

But, also where we'll see the outbreak very early on.

Aynı zamanda, salgını ilk başlangıç zamanında görebileceğimiz bir yer.

Tıbbi koruma birimine ihtiyacımız var:

We need a medical reserve corps:

lots of people who've got the training and background

eğitim görmüş ve arkaplanda uzman olarak gitmeye hazır

who are ready to go, with the expertise.

bir sürü insan.

And then we need to pair those medical people with the military.

Sonrasında, tıbbi çalışanlar ve ordunun beraberliğine ihtiyacımız var.

taking advantage of the military's ability to move fast, do logistics

Daha hızlı hareket etmek, hesaplamaların yapılması ve daha güvenli alanlar için

and secure areas.

askeri ordunun avantajlarından faydanılmalı.

We need to do simulations,

Simülasyonlar yapmamız gerek,

germ games, not war games, so that we see where the holes are.

savaş oyunları değil, bakteri oyunları, böylece nelerde zayıf olduğumuzu anlarız.

The last time a germ game was done in the United States

ABD'de son kez yapılan bir bakteri oyunu

was back in 2001, and it didn't go so well.

2001'den önceydi, ve çok iyi gitmedi.

So far the score is germs: 1, people: 0.

Şu ana dek skor, bakteriler:1 insanlar:0

Finally, we need lots of advanced R&D in areas of vaccines and diagnostics.

Son olarak, aşı ve tanılarda bir çok Ar-Ge alanında gelişmelere ihtiyacımız var

There are some big breakthroughs, like the Adeno-associated virus,

Bilim alanında ortaya çıkmış büyük buluşlar da mevcut, oldukça hızlı

that could work very, very quickly.

çalışabilen salgı bezi bağlantılı virüs gibi.

Now I don't have an exact budget for what this would cost,

Bunun ne kadara mal olabileceğine dair, kesin bir bütçem yok fakat,

but I'm quite sure it's very modest compared to the potential harm.

oldukça eminim ki verebileceği hasara oranla çok mütevazi bir karşılaştırma.

The World Bank estimates that if we have a worldwide flu epidemic,

Dünya Bankası'nın tahminlerine göre, küresel bir nezle salgını olması halinde,

global wealth will go down by over three trillion dollars

dünya genelindeki mal varlığı, üç trilyon dolardan daha fazla aşağı inecek

and we'd have millions and millions of deaths.

ve milyonlarca ölüm gerçekleşecek.

These investments offer significant benefits

Bu yatırımlar, sadece salgın için hazır olmanın ötesinde

beyond just being ready for the epidemic.

bize dikkate değer faydalar sunacaktır.

The primary healthcare, the R&D,

Temel sağlık hizmeti, Ar-Ge,

those things would reduce global health equity

bunlar küresel sağlığı eşitliğe indirgeyecek

and make the world more just as well as more safe.

ve dünyayı mümkün olduğunca daha güvenli hale getirecek.

So I think this should absolutely be a priority.

Bu yüzden, bunun kesinlikle ilk öncelik olması gerektiğini düşünüyorum.

There's no need to panic.

Oralarda paniğe gerek yok.

We don't have to hoard cans of spaghetti or go down into the basement.

Spagetti konservelerini depolamamıza ya da bodruma gitmemize gerek yok.

But we need to get going, because time is not on our side.

Fakat, bir an önce başlamamız gerek, çünkü zaman bizim leyhimize işlemiyor.

In fact, if there's one positive thing that can come out of the Ebola epidemic,

Aslında, eğer Ebola salgınından çıkarılabilecek olumlu bir şey varsa,

it's that it can serve as an early warning, a wake-up call, to get ready.

o da, hazırlanmamız için bizi erken uyarması, bir uyarı ikazıdır.

If we start now, we can be ready for the next epidemic.

Eğer şimdiden başlarsak, bir sonraki salgın için hazır olabiliriz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)