The next outbreak? We’re not ready | Bill Gates | TED

Translator: Nguyen Trang Reviewer: Vi Phan

When I was a kid,

Khi tôi còn bé,

the disaster we worried about most was a nuclear war.

hiểm họa chúng tôi sợ nhất là chiến tranh hạt nhân.

That's why we had a barrel like this down in our basement,

Đó là lý do chúng tôi có thùng như thế này trong tầng hầm,

filled with cans of food and water.

chứa đầy các thùng nước và thức ăn.

When the nuclear attack came,

Khi chiến tranh hạt nhân xảy ra,

we were supposed to go downstairs, hunker down, and eat out of that barrel.

chúng tôi định đi xuống tầng hầm, ngồi xổm xuống và ăn thức ăn trong thùng.

Today the greatest risk of global catastrophe

Ngày nay nguy cơ lớn nhất trong thảm họa toàn cầu

doesn't look like this.

không giống như vậy.

Instead, it looks like this.

Thay vào đó, nó như thế này.

If anything kills over 10 million people in the next few decades,

Nếu cái gì tước đi sinh mạng hơn 10 triệu người trong vài thập kỉ tới,

it's most likely to be a highly infectious virus

nhiều khả năng đó là virus lây nhiễm mức độ cao

rather than a war.

hơn là chiến tranh.

Not missiles, but microbes.

Không phải tên lửa, mà là vi khuẩn.

Now, part of the reason for this is that

Phần đa lý do là

we've invested a huge amount in nuclear deterrents.

chúng ta đã đầu tư số tiền lớn để ngăn ngừa hạt nhân.

But we've actually invested very little in a system to stop an epidemic.

Nhưng thực sự đầu tư rất ít vào hệ thống ngăn ngừa dịch bệnh.

We're not ready for the next epidemic.

Chúng ta chưa sẵn sàng cho dịch bệnh sắp tới.

Let's look at Ebola.

Hãy nhìn vào dịch bệnh Ebola.

I'm sure all of you read about it in the newspaper,

Chắc hẳn các bạn đã đọc về nó trên báo,

lots of tough challenges.

rất nhiều thách thức khó khăn.

I followed it carefully through the case analysis tools

Tôi đã theo sát nó qua các công cụ phân tích tình huống

we use to track polio eradication.

chúng tôi sử dụng để theo dõi tình hình loại trừ bệnh bại liệt.

And as you look at what went on,

Khi bạn nhìn xem điều đang diễn ra,

the problem wasn't that there was a system that didn't work well enough,

vấn đề không phải là có hệ thống làm việc chưa đủ hiệu quả,

the problem was that we didn't have a system at all.

mà là không có một hệ thống nào cả.

In fact, there's some pretty obvious key missing pieces.

Thực tế, có nhiều mảnh ghép quan trọng bị thiếu.

We didn't have a group of epidemiologists ready to go, who would have gone,

Chúng ta không có sẵn nhóm nhà nghiên cứu dịch bệnh gửi đi

seen what the disease was, seen how far it had spread.

xem xét trực tiếp loại bệnh, nghiên cứu mức độ lây lan.

The case reports came in on paper.

Các ca bệnh chỉ được biết trên báo chí.

It was very delayed before they were put online

Thông tin đến quá trễ trước khi được công bố

and they were extremely inaccurate.

và cực kỳ thiếu chính xác.

We didn't have a medical team ready to go.

Chúng ta không có sẵn đội y khoa.

We didn't have a way of preparing people.

Chúng ta không có phương thức tập dượt cho mọi người.

Now, Médecins Sans Frontières did a great job orchestrating volunteers.

Hiện nay, tổ chức Bác sĩ không biên giới điều phối thành công các tình nguyện viên.

But even so, we were far slower than we should have been

Nhưng dù thế, ta còn chậm hơn nhiều so với việc chúng ta nên đưa

getting the thousands of workers into these countries.

hàng ngàn người làm việc vào những quốc gia này

And a large epidemic would require us to have hundreds of thousands of workers.

Và một đại dịch lớn sẽ yêu cầu chúng ta phải có hàng trăm ngàn người làm việc.

There was no one there to look at treatment approaches.

Đã không có ai ở đó để xem xét phương án điều trị.

No one to look at the diagnostics.

Không có ai chẩn đoán triệu chứng.

No one to figure out what tools should be used.

Không có ai tìm hiểu nên sử dụng công cụ nào.

As an example, we could have taken the blood of survivors,

Ví dụ, chúng ta có thể lấy máu người sống sót,

processed it, and put that plasma back in people to protect them.

xử lý và cấy plasma vào cơ thể người để phòng bệnh.

But that was never tried.

Nhưng chúng ta chưa bao giờ thử.

So there was a lot that was missing.

Chúng ta đã bỏ lỡ nhiều điều.

And these things are really a global failure.

Và những điều này thực sự là thất bại toàn cầu.

The WHO is funded to monitor epidemics, but not to do these things I talked about.

WHO được tài trợ kiểm soát dịch bệnh, nhưng họ không làm những việc này.

Now, in the movies it's quite different.

Trên màn ảnh, việc làm này hoàn toàn khác biệt.

There's a group of handsome epidemiologists ready to go,

Có một nhóm nhà dịch tễ học đẹp trai sẵn sàng lên đường,

they move in, they save the day, but that's just pure Hollywood.

họ đi vào và ngăn chặn thành công ổ dịch nhưng nó chỉ thuần chất Hollywood.

The failure to prepare could allow the next epidemic

Dự phòng thất bại có thể khiến cho dịch bệnh sắp tới

to be dramatically more devastating than Ebola

tàn phá mãnh liệt hơn cả Ebola.

Let's look at the progression of Ebola over this year.

Hãy nhìn tình hình phát triển của dịch Ebola trong năm qua.

About 10,000 people died,

Khoảng 10,000 người đã chết,

and nearly all were in the three West African countries.

và hầu hết ở ba nước Đông Phi.

There's three reasons why it didn't spread more.

Có 3 lý do tại sao nó không lan rộng nữa.

The first is that there was a lot of heroic work by the health workers.

Đầu tiên là có nhiều nhân viên y tế làm những công việc dũng cảm.

They found the people and they prevented more infections.

Họ tìm người dân và ngăn ngừa bệnh lan rộng.

The second is the nature of the virus.

Thứ hai là bản chất của virus.

Ebola does not spread through the air.

Virus Ebola không lây nhiễm qua đường không khí.

And by the time you're contagious,

Và khi mắc bệnh,

most people are so sick that they're bedridden.

hầu như những người bị bệnh đều nằm liệt giường.

Third, it didn't get into many urban areas.

Thứ ba, dịch bệnh không lan tràn vào khu đô thị.

And that was just luck.

Đó chỉ là may mắn.

If it had gotten into a lot more urban areas,

Nếu nó lan tràn vào các khu đô thị,

the case numbers would have been much larger.

số lượng các ca nhiễm sẽ lớn hơn rất nhiều.

So next time, we might not be so lucky.

Nên lần tới, chúng ta có thể sẽ không gặp may như vậy.

You can have a virus where people feel well enough while they're infectious

Có thể có virus lây nhiễm vào con người vẫn khiến họ đủ khỏe

that they get on a plane or they go to a market.

để đi máy bay, hay ra chợ.

The source of the virus could be a natural epidemic like Ebola,

Nguồn virus có thể là đại dịch tự nhiên như khuẩn Ebola,

or it could be bioterrorism.

hay có thể là khủng bố sinh học.

So there are things that would literally make things a thousand times worse.

Có những điều sẽ làm cho mọi việc trở nên tồi tệ ngàn lần.

In fact, let's look at a model of a virus spread through the air,

Hãy nhìn vào ví dụ thực tế virus lây lan trong không khí,

like the Spanish Flu back in 1918.

Dịch Cúm Tây Ban Nha năm 1918.

So here's what would happen:

Đây là điều sẽ xảy ra:

It would spread throughout the world very, very quickly.

Virus lan truyền trên thế giới cực kỳ nhanh, rất nhanh.

And you can see over 30 million people died from that epidemic.

Bạn có thể thấy hơn 300 triệu người chết do đại dịch đó.

So this is a serious problem.

Vậy nên đây là một vấn đề nghiêm trọng.

We should be concerned.

Chúng ta cần phải quan tâm.

But in fact, we can build a really good response system.

Nhưng trên thực tế, chúng ta có thể xây dựng hệ thống phản hồi tốt.

We have the benefits of all the science and technology that we talk about here.

Chúng ta có nhiều lợi ích từ khoa học và công nghệ ở đây.

We've got cell phones

Chúng ta có di động

to get information from the public and get information out to them.

để thu thập thông tin từ cộng đồng và đưa thông tin tới họ.

We have satellite maps where we can see where people are and where they're moving.

Chúng ta có bản đồ vệ tinh có thể xem mọi người đang ở đâu, đi đến chỗ nào.

We have advances in biology

Chúng ta có nhiều tiến bộ về sinh học

that should dramatically change the turnaround time to look at a pathogen

có thể thay đổi đáng kể thời gian quay vòng để tìm hiểu về mầm bệnh

and be able to make drugs and vaccines that fit for that pathogen.

và có thể chế tạo thuốc và vắc-xin phù hợp với mầm bệnh đó.

So we can have tools,

Vậy là chúng ta có các công cụ,

but those tools need to be put into an overall global health system.

nhưng những công cụ này cần được đặt vào trong hệ thống y tế toàn cầu.

And we need preparedness.

Và chúng ta cần trang bị sẵn sàng.

The best lessons, I think, on how to get prepared

Bài học tốt nhất, theo tôi, về cách chuẩn bị

are again, what we do for war.

một lần nữa là những gì chúng ta làm vì chiến tranh.

For soldiers, we have full-time, waiting to go.

Với người lính, chúng ta có toàn thời gian, đợi xuất phát.

We have reserves that can scale us up to large numbers.

Đội quan dự phòng có thể tăng lên số lượng lớn.

NATO has a mobile unit that can deploy very rapidly.

NATO có đơn vị lưu đoọng có thể điều động nhanh chóng.

NATO does a lot of war games to check, are people well trained?

NATO tiến hành nhiều trò chơi chiến tranh, họ được huấn luyện tốt chứ?

Do they understand about fuel and logistics

Liệu họ có hiểu về nhiên liệu và hậu cần

and the same radio frequencies?

và tần sóng radio giống nhau?

So they are absolutely ready to go.

Vâng, họ luôn sẵn sàng ra đi.

So those are the kinds of things we need to deal with an epidemic.

Đó là những việc chúng ta cần đối phó với dịch bệnh.

What are the key pieces?

Những mảnh ghép quan trọng là gì?

First, we need strong health systems in poor countries.

Thứ nhất, chúng ta cần có hệ thống y tế mạnh ở các nước nghèo.

That's where mothers can give birth safely,

Đó là nơi các bà mẹ có thể sinh nở an toàn,

kids can get all their vaccines.

trẻ em được tiêm đủ vắc-xin.

But, also where we'll see the outbreak very early on.

Nhưng, cũng nơi đó chúng ta sẽ chứng kiến sự bùng nổ rất sớm.

We need a medical reserve corps:

Chúng ta cần có đội y tế dự phòng:

lots of people who've got the training and background

rất nhiều người đã được đào tạo và có nền tảng

who are ready to go, with the expertise.

họ sẵn sàng lên đường với các chuyên gia.

And then we need to pair those medical people with the military.

Và tiếp đến chúng ta cần sắp xếp đội y tế đi với quân đội,

taking advantage of the military's ability to move fast, do logistics

tận dụng năng lực của quân nhân như di chuyển nhanh, làm hậu cần

and secure areas.

và đảo bảo an ninh khu vực.

We need to do simulations,

Chúng ta cần làm mô phỏng,

germ games, not war games, so that we see where the holes are.

trò chơi vi trùng, không phải trò chơi chiến đấu, để xem lỗ hổng ở đâu.

The last time a germ game was done in the United States

Lần trước một trò chơi vi trùng được đưa ra ở Mỹ

was back in 2001, and it didn't go so well.

năm 2001, trò chơi đó không nhận được phản hồi tốt lắm.

So far the score is germs: 1, people: 0.

Tỉ số của trận đấu là: vi trùng: 1, con người: 0.

Finally, we need lots of advanced R&D in areas of vaccines and diagnostics.

Cuối cùng, ta cần nhiều Nghiên cứu&Phát triển tiên tiến

về vắc-xin & chẩn đoán.

There are some big breakthroughs, like the Adeno-associated virus,

Đã có nhiều đột phá lớn, giống như virus Adeno liên hợp

that could work very, very quickly.

có thể đạt được hiệu quả nhanh chóng.

Now I don't have an exact budget for what this would cost,

Hiện tại tôi chưa có con số chính xác chi phí hết bao nhiêu,

but I'm quite sure it's very modest compared to the potential harm.

nhưng tôi chắc chắn nó sẽ khiêm tốn hơn nhiều so với thiệt hại tiền tàng.

The World Bank estimates that if we have a worldwide flu epidemic,

Ngân hàng thế giới ước tính nếu chúng ta gặp phải dịch cúm toàn cầu,

global wealth will go down by over three trillion dollars

tài sản thế giới sẽ giảm xuống hơn 3 nghìn tỉ đô

and we'd have millions and millions of deaths.

và hàng triệu triệu người chết.

These investments offer significant benefits

Món đầu tư này đem lại lợi ích to lớn

beyond just being ready for the epidemic.

vượt xa việc sẵn sàng chiến đấu với dịch bệnh.

The primary healthcare, the R&D,

Chăm sóc sức khỏe thiết yếu, nghiên cứu phát triển,

those things would reduce global health equity

những điều này sẽ làm giảm đi bất bình đẳng y tế toàn cầu

and make the world more just as well as more safe.

và làm cho thế giới an toàn rất nhiều.

So I think this should absolutely be a priority.

Vì thế tôi cho rằng điều này hoàn toàn cần phải được ưu tiên.

There's no need to panic.

Không cần phải hoảng sợ.

We don't have to hoard cans of spaghetti or go down into the basement.

Chúng ta không phải tích trữ mỳ ăn hoặc trốn dưới tầng hầm.

But we need to get going, because time is not on our side.

Nhưng chúng ta cần bắt tay làm ngay vì thời gian không chờ đợi chúng ta.

In fact, if there's one positive thing that can come out of the Ebola epidemic,

Trên thực tế, nếu có một điều lạc quan nó có thể đến từ vụ dịch bệnh Ebola,

it's that it can serve as an early warning, a wake-up call, to get ready.

có thể xem đó là một cảnh báo sớm, tiếng gọi cảnh tỉnh, hãy sẵn sàng.

If we start now, we can be ready for the next epidemic.

Nếu bắt đầu ngay bây giờ, chúng ta có thể sẵn sàng cho dịch bệnh sắp tới.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)