Will the real Fernando please stand up? - Ilan Stavans

Translator: sidad karim Reviewer: Daban Q. Jaff

On November 30th, 1935, dozens of writers passed away.

له ٣٠/١١، ساڵی ١٩٣٥، دەیان نووسەر کۆچی دواییان کرد.

They came from different backgrounds, espoused divergent beliefs,

ئەوان بە ئەزمونێکی جیاوازەوە هاتن، باوڕی جیاواز،

and wrote in a variety of styles.

وە بە شێوازی جۆراوجۆر نووسیویانە.

Yet all of their work was stashed in a single trunk

لەگەڵ ئەوەشدا هەموو کارەکانیان شاردراوەتەوە

in an apartment in Lisbon, Portugal.

لە شوقەیەک لە لیسبۆن، پۆرتوگال.

So, what mysterious string tied all these writers together?

کەواتە، چ زنجیرەیەکی نهێنی هەموو ئەم نووسەرانە بەیەکەوە بەستۆتەوە؟

Well, the trunk belonged to one enigmatic author, Fernando Pessoa,

باشە، کۆگاکە هی کێ بوو بۆ نووسەرێکی نادیار، فێرناندۆ پێسۆا،

who was, in fact, all of them.

كێ بوو، لە ڕاستیدا، هەموویان.

Some authors use pseudonyms and pen names

هەندێک نووسەرەکان نازناو و ناوی پێنووس بەکاردەهێنن

to protect their identities or bolster their artistic personas.

بۆ پاراستنی ناسنامەکانیان یان کەسایەتیە هونەرییەکانیان بەهێز بکەن.

But Pessoa used what he called “heteronyms” to write not as himself

بەڵام پێسۆا ئەوەی بەکار هێنا کە ناوی نا سەرەکی ” وتار ” نه ک خۆی

but as other people he invented,

بەڵام وەک خەڵکی دیکە داهێنانی کرد،

giving way to generative, artistic experimentation.

درووستکردنی ڕێگایەک بۆ بەخشین، تاقی کردنەوەی هوونەری،

He fleshed out their imagined lives, devised their distinct quirks,

ژیانی خەیاڵی خۆی دەرکرد، هەر ئەو هەلسوکەوتەی هەوڵیاندا،

and cultivated their unique literary voices.

ئەو کەسەی کە دەکێڵن و دەیانکێڵا دەنگی ئەدەبی.

Sometimes Pessoa's heteronyms interacted with each other,

هەندێک جار پێسۆا کارلێک لەگەڵ یەکتر دەکەن،

even criticizing one another's work.

تەنانەت ڕەخنە لە کاری یەکتر دەگرن.

Pessoa described himself as a “nomadic wanderer through [his own] consciousness,”

پێسۆا خۆی وەک “نۆمادیک” وەسف کرد” گەڕان بەناو ویژدانی خۆی”

“a kind of medium,” “divided” among his heteronyms.

“جۆرێک لە مامناوەند،”دابەشکراو” لەنێوان ئەم هەڵس و کەوتانەی.

“But,” he wrote, “I’m less real than the others,

بەڵام ئەو نووسی: “من کەمتر ڕاستەقینەم لەوانی تر،

less substantial, less personal, and easily influenced by them all.”

کەمتر گرنگ، کەمتر کەسی، بە ئاسانی لەژێر کاریگەری هەموویاندا.”

Born in Lisbon in 1888, Pessoa began writing as different people

لە ساڵی ۱۸۸۸ لە لیسبۆن لەدایکبووە، پێسۆا وەک خەڵکی جیاواز دەستی بە نووسین کرد

when he was around six years old,

کاتێک تەمەنی نزیکەی شەش ساڵ بوو،

authoring letters as an imaginary Frenchman, Chevalier de Pas.

نووسەری نامە وەک خەیاڵی فەرەنسی، چێڤالیەر دی پاس.

When Pessoa’s stepfather moved their family to South Africa,

کاتێک زڕ باوکی پێسۆا و خێزانەکەی دەڕۆن بۆ ئەفریقای باشوور،

Pessoa picked up new languages.

پسوا زمانی نوێی هەڵبژارد.

He adopted several English-language heteronyms in high school

چەند زمانێکی ئینگلیزی وەرگرت، دواناوەندی لە ئامادەیی

and published booklets of poems featured by the British press.

و کتێبی شیعری بڵاوکردۆته وه له لایه ن ڕۆژنامه ی به ریتانیه وه.

In 1905, Pessoa returned to Lisbon for good.

لە ساڵی ۱۹۰۵، پێسۆا گەڕایەوە بۆ لیسبۆن بۆ چاکە.

He gained a reputation for his formal dress, affinity for the occult,

ناوبانگێکی بۆ خۆی پەیدا کرد جلوبەرگی فەرمی، خۆشەویستی بۆ نهێنی،

and for being cordial and charming while always keeping people at arm’s length.

وە بۆ ئەوەی دڵ خۆش و دڵڕفێن بیت لە کاتێکدا هه میشه خه ڵک له قۆڵە شاراوەکەن.

Pessoa established art and literary journals and a publishing house.

پێسۆا هونه ر و ئه ده بی دامه زرێنێت گۆڤارەکان و خانەی بڵاوکردنەوە.

But while these public ventures failed to take off

بەڵام لە کاتێکدا ئەو پڕۆژە گشتییانە سەرکەوتوو نەبوون

and Pessoa amassed debt and relocated frequently,

وە پێسۆا قەرزی کۆکردەوە وە زۆر جار گواستراوەتەوە،

his greatest experiments were unfolding in private.

گەورەترین تاقیکردنەوەکانی بە تایبەتی بڵاو دەبوونەوە.

Scrawling in various languages on envelopes, book jackets and loose papers,

بە زمانی جۆراوجۆر زەرفەکان، چاکەتی کتێب و کاغەزی لەدەسچوو،

Pessoa crafted a dreamy love letter as Maria José,

پێسۆا نامەیەکی خۆشەویستی خەونی دروستکرد وەک ماریا جۆزێ،

a teenager with a spinal disorder who was infatuated with a metalworker;

هەرزەکارێک بە نەخۆشی دڕکەپەتەک ئه و که سه ی له گه ڵ کرێکارێکی کانزادابوو؛

he scribbled detective stories as Horace James Faber;

ئەو چیرۆکی لێکۆڵەرەکانی نووسی وەک هۆراس جەیمس فابەر؛

and analyzed astrological charts as Raphael Baldaya.

و هێڵکارییە ئەستێرەناسیەکان شیکردەوە وەک ڕافایل بالدایا.1

He used three heteronyms most frequently.

زۆرترین جار سێ جار بەکاریدەهێنا.

Alberto Caeiro was a shepherd-poet who used simple diction

ئەلبێرتۆ کایرۆ شاعیرێکی شوان بوو ئەوەی کە دیکشنی سادەی بەکارهێنا

to describe the world as he saw it.

بۆ وەسفکردنی جیهان بەو شێوەیەی بینیویەتی.

Ricardo Reis, a doctor, favored the epic style of Classical poets.

ڕیکاردۆ ڕێیس، دکتۆر لە شیعری شاعیرانی کلاسیکدا.

And Álvaro de Campos, a bisexual naval engineer and nomad,

وە ئەلڤارۆ دێ کامپۆس، ئەندازیارێکی دەریایی دووڕەگەزخواز و نۆماد،

wrote poetry extolling the wonder and hardship of daily life.

هۆنراوەی نووسی ستایشی سەرسوڕهێنەرەکە دەکات هه روه ها له سه ر ژیانی ڕۆژانه ی.

Using de Campos, Pessoa said he could channel all the emotions

بە بەکارهێنانی دێ کامپۆس پێسۆا، وتی کە دەتوانێت هەموو هەستەکان

he denied himself.

نکۆڵی لە خۆی کرد..

And at one point, de Campos claimed it was Pessoa who didn’t truly exist.

وە لە خاڵێکدا، دێ کامپۆس ڕایگەیاند ئەوە پێسۆ بوو کە بەڕاستی بوونی نەبوو.

During his lifetime,

لە ماوەی ژیانیدا،

Pessoa published poems, letters, essays, and literary criticism—

پێسۆا شیعری بڵاوکردەوە، نامەکان، تاقیکردنەوە، ڕەخنەی ئەدەبی—

some as heteronyms, others under his own name.

هەندێکیان وەک جیان ئەوانی تر لە ژێر ناوی خۆیان.

He also produced a handful of books, just one in Portuguese—

هەروەها چەندین کتێبیشی بەرهەم هێناوە، تەنها یەک لە پورتوگالی—

a poetry collection about Portugal’s mythic history called “Message.”

چەند هۆنراوەیەک دەربارەی پرتوگال مێژووی ئەفسانەیی بەناوی”نامە”

He gained local recognition,

ناسنامەی ناوخۆیی بەدەست هێنا،

but the full scope of his creative endeavours only revealed itself

بەڵام تەواوی مەودای داهێنەرەکەی هەوڵەکان تەنها خۆی ئاشکرا کرد

when Pessoa died a year after the book’s release.

کاتێک پێسۆا ساڵێک دوای بڵاوکردنەوەی کتێبەکە مرد.

From among almost 30,000 pages of unpublished work stashed in his trunk,

نزیکەی ۳۰،۰۰۰ لاپەڕە بڵاونەکراوەکانی لە جانتاکەیدا شاراوەن،

critics eventually assembled “The Book of Disquiet” in 1982,

ڕەخنەگران لە کۆتایدا کۆکرانەوە “کتێبی Disquiet” لە ١٩٨٢،

which Pessoa spent two decades developing.

كە پێسوا دەیان ساڵ گەشەی کرد.

It declares itself, in typically cryptic fashion,

خۆی ڕادەگەیەنێت، بە شێوەیەکی نهێنی،

“the autobiography of someone who never existed.”

“ژیاننامەی کەسێک کە هەرگیز بوونی نییە.”

Pessoa wrote it as the fictional diary of his so-called semi-heteronym,

پێسۆا وەک یادەوەری خەیاڵی نووسی ئەوەی پێی دەگوترێت نیوە-هیتەرۆنیم،

Bernardo Soares,

بێرناردۆ سۆرێس،

whose personality he described as a “mere mutilation” of his own.

ئەو کەسایەتییەی کە وەسفی کرد وەک “تەنها شێواندنی خۆی.

Often frustrated by life’s demands,

زۆرجار بەهۆی داواکارییەکانی ژیان،

the book’s narrator explores how delving inwards through literature

چیڕۆک گێرەرەوەی کتێبەکە چۆن هەڵخەڵەتان بە لێکۆڵینەوەی ڕێگەی ئەدەب

helps him escape reality’s confines.

یارمەتی دەدات لە سنوورەکانی واقیع دەرباز بێت.

He continuously challenges conceptions of the self as a singular, reliable unit—

ئەو بەردەوام تەحەدای چەمکەکان دەکات، وەک یەکەیەکی تاک و باوەڕپێکراو

instead grappling with identity as indefinite,

لە جیاتی ئەوەی لەگەڵ ناسنامەدا مامەڵە بکات بۆ نادیار،

each person a shifting sum of their parts.

هه ر که سێک ژماره یه ک له ئه ندامه کانی خۆی ده گۆڕن.

“My soul is a hidden orchestra,” the first entry reads.

“ڕۆحم ئۆرکێسترایەکی شاراوەیە،” یەکەم خوێندنەوەی چوونە ژوورەوە.

“I do not know what instruments, what violins and harps,

نازانم چ ئامێرێک، چ ڤایۆلین و هارپس،

drums and tambours sound and clash inside me.

تەپڵ و تەمبوور دەنگ و تەقە لە ناخمدا.

I know myself only as a symphony.”

من تەنیا وەک سەمفۆنیا خۆم دەناسم.”