William Kamkwamba: How I harnessed the wind

Translator: Stéphane Brault Reviewer: James Piton

Thank you.

Dankon.

Two years ago, I stood on the TED stage in Arusha, Tanzania.

Antaŭ du jaroj, sur la TED-a sceno de Aruŝa, Tanzanio,

I spoke very briefly about one of my proudest creations.

mi tre mallonge parolis pri unu el miaj plej prifierindaj kreitaĵoj,

It was a simple machine that changed my life.

simpla maŝino, kiu ŝanĝis mian vivon.

Before that time,

Antaŭe,

I had never been away from my home

mi neniam estis forlasinta mian hejmon

in Malawi.

en Malavio.

I had never used a computer.

Mi neniam estis uzinta komputilon

I had never seen an Internet.

nek estis vidinta interreton.

On the stage that day, I was so nervous.

Sursceneje, tiun tagon, tiom nervoza mi estis,

My English lost,

ke mi forgesis kiel paroli angle,

I wanted to vomit.

kaj sentis emon vomi.

(Laughter)

(Ridoj)

I had never been surrounded by so many azungu,

Neniam estis vidinta mi tiom da azungu

white people.

– blankuloj.

(Laughter)

(Ridoj)

There was a story I wouldn't tell you then.

Tiam, dramajn cirkonstancojn mi preferis prisilenti.

But well, I'm feeling good right now.

Hodiaŭ, kompense, ŝanĝiĝis la situacio,

I would like to share that story today.

kaj mi pretas konigi ilin al vi.

We have seven children in my family.

Nia familio konsistas el sep geinfanoj,

All sisters, excepting me.

ĉiuj filinoj krom mi.

This is me with my dad when I was a little boy.

Jen mi estas, bubo, kun mia patro.

Before I discovered the wonders of science,

Antaŭ ol malkovri la mirindaĵojn de la scienco,

I was just a simple farmer

mi estis nur terkultivisto

in a country of poor farmers.

en lando de malriĉaj terkultivistoj.

Like everyone else, we grew maize.

Kiel ĉiuj ĉirkaŭ ni, ni kreskigis maizon.

One year our fortune turned very bad.

Alvenis jaro, kiam ni tre malbonŝancis.

In 2001 we experienced an awful famine.

En 2001, ni travivis teruran malsategon.

Within five months all Malawians began to starve to death.

En kvin monatoj, Malavianoj komencis morti pro tio.

My family ate one meal per day, at night.

Mia familio manĝis nur unufoje tage, en la vespero.

Only three swallows of nsima for each one of us.

Nur tri plenbuŝoj de nsima por ĉiu el ni.

The food passes through our bodies.

La manĝaĵo apenaŭ nutris nin.

We drop down to nothing.

Ni lante konsumiĝis.

In Malawi, the secondary school,

En Malavio, oni devas pagi

you have to pay school fees.

por ĉeesti la mezlernejon.

Because of the hunger, I was forced to drop out of school.

La malsato devigis min forlasi ĝin.

I looked at my father

Rigardante mian patron

and looked at those dry fields.

kaj la sekajn kampojn, mi pensis,

It was the future I couldn't accept.

ke estontecon tian mi ne povas akcepti.

I felt very happy to be at the secondary school,

Mi tre ŝatis la mezlernejon,

so I was determined to do anything possible

kaj pretis fari ion ajn

to receive education.

por ricevi edukadon.

So I went to a library.

Mi tial vizitis bibliotekon.

I read books, science books, especially physics.

Mi legis sciencajn librojn, precipe pri fiziko.

I couldn't read English that well.

Mi ne tre bone legadis angle,

I used diagrams and pictures

kaj lernis vortojn

to learn the words around them.

per skemoj kaj bildoj.

Another book put that knowledge in my hands.

Iu libro kaptis mian atenton. Ĝi diris,

It said a windmill could pump water and generate electricity.

ke ventoturbino povas pumpi akvon kaj generi elektron.

Pump water meant irrigation,

Akvopumpado signifas irigacion,

a defense against hunger,

ŝirmilo kontraŭ la malsato,

which we were experiencing by that time.

kiun ni tiam spertis.

So I decided I would build one windmill for myself.

Mi do decidis starigi mem ventoturbinon.

But I didn't have materials to use,

Ne havante materialojn,

so I went to a scrap yard

mi iris al rubaĵejo, kie

where I found my materials.

mi trovis ĉion, kion mi bezonas.

Many people, including my mother,

Pluraj, inkluzive de mia patrino,

said I was crazy.

diris, ke mi frenezas.

(Laughter)

(Ridoj)

I found a tractor fan,

Mi trovis traktoran ventolilon,

shock absorber, PVC pipes.

amortizilon, plastajn duktojn…

Using a bicycle frame

Per bicikla kadro

and an old bicycle dynamo,

kaj malnova bicikla dinamo,

I built my machine.

mi konstruis mian maŝinon.

It was one light at first.

Por unu lampo, komence.

And then four lights,

Kaj poste, kvar lampoj,

with switches, and even a circuit breaker,

kun ŝaltiloj, kaj eĉ cirkvitrompilo,

modeled after an electric bell.

modeligita laŭ elektra sonorilo.

Another machine pumps water

Alia maŝino pumpas akvon

for irrigation.

por irigacio.

Queues of people start lining up at my house

Homoj ekenviciĝis antaŭ mia domo

(Laughter)

(Ridoj)

to charge their mobile phone.

por reŝargi siajn poŝtelefonojn.

(Applause)

(Aplaŭdoj)

I could not get rid of them.

Neforigeblaj ili estis.

(Laughter)

(Ridoj)

And the reporters came too,

Kaj ankaŭ ĵurnalistoj venis,

which lead to bloggers

kuntrenante blogistojn,

and which lead to a call from something called TED.

kaj baldaŭ mi ricevis alvokon de io nomata TED.

I had never seen an airplane before.

Mi neniam estis vidinta aviadilon antaŭe,

I had never slept in a hotel.

neniam estis dorminta en hotelo.

So, on stage that day in Arusha,

Sursceneje, tiun tagon en Aruŝa,

my English lost,

forgesinte kiel paroli angle,

I said something like,

mi nur povis balbuti:

"I tried. And I made it."

«Mi provis, kaj konstruis ĝin».

So I would like to say something

Do mi volas diri ion gravan

to all the people out there like me

al ĉiuj, kiuj estas kiel mi,

to the Africans, and the poor

al Afrikanoj, kaj malriĉuloj

who are struggling with your dreams.

luktantaj por efektivigi siajn revojn.

God bless.

Dio benu vin.

Maybe one day you will watch this on the Internet.

Eble iam vi vidos tion interrete. Mi diras al vi:

I say to you, trust yourself and believe.

fidu al vi mem kaj kredu je viaj revoj.

Whatever happens, don't give up.

Sendepende de kio okazas, neniam rezignu.

Thank you.

Dankon.

(Applause)

(Aplaŭdoj)