William Kamkwamba: How I harnessed the wind

Translator: Razaw S. Bor Reviewer: Daban Q. Jaff

سوپاس.

دوو ساڵ لەمەوبەر، لەسەر شانۆی TED لە ئەروشا، تەنزانیا وەستام.

زۆر بەکورتی باسی یەکێک لە نایابترین درووستکراوەکانم کرد.

Thank you.

Two years ago, I stood on the TED stage in Arusha, Tanzania.

ئامێرێکی سادە بوو کە ژیانی گۆڕیم.

I spoke very briefly about one of my proudest creations.

پێشتر،

هەرگیز لە ماڵەوە دوور نەکەوتبوومەوە

It was a simple machine that changed my life.

له مالاوی.

هەرگیز کۆمپیوتەرم بەکارنەهێنابوو.

Before that time,

هەرگیز ئینتەرنێتم نەدیتبوو.

I had never been away from my home

in Malawi.

ئەو ڕۆژە لەسەر شانۆکە، زۆر شڵەژاو بووم.

I had never used a computer.

I had never seen an Internet.

ئینگلیزیم بیرچووەوە،

On the stage that day, I was so nervous.

دەمویست بڕشێمەوە،

(پێکەنین)

My English lost,

هەرگیز بەم ژمارە زۆرەی ئازونگو، دەور نەدرابووم.

I wanted to vomit.

خەڵکی سپی پێست.

(Laughter)

(پێکەنین)

I had never been surrounded by so many azungu,

چیڕۆکێک هەبوو نەمدەویست ئەوکات پێتان بڵێم.

بەڵام باشە، ئێستا هەست بەباشی دەکەم.

white people.

(Laughter)

حەز دەکەم چیڕۆکەکەتان بۆ باس بکەم.

There was a story I wouldn't tell you then.

لە خێزانەکەم حەوت منداڵمان هەیە.

جگە له من، هەموویان کچن.

But well, I'm feeling good right now.

I would like to share that story today.

ئەوە منم لەگەڵ باوکم کاتێک کوڕێکی بچوک بووم.

We have seven children in my family.

All sisters, excepting me.

پێش ئەوەی مەزنی زانستم بۆ دەرکەوێت،

تەنها جوتیارێکی سادە بووم

This is me with my dad when I was a little boy.

لە وڵاتی جوتیارە هەژارەکان.

وەک هەرکەسێکی تر، ئێمە گەنمەشامیمان دەچاند.

Before I discovered the wonders of science,

I was just a simple farmer

ساڵێک بەختمان زۆر خراپ گۆڕا.

in a country of poor farmers.

Like everyone else, we grew maize.

لە 2001 برسیتییەکی ترسناکمان چەشت.

One year our fortune turned very bad.

لە پێنج مانگدا هەموو مالاوییەکان لە برسا دەمردن.

In 2001 we experienced an awful famine.

خێزانەکەم لە ڕۆژێکدا ژەمێکیان دەخوارد، لە شەواندا.

Within five months all Malawians began to starve to death.

تەنها سێ پارچە کەشکەک بۆ هەریەکێکمان.

خواردنەکەمان دەخوارد.

My family ate one meal per day, at night.

هێچمان لە دوا بەجێ نەدەما.

Only three swallows of nsima for each one of us.

لە قوتابخانەی ئامادەیی، لەمالاوی،

The food passes through our bodies.

دەبێت کرێی خوێندن بدەیت.

We drop down to nothing.

بەهۆی برسێتییەوە، ناچار بووم واز لە قوتابخانە بهێنم.

In Malawi, the secondary school,

سەیری باوکمم کرد

you have to pay school fees.

و سەیری ئەو کێڵگە وشکانەم کرد.

Because of the hunger, I was forced to drop out of school.

داهاتوویەک بوو نەمتوانی پەسەندی بکەم.

هەستم بەخۆشحاڵییەکی زۆر کرد کە لە قوتابخانەی ئامادەییم،

I looked at my father

and looked at those dry fields.

بۆیە سوور بووم لەسەر ئەنجامدانی هەرشتێک بکرێت

It was the future I couldn't accept.

I felt very happy to be at the secondary school,

بۆ چوونە خوێندنگە.

بۆیە چوومە کتێبخانە.

so I was determined to do anything possible

کتێبم خوێندەوە، کتێبە زانستییەکان، بەتایبەتی فیزیا.

نەمدەتوانی بە باشی ئینگلیزی بخوێنمەوە.

to receive education.

هێڵکارییەکان و وێنەکانم بەکاردەهێنا.

So I went to a library.

I read books, science books, especially physics.

بۆ فێربوونی ووشەکانی دەوروبەریان.

I couldn't read English that well.

کتێبکی تر ئەو زانیارییەی خستە ناو دەستم.

I used diagrams and pictures

to learn the words around them.

نوسرابو ئاشی هەوایی دەتوانێ ئاو سەربخات و کارەبا درووست بکات.

Another book put that knowledge in my hands.

سەرخستنی ئاو بۆ مەبەستی ئاودان،

It said a windmill could pump water and generate electricity.

بەرگریی دژی برسییەتی،

کە لەو کاتەدا ئازارمان بە هۆیەوە دەچەشت.

Pump water meant irrigation,

بۆیە بڕیارمدا ئاشی هەوایی بۆخۆم بونیات بنێم.

a defense against hunger,

بەڵام پێداویستییەکانم نەبوو،

which we were experiencing by that time.

بۆیە چوومە گۆڕەپانی کەلوپەلە کۆنەکان

So I decided I would build one windmill for myself.

ئەو شوێنەی کە پێداویستییەکانم لێ دۆزییەوە.

زۆربەی خەڵک، لە نێویاندا دایکیشم،

But I didn't have materials to use,

so I went to a scrap yard

دەیانگووت کە من شێت بووم.

where I found my materials.

(پێکەنین)

پانکەیەکی تراکتۆرم دۆزییەوە،

Many people, including my mother,

دەبڵی ئۆتۆمبێڵ، بۆڕی پی ڤی سی.

بەکارهێنانی پەیکەری پایسکیڵێک

said I was crazy.

(Laughter)

و دینەمۆیەکی کۆنی پایسکیڵێک،

I found a tractor fan,

shock absorber, PVC pipes.

ئامێرەکەی خۆمم درووست کرد.

Using a bicycle frame

لەسەرەتادا ڕووناکیییەک بوو.

and an old bicycle dynamo,

و دواتر چوار ڕووناکی،

لەگەڵ سویچ، و تەنانەت بڕەڕی بازنەی کارەبایی،

I built my machine.

It was one light at first.

لەسەر شێوەی زەنگێکی کارەبایی.

And then four lights,

with switches, and even a circuit breaker,

ئامێرەکەی تر ئاو سەردەخات

بۆ ئاودان.

modeled after an electric bell.

خەڵک ڕیزی چاوەڕوانی دروست دەکەن لەبەردەم ماڵەکەم

Another machine pumps water

(پێکەنین)

بۆ بارگاوی کردنی مۆبایلەکانیان.

for irrigation.

(چەپڵەڕێزان)

Queues of people start lining up at my house

نەمدەتوانی خۆمیان لێ ڕزگار بکەم.

(Laughter)

(پێکەنین)

to charge their mobile phone.

ڕۆژنامەنووسەکانیش هاتن،

(Applause)

گەیشتە لای وێبسایتەکانیش،

I could not get rid of them.

و گەیشتە ئەوەی لە لایەن TED پەیوەندیم پێوە بکرێت.

(Laughter)

And the reporters came too,

پێشتر هەرگیز فڕۆکەم نەبینیبوو.

which lead to bloggers

هەرگیز لە هۆتێل نەخەوتبووم.

and which lead to a call from something called TED.

بۆیە، ئەو ڕۆژە لەسەر شانۆ لە ئەروشا،

I had never seen an airplane before.

ئینگلیزییەکەم بیرچووەوە،

I had never slept in a hotel.

شتێکم گووت وەک،

So, on stage that day in Arusha,

"هەوڵمدا.و دروستم کرد."

my English lost,

بۆیە حەزدەکەم شتێک بڵێم

I said something like,

بۆ هەموو ئەو کەسانەی لەوێن وەک من

"I tried. And I made it."

بۆ هەموو ئەفریقییەکان و هەژارەکان

ئەوانەی لەگەڵ خەونەکانتان دەناڵێنن،

So I would like to say something

to all the people out there like me

خودا یارمەتیدەرتان بێت.

to the Africans, and the poor

لەوانەیە ڕۆژێک لەسەر ئینتەرنێت سەیری ئەمە بکەن.

who are struggling with your dreams.

پێت دەڵێم، متمانەت بەخۆت هەبێت و بڕوات هەبێت.

God bless.

Maybe one day you will watch this on the Internet.

هەرشتێک ڕووبدات، کۆڵ مەدە.

سوپاس.

I say to you, trust yourself and believe.

(چەپڵە)

Whatever happens, don't give up.

Thank you.

(Applause)