My stroke of insight | Jill Bolte Taylor | TED

Translator: Hiwa Foundation Reviewer: Hiwa Foundation II

I grew up to study the brain

من گەورە بووم بۆ خوێندنی مێشک

because I have a brother who has been diagnosed

چونکە برایەکم هەیە دوو چاری نەخۆشی مێشک بووە

with a brain disorder, schizophrenia.

And as a sister and later, as a scientist,

سکینفیرینیا، وەکو خوشکێک

پاشان دواتر، وەک زانایەک دەمویست کە بزانم، بۆچی

I wanted to understand, why is it that I can take my dreams,

دەتوانم کە خەونەکانم لێک بدەم

I can connect them to my reality,

لەگەڵ ژیانی ڕاستیمدا، هەروەها دەتوانم خەونەکانم بهێنمە دی؟

and I can make my dreams come true?

چی هەیە لە بارەی کێشەی مێشکی براکەمەوە، وە

What is it about my brother's brain and his schizophrenia

دوچاری ئەو نەخۆشی سکینفیرینیا، کە ناتوانێت

that he cannot connect his dreams to a common and shared reality,

خەونەکانی بە دنیای ڕاستیەوە ببەستێتەوە، کەواتە

so they instead become delusion?

لەبری ئەوە دەبن بە خەیاڵ؟

So I dedicated my career to research into the severe mental illnesses.

بۆیە بڕیارم دا لە ئەزمونی کارمدا، لێکۆڵینەوە بکەم لەسەر

نەخۆشی دەروونی گەورە، وە ماڵەکەشم گواستەوە

And I moved from my home state of Indiana to Boston,

لە ئیندنیاناوە بۆ بۆستن، کە لەوێ کارم دەکرد لە

where I was working in the lab of Dr. Francine Benes,

تاقیگەکەی دکتۆر فڕانسن بینیس، لە زانکۆی هارڤەرد

in the Harvard Department of Psychiatry.

لە بەشی دەروونی ، هەروەها لە تاقیگەدا پرسیارمان دەکرد

And in the lab, we were asking the question,

"What are the biological differences

'' جیاوازی چیە لە نێوان مێشکی ئەو تاکانەی

between the brains of individuals who would be diagnosed as normal control,

کە دا دەنرێت بە مێشکی خاوەن کۆنتڕۆڵی ئاسایی

as compared with the brains of individuals

بە بەراورد لەگەڵ ئەو مێشکانەی کە هی کەسانێکن دوچاری

diagnosed with schizophrenia, schizoaffective or bipolar disorder?"

شێرۆفینان دەبن، کێشەی دوجەمسەری یاخود جیابونەوەی خودی؟''

So we were essentially mapping the microcircuitry of the brain:

ئێمە بە شێوەیەکی بنەڕەتی نەخشەسازی گەردیلە پێکهاتەی

مێشک دەکەین: کام خانانە پەیوەندی دەکەن لەگەڵ

which cells are communicating with which cells,

هەر خانەیەک، هەر کیمیاییەک، پاشان

with which chemicals,

and then in what quantities of those chemicals?

بڕی ئەو مادە کیمیاویانە چەندە؟

So there was a lot of meaning in my life

زۆر مانا بەخش بوو لە ژیانمدا، چونکە من بەرجەستەی

because I was performing this type of research during the day,

ئەم جۆرە لێکۆڵینەوانەم دەکرد لە ڕۆژدا

but then in the evenings and on the weekends,

بەڵام لە شەوەکاندا و لە کۆتای هەفتەدا

I traveled as an advocate for NAMI, the National Alliance on Mental Illness.

گەشتم کرد وەک بانگخوازێ بۆ NAMI ، کە یەکەی یەکێتی نیشتیمانیە بۆ نەخۆشیەکانی مێشک

But on the morning of December 10, 1996,

بەڵام لە بەیانی ١٠ کانونی یەکەمی ساڵی ١٩٩٦دا، هەستام و بۆم دەرکەوت

I woke up to discover that I had a brain disorder of my own.

کە خۆشم نا ڕێکوپێکیەک لە مێشکمدا هەیە

A blood vessel exploded in the left half of my brain.

دەمارێکی خوێنم تەقیبوو لە نیوەی لای ڕاستی مێشکم

لە ماوەی چوار کاتژمێردا

And in the course of four hours,

بینیم کە مێشکم بە تەواوەتی تێکچونێکی گەورەی لە کارەکانیدا هەیە بۆ

I watched my brain completely deteriorate

in its ability to process all information.

ڕێکخستنی زانیاری، لە بەیانی خوێن بەربونەکەدا

On the morning of the hemorrhage,

نەم دەتوانی بڕۆم، قسە بکەم، بخوێنمەوە، بنوسم یاخود هەرشتێکی ژیانم بکەم

I could not walk, talk, read, write or recall any of my life.

I essentially became an infant in a woman's body.

بە تەواوەتی وەک منداڵێکی ساوام لێهات کە لە سکی دایکیایە

If you've ever seen a human brain,

ئەگەر لەوەو پێش مێشکی مرۆڤتان بینیبێت

it's obvious that the two hemispheres are completely separate from one another.

ئەوا ڕوونە کە دوو بەشی مێشکی مرۆڤ لە یەک جیان

هەروەها من مێشکێکی ڕاستەقینەی مرۆڤم بۆ هێناون

And I have brought for you a real human brain.

(Groaning, laughter)

کەواتە ئەمە مێشکی ڕاستی مرۆڤە

So this is a real human brain.

This is the front of the brain,

ئەمە بەشی پێشەوەیەتی

the back of brain with the spinal cord hanging down,

ئەمەش بەشی دواوەی مێشکە کە بە دڕکەپەتکەوەیە و بەرەو خوار شۆڕبۆتەوە

and this is how it would be positioned inside of my head.

ئەمە شێوەی جێگیربونیەتی لە ناو کەلەی سەرمدا

And when you look at the brain,

کاتێک سەیری مێشک دەکەیت، ئەوە ڕوونە کە

it's obvious that the two cerebral cortices

هەدوو بەشی مێشک بە پەردەکانیان بە تەواوی جیان لە یەکتر

are completely separate from one another.

For those of you who understand computers,

بۆ ئەوانەی کە لە کۆمپیوتەر تێدەگەن

our right hemisphere functions like a parallel processor,

بەشی ڕاستی مێشکمان لە پڕۆسێسەرێک دەچێت لە کارەکانیدا

بەڵام بەشی چەپ لە کارەکانیدا لە پڕۆسێسەرێکی ئەڵقە ئەڵقە دەچێت

while our left hemisphere functions like a serial processor.

هەردوو بەشەکەش پەیوەندی تەواویان لەگەڵ یەک هەیە

The two hemispheres do communicate with one another

لە ڕێگەی سەنتەرێکی دەمارییەوە

through the corpus callosum,

which is made up of some 300 million axonal fibers.

کە لە ٣٠٠ ملیۆن ژێیە خانە پێکهاتووە

بەڵام بێجگە لەوە

But other than that,

the two hemispheres are completely separate.

ئەو دوو بەشە بەتەواوی لەیەک جیان

Because they process information differently,

چونکە ئەوان بە جیا زانیاری چاک دەکەن

each of our hemispheres think about different things,

هەر بەشەشیان بە جیا بیردەکاتەوە

they care about different things, and, dare I say,

گرنگی بە شتی جیاش دەدەن، دەتوانم بڵێم

they have very different personalities.

دوو کەسایەتی جیاوازیشیان هەیە

Excuse me. Thank you. It's been a joy.

بمبورە، سوپاس، ئەوە خۆش بوو. یاریدەدەرەکە: بەڵێ وابوو

Assistant: It has been.

(Laughter)

Our right human hemisphere is all about this present moment.

بەشی ڕاستی مێشکی ئێمە لە بارەی ئێستامانەوەیە لەم خولەکەدا

هەمووی لە بارەی ئێرە و ئێستایە

It's all about "right here, right now."

Our right hemisphere, it thinks in pictures

بەشی ڕاستی مێشکمان بیردەکاتەوە بە وێنە

and it learns kinesthetically through the movement of our bodies.

وە فێردەبێت بەشێوەیەکی کارەبایی لە ڕێگەی جوڵەی لەشەوە

Information, in the form of energy, streams in simultaneously

زانیاری، لە شێوەی ووزەدا، بەشێوەیەکی هاوتا یەتە ناوەوە

through all of our sensory systems

لە ڕێگەی هەموو سیستەمەکانی هەستکردنمانەوە

and then it explodes into this enormous collage

پاشان هێرش دەکەن بەرەو بۆردە گەورەکەو تێیدا کۆدەبنەوە

of what this present moment looks like,

کە ئەم خولەکە لە چی دەچێت

what this present moment smells like and tastes like,

کە ئێستا بۆنی چۆنە و تامی چۆنە

what it feels like and what it sounds like.

هەستپێکردنی چۆنە وە هەروەها دەنگی چۆنە

I am an energy-being connected to the energy all around me

من بوونەوەرێکی وزەییم پەیوەندی لەگەڵ وزەکانی دەوروبەرمدا دەبەستم

through the consciousness of my right hemisphere.

لە ڕێگەی بەئاگایی بەشی ڕاستی مێشکەوە

ئێمە بوونەوەری وزەیین بەستراوین بەیەکەوە

We are energy-beings connected to one another

لە ڕێگەی بەئاگایی بەشی ڕاستی مێشکمانەوە وەک یەک خێزانی گەورەی مرۆڤ

through the consciousness of our right hemispheres

as one human family.

And right here, right now, we are brothers and sisters on this planet,

هەر لێرەدا

هەر ئێستا، ئێمە خوشک وبراین لەسەر ئەم هەسارەیە

here to make the world a better place.

لێرەدا، بۆ ئەوەی زەوی بکەین بە شوێنێکی باشتر

And in this moment we are perfect, we are whole and we are beautiful.

لەم خولەکەدا ئێمە تەواوین، ئێمە یەکێکین، ئێمە جوانین

My left hemisphere, our left hemisphere, is a very different place.

بەشی لای چەپی مێشکم... بەشی لای چەپی مێشکی ئێوەش... جێگەیەکی زۆر جیایە

Our left hemisphere thinks linearly and methodically.

بەشی لای چەپی مێشکمان بە شێوەیەکی ڕێکوپێک بیردەکاتەوە

بەشی لای چەپی مێشکمان

Our left hemisphere is all about the past and it's all about the future.

لە بارەی هەموو شتێکی ڕابردوو و داهاتوەوەیە

Our left hemisphere is designed to take

بەشی لای چەپی مێشکمان نەخشەساز کراوە کە

that enormous collage of the present moment

ئەو شتانە وەربگرێت کە لەبارەی ئێستاوەن و دەست بکات بە

and start picking out details, and more details about those details.

هەڵبژاردنی وردەکارییەکان، ووردەکاری زیاتر و ووردتر لە بارەی ئەو وردەکارییانەوە

دواتر دەیان پاڵێوێت

It then categorizes and organizes all that information,

هەموو زانیارییەکان ڕێکدەخات، دەیانلکێنێت

associates it with everything in the past we've ever learned,

لەگەڵ هەموو شتێک کە لەڕابردوودا ئێمە فێری بووین

and projects into the future all of our possibilities.

وە پڕۆژە بۆ داهاتوومان لەگەڵ هەموو ئەگەرەکاندا دادەنێت

And our left hemisphere thinks in language.

بەشی چەپی مێشکمان، بیردەکاتەوە لە زمان

It's that ongoing brain chatter that connects me and my internal world

ئەوە ئەو گفتوگۆ بەردەوامەیە کە من و ناخی

من دەبەستێتەوە لەگەڵ دنیای دەروەم

to my external world.

It's that little voice that says to me,

ئەو دەنگە نزمەیە کە پێم دەڵێت "هێی بیرت نەچێت

"Hey, you've got to remember to pick up bananas on your way home.

کە هاتیتەوە لە ڕێگا هەندێک مۆز لەگەڵ خۆت بهێنەوە

I need them in the morning."

بەیانی پێویستم پێی دەبێت"

It's that calculating intelligence

ئەو زیرەکیە ژمێرەییە یە کە بیرم دەهێنێتەوە

that reminds me when I have to do my laundry.

کە چ کاتێک پێویستە جلەکانم بشۆم، بەڵام دەشێت گرنگترین شت

But perhaps most important, it's that little voice that says to me,

ئەو دەنگە بچکۆلەیە بێت کە پێم دەڵێت

"I am. I am."

"من، من" وە هەرکاتێک کە لای چەپی مێشکم پێم دەڵێت، من

And as soon as my left hemisphere says to me "I am,"

من جیادەبمەوە

I become separate.

من دەبم بە تاکێکی سەربەخۆ، جیادەبمەوە لەشەپۆلی وزەی

I become a single solid individual,

separate from the energy flow around me

دەورووبەرم جیا دەبمەوە لە ئێوە

and separate from you.

And this was the portion of my brain that I lost on the morning of my stroke.

ئەم بەشە بوو لە مێشکم لەدەستمدا

ئەو بەیانییەی جەڵتەکەە لێیدام

On the morning of the stroke,

ئەو بەیانییەی جەڵتەکەکە لێیدام، بەخەبەر هاتم

I woke up to a pounding pain behind my left eye.

هەستم بە ئازارێکی زۆر دەکرد لە پشتی چاوی چەپمەوە، جۆرێک بوو لە ئازار

And it was the kind of caustic pain that you get when you bite into ice cream.

وەک ئازارێکی بەستوو ئاسا وابوو، وشککەر، کاتێک هەستی پێدەکەیت

کە گاز لە دۆندرمەیەک دەگریت ، توند وشکی کردم

And it just gripped me --

and then it released me.

پاشان بەڕەڵای کردم، پاشان دووبارە ووشکی کردمەوە

And then it just gripped me --

and then it released me.

پاشان جارێکی تر بەری دام، ئەوە زۆر نائاسایی بوو

And it was very unusual for me to ever experience any kind of pain,

بۆ من کە توشی هیچ ئازارێک ببم

so I thought, "OK, I'll just start my normal routine."

پاشان بیرم کردەوە" باشە با دەستبکەم بە ڕۆتینی ئاسایی ڕۆژانەم

So I got up and I jumped onto my cardio glider,

بۆیە هەستام و بازمدا بۆ سەر ئامێری ڕاکردنەکە

which is a full-body, full-exercise machine.

کە ئامێرێکی وەرزشیە بۆ هەموو لەش

لەسەر ئامێرە وەرزشیەکە شپرزەبووم و بۆم دەرکەوت

And I'm jamming away on this thing,

and I'm realizing that my hands look like primitive claws

دەستەکانم وەکو چنگێکی سەرەتایی گرتبوو بە

grasping onto the bar.

ئامێری وەرزشیەکەوە، بیرم کردەوە ئەمە زۆر نامۆیە

And I thought, "That's very peculiar."

سەیری خوارەوەی لەشم کرد و لەبەر خۆمەوە دەموت واو

And I looked down at my body

and I thought, "Whoa, I'm a weird-looking thing."

ڕواڵەتم سەیرە، ئەوەش بیرکردنەوەیەک بوو وەک

And it was as though my consciousness had shifted away

کە بەئاگاییم لەدەست داوە بۆ چاوتێبڕینی

from my normal perception of reality,

ئاساییانەی واقیع، کە من کەسێکم لەسەر

where I'm the person on the machine having the experience,

ئامێرێک وە ئەزمون وەردەگرم، بەهۆی بۆشایی نهێنی

to some esoteric space

کاتیک من ئەم ئەزموونەم بەخۆمەوە دەبینی

where I'm witnessing myself having this experience.

And it was all very peculiar, and my headache was just getting worse.

هەمووی بەگشتی نامۆ بوو، وە سەرئێشەکەم

بەرەو خراپ بوون دەچوو، بۆیە لە ئامێرەکە دابەزیم

So I get off the machine,

and I'm walking across my living room floor,

بەژووری میوانەکەدا ڕۆشتم بە پێ، وە من

and I realize that everything inside of my body has slowed way down.

بۆم دەرکەوت کە هەموو شتێ لە لەشمدا

زۆر خاو و ناڕێکوپێک بوو، هەموو هەنگاوێکم بە ئەستەم و

And every step is very rigid and very deliberate.

زۆر بەئەنقەست بوو. وە هیچ ڕەشاقەیەک لە جوڵەو خێرایمدا نەبوو

There's no fluidity to my pace,

ئەم گرژبونەوەیە هەبوو لە ناوچەی ئەگەرەکانمدا

and there's this constriction in my area of perception,

بۆیە من تەنها پشتم بەستبوو بە سیستەمی ناوەکیم

so I'm just focused on internal systems.

And I'm standing in my bathroom

وە من وەستابوم لە گەرماوەکە کە خۆم ئامادە بکەم بۆ

getting ready to step into the shower,

هەنگاو نان بەرەو دوشەکە، بەڵام لە ڕاستیدا توانیم گوێ بیستی

and I could actually hear the dialogue inside of my body.

گفتوگۆیەک بم لە ناو لەشمدا، دەنگێکی بچوکم بیست

I heard a little voice saying, "OK. You muscles, you've got to contract.

دەیگوت، باشە، ماسولکەکان، دەبێت گرژ ببنەوە

You muscles, you relax."

ماسولکەکان، خاوببنەوە

And then I lost my balance, and I'm propped up against the wall.

هاوسەنگی خۆمم لەدەستدا، نوسام بە دیوارەکەوە

سەیرێکی قۆڵەکانم کرد و بۆم دەرکەوت

And I look down at my arm

and I realize that I can no longer define the boundaries of my body.

کە چی تر ناتوانم سنورەکانی لەشم بناسمەوە

نەمدەتوانی بڕیار بدەم لە کوێوە دەست پێبکەم و لە کوێوە کۆتایی بێنم

I can't define where I begin and where I end,

چونکە گەردەکان ووردیلەکانی قۆڵم

because the atoms and the molecules of my arm

blended with the atoms and molecules of the wall.

تێکەڵ بوبون لەگەڵ گەرد و گەردیلەکانی دیوارەکە

And all I could detect was this energy -- energy.

هەرچی دەمتوانی هەستی پێبکەم ئەم ووزەیە بوو...ووزە

And I'm asking myself, "What is wrong with me?

پرسیارم لەخۆم دەکرد من چیمە

What is going on?"

چی ڕوودەدات؟ وە لەوکاتەدا مێشکم وڕێنەی دەکرد

And in that moment, my left hemisphere brain chatter went totally silent.

لای چەپی مێشکم کە ئیشی فەرمان دەرکردن بوو بەتەواوی بێدەنگ بوو

وەک ئەوەی بڵێی کەسێک کۆنتڕۆڵێکی پێیە

Just like someone took a remote control and pushed the mute button.

وە دەستی ناوە بە دوگمەی بێدەنگ کردندا. بەتەواوی بێدەنگ بوو

Total silence.

And at first I was shocked to find myself inside of a silent mind.

لە ڕاستیدا سەرەتا من حەپەسام کە زانیم خۆم لە

ناو مێشک و هزرێکی بێدەنگدام. بەڵام ئەوکاتە دەستبەجێ

But then I was immediately captivated

ئەسیر بووم بەو ووزە سەرنجڕاکێشەی کە لەدەورم بوو

by the magnificence of the energy around me.

چونکە چیتر نەمدەتوانی

And because I could no longer identify the boundaries of my body,

سنورەکانی لەشم جیا بکەمەوە، هەستم کرد بە فراوانبونێکی گەورەکرد

I felt enormous and expansive.

هەستم کرد دەستبەجێ کە ئەو هەموو ووزەیە لەوێیە

I felt at one with all the energy that was,

ئەوە زۆر جوان بوو لەوێدا

and it was beautiful there.

Then all of a sudden my left hemisphere comes back online

پاشان لە پڕ بەشی لای چەپی مێشکم کەوتەوە

کار، وە پێی وتم تۆ! ئێمە کێشەیەکمان هەیە

and it says to me, "Hey! We've got a problem!

We've got to get some help."

کێشەیەکمان هەیە، پێویستمان بە هەندێک یارمەتی هەیە

And I'm going, "Ahh! I've got a problem!"

من دەڕۆم" ئەه"! کێشەیەکم هەیە

(Laughter)

کێشەیەکم هەیە "کەواتە ئەوە وەک" باشە باشە، کێشەیەکم هەیە

So it's like, "OK, I've got a problem."

But then I immediately drifted right back out into the consciousness --

بەڵام ئەو کاتە دەستبەجێ بە لایا هاتم بەرەو دواوە

بۆ بەئاگاییم....وە بەهەستێکی پر لە سۆز

and I affectionately refer to this space as La La Land.

کە بگەڕێتەوە بۆ ئەم بۆشاییە، خۆشم نازانم چۆن بوو، بەس خۆش بوو

But it was beautiful there.

بەڵام ئەوێ زۆر زۆر جوان بوو،. بیهێنە بەرچاوت هەستت

Imagine what it would be like to be totally disconnected

چۆن دەبێت ئەگەر بەتەواوەتی داببڕێیت لە مێشکت

from your brain chatter that connects you to the external world.

ئەو فەرمانبەرەی کە دەتبەستێتەوە بە جیهانی مادییەوە

So here I am in this space,

بۆیە من لێرەم لەم بۆشاییەدا....وە کاری من... هەر

and my job, and any stress related to my job -- it was gone.

فشارێک کە لەلایەن کارەکەمەوە بێت....هیچی نەما

And I felt lighter in my body.

وە هەستم بەجۆرێک سووک بوون کرد لە لەشمدا، بیهێنە بەرچاوی خۆت

هەموو پەیوەندیەکانت لە دنیای مادییداو هەر

And imagine all of the relationships in the external world

and any stressors related to any of those -- they were gone.

فشارێک کە لەوانەوە بێت،،، نەما

And I felt this sense of peacefulness.

هەستم بە جۆرێک لە ئارامی کرد

And imagine what it would feel like to lose

بیهێنە بەرچاوی خۆت هەستی لەدەستدانی ٣٧ ساڵی پەیوەندی سۆزداریت چۆن دەبێت

37 years of emotional baggage!

(Laughter) Oh! I felt euphoria --

( پێکەنین ) ئۆو! هەستم بە جۆرێک لە گەیشتن بە ترۆپکی

euphoria.

چێژ وەرگرتن کرد. زۆر جوان بوو

It was beautiful.

And again, my left hemisphere comes online and it says,

جارێکی تریش بەشی لای چەپی مێشکم کەوتەوە کار و دەیگوت

"Hey! You've got to pay attention.

هێی، دەبێت ئاگادار بیت

We've got to get help."

دەبێت ئێمە یارمەتیمان پێبگات. " بیرم دەکردەوە" دەبێت من یارمەتیم پێبگا

And I'm thinking, "I've got to get help. I've got to focus."

پێویستە ووریا بم

So I get out of the shower and I mechanically dress

بۆیە لە حەمامەکە چوومە دەرەوە بەشێوەیەکی میکانیکیانە

جلەکانم لەبەرکرد و دەگەڕام بە ناو شوقەکەمدا

and I'm walking around my apartment,

بیرم دەکردەوە، دەبێت بچمە سەر کار، دەبێت بچمە سەر کار

and I'm thinking, "I've got to get to work. Can I drive?"

دەتوانم سەیارە لێبخوڕم؟ دەتوانم سەیارە لێبخوڕم؟

And in that moment,

لەو ساتەدا قۆڵی ڕاستم بەتەواوەتی

my right arm went totally paralyzed by my side.

بە لایەکمەوە ئیفلیج بوو. پاشان بۆم دەرکەوت

Then I realized, "Oh my gosh! I'm having a stroke!"

ئۆو خوایە! من توشی جەڵتە دەبم! من توشی جەڵتە دەبم

And the next thing my brain says to me is,

یەکسەر دوای ئەوە مێشکم پێی وتم، واو

Wow! This is so cool!

ئەمە زۆر خۆشە (پێکەنین)، ئەمە زۆر خۆشە

(Laughter)

This is so cool!

How many brain scientists have the opportunity

چەند زانای بواری مێشک ئەو هەلەی دەبێت

to study their own brain from the inside out?"

کە لێکۆڵینەوە لەسەر مێشکی خۆی بکات لە ناوەوە؟

(Laughter)

پێکەنین

And then it crosses my mind, "But I'm a very busy woman!"

پاشان ئەوە بە مێشکمدا هات، بەڵام من ژنێکی زۆر سەرقاڵم

(Laughter)

پێکەنین، کاتم نیە بۆ ئەوەی توشی جەڵتە ببم

"I don't have time for a stroke!"

So I'm like, "OK, I can't stop the stroke from happening,

بۆیە وتم" باشە، ناتوانم جەڵتەکە لە ڕوودان بوەستێنم

بۆیە ئەمە بۆ یەک دوو هەفتە دەکەم

so I'll do this for a week or two, and then I'll get back to my routine. OK.

دوایی دەست بە ڕۆتینی ژیانم دەکەمەوە، باشە

So I've got to call help. I've got to call work."

بۆیە دەبێت پەیوەندی بکەم بە فریاگوزاریەوە، دەبێت پەیوەندی بکەم بە کارەکەمەوە

I couldn't remember the number at work,

ژمارەی ئەو شوێنەی کارم تێدا دەکرد بیرچوبۆوە

so I remembered, in my office I had a business card with my number.

بیرم کەوتەوە کە لەنوسینگەکەم کارتێکی زانیاریم هەبوو

ژمارەکەی خۆشمی لەسەربوو، بۆیە چووم بۆ ژووری کارکردنەکەم

So I go into my business room, I pull out a three-inch stack of business cards.

دەستەیەک کە سێ ئینج لە کارتی زانیاری بوو دەرمکرد

And I'm looking at the card on top

لەبەشی سەرەوەیەوە سەیرم دەکرد و بیرم دەکردەوە

and even though I could see clearly in my mind's eye

دەمتوانی بە چاوی مێشکم سەیری بکەم کە کارتی زانیاریەکەی خۆم چۆن بووە

what my business card looked like,

I couldn't tell if this was my card or not,

نەمدەتوانی بڵێم ئەمە

کارتەکەی خۆمە یان نا، چونکە تەنها شتێک کە دەمبینی خاڵی ورد بوو

because all I could see were pixels.

And the pixels of the words blended with the pixels of the background

خاڵی ورد، هی ووشە تۆخکراوەکان

خاڵی ووردی باگراوندەکەو خاڵی ووردی نیشانەکان بوو

and the pixels of the symbols, and I just couldn't tell.

نەمدەتوانی بڵێم ئەمە هی خۆمە

And then I would wait for what I call a wave of clarity.

پاشان چاوەڕێی ئەوەم دەکرد کە پێی دەڵێم شەپۆلێک بۆ ڕوون بوونەوە

And in that moment, I would be able to reattach to normal reality

لەو ساتەدا، دەتوانم

جارێکی تر بگەڕێمەوە بۆ واقیعی ڕاستەقینەو بتوانم بڵێم

and I could tell that's not the card... that's not the card.

ئەوە ئەو کارتە نیە... ئەوە ئەو کارتە نیە... ئەوە ئەو کارتە نیە

چل و پێنج خولەکی وویست کە تەنها ئینچێک بێمە خوارەوە

It took me 45 minutes to get one inch down inside of that stack of cards.

لەو دەستەیە لە کارتەکان

In the meantime, for 45 minutes,

لەو کاتەشدا بۆ چل و پێنج خولەکەکە، خوێنبەربونەکە

the hemorrhage is getting bigger in my left hemisphere.

زیاتر گەورەتر دەبوو لە بەشی لای چەپی مێشکم

I do not understand numbers, I do not understand the telephone,

من تێنەدەگەیشتم لە ژمارەکان، لە تەلەفونەکە تێنەدەگەیشتم

but it's the only plan I have.

بەڵام ئەوە تاکە نەخشەیەک بوو کە هەمبوو

So I take the phone pad and I put it right here.

بۆیە تەلەفونەکەم گرت بەدەستمەوە لێرەدا دامنا. کارتی زانیاری کارەکەم گرت بەدەستمەوە

I take the business card, I put it right here,

ڕێک لێرەدا دامنا

and I'm matching the shape of the squiggles on the card

دەستم کرد بەبەراوردکردنی شێوەی هەڕەمەکی سەر کارتەکە

to the shape of the squiggles on the phone pad.

لەگەڵ شێوە هەڕەمەکیەکانی سەر دوگمەی تەلەفونەکە

But then I would drift back out into La La Land,

بەڵام لەو کاتەدا بۆ جارێکی تر دەکەومەوە، دۆخێک کە خۆشم نازانم چۆنە

and not remember when I came back if I'd already dialed those numbers.

بیریشم نامێنێت کە هاتمەوە،

پەیوەندیم کردووە بەو ژمارانەوە

So I had to wield my paralyzed arm like a stump

بۆیە دەبوو بەزۆر دەستە ڕەقبووەکەم وەک پارچەیەک تەختە بەکاربهێنم

and cover the numbers as I went along and pushed them,

ئەو ژمارانە داپۆشم کە دانە دانە دەستم نابو پیایاندا

بۆ ئەوەی بگەڕێمەوە باری ئاسایی

so that as I would come back to normal reality,

تابتوانم بڵێم، ئێستا پەیوەندیم کردوە بەو ژمارەیەوە

I'd be able to tell, "Yes, I've already dialed that number."

Eventually, the whole number gets dialed and I'm listening to the phone,

پاش کەمێک، ژمارەکان پەیوەندییان پێوە دەکرێت

گوێم دەگرت لە تەلەفونەکە

and my colleague picks up the phone and he says to me,

هاوکارەکەم وەڵامی دامەوە و پێی وتم

"Woo woo woo woo." (Laughter)

وو وو وو (پێکەنین) بۆ خۆم بیرم دەکردەوە

(Laughter)

And I think to myself,

ئۆو خوایە! ئەوە لەدەنگی گۆڵدن ڕێتریڤەر دەچێت

"Oh my gosh, he sounds like a Golden Retriever!"

(Laughter)

And so I say to him -- clear in my mind, I say to him:

بۆ ئەوەی پێبڵێم... بەڕوونی لە مێشکمدا، پێی بڵێم

"This is Jill! I need help!"

جێڵت لەگەڵە! پێویستم بەیارمەتیە

And what comes out of my voice is, "Woo woo woo woo woo."

ئەوەش بەدەممدا دەهات، وو وو وو وو وو

I'm thinking, "Oh my gosh, I sound like a Golden Retriever."

بیرم دەکردەوە، ئۆو خوایە! دەنگم وەک دەنگی گۆڵدن ڕێتریڤەرە

بۆیە نەمتوانی بزانم... نەشمزانی کە

So I couldn't know -- I didn't know

that I couldn't speak or understand language until I tried.

ناتوانم قسە بکەم و لە زمانیش تێبگەم هەتا هەوڵمدا

So he recognizes that I need help and he gets me help.

بۆیە تێگەیشت کە من پێویستم بە یارمەتیە و یارمەتی دام

پاش کەمێک ، من گوازرامەوە

And a little while later, I am riding in an ambulance

بە ئۆتۆمبێلێکی فریاگوزاری خێرا بۆ نەخۆشخانەی (ماساچوستس) بە ناو بۆستندا

from one hospital across Boston to [Massachusetts] General Hospital.

وەک تۆپێکی بچوک گرژ بوو بوم

And I curl up into a little fetal ball.

هەستم دەکرد وەک باڵۆنێکم کە هەوای کەم تێدا بێت

And just like a balloon with the last bit of air,

تەنها، وەک دەرەوەی باڵۆنەکە

just right out of the balloon,

هەستم بە بێهێزی دەکرد.. هەستم دەکرد بە ڕۆحم کە خۆی بەدەستەوە دەدات

I just felt my energy lift and just I felt my spirit surrender.

لەو کاتەشدا ئەوەم بۆ دەرکەوت کە من

And in that moment, I knew that I was no longer the choreographer of my life.

چی تر من ناتوانم کۆنترۆڵی ژیانی خۆم بکەم

And either the doctors rescue my body and give me a second chance at life,

یان ئەوەتا پزیشکەکان لاشەی من ڕزگار دەکەن و هەلێکی ترم

پێ دەبەخشن تا بژیم، یان ڕەنگە ئەمە تەنها

or this was perhaps my moment of transition.

ساتی گواستنەوەی من بێت

When I woke later that afternoon,

کاتێک پاشنیوەڕۆی دواتر خەبەرم بویەوە توشی شۆک بووم

I was shocked to discover that I was still alive.

کە بۆم دەرکەوت هێشتا من زیندوم، کاتێک هەستم بە خۆبەدەستەوەدانی ڕۆحم کرد

When I felt my spirit surrender, I said goodbye to my life.

گوتم ماڵئاوا ئەی ژیانم

And my mind was now suspended

مێشکم تیامابوو لە نێوان دوو

between two very opposite planes of reality.

بیرۆکەی زۆر جیاوازی ڕاستیدا، ئاگادارکردن دەهاتە ناوەوە

Stimulation coming in through my sensory systems

لە ڕێگەی سیستەمی هەستەکانمەوە هەستم بە ئازارێکی پوخت کرد

felt like pure pain.

Light burned my brain like wildfire,

ڕوناکی مێشکمی دەسوتاند وەک ئاگرێکی گەشاوە، دەنگەکانیش

and sounds were so loud and chaotic

زۆر ئازادانەو بەرزبوو کە نەمدەتوانی وەری بگرم و

that I could not pick a voice out from the background noise,

هیچ دەنگێک جیا بکەمەوە

and I just wanted to escape.

تەنها شت کە دەمویست هەڵهاتن بوو. چونکە نەمدەتوانی

Because I could not identify the position of my body in space,

ئەو بارودۆخەی کە لاشەمی تیابوو لە بۆشاییدا دیاری بکەم، هەستم بە فراوانی و گەورەیی دەکرد

I felt enormous and expansive,

وەک جنۆکەیەک کە لە شووشەکەی ئازاد کرابێت

like a genie just liberated from her bottle.

ڕۆحیشم ئازاد دەبوو، وەک نەهەنگێکی گەورە

And my spirit soared free,

like a great whale gliding through the sea of silent euphoria.

کە دەسوڕێتەوە لە دەریای بێدەنگی تروپکی چێژدا

Nirvana.

بەختەوەری. بەختەوەریم دۆزییەوە. بیرم دێت بیرم دەکردەوە

I found Nirvana.

And I remember thinking,

there's no way I would ever be able to squeeze the enormousness of myself

مەحاڵە جارێکی تر بتوانم

خۆم بەو گەورەییەوە بخەمە ناو جەستە بچمۆلەکەم

back inside this tiny little body.

But then I realized, "But I'm still alive!

بەڵام پاشان بۆم دەرکەوت، من هێشتا زیندوم، من هێشتا زیندوم

I'm still alive, and I have found Nirvana.

بەختەوەری هەمیشەییم دۆزییەوە، ئەگەر من

And if I have found Nirvana and I'm still alive,

بەختەوەریم دۆزیوەتەوە و هێشتا زیندوم، دوای ئەوە هەموو کەسێک

then everyone who is alive can find Nirvana."

دەتوانێت لە ژیاندا بەختەوەری بدۆزێتەوە. وێنەی جیهانێکم کێشا

And I pictured a world

filled with beautiful, peaceful, compassionate, loving people

پڕبوو لە جوانی، ئارامی، بەزەیی

خۆشویستنی ئەو کەسانەی کە دەزانن

who knew that they could come to this space at any time.

ڕەنگە لەهەر کاتێکدا بێنە ئەم جیهانەوە. وە دەتوانن کە

And that they could purposely choose

بە ئەنقەست هەنگاو بنێن بۆ بەشی ڕاستی

to step to the right of their left hemispheres --

لای چەپی مێشکیان و ئەم ئارامیە بدۆزنەوە. پاشان

and find this peace.

And then I realized

بۆم دەرکەوت کە دەبێت ئەم ئەزمونە دیاریەکی چەند بەنرخ بێت

what a tremendous gift this experience could be,

دەبێت گورزێکی چەند توند بێت

what a stroke of insight this could be to how we live our lives.

بۆ ئەوەی چۆن ژیان بەسەردەبەین، ئەوەش هانیدام تا چاک ببمەوە

And it motivated me to recover.

Two and a half weeks after the hemorrhage, the surgeons went in,

دوو هەفتەو نیو دوای خوێنبەربونەکە

پزیشکەکان نەشتەرگەرییان بۆ کردم و پارچە خوێنە مەیووەکەیان لابرد

and they removed a blood clot the size of a golf ball

کە بەقەدەر تۆپێکی گۆڵف دەبوو لە قەبارەدا کە فشاری دەکردە سەرسەنتەری زمان لە مێشکمدا

that was pushing on my language centers.

من لێرەم لەگەڵ دایکمدا

Here I am with my mama,

who is a true angel in my life.

کە فریشتەیەکی ڕاستەقینەیە لە ژیانمدا. هەشت ساڵی ویست تا بەتەواوی چاک بومەوە

It took me eight years to completely recover.

So who are we?

کەواتە ئێمە کێین؟ ئێمە هێزی ژیانین لە گەردوندا

We are the life-force power of the universe,

لەگەڵ بەڵگەی داهێنان و دوو بیری گرنگ

with manual dexterity and two cognitive minds.

ئێمە هێزمان هەیە تا هەڵبژێرین، خولەک بە خولەک

And we have the power to choose, moment by moment,

کێ وە چۆن بین لە جیهاندا

who and how we want to be in the world.

Right here, right now,

هەر ڵێرەدا، ئێستا من دەتوانم پێ بنێمە ناو

I can step into the consciousness of my right hemisphere, where we are.

هزری بەشی لای ڕاستی مێشکم، کە ئێمەی لێین

I am the life-force power of the universe.

من هێزی ژیانم بۆ گەردون

I am the life-force power

من توانای ژیانم هەیە بۆ پەنجا تریلیۆن لە

of the 50 trillion beautiful molecular geniuses that make up my form,

گەردی جوانی بلیمەتیم کە شێوەی من پێکدەهێنن، لەگەڵ هەموو ئەوەی کە هەیە

at one with all that is.

Or, I can choose to step into the consciousness of my left hemisphere,

یاخود دەتوانم پێ بنێمە ناو هۆشیاری

لای چەپی مێشکمە، کە تێیدا دەبم بە تاکێکی سەربەخۆ

where I become a single individual, a solid.

مادییەک. جیابۆوە لە شەپۆلەکانی تر

Separate from the flow, separate from you.

جیا لە تۆ. من دکتۆر جیل بۆڵت تەیڵۆرم

I am Dr. Jill Bolte Taylor:

intellectual, neuroanatomist.

زیرەک، دەمارخانە ناس. ئەمانە "ئێمە" کانین لە ناوەوەی مندا

These are the "we" inside of me.

Which would you choose?

کامەیان هەڵدەبژێری؟ دەبێت کامەیان هەڵبژێریت و کەی؟

Which do you choose?

And when?

باوەڕم وایە کە هەتا کاتی زیاتر بەسەر بەرین

I believe that the more time we spend

choosing to run the deep inner-peace circuitry

لە هەڵبژاردنی چون بەرەو ئارامی ناخماندا

of our right hemispheres,

لە بەشی لای ڕاستی مێشکمان،زیاتر ئاشتی

the more peace we will project into the world,

دەخەینە جیهانەوە، زەوی زیاتر ئاشتی خواز و ئارام دەبێت

and the more peaceful our planet will be.

وا هەستم کرد ئەو بیرۆکەیە شایەنی هاوبەشی پێکردن بێت

And I thought that was an idea worth spreading.

Thank you.

(Applause)