My escape from North Korea | Hyeonseo Lee | TED

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Shqiponja Hoxha Reviewer: Helena Bedalli

Kur isha e vogël,

When I was little, I thought my country was the best on the planet.

mendoja se shteti im ishte më i miri i planetit,

And I grew up singing a song called "Nothing To Envy."

dhe u rrita duke kënduar një kënge që quhet "asgjë për të patur zili"

Isha shumë krenare.

And I was very proud.

In school, we spent a lot of time studying the history of Kim Il-Sung,

Kalonim shumë kohë në shkollë

duke studiuar historinë e Kim II-Sung-ut,

but we never learned much about the outside world,

por nuk mesuam gjë për botën e jashtme

perveç se Amerika, Korea e Jugut dhe Japonia jane armiq.

except that America, South Korea, Japan are the enemies.

Edhe pse shpesh isha kurioze për botën e jashtme,

Although I often wondered about the outside world,

mendova se do kaloja gjithe jetën në Koren e veriut,

I thought I would spend my entire life in North Korea,

until everything suddenly changed.

deri sa gjithçka ndryshoi papritmas.

When I was seven years old, I saw my first public execution.

Kur isha 7 vjeç, pashe për herë të parë një ekzekutim publik,

But I thought my life in North Korea was normal.

por mendoja se jeta ime në Koren e Veriut ishte normale.

Familja ime nuk ishte e varfër,

My family was not poor,

and myself, I had never experienced hunger.

dhe une nuk kam qene e uritur ndonjëhere.

But one day, in 1995, my mom brought home a letter

Por një ditë, në 1995, nëna ime pruri në shtëpi një leter

from a coworker's sister.

nga motra e një koleges.

It read, "When you read this,

Ishte shkruar,"kur të lexoni këte leter, të 5 pjestarët e familjes

our five family members will not exist in this world,

nuk do jenë më në këte botë,

sepse nuk kemi ngrënë kto 2 javët e fundit.

because we haven't eaten for the past three weeks.

We are lying on the floor together,

Jemi shtrire gjithe në tokë,

and our bodies are so weak, we are waiting to die."

dhe trupat tonë jan kaq të dobët që po vdesim".

I was so shocked.

Mbeta pa fjale.

This was the first time I heard that people in my country were suffering.

Ishte hera parë që degjoja

që njerëzit në shtetin tim po vuanin.

Pas pak kohesh, duke kaluar pas stacjonit të trenit

Soon after, when I was walking past a train station,

I saw something terrible that to this day I can't erase from my memory.

pashe diçka të tmerrshme

që nuk më hiqet nga mendja.

A lifeless woman was lying on the ground,

Një grua pa jetë e shtrirë në tokë,

while an emaciated child in her arms

nderkohe që një femijë i dobet në krahet e saj

just stared helplessly at his mother's face.

e shikonte në fytyrë pa shprese.

But nobody helped them,

Por asnjeri nuk i ndihmoi, sepse te gjithe ishin të perqendruar

because they were so focused on taking care of themselves and their families.

të kujdeseshin për veten dhe familjet e tyre.

A huge famine hit North Korea in the mid-1990s.

Një krize e madhe ra në Koren e Veriut ne mes të viteve 1990.

Ultimately, more than a million North Koreans died during the famine,

Në fund, më se 1 milion Koreanoveriore

vdiqën gjat krizes, dhe shumë mbijetuan vetëm

and many only survived by eating grass, bugs and tree bark.

duke ngrëne bar, insekte dhe levore peme.

Power outages also became more and more frequent,

Ndërprerjet e energjisë u bën gjithmonë më të shpeshta

so everything around me was completely dark at night,

dhe rreth meje gjate natës kishte vetem errësire

except for the sea of lights in China,

perveç dritave nga Kina,

just across the river from my home.

nga ana tjeter e lumit pas shtëpisë time.

I always wondered why they had lights, but we didn't.

Gjithmonë pyesja veten pse ata kishin drita dhe ne jo.

Kjo është një fotografi satelitare e Kores se Veriut gjate natës

This is a satellite picture showing North Korea at night,

compared to neighbors.

në krahasim me fqinjët.

This is the Amnok River,

Ky është lumi Amrok,

which serves as a part of the border between North Korea and China.

që ka funksion kufiri

midis Kinës dhe Kores se Veriut.

As you can see, the river can be very narrow at certain points,

Sci shikoni, lumi behet shumë i ngushtë

në disa pika, duke dhënë mundesine koreaneve të veriut ta kalojne fshehurazi.

allowing North Koreans to secretly cross.

But many die.

Por shumë vdesin.

Sometimes, I saw dead bodies floating down the river.

Ndonjëhere kam parë trupa pa jetë pezull gjate lumit.

I can't reveal many details about how I left North Korea,

Nuk mund të jap shumë detaje se si u largova nga Korea e Veriut,

but I only can say that during the ugly years of the famine,

por mund të them që gjate viteve të tmerrshme të urise

I was sent to China to live with distant relatives.

shkova në Kinë për të jetuar me kusherinj të largët.

But I only thought that I would be separated from my family

Por mendoja

se do ndahesha nga familja ime vetem për pak kohë.

for a short time.

I could have never imagined

Nuk e imagjinoja kurrë

that it would take 14 years to live together.

që do duhej 14 vjet për të qenë prap sebashku.

Në Kinë ishte e veshtirë të jetoja si vajzë e re pa familje.

In China, it was hard living as a young girl without my family.

I had no idea what life was going to be like

Nuk dija se si do te ishte jeta

as a North Korean refugee.

si refugjate nga Korea e Veriut,

But I soon learned it's not only extremely difficult,

por shpejt mësova që nuk është vetëm e veshtirë,

it's also very dangerous,

por edhe shumë e rrezikshme,

since North Korean refugees are considered in China as illegal migrants.

sepse Koreanët e Veriut në Kinë konsiderohen

si migrantë të paligjshëm.

So I was living in constant fear that my identity could be revealed,

Jetoja më frikën kostante

se identiteti im do te zbulohej,

and I would be repatriated to a horrible fate,

dhe do te me kthenin mbrapsht tek një fat i tmerrshem

back in North Korea.

në Koren e Veriut.

One day, my worst nightmare came true,

Një ditë ëndrra ime më e keqe u bë realitet,

when I was caught by the Chinese police,

kur u kapa nga policia kineze

and brought to the police station for interrogation.

dhe më sollen në komisariat për pyetje.

Someone had accused me of being North Korean,

Dikush më kishte akuzuar se isha nga Korea e Veriut,

so they tested my Chinese language abilities,

ata provuan aftësinë time në gjuhën kineze

and asked me tons of questions.

dhe më bënë qindra pyetje.

I was so scared.

Isha kaq e trembur,

I thought my heart was going to explode.

mendoja se do me shperthente zemra.

If anything seemed unnatural, I could be imprisoned and repatriated.

Nëse gjëja më e vogël dukej falso, do me kishin burgosur

dhe riatdhesuar.

I thought my life was over.

Mendova se jeta ime mori fund,

But I managed to control all the emotions inside me,

por arrita të kontrolloja gjitha emocionet brenda meje

and answer the questions.

dhe u përgjigja pyetjeve.

Pasi mbaruan me pyetjet

After they finished questioning me,

one official said to another,

një oficer i tha një tjetri

"This was a false report. She's not North Korean."

"Ky ishte raport fallso.

Ajo nuk është nga Korea e Veriut."

And they let me go. It was a miracle.

Dhe më lane të lirë. Ishte nje mrekulli.

Some North Koreans in China seek asylum in foreign embassies.

Disa korean veriorë kerkojne azil në Kinë

nepër ambasadat e huaja,

But many can be caught by the Chinese police,

por shume kapen nga policia kineze

and repatriated.

dhe riatdhesohen.

These girls were so lucky.

Këta vajzat ishin me fat

Even though they were caught,

edhe se u kapën

they were eventually released, after heavy international pressure.

u lane prap të lira

pas shumë presioneve nderkombetare.

Keta Koreanet e Veriut nuk patën të njejtin fat.

These North Koreans were not so lucky.

Every year, countless North Koreans are caught in China

Cdo vit, koreano veriorë të panumert kapen në Kinë

and repatriated to North Korea,

dhe riatdhesohen

where they can be tortured, imprisoned, or publicly executed.

atje ku mund të torturohen, burgosen

ose ekzekutohen publikisht.

Even though I was really fortunate to get out,

Edhe pse une pata shumë fat që u largova,

many other North Koreans have not been so lucky.

shumë tjerë nuk patën të njejtin fat.

It's tragic that North Koreans have to hide their identities

Eshtë tragjike që Koreanet veriorë duhet të fshehin identitetin e tyre

and struggle so hard just to survive.

dhe të luftojne kaq shumë për të mbijetuar.

Even after learning a new language and getting a job,

Edhe pasi kane mësuar një gjuhe të re dhe kane filluar punë,

their whole world can be turned upside down in an instant.

jeta e tyre mund të përmbyset në një moment.

That's why, after 10 years of hiding my identity,

Dhe ja pse pas 10 vitesh që fshihja identitetin tim,

vendosa te rrezikoj duke u shkuar në Korene e Jugut,

I decided to risk going to South Korea.

And I started a new life yet again.

dhe fillova një jetë të re.

Settling down in South Korea

Vendosja në Koren e Jugut rezultoi më e veshtirë

was a lot more challenging than I had expected.

se sa e prisja.

English was so important in South Korea,

Anglishtja ishte shume e rendësishme në Koren e Jugut,

so I had to start learning my third language.

pra fillova të mësoja një gjuhe te tretë.

Also, I realized there was a wide gap between North and South.

Kuptova që ishte një diferencë e madhe

midis Veriut dhe Jugut.

We are all Korean, but inside,

Ne jemi te gjithe korean, por brenda,

we have become very different, due to 67 years of division.

jemi bere shumë të ndryshëm

gjate 67 vitesh ndarje.

Kalova edhe një krize identiteti.

I even went through an identity crisis.

Am I South Korean or North Korean?

Jam nga Korea e Veriut apo nga Korea e Jugut?

Where am I from? Who am I?

Nga vij? Kush jam?

Suddenly, there was no country I could proudly call my own.

Papritmas nuk kishte më shtet

për të qenë krenare.

Even though adjusting to life in South Korea was not easy,

Edhe pse nuk ishte e thjeshtë të krijoja një jetë në Koren e Jugut

I made a plan -- I started studying for the university entrance exam.

kisha një plan.

Fillova të mesoja për të hyre në universitet.

Just as I was starting to get used to my new life,

Sa po mesohesha me jeten time të re,

I received a shocking phone call.

mora një telefnatë tronditëse.

The North Korean authorities intercepted some money

Autoritetet e Kores se Veriut

kishin zbuluar që kisha derguar familjes ca para,

that I sent to my family,

dhe për dënim familja ime do

and, as a punishment, my family was going to be forcibly removed

transferohej me dhunë

në një fshat i humbur.

to a desolate location in the countryside.

They had to get out quickly.

Ata duhet të largoheshin se shpejti,

So I started planning how to help them escape.

dhe fillova të mendoja si t'i ndihmoja te arratiseshin.

North Koreans have to travel incredible distances

Koreanët e veriut duhet të udhetojnë shumë gjatë

on the path to freedom.

për rrugën e lirisë.

It's almost impossible to cross the border

Eshtë gati e pamundur të kalosh kufirin

between North Korea and South Korea.

midis Kores se Veriu dhe të Jugut,

So, ironically, I took a flight back to China

keshtu, bleva një biletë për Kinë

and headed toward the North Korean border.

dhe u drejtova ne kufirin me Korean e Veriut.

Meqe familja ime nuk fliste gjuhen kineze,

Since my family couldn't speak Chinese,

I had to guide them somehow through more than 2,000 miles

duhesh që t'i drejtoja ata,

ne njefare menyre, pergjate më shumë se 2000 milje në Kinë

in China, and then into Southeast Asia.

dhe pas në Azinë Juglindore.

Udhetimi me autobus zgjati 1 javë,

The journey by bus took one week,

and we were almost caught several times.

dhe shumë herë rrezikuam të na kapin.

One time, our bus was stopped and boarded by a Chinese police officer.

Një herë autobusi jonë u ndalua

dhe hipi një oficer kinez.

He took everyone's I.D. cards,

Ai kontrolloi çdo karte identiteti,

and he started asking them questions.

dhe filloi të bënte pyetje.

Since my family couldn't understand Chinese,

Familja ime nuk fliste gjuhen kinezë

dhe mendova se do arrestoheshin.

I thought my family was going to be arrested.

Sapo oficeri u afrua familjes sime

As the Chinese officer approached my family,

I impulsively stood up, and I told him

menjëhrë u ngrita në këmb dhe u thashe

that these are deaf and dumb people that I was chaperoning.

qe ky eshtë një grup njerëzish shurdh-memecë

qe po i shoqeroja.

He looked at me suspiciously,

Ai me shikoi me dyshim,

but luckily, he believed me.

por për fat më besoi.

We made it all the way to the border of Laos.

Ne bëmë gjithe rrugën deri në kufi më Laos,

But I had to spend almost all my money

por harxhova gati të gjitha parat e mia

to bribe the border guards in Laos.

për të korruptuar rojet në Laos.

Por edhe pasi kaluam kufirin,

But even after we got past the border,

my family was arrested and jailed for illegal border crossing.

familja ime u arrestua dhe u fut në burg

për kalim kufiri të paligjshëm.

After I paid the fine and bribe,

Pasi pagova gjobën dhe parat për korruptimin

my family was released in one month.

familja ime u leshua pas një muaji,

But soon after, my family was arrested and jailed again,

por pas pak kohesh u arrestua dhe burgos perseri

in the capital of Laos.

në kryeqytetin e Laos.

This was one of the lowest points in my life.

Kjo ishte një nga pikat më të ulëta në jetën time.

I did everything to get my family to freedom,

Bëra gjithçka për të liruar familjen,

and we came so close,

dhe ishim aq afër asaj pike,

but my family was thrown in jail,

por familja ime u hedh prap në burg

just a short distance from the South Korean embassy.

shume afer ambasadës se Korese se Jugut..

I went back and forth between the immigration office

Shkova posht e lart nga zyra e emigracionit

and the police station,

në komisariatin e policisë

desperately trying to get my family out.

duke u munduar më deshperim për të liruar familjen time

but I didn't have enough money to pay a bribe or fine anymore.

por nuk kisha para të mjaftushme

për të paguar gjoba ose korruptim.

I lost all hope.

Humba çdo shpres

Në ate moment, degjova zërin i një burri që më pyeti,

At that moment, I heard one man's voice ask me,

"What's wrong?"

"çfare ka ndodhur?"

I was so surprised that a total stranger cared enough to ask.

U çudita

që një i huaj u kujdes dhe më pyeti.

In my broken English, and with a dictionary,

Me anglishten e pakët, dhe me një fjalor

I explained the situation, and without hesitating,

i shpjegova situatën, dhe pa hezitim

the man went to the ATM,

zoteria shkoi në ATM

and he paid the rest of the money for my family,

dhe pagoi kusurin e parave për familjen time

and two other North Koreans to get out of jail.

dhe 2 koreano veriore te tjere për ti liruar nga burgu.

I thanked him with all my heart, and I asked him,

E falenderova me gjithe zemër, dhe e pyeta,

"Why are you helping me?"

"Përse po më ndihmon?"

"I'm not helping you," he said.

"Nuk po të ndihmoj ty" më tha.

"I'm helping the North Korean people."

"Po ndihmoj njerëzit nga Korea e Veriut".

I realized that this was a symbolic moment in my life.

Ky ishte moment simbolik për jetën time.

The kind stranger symbolized new hope for me and the North Korean people,

I panjohuri ndezi shpresa të reja brenda meje

dhe njerëzve të Koreas se Veriut atëherë kur i duhej më shume

when we needed it most.

And he showed me that the kindness of strangers

më tregoi qe xhentilesa e të panjohurve

and the support of the international community

dhe ndihma e komunitetit nderkombetar

jane vertet rrezet qe në koreaneve veriore na nevojiten.

are truly the rays of hope we North Korean people need.

Eventually, after our long journey,

Në fund, pas udhetimit te gjatë,

my family and I were reunited in South Korea.

unë dhe familja ime u bashkuam në Koren e jugut

But getting to freedom is only half the battle.

por liria ështe gjysma e luftës.

Many North Koreans are separated from their families,

Shumë koreano veriore jane ndare nga familja,

and when they arrive in a new country,

dhe kur arrinë në një shtet të ri

they start with little or no money.

fillojne me pak ose pa para.

So we can benefit from the international community

Kështu qe mund të perfitojme nga komuniteti nderkombtar

for education, English language training, job training, and more.

për arsim, kurse te gjuhes angleze,

kurse pune dhe te tjera.

Mundemi edhe të jemi lidhje

We can also act as a bridge

between the people inside North Korea and the outside world.

për njerëzit në Korean e Veriut

dhe botës se jashtme.

Because many of us stay in contact with family members still inside,

sepse disa nga ne jane në lidhje me

pjestarë të familjes akoma brenda në vend,

and we send information and money

në dergojme para dhe informacione

that is helping to change North Korea from inside.

qe ndihmone të ndryshojme Koren e Veriut nga brenda.

I've been so lucky, received so much help and inspiration in my life,

Kam qenë me fat qe m'u dha kaq shumë ndihmë

dhe frymezim në jetë,

so I want to help give aspiring North Koreans

kështu qe dua të ndihmoj t'u jap koreaneve veriore

a chance to prosper with international support.

një mundesi për t'u rritur

me suportin nderkombëtar.

I'm confident that you will see more and more North Koreans

Jam e sigurt qe ju do shikoni shumë e shumë

koreano veriore te suksesshem ne gjithe boten,

succeeding all over the world,

including the TED stage.

edhe në skenën e TED.

Thank you.

Ju faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)