The happy secret to better work | Shawn Achor

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

When I was seven years old and my sister was just five years old,

کاتێک تەمەنم حەوت ساڵ بوو وە خوشکەکەم تەنها پێنج ساڵ بوو

we were playing on top of a bunk bed.

لەسەر سیسەمێکی بەرز یاریمان دەکرد

I was two years older than my sister at the time --

لەوکاتەدا دوو ساڵ گەوەرتر بووم لە خوشکەکەم

مەبەستم ئەوەیە، ئێستاش هەردوو ساڵ گەورەترم

I mean, I'm two years older than her now --

but at the time it meant she had to do everything that I wanted to do,

بەڵام بۆ ئەو کاتە مانای وابوو دەبوو هەموو شتێکی بکردایە کە من داوام لێبکردایە

and I wanted to play war.

دەمویست یاری جەنگەکە بکەین

So we were up on top of our bunk beds.

لەسەر سیسەمە بەرەزەکەمان بووین

And on one side of the bunk bed,

لەسەر لایەکی سیسەمەکە

I had put out all of my G.I. Joe soldiers and weaponry.

هەموو سەربازەکانی جۆ و چەکەکانیانم دانابوو

وە لەلاکەی ترەوە خوشکەکەم هەمەە ئەسپە بچوکەکانی دانابوو

And on the other side were all my sister's My Little Ponies

ئامادەبوین بۆ دەستپێکردنی شەڕ

ready for a cavalry charge.

There are differing accounts of what actually happened that afternoon,

چیرۆکی جیاواز هەیە لەسەر ئەوەی چی ڕوویدا لە دوانیوەڕۆی ئەو ڕۆژەدا

بەڵام بەهۆی ئەوەی ئەمڕۆ خوشکەکەم لێرە نیە

but since my sister is not here with us today,

بە ڕاستی چیرۆکەکەتان بۆ دەگێڕمەوە

let me tell you the true story --

پێکەنین

(Laughter)

which is my sister's a little on the clumsy side.

خوشکەکەشم لە لایەکی باشدا نەبوو

Somehow, without any help or push from her older brother at all,

بەشێوەیەک لە شێوەکان بەبێئەوەی براگەورەکەی یارمەتیدەر بێت یاخود پاڵی پێوە بنێت

Amy disappeared off of the top of the bunk bed

ئیمی لەناکاو دیارنەما لەسەر سیسەمەکە

کەوتە سەر زەویەکە

and landed with this crash on the floor.

شڵەژابووم و سەیری ئەولای جێگاکەم دەکرد

I nervously peered over the side of the bed

بۆ ئەوەی ببینم چی بەسەر خوشکەکەمدا هاتوە کاتێک کەوتوە

to see what had befallen my fallen sister

and saw that she had landed painfully on her hands and knees

وە زانیم کە بەشێوەیەکی بە ئازار کەوتوە بەسەر دەست و ئەژنۆیدا

لەسەر هەر چوار پەلی کەوتۆتە سەر زەویەکە

on all fours on the ground.

I was nervous because my parents had charged me

زۆرم شڵەژام چونکە دایک و باوکم ڕایان سپاردبوم

کە من و خوشکەکەم هەستین

with making sure that my sister and I

played as safely and as quietly as possible.

بە یاریکردن هەتا دەتوانین بە شێوەیەکی هێمن و لەسەرخۆ

And seeing as how I had accidentally broken Amy's arm

چونکە پێشتر دەستی ئیمیم شکاندبوو

just one week before --

ئەوەش تەنها هەفتەیەک لەوەو بەر بوو

(Laughter)

پێکەنین

(Laughter ends)

کاتێک کە دورم دەخستەوە بەشێوەیەکی پاڵەوانەییانە

heroically pushing her out of the way of an oncoming imaginary sniper bullet,

لە فیشەکی ڕاوچیە خەیاڵیەکان

پێکەنین

(Laughter)

بۆ ئەوەش تا ئێستا سوپاسم نەکراوە

for which I have yet to be thanked, I was trying as hard as I could --

هەوڵم دەدا تا چەند بتوانم

هەست بەوە نەکات کە ڕوویداوە

she didn't even see it coming --

I was trying hard to be on my best behavior.

هەوڵم دەدا باشترین هەڵسوکەوت بکەم

دەموچاوی خوشکەکەمم بینی

And I saw my sister's face,

this wail of pain and suffering and surprise

ئەم هاوارە بە هۆی ئازار و پەرێشانی و سەرسامیەوە بوو

threatening to erupt from her mouth and wake my parents

ئەویش هەڕەشەکردن بوو لە دەرچون لەدەمی و هەڕەشەکردن بوو لەخەبەرکردنەوەی

باوکم و دایکم لە خەوێکی دوورو درێژی زستانا

from the long winter's nap for which they had settled.

تەنها شتم کرد

So I did the only thing

my frantic seven year-old brain could think to do to avert this tragedy.

کە مێشکی منداڵێکی حەوت ساڵ بیری لێبکاتەوە بۆ خۆلادان لەم کارەساتە

And if you have children, you've seen this hundreds of times.

ئەگەر ئێوە منداڵتان هەبێت، ئەمەتان بینیوە سەدان جار

گوتم "ئیمی، ئیمی، بوەستە. مەگری، مەگری

I said, "Amy, wait. Don't cry. Did you see how you landed?

بینیت چۆن بازتدا؟

No human lands on all fours like that.

هیچ مرۆڤێک ناتوانێت ئاوا لەسەر هەر چوار پەلی باز بدات

Amy, I think this means you're a unicorn."

ئیمی، واهەست دەکەم ئەمە واتای ئەوەیە تۆ ئەسپێکی خەیاڵیت

(Laughter)

پێکەنین

Now, that was cheating,

ئەمە هەڵخەڵەتاندن بوو، لەبەرئەوەی هیچ شتێک نەبوو لە م جیهانەدا لەوەزیاتر کە خوشکەکەم بیەوێت

because there was nothing she would want more

than not to be Amy the hurt five year-old little sister,

کە ئیمی خوشکێکی ئازار چێژی پێنج ساڵ نەبێت

وە ئیمی ببێت بە ئاژەڵێکی خەیاڵی

but Amy the special unicorn.

بەدڵنیاییەوە ئەمە هەڵبژاردنێک بوو بۆ مێشکی دەرخرا بەشێوەیەکی ناڕاستەوخۆ

Of course, this option was open to her brain

at no point in the past.

ئەوە بێننە بەرچاوتان کە خوشکەکەم چەندە گوناح بوو، کاتێک یاری دەکرد ڕووبەڕوی دژواری بوویەوە

And you could see how my poor, manipulated sister faced conflict,

لە کاتێکدا مێشکە بچوکەکەی هەوڵی دەست نیشان کردن و

as her little brain attempted to devote resources

هەستکردن بە ئازار و پەرێشان و کتوپڕی

to feeling the pain and suffering and surprise she just experienced,

ئەو ساتەی پێشووی دەدا

یان بیرکردنەوە لە کەسایەتی یە تازەکەی وەک ئەسپێکی خەیاڵی

or contemplating her new-found identity as a unicorn.

باری دوهەم زاڵبوو

And the latter won.

Instead of crying or ceasing our play,

لە جیاتی گریان، لە جیاتی وەستاندنی یاریەکەمان

instead of waking my parents,

لەجیاتی خەبەرکردنەوەی دایک و باوکمان

with all the negative consequences for me,

لەگەڵ هەموو دەرئەنجامە نەشیاوەکان کە بە مێشکی مندا هات

a smile spread across her face

لە جیاتی هەموو ئەمانە زەردەخەنەیەک هەموو ڕوخساری گرتەوە

and she scrambled back up onto the bunk bed

جارێکی تر گەڕایەوە سەر سیسەمەکە و پڕبوو لە کەسایەتی بونەوەرێکی خەیاڵی

with all the grace of a baby unicorn --

پێکەنین

(Laughter)

قاچێکیشی شکابوو

with one broken leg.

ئێمە چیمان لێقەوما

What we stumbled across

at this tender age of just five and seven --

کاتێک ئێمە تەنها تەمەنمان پێنج ساڵان و حەوت ساڵان بوو

we had no idea at the time --

نەمان دەزانی لەو کاتەدا

was was going be at the vanguard of a scientific revolution

ئەو شتە وەک وپێشەکیەکە بۆ شۆڕشێکی زانستی

occurring two decades later in the way that we look at the human brain.

بۆم درکەوت دوای دوو سەدە لەو ڕێگەیەوە کە ئێمە سەیری ئەقڵی مرۆڤ دەکەین

ئەوەی پیایدا تێپەڕین پێی دەوترێت دەرون ناسی باش

We had stumbled across something called positive psychology,

ئەوەش هۆکارەکەیە کە ئەمڕۆ من لێرەم

which is the reason I'm here today

and the reason that I wake up every morning.

وە هۆی خەبەربونەوەم لە بەینیاندا هەموو ڕۆژێک

کاتێک بۆ یەکەم جار دەستم کرد بە قسەکردن دەربارەی ئەم لێکۆڵینەوە

When I started talking about this research

لەدەرەوەی ئەکادیمی، لەگەڵ کۆمپانیاو قوتابخانەکاندا

outside of academia, with companies and schools,

یەکەم شت کە پێیان وتم کە نەیکەم

the first thing they said to never do is to start with a graph.

دەستکردن بە قسەکردن بە وێنەیەک

The first thing I want to do is start with a graph.

یەکەم شت ئەمڕۆ دەمەوێت بیکەم ئەوەیە کە قسەکردنم بە وێنەیەکی ئاشکرا دەست پێبکەم

This graph looks boring,

وێنەکە بێزارکەر دیارە

but it is the reason I get excited and wake up every morning.

بەڵام ئەم وێنەیە هۆکاری ئەوەیە بە پەرۆش بم و هەموو بەیانیەک هەستم

ئەم وێنیە هیچ مانایەک ناگەیەنێت، دەرخستنێکی ساختەیە

And this graph doesn't even mean anything; it's fake data.

ئەوەی دۆزیومانەتەوە ئەوەیە

What we found is --

پێکەنین

(Laughter)

If I got this data studying you, I would be thrilled,

ئەگەر ئەم داتایەم بگەڕاندایەوە بۆ خوێندنی ئێوە لێرەداو ئا لەم ژوورەدا، ئەوە من هەستم بە خۆشیەکی زۆر دەکرد

because there's a trend there,

چونکە بە ڕوونی رێگایەک دەبوو لەوێدا

and that means that I can get published,

ئەوەش مانای ئەوەیە دەتوانم بڵاویان بکەمەوە

which is all that really matters.

لە ڕاستیدا ئەوە مەسەلەکەیە

There is one weird red dot above the curve,

ڕاستیەکە ئەوەیە خاڵێکی سوری سەیر هەیە لەسەر و چەماوەکە

there's one weirdo in the room --

لەوێدا کەسێکی نامۆ هەیە لە ژوورەکەدا

I know who you are, I saw you earlier --

دەزانم تۆ کێیت، من پێشتر تۆم بینیوە

that's no problem.

کێشە نیە

That's no problem, as most of you know, because I can just delete that dot.

کێشە نیە، وەک زۆربەتان دەزانن

چونکە من دەتوانم ئەو خاڵە بسڕمەوە

I can delete that dot because that's clearly a measurement error.

دەتوانم ئەوە بسڕمەوە چونکە ئەوە هەڵەیەکی ڕوون و ئاشکرای پێوانەیە

دەزانین ئەوە کێشەیەکی پێوانەییە

And we know that's a measurement error because it's messing up my data.

چونکە ئەوە داتاکانم تێک دەدات

(Laughter)

So one of the first things we teach people

بۆیە یەکێک لەو شتانەی کە یەکەم جار ئێمە فێری خەڵکی دەکەین

لە ئابوری و ژمێریاری و بازرگانی و دەروون ناسیدا

in economics, statistics, business and psychology courses

is how, in a statistically valid way, do we eliminate the weirdos.

ئەوەیە کە چۆن بەشێوەیەکی ژمێریاری ڕاست دەرخستنە نەناسراوەکان لادەبەین

چۆن دەست بەسەر بنەما توندڕەوەکاندا بگرین

How do we eliminate the outliers so we can find the line of best fit?

بەشێوەیەک هەڵە گونجاوەکەمان دەست بکەوێت؟

Which is fantastic if I'm trying to find out

ئەوە مەزنە کاتێک هەوڵدەدەم بۆ دۆزینەوەی

how many Advil the average person should be taking -- two.

چەند حەپ بەتێکڕایی کەسەکان دەتوانن وەربگرن دوان

But if I'm interested in your potential,

بەڵام ئەگەر گرنگیم بە توانا دابێت، ئەگەر گرنگیم بە توانای ئێوە دابێت

یان بۆ خۆشی یان بەرهەمهێنان

or for happiness or productivity or energy or creativity,

یان وزە یان کارامەیی

we're creating the cult of the average with science.

ئەوەی ئێمە دەیکەین دروستکردنی ئاڕاستەیەکە بۆ ناوەند لە زانستدا

If I asked a question like,

ئەگەر پرسیارێک بکەم وەک

"How fast can a child learn how to read in a classroom?"

خێرایی منداڵێک چەندە بۆ فێربونی خوێندنەوە لە پۆلێکدا؟

scientists change the answer to

زانایان وەڵامەکە دەگۆڕن بۆ تێکڕایی خێرایی منداڵ

"How fast does the average child learn how to read in that classroom?"

چەندە بۆ فێربونی چۆنێتی خوێندنەوە لەو پۆلەدا؟

دواتر پۆلەکە ئاڕاستەی بارودۆخە باوەکە دەکەن

and we tailor the class towards the average.

ئێستا ئەگەر تۆ کەوتبیتە ژێرەوەی تێکڕایی ئەم هێڵە

If you fall below the average,

زانایانی دەروونی هەست بە خۆشیەکی زۆر دەکەن

then psychologists get thrilled,

لەبەرەئوەی ئەمە مانای ئەوەیە یان دڵتەنگیت یان دەناڵێنیت بەدەست نەخۆشییەکی دەرونییەوە

because that means you're depressed or have a disorder,

یان بەگەشبینی هەردووکیان

or hopefully both.

We're hoping for both because our business model is,

ئێمە هیوادارین تووشی هەردووکیان بوبیت چونکە نمونەی کارەکەمان ئەوەیە

if you come into a therapy session with one problem,

ئەگەر تۆ هاتیت بۆ دانیشتنەکانی چارەسەرکردنی دەروونی و یەک کێشەت هەبوو

دەبێت دڵنیا بین لەوەی کە دەڕۆیت و ( دە) کێشەت هەیە

we want to make sure you leave knowing you have ten,

بۆیە بەردەوام دەگەڕێیتەوە و جارێکی تر و جارێکی تر

so you keep coming back.

We'll go back into your childhood if necessary,

ئەگەر پێویست بوو دەتگەڕێنینەوە بۆ سەردەمی منداڵیت

بەڵام لە کۆتایدا ئەوەی دەمانەوێت ئەوەیە کە جارێکی تر بتکەینەوە بە کەسێکی ئاسایی

but eventually we want to make you normal again.

بەڵام ئاسایی تەنها مامناوەندیە

But normal is merely average.

And positive psychology posits that if we study what is merely average,

ئەوەی من و دەرونزانی تەندروستیش دەیڵێین ئەوەیە کە

ئەگەر ئێمە تەنها مامناوەدندیەکەمان خوێند

we will remain merely average.

هەر بە مامناوەندی دەمێنینەوە

Then instead of deleting those positive outliers,

پاشان لەجیاتی سڕینەوەی ئەم بنەما توندڕەوە باشانە

ئەوەی دەیکەم بە ئەنقەست ئەوەیە دەچمە ناو دانیشتوانەوە وەک ئەم دانەیە

what I intentionally do is come into a population like this one

دەڵێم بۆچی؟

and say, why?

بۆچی هەندێکتان لەسەرووی هێڵەکەوەن

Why are some of you high above the curve

لەم بوارانەدا، توانای بیرکردنەوەتان، تونا جەستەییەکانتان، توانا مۆسیقییەکانتان

in terms of intellectual, athletic, musical ability,

داهێنانەکانتان، ئاستی وزەتان

creativity, energy levels,

resiliency in the face of challenge, sense of humor?

نەرمیتان لەوەستان بەرامبەر ململانێکان، هەستی ڕابواردنتان؟

هەرچۆنێک بێت، لەجیاتی سڕینەوەی تۆ، دەمەوێت تۆ بخەمە ژێر لێکۆڵینەوەوە

Whatever it is, instead of deleting you, what I want to do is study you.

چونکە لەوانەیە بتوانین زانیاری کۆبکەینەوە

Because maybe we can glean information,

نەک تەنها چۆن خەڵک وا لێبکەین بەرزببنەوە بۆ ئاستی ناوەندی

not just how to move people up to the average,

بەڵکو بۆ چۆنێتی بەرزکردنەوەی هەموو ئاستی ناوەندی

but move the entire average up in our companies and schools worldwide.

لە کۆمپانیاکانمان و قوتابخانەکانمان لەسەر ئاستی جیهان

The reason this graph is important to me

گرنگی دەرخستنی ئەم وێنەی دەرخستنە بەلای منەوە ئەوەیە

is, on the news, the majority of the information is not positive.

کاتێک گوێ لە هەواڵەکان دەگرم، وادەردەکەوێت کە زۆرینەی زانیاریەکان

باش نین، لە ڕاستیدا خراپن

in fact it's negative.

Most of it's about murder, corruption, diseases, natural disasters.

زۆربەی دەربارەی کوشتنە، گەندەڵی، نەخۆشی، کارەساتی سروشتی

And very quickly, my brain starts to think

زۆر بەخێرایی، مێشکم دەست دەکات بە بیرکردنەوە

ئەمە ژمارەیەکی وردە لە خراپی جیهان بۆ باشیەکانی جیهان

that's the accurate ratio of negative to positive in the world.

ئەمەش دەبێتە دروست کردنی شتێک

This creates "the medical school syndrome."

کە پێی دەڵێن نیشانەکانی کۆلێژی پزیشکی

During the first year of medical training,

ئەگەر کەسانێکت بناسی کە لە کۆلێژی پزیشکین

as you read through a list of all the symptoms and diseases,

لەماوەی ڕاهێنانەکانی ساڵی یەکەمیاندا

کاتێک کە لیستی نیشانەکان و نەخۆشییەکان دەخوێنیتەوە

suddenly you realize you have all of them.

لەناکاو بۆت دەردەکەوێت کە هەموویانت هەیە

(Laughter)

زاوایەکم هەیە ناوی بۆبۆیە...ئەوەش چیرۆکێکی ترە

I have a brother in-law named Bobo, which is a whole other story.

بۆبۆ هاوسەرگیری لەگەڵ ئێمی کردوە، زیندەوەرە خەیاڵییەکە

Bobo married Amy the unicorn.

Bobo called me on the phone --

بۆبۆ پەیوەندی پێوەکردم بە تەلەفون

(Laughter)

لە کۆلێژی پزیشکییەوە لە یاڵ

from Yale Medical School,

and Bobo said, "Shawn, I have leprosy."

بۆبۆ گوتی، شۆن، من توشی گەڕی بووم

(Laughter)

پێکەنین

Which, even at Yale, is extraordinarily rare.

تەنانەت لە یاڵ ئەوە زۆر دەگمەنە

But I had no idea how to console poor Bobo

هیچ بیرۆکەیەکم نەبوو کە چۆن دەتوانم سەرەخۆشی لە بۆبۆ بکەم

because he had just gotten over an entire week of menopause.

کە ماوەی هەفتەیەکی بەسەربرد لە وەستانی بێنوێژی

پێکەنین

(Laughter)

We're finding it's not necessarily the reality that shapes us,

سەیرکەن بۆمان دەردەکەوێت کە مەرج نییە ڕاستی ئێمە پێکبهێنێت

but the lens through which your brain views the world that shapes your reality.

بەڵام ئەو عەدەسەیەی کە مێشکت سەیری دنیای لێوە دەکات، ئەو ڕاستیەت بۆ دروست دەکات

ئەگەر توانیمان عەدەسەکە بگۆڕین، ناتوانین تەنها خۆشیەکانت بگۆڕین

And if we can change the lens, not only can we change your happiness,

دەتوانین هەموو ڕۆشنبیریە تاکیەکانت و ئیشەکانت بگۆڕین لە هەمان کاتدا

we can change every single educational and business outcome at the same time.

کاتێک ناوم نوسی لە زانکۆی هاڤارد، پێشکەشکردنی هەلێکم کرد

I applied to Harvard on a dare.

چاوەڕوان نەبوم وەربگیرێم، وە خێزانەکەم پارەی زانکۆیان نەبوو

I didn't expect to get in, and my family had no money for college.

کاتێک هەلی خوێندنی سەربازیم بۆ ڕەخسا دوای دوو هەفتە، ڕێگەیاندام بڕۆم

When I got a military scholarship two weeks later, they let me go.

لەناکاو شتێک کە نەدەکرا بوو بە ڕاستییەک

Something that wasn't even a possibility became a reality.

کە ڕۆشتم بۆ ئەوێ، وامزانی کە ئەوانی تریش بە ئیمتیاز وەرگیراون

I assumed everyone there would see it as a privilege as well,

وە ئەوان بە پەرۆش دەبن کە لەوێن

that they'd be excited to be there.

تەنانەت ئەگەر لە پۆلێکیشدا بیت پڕ بێت لە کەسانێک کە لەخۆت زیرەکتر بن

Even in a classroom full of people smarter than you,

هەر دڵخۆس دەبیت تەنها بە بونت لەو پۆلەدا، ئەوە بوو کە هەستم پێکرد

I felt you'd be happy just to be in that classroom.

بەڵام ئەوەی لەوێ بۆم دەرکەوت

لە کاتێکدا هەندێک لە خەڵک لەوەدا دەژیان

But what I found is, while some people experience that,

کاتێک دوای چوار ساڵ تەواوم کرد

when I graduated after my four years

دواتر هەشت ساڵم بەسەربرد لە خانوی خوێندکارەکان لەگەڵ خوێندکارەکاندا

and then spent the next eight years living in the dorms with the students --

هارڤارد پێی وتم کە من کەسی داواکراو نیم

Harvard asked me to; I wasn't that guy.

پێکەنین

(Laughter)

I was an officer to counsel students through the difficult four years.

فەرمانبەر بووم لە هارڤارد، ئیشەکەم ئەوە بوو بەرپرس بووم لە پێشکەشکردنی ڕاوێژکردن بۆ خوێنداکارەکان لەو چوار ساڵە زەحمەتەدا

And in my research and my teaching,

ئەوەی دۆزیمەوە لە گەڕان و وانە وتنەوەکانم

I found that these students, no matter how happy they were

ئەوە بوو کە ئەو خوێندکارانە، گرنگ نەبوو چەند دڵخۆش بوون

لەسەرکەوتنیان لە وەرگرتنیان لەو زانکۆیە

with their original success of getting into the school,

two weeks later their brains were focused, not on the privilege of being there,

دوای دوو هەفتە مێشکیان تەرکیزی نە لەسەر ئیمتیازی بونیان لە زانکۆ ماوە

وە نە لەسەر فەلسەفەو فیزیا

nor on their philosophy or physics,

مێشکیان تەرکیز دەخاتە سەر پێشبڕکێ و هاو پیشەکانیان

but on the competition, the workload,

لەسەر ماندوبونەکانیان، پەستانەکان، سكاڵاکانیان

the hassles, stresses, complaints.

When I first went in there, I walked into the freshmen dining hall,

کاتێک یەکەم جار چووم بۆ ئەوێ، پیاسەم دەکرد بە ناو هۆڵی نانخواردنی تایبەتدا

هاوڕێکانم لە شاری واکو لە تەکساس لەوێ بوون، ئەوەش ئەو شوێنە بوو کە تیایدا گەورە بووم

which is where my friends from Waco, Texas, which is where I grew up --

دەزانم هەندێکتان پێی ئاشنان

I know some of you know this.

کاتیک دەهاتن بۆ لام، سەیری دەوروبەریان دەکرد

When they'd visit, they'd look around,

دەیانگوت، ئەم هۆڵی نانخواردنە شێوەی لە

and say, "This dining hall looks like something out of Hogwart's."

هۆگوارت دەچێت لە فیلمی هاری پۆتەر

ئەمە هۆگوارتە لە فیلمی (هاری پۆتەر) و ئەوەش هارڤاردە

It does, because that was Hogwart's and that's Harvard.

کاتێک ئەمەیان دەبینی

And when they see this,

they say, "Why do you waste your time studying happiness at Harvard?

دەیانگوت، (شۆن) بۆچی کاتی خۆت بەفیڕۆ دەدەیت لە خوێندنی خۆشی لە هارڤارد؟

بەڕاستی چی وادەکات لە خوێندکارێکی هارڤارد

What does a Harvard student possibly have to be unhappy about?"

دڵخۆش نەبێت بەهۆیەوە؟

ئەمە لە پرسیارێک پێک دێت

Embedded within that question

is the key to understanding the science of happiness.

کە کلیلی تێگەشتنی زانستی خۆشیەکانە

چونکە گریمانەی ئەو پرسیارە

Because what that question assumes

ئەوەیە کە دنیای دەرەوەمان نیشانەیە بۆ ئاستی خۆشیمان

is that our external world is predictive of our happiness levels,

بەڵام لە ڕاستیدا، ئەگەر هەموو شتێکم بزانیایە لەسەر دنیای دەرەوەت

when in reality, if I know everything about your external world,

تەنها دەتوانم پێشبینی لە %١٠ خۆشی بەردەوامی تۆ بکەم

I can only predict 10% of your long-term happiness.

لە %٩٠ خۆشیت

90 percent of your long-term happiness is predicted not by the external world,

نەتوانراوە پێشبینی بکرێت لەڕێگەی دەرەوەت

بەڵام لەڕێگای پرۆسەکردنی مێشکت بۆ جیهان

but by the way your brain processes the world.

ئەگەر ئەوەمان گۆڕی

And if we change it,

if we change our formula for happiness and success,

ئەگەر دیمەنەکانمان گۆڕی بۆ خۆشیەکان و سەرکەوتنەکان

ئەوەی دەتوانین ئیشی لەسەر بکەین گۆڕینی ئەو ڕێگایەیە

we can change the way that we can then affect reality.

کە دواتر دەتوانێت کاریگەری لەسەر ڕاستی ببێت

What we found is that only 25% of job successes are predicted by IQ,

دۆزیومانەتەوە تەنها لە %٢٥ سەرکەوتن لە کاردا

دەتوانرێت پێشبینی بکرێت لەسەر ئاستی زیرەکی

75 percent of job successes

لە %٧٥ سەرکەوتنەکان لە ئیش

are predicted by your optimism levels, your social support

پێشبینی دەکرێت لەسەر ئاستی گەشبینیت، و پشتگیری کۆمەڵایەتیت

and your ability to see stress as a challenge instead of as a threat.

توانای سەیرکردنت بۆ پەستان وەک سوربون لەجیاتی هەڕەشەکردن

I talked to a New England boarding school, probably the most prestigious one,

قسەم لەگەڵ خوێندنگایەکی ناوخۆیدا کرد لە بەریتانیای نوێ، لەوانەیە یەکێک بێت لە کەشخەترین خوێندنگا ناوخۆییەکان

گوتیان ئێمە بەتەواوەتی ئەوە دەزانین

and they said, "We already know that.

بۆیە هەموو ساڵێک لە جیاتی فێرکردنی خوێندکاران هەفتەیەکی تەندروستیمان هەیە

So every year, instead of just teaching our students, we have a wellness week.

بەپەرۆش دەبین بۆ شەوی دووشەمە چونکە یەکێک لە پسپۆڕە بەناوبانگەکان

And we're so excited. Monday night we have the world's leading expert

دێت و قسەمان بۆ دەکات لە بارەی خەمۆکی هەرزەکاران

will speak about adolescent depression.

شەوی سێشەمە دەربارەی توندوتیژی ترساندنە لە خوێندنگادا

Tuesday night it's school violence and bullying.

شەوی چوارشەمە لەبارەی تێکچونی خواردن

Wednesday night is eating disorders.

شەوی پێنجشەمە لە بارەی کاریگەری مادە بێهۆشکەرەکان

Thursday night is illicit drug use.

شەوی هەینی هەوڵ دەدەین بڕیار بدەین لە نێوان جنسی مەترسیدار و خۆشیەکان

And Friday night we're trying to decide between risky sex or happiness."

پێکەنین

(Laughter)

I said, "That's most people's Friday nights."

گوتم، زۆرترین خەڵک شەوی پێنجشەمە دێن

(Laughter)

پێکەنین

(Applause)

چەپڵە

Which I'm glad you liked, but they did not like that at all.

من دڵخۆشم بەوەی کە ئێوە حەزتان لێبوو چونکە ئەوان هیچ حەزیان لێنەبوو

بێدەنگی لەسەر تەلەفۆن

Silence on the phone.

And into the silence, I said, "I'd be happy to speak at your school,

لە کاتی بێدەنگیدا وتم، دڵخۆش دەبم بە قسەکردن لە خوێندنگاکەتان

بەڵام تەنها بۆ زانیاریتان، ئەمە هەفتەی لەش ساغی نیە بەڵکو هەفتەی نەخۆشیە

but that's not a wellness week, that's a sickness week.

ئەوەی کە کردتان ئەوە بوو کە هەموو شتە خراپەکانتان دەرخست کە لەوانەیە ڕووبدات

You've outlined all the negative things that can happen,

بەڵام باسی شتە باشەکانتان نەکرد

but not talked about the positive."

نەبونی نەخۆشی مانای لەش ساغی نیە

The absence of disease is not health.

دەتوانین بەم شێوەیە لەش ساغیمان دەست بکەوێت

Here's how we get to health:

We need to reverse the formula for happiness and success.

پێویستما ن بەوەیە هاوکێشەی خۆشی و سەرکەوتن پێچەوانە بکەینەوە

In the last three years, I've traveled to 45 countries,

لەم سێ ساڵەی دوایدا، گەشتم بۆ چل و پێنج ووڵاتی جیاواز کردوە

ئیش دەکەم لەگەڵ خوێندنگاکان و کۆمپانیاکان

working with schools and companies in the midst of an economic downturn.

لە ناوەڕاستی داڕوخانی ئابوریدا

And I found that most companies and schools

ئەوەی دۆزیمەوە ئەوە بوو کە زۆربەی کۆمپانیاو خوێندنگاکان

follow a formula for success, which is this:

دوای هاوکێشەیەک بۆ سەرکەوتن دەکەون کە ئەمەیە

ئەگەر ئیش زۆر بکەم، زیاتر سەرکەوتوو دەبم

If I work harder, I'll be more successful.

ئەگەر زیاتر سەرکەوتوو بووم، زیاتر دڵخۆش دەبم

And if I'm more successful, then I'll be happier.

That undergirds most of our parenting and managing styles,

ئەوە زۆرترین شێوازەکانی پاڵپشتی کردنی خێزانەکانمان و شێوازی بەڕێوەبردنیانە

لەڕێگەی هاندانی هەڵسوکەوتمانەوەیە

the way that we motivate our behavior.

کێشەکە ئەوەیە زانستیانە دەشکێنرێت و دوادەکەوێت بە بۆنەی دوو هۆکارەوە

And the problem is it's scientifically broken and backwards for two reasons.

یەکەم، هەموو جارێک مێشکت سەرکەوتن بەدەست دەهێنێت

Every time your brain has a success,

you just changed the goalpost of what success looked like.

گۆڕانکاری دەکات لە تێگەیشتنت بۆ شێوەی سەرکەوتن

نمرەی باشت بەدەست هێناوە، ئێستا لەسەرت پێویستە نمرەی باشتر بەدەست بهێنیت

You got good grades, now you have to get better grades,

چویتە خوێندنگایەکی باشەوە دواتر دەچیتە خوێندنگایەکی باشترەوە

you got into a good school and after you get into a better one,

کارێکی باشت دەست کەوتوە، ئێستا لەسەرتە کارێکی باشترت دەست بکەوێت

ئامانجی شت فرۆشتنت بەدەست هێنا، هەڵدەستین بە گۆڕینی ئامانجی شت فرۆشتنی تایبەت بەخۆت

you got a good job, now you have to get a better job,

ئەگەر خۆشی لەبەشە پێچەوانەکەی سەرکەوتن بێت، مێشکت ناتوانێت پێی بگات

you hit your sales target, we're going to change it.

ئەوەی کردمان ئەوە بوو پاڵمان بە خۆشیەوە نا

And if happiness is on the opposite side of success, your brain never gets there.

لەسەروو ئاسۆی زانین وەک کۆمەڵەگەیەک

We've pushed happiness over the cognitive horizon, as a society.

ئەوەش بۆیە وایە چونکە ئێمە واماندەزانی کە دەبێت سەرکەوتوو بین

وە دواتر دڵخۆشتر دەبین

And that's because we think we have to be successful,

بەڵام کێشەکە لەوەدایە کە مێشکمان بە پێچەوانەی ئەم ڕیزبەندیەوە ئیش دەکات

then we'll be happier.

But our brains work in the opposite order.

ئەگەر توانیت ئاستی باشی کەسێک بەرز بکەیتەوە لەم کاتەدا

If you can raise somebody's level of positivity in the present,

دواتر مێشکیان ئەزموونی ئەوە دەکات کە ئەمڕۆ ناوی دەنێین سوودی خۆشی

then their brain experiences what we now call a happiness advantage,

چونکە مێشکت لە شتە باشەکاندا

باشتر کار دەکات

which is your brain at positive performs significantly better

زیاتر لە شتی خراپ، یان بێلایەن یان هیلاکیدا

than at negative, neutral or stressed.

زیرەکیت زیاد دەکات، داهێنانت زیاد دەکات، ئاستی هێزت زیاد دەکات

Your intelligence rises, your creativity rises, your energy levels rise.

لەڕاستیدا، ئەوەی بۆمان دەرکەوت

In fact, we've found that every single business outcome improves.

هەموو ئیشێکی تاکی باش دەبێت

مێشکت لە باشیدا باشتر بەرهەم دەهێنێت بە ڕێژەی لە %٣١

Your brain at positive is 31% more productive

وەک لەو کاتەی مێشکت لە باری خراپی یان بێلایەنی یان هیلاکیدایە

than your brain at negative, neutral or stressed.

لە %٣٧ باشتر دەبێت لە فرۆشتندا

You're 37% better at sales.

Doctors are 19 percent faster, more accurate

پزیشکەکان بە ڕیژەی لە %١٩ خێراترن وە بە دیقەتترن

at coming up with the correct diagnosis

لە دیاریکردنی جیاکەرەوەی ڕاست

when positive instead of negative, neutral or stressed.

کاتێک باش دەبێت لە جیاتی خراپ یان بێلایەن یان هیلاک

کەواتە ئێمە دتوانین وێنەکە پێچەوانە بکەینەوە

Which means we can reverse the formula.

ئەگەر ڕێگەیەکی باشمان دۆزیەوە لەم کاتەدا بۆ باش بوون

If we can find a way of becoming positive in the present,

مێشكمان دواتر بەشێوەیەکی سەرکەوتوانەتر ئیش دەکات

then our brains work even more successfully

کە توانامان دەبێت لەسەر ئیش کردنی زیاتر و خێراتر بەشێوەیەکی زیرەکانە

as we're able to work harder, faster and more intelligently.

ئەوەی پێویستە بیکەین ئەوەیە کە دەبێت وێنەکە پێچەوانە بکەینەوە

We need to be able to reverse this formula

so we can start to see what our brains are actually capable of.

بۆ ئەوەی بتوانین دەست بکەین بە دیقەت دانی مێشکمان تا بزانین بەڕاستی چ توانایەکی هەیە

چونکە مادەی دوپامین کە دەچێتە ناو سیستەمی لەشتەوە کە گەشبین دەبیت

Because dopamine, which floods into your system when you're positive,

دوو ئەرکی هەیە

has two functions.

نەک تەنها زیاتر دڵخۆشت دەکات

Not only does it make you happier,

بەڵکو ڕەنگدانەوەی دەبێت لەسەر هەموو سەنتەرەکانی فێربوون لە مێشکتدا

it turns on all of the learning centers in your brain

وات لێدەکات خۆت بگونجێنیت لەگەڵ دنیا بەشێوازێکی جیاواز

allowing you to adapt to the world in a different way.

ڕێگەیەکمان دۆزیەوە کە دتوانیت مێشکتی پێ مەشق بکەیت

We've found there are ways that you can train your brain

بۆ ئەوەی بتوانیت باشتر بیت

to be able to become more positive.

تەنها لە ماوەی دوو خولەکدا بە درێژایی بیست و یەک ڕۆژ

In just a two-minute span of time done for 21 days in a row,

دەتوانین بە ڕاستی دوبارە ئیش بە مێشکت بکەینەوە

we can actually rewire your brain,

بە وازهێنان لە مێشکت بۆ کارکردن

allowing your brain to actually work more optimistically and more successfully.

بە گەشبینی زیاتر و سەرکەوتنی زیاترەوە

ئەو شتانەمان لە لێکۆڵینەوەکەی ئێستادا کردووە

We've done these things in research now

هەموو ئەو کۆمپانیایانەی کارم لەگەڵ کردن

in every company that I've worked with,

داوایان لێدەکەم کە سێ شتی تازە بنوسن کە سوپاسگوزار دەبن بۆی

getting them to write down three new things that they're grateful for

بۆ ماوەی بیست و یەک ڕۆژ، سێ شتی تازە بۆ هەر ڕۆژێک

لە کۆتایی ئەوەدا

for 21 days in a row, three new things each day.

مێشک دەست دەکات بە تێگەشتنی شێوازە تازەکە

And at the end of that,

their brain starts to retain a pattern

لە گەڕانی دنیا، لێکۆڵینەوە نیە بۆ خراپەکان، بەڵکو یەکەم جار بۆ باشەکانە

of scanning the world not for the negative, but for the positive first.

نوسینی یەک شتی باش کە ئەنجامتدابێت لە بیست و چوار کاتژمێری پێشوودا

Journaling about one positive experience you've had over the past 24 hours

مێشکت دەتوانێت بیژیێنێتەوە

ڕاهێنان مێشکت فێری ئەوە دەکات کە ڕەوشت ڕۆڵی گرنگی هەیە

allows your brain to relive it.

ئەوەمان بۆ دەردەکەوێت کە بیرکردنەوە وا لە مێشکت دەکات

Exercise teaches your brain that your behavior matters.

زاڵ بیت بەسەر نەبونی تەرکیز و نیگەرانی لە ڕادەبەدەر دەرچونی بزوتنەوەی ڕۆشنبیری کە دروستمان کرد

We find that meditation allows your brain

to get over the cultural ADHD that we've been creating

بە هەوڵدانی کردنی چەند ئەرکێک لە هەمان کاتدا

وا لە مێشکمان بکەین تەرکیز بخاتە سەر ئەو ئەرکەی کە لە ژێردەستماندایە

by trying to do multiple tasks at once

and allows our brains to focus on the task at hand.

لە کۆتایدا، کاری هەڕەمەکی دڵسۆزی دەبێتە کاری چاک و باش

And finally, random acts of kindness are conscious acts of kindness.

داوا لەخەڵک دەکەین کاتێک نامەکانیان دەکەنەوە

نامەیەکی باش و گەشبین بنوسن

We get people, when they open up their inbox,

باسی یان سوپاسی کەسێک بکەن لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیاندا

to write one positive email

بە ئەنجامدانی ئەو چالاکیانە

praising or thanking somebody in their support network.

وە بە ڕاهێنانی مێشکمان هەروەک چۆن ڕاهێنان بە لەشمان دەکەین

And by doing these activities

ئەوە دەدۆزینەوە کە ئێمە دەتوانین هاوکێشەی خۆشی و سەرکەوتن پێچەوانە بکەینەوە

and by training your brain just like we train our bodies,

وە کردنی ئەو شتانە شەپۆلێک دروست ناکات تەنها لە باشەکان

what we've found is we can reverse the formula for happiness and success,

بەڵکو شۆڕشێکی ڕاستەقینە دروست دەکات

and in doing so, not only create ripples of positivity,

زۆر سوپاس

but a real revolution.

چەپڵە

Thank you very much.

(Applause)