William Kamkwamba: How I harnessed the wind

Translator: Koya University 1 Reviewer: Daban Q Jaff

Thank you.

سوپاس.

Two years ago, I stood on the TED stage in Arusha, Tanzania.

دوو ساڵ لەمەوبەر، لەسەر شانۆی TED لە ئەروشا، تەنزانیا وەستام.

I spoke very briefly about one of my proudest creations.

زۆر بەکورتی باسی یەکێک لە نایابترین درووستکراوەکانم کرد.

It was a simple machine that changed my life.

ئامێرێکی سادە بوو کە ژیانی گۆڕیم.

Before that time,

پێشتر،

I had never been away from my home

هەرگیز لە ماڵەوە دوور نەکەوتبوومەوە

in Malawi.

له مالاوی.

I had never used a computer.

هەرگیز کۆمپیوتەرم بەکارنەهێنابوو.

I had never seen an Internet.

هەرگیز ئینتەرنێتم نەدیتبوو.

On the stage that day, I was so nervous.

ئەو ڕۆژە لەسەر شانۆکە، زۆر شڵەژاو بووم.

My English lost,

ئینگلیزیم بیرچووەوە،

I wanted to vomit.

دەمویست بڕشێمەوە،

(Laughter)

(پێکەنین)

I had never been surrounded by so many azungu,

هەرگیز بەم ژمارە زۆرەی ئازونگو، دەور نەدرابووم.

white people.

خەڵکی سپی پێست.

(Laughter)

(پێکەنین)

There was a story I wouldn't tell you then.

چیڕۆکێک هەبوو نەمدەویست ئەوکات پێتان بڵێم.

But well, I'm feeling good right now.

بەڵام باشە، ئێستا هەست بەباشی دەکەم.

I would like to share that story today.

حەز دەکەم چیڕۆکەکەتان بۆ باس بکەم.

We have seven children in my family.

لە خێزانەکەم حەوت منداڵمان هەیە.

All sisters, excepting me.

جگە له من، هەموویان کچن.

This is me with my dad when I was a little boy.

ئەوە منم لەگەڵ باوکم کاتێک کوڕێکی بچوک بووم.

Before I discovered the wonders of science,

پێش ئەوەی مەزنی زانستم بۆ دەرکەوێت،

I was just a simple farmer

تەنها جوتیارێکی سادە بووم

in a country of poor farmers.

لە وڵاتی جوتیارە هەژارەکان.

Like everyone else, we grew maize.

وەک هەرکەسێکی تر، ئێمە گەنمەشامیمان دەچاند.

One year our fortune turned very bad.

ساڵێک بەختمان زۆر خراپ گۆڕا.

In 2001 we experienced an awful famine.

لە 2001 برسیتییەکی ترسناکمان چەشت.

Within five months all Malawians began to starve to death.

لە پێنج مانگدا هەموو مالاوییەکان لە برسا دەمردن.

My family ate one meal per day, at night.

خێزانەکەم لە ڕۆژێکدا ژەمێکیان دەخوارد، لە شەواندا.

Only three swallows of nsima for each one of us.

تەنها سێ پارچە کەشکەک بۆ هەریەکێکمان.

The food passes through our bodies.

خواردنەکەمان دەخوارد.

We drop down to nothing.

هێچمان لە دوا بەجێ نەدەما.

In Malawi, the secondary school,

لە قوتابخانەی ئامادەیی، لەمالاوی،

you have to pay school fees.

دەبێت کرێی خوێندن بدەیت.

Because of the hunger, I was forced to drop out of school.

بەهۆی برسێتییەوە، ناچار بووم واز لە قوتابخانە بهێنم.

I looked at my father

سەیری باوکمم کرد

and looked at those dry fields.

و سەیری ئەو کێڵگە وشکانەم کرد.

It was the future I couldn't accept.

داهاتوویەک بوو نەمتوانی پەسەندی بکەم.

I felt very happy to be at the secondary school,

هەستم بەخۆشحاڵییەکی زۆر کرد کە لە قوتابخانەی ئامادەییم،

so I was determined to do anything possible

بۆیە سوور بووم لەسەر ئەنجامدانی هەرشتێک بکرێت

to receive education.

بۆ چوونە خوێندنگە.

So I went to a library.

بۆیە چوومە کتێبخانە.

I read books, science books, especially physics.

کتێبم خوێندەوە، کتێبە زانستییەکان، بەتایبەتی فیزیا.

I couldn't read English that well.

نەمدەتوانی بە باشی ئینگلیزی بخوێنمەوە.

I used diagrams and pictures

هێڵکارییەکان و وێنەکانم بەکاردەهێنا.

to learn the words around them.

بۆ فێربوونی ووشەکانی دەوروبەریان.

Another book put that knowledge in my hands.

کتێبکی تر ئەو زانیارییەی خستە ناو دەستم.

It said a windmill could pump water and generate electricity.

نوسرابو ئاشی هەوایی دەتوانێ ئاو سەربخات و کارەبا درووست بکات.

Pump water meant irrigation,

سەرخستنی ئاو بۆ مەبەستی ئاودان،

a defense against hunger,

بەرگریی دژی برسییەتی،

which we were experiencing by that time.

کە لەو کاتەدا ئازارمان بە هۆیەوە دەچەشت.

So I decided I would build one windmill for myself.

بۆیە بڕیارمدا ئاشی هەوایی بۆخۆم بونیات بنێم.

But I didn't have materials to use,

بەڵام پێداویستییەکانم نەبوو،

so I went to a scrap yard

بۆیە چوومە گۆڕەپانی کەلوپەلە کۆنەکان

where I found my materials.

ئەو شوێنەی کە پێداویستییەکانم لێ دۆزییەوە.

Many people, including my mother,

زۆربەی خەڵک، لە نێویاندا دایکیشم،

said I was crazy.

دەیانگووت کە من شێت بووم.

(Laughter)

(پێکەنین)

I found a tractor fan,

پانکەیەکی تراکتۆرم دۆزییەوە،

shock absorber, PVC pipes.

دەبڵی ئۆتۆمبێڵ، بۆڕی پی ڤی سی.

Using a bicycle frame

بەکارهێنانی پەیکەری پایسکیڵێک

and an old bicycle dynamo,

و دینەمۆیەکی کۆنی پایسکیڵێک،

I built my machine.

ئامێرەکەی خۆمم درووست کرد.

It was one light at first.

لەسەرەتادا ڕووناکیییەک بوو.

And then four lights,

و دواتر چوار ڕووناکی،

with switches, and even a circuit breaker,

لەگەڵ سویچ، و تەنانەت بڕەڕی بازنەی کارەبایی،

modeled after an electric bell.

لەسەر شێوەی زەنگێکی کارەبایی.

Another machine pumps water

ئامێرەکەی تر ئاو سەردەخات

for irrigation.

بۆ ئاودان.

Queues of people start lining up at my house

خەڵک ڕیزی چاوەڕوانی دروست دەکەن لەبەردەم ماڵەکەم

(Laughter)

(پێکەنین)

to charge their mobile phone.

بۆ بارگاوی کردنی مۆبایلەکانیان.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)

I could not get rid of them.

نەمدەتوانی خۆمیان لێ ڕزگار بکەم.

(Laughter)

(پێکەنین)

And the reporters came too,

ڕۆژنامەنووسەکانیش هاتن،

which lead to bloggers

گەیشتە لای وێبسایتەکانیش،

and which lead to a call from something called TED.

و گەیشتە ئەوەی لە لایەن TED پەیوەندیم پێوە بکرێت.

I had never seen an airplane before.

پێشتر هەرگیز فڕۆکەم نەبینیبوو.

I had never slept in a hotel.

هەرگیز لە هۆتێل نەخەوتبووم.

So, on stage that day in Arusha,

بۆیە، ئەو ڕۆژە لەسەر شانۆ لە ئەروشا،

my English lost,

ئینگلیزییەکەم بیرچووەوە،

I said something like,

شتێکم گووت وەک،

"I tried. And I made it."

"هەوڵمدا.و دروستم کرد."

So I would like to say something

بۆیە حەزدەکەم شتێک بڵێم

to all the people out there like me

بۆ هەموو ئەو کەسانەی لەوێن وەک من

to the Africans, and the poor

بۆ هەموو ئەفریقییەکان و هەژارەکان

who are struggling with your dreams.

ئەوانەی لەگەڵ خەونەکانتان دەناڵێنن،

God bless.

خودا یارمەتیدەرتان بێت.

Maybe one day you will watch this on the Internet.

لەوانەیە ڕۆژێک لەسەر ئینتەرنێت سەیری ئەمە بکەن.

I say to you, trust yourself and believe.

پێت دەڵێم، متمانەت بەخۆت هەبێت و بڕوات هەبێت.

Whatever happens, don't give up.

هەرشتێک ڕووبدات، کۆڵ مەدە.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە)