My escape from North Korea | Hyeonseo Lee | TED

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Uyanga Gantulga Reviewer: Marla Munkh-Achit

When I was little, I thought my country was the best on the planet.

Би хүүхэд байхдаа өөрийн эх орныг дэлхийд хамгийн сайхан нь гэж боддог байлаа.

And I grew up singing a song called "Nothing To Envy."

Би ''Атаархах зүйл үгүй'' гэдэг дуу дуулж өссөн.

And I was very proud.

Би их л бахархдаг байлаа.

In school, we spent a lot of time studying the history of Kim Il-Sung,

Сургуульд байхдаа бид Ким Ил Сунгийн түүхийг сурахад их цаг зарцуулдаг байсан,

but we never learned much about the outside world,

гэхдээ гадаад ертөнцийн талаар огт сурч байгаагүй.

except that America, South Korea, Japan are the enemies.

Харин Америк, Өмнөд Солонгос, Японыг манай дайснууд гэдгийг мэддэг байлаа.

Although I often wondered about the outside world,

Гадаад ертөнцийн талаар боддог байсан ч,

I thought I would spend my entire life in North Korea,

бүхий л амьдралаа Хойд Солонгост өнгөрөөнө гэж боддог байсан.

until everything suddenly changed.

Гэнэт бүх зүйл өөрчлөгдсөн.

When I was seven years old, I saw my first public execution.

Би 7 настай байхдаа олны нүдэн дээр цаазаар авахыг хамгийн анх харсан.

But I thought my life in North Korea was normal.

Гэсэн ч Хойд Солонгосын амьдрал маань энгийн гэж бодсон хэвээр.

My family was not poor,

Манай гэр бүл ядуу байгаагүй,

and myself, I had never experienced hunger.

би хэзээ ч өлсөж үзээгүй байсан.

But one day, in 1995, my mom brought home a letter

Гэтэл 1995 оны нэг өдөр ээж маань хамт ажилладаг хүнийхээ эгчээс

from a coworker's sister.

нэгэн захиа авч ирсэн.

It read, "When you read this,

''Чи энийг унших үед,

our five family members will not exist in this world,

манай гэр бүлийн 5 гишүүн энэ хорвоод байхгүй байх болно.

because we haven't eaten for the past three weeks.

Бид өнгөрсөн гурван долоо хоног юу ч идээгүй.

We are lying on the floor together,

Бид шалан дээр хамтдаа хэвтэж байна.

and our bodies are so weak, we are waiting to die."

Бие үнэхээр сульдаж, үхлээ хүлээж байна.''

I was so shocked.

Би үнэхээр их цочирдсон.

This was the first time I heard that people in my country were suffering.

Улсын маань хүмүүс зовж байгааг анхны удаагаа сонссон нь энэ байлаа.

Soon after, when I was walking past a train station,

Удалгүй галт тэрэгний зогсоолын хажуугаар өнгөрөхдөө,

I saw something terrible that to this day I can't erase from my memory.

өнөөг хүртэл мартаж чадаагүй аймшигт дүр зургийг харсан.

A lifeless woman was lying on the ground,

Амьгүй бүсгүй газар хэвтэж,

while an emaciated child in her arms

түүний тэвэрт турж эцсэн хүүхэд

just stared helplessly at his mother's face.

ээжийнхээ царай руу өрөвдөлтэйгээр ширтэж байв.

But nobody helped them,

Хэн ч тэдэнд туслаагүй

because they were so focused on taking care of themselves and their families.

учир нь өөрсдийгөө болон гэр бүлээ аврахаар хичээж байсан.

A huge famine hit North Korea in the mid-1990s.

1990 оны дундуур маш хүнд өлсгөлөн Хойд Солонгост нүүрлэсэн.

Ultimately, more than a million North Koreans died during the famine,

Эцэст нь сая гаруй хүн өлсгөлөнгөөр нас барж,

and many only survived by eating grass, bugs and tree bark.

олон хүмүүс өвс, шавж болон модны холтос идэж амь гарсан.

Power outages also became more and more frequent,

Тог тасрах нь түгээмэл болж,

so everything around me was completely dark at night,

шөнөдөө эргэн тойрон хав харанхуй

except for the sea of lights in China,

зөвхөн Хятадын далайгаас гарах гэрэл

just across the river from my home.

голын цаанаас харагддаг байсан.

I always wondered why they had lights, but we didn't.

Яагаад тэд тогтой байхад бидэнд байхгүйг гайхдаг байлаа.

This is a satellite picture showing North Korea at night,

Энэ хиймэл дагуулаас авсан Хойд Солонгосын шөнийг зураг

compared to neighbors.

хөрш орнуудтай харьцуулсан нь.

This is the Amnok River,

Энэ бол Амнок гол.

which serves as a part of the border between North Korea and China.

Хойд Солонгос болон Хятадын хилийн нэг хэсэг.

As you can see, the river can be very narrow at certain points,

Харж байгаачлан гол зарим хэсгээрээ их нарийн байдаг бөгөөд,

allowing North Koreans to secretly cross.

Хойд Солонгосчууд нууцаар гатлах боломжтой байдаг.

But many die.

Гэвч олон хүн амиа алддаг.

Sometimes, I saw dead bodies floating down the river.

Заримдаа би цогцос гол даган урсаж байхыг хардаг байсан.

I can't reveal many details about how I left North Korea,

Би Хойд Солонгосыг хэрхэн орхисон талаараа дэлгэрэнгүй ярьж чадахгүй ч

but I only can say that during the ugly years of the famine,

гэхдээ хэлж чадах ганц зүйл маань өлсгөлөнгийн муухай жилүүдэд

I was sent to China to live with distant relatives.

би холын хамаатнуудтайгаа амьдрахаар Хятад руу явсан.

But I only thought that I would be separated from my family

Би гэхдээ гэр бүлээсээ түр хугацаанд

for a short time.

салж байна л гэж бодсон.

I could have never imagined

Буцаад хамтдаа амьдрах хүртэл

that it would take 14 years to live together.

14 жил болох юм гэж төсөөлөөгүй.

In China, it was hard living as a young girl without my family.

Хятад улсад, гэр бүлгүй жаахан охин амьдрахад хэцүү байсан.

I had no idea what life was going to be like

Хойд Солонгосын дүрвэгчийн амьдралын талаар

as a North Korean refugee.

огтхон ч төсөөлөл байгаагүй.

But I soon learned it's not only extremely difficult,

Удалгүй энэ нь зөвхөн хэцүү биш,

it's also very dangerous,

бас үнэхээр аюултай болохыг мэдсэн.

since North Korean refugees are considered in China as illegal migrants.

Учир нь Хойд Солонгосын дүрвэгчид Хятад улсад хууль бус цагаачид гэж тооцогддог.

So I was living in constant fear that my identity could be revealed,

Иймд хэн болох маань илчлэгдэх вий гэхээс үргэлж айдаг байв.

and I would be repatriated to a horrible fate,

Ингэвэл би эх орон руугаа аймшигт хувь заяатай буцаагдана,

back in North Korea.

буцаад л Хойд Солонгос руу.

One day, my worst nightmare came true,

Нэг өдөр миний аймшигт хар дарсан зүүд биеллээ олсон.

when I was caught by the Chinese police,

Хятад цагдаа нарт баригдчихсан.

and brought to the police station for interrogation.

Ингээд би цагдаагийн хэлтэст байцаагдахаар очсон.

Someone had accused me of being North Korean,

Хэн хэгэн намайг Хойд Солонгос хүн хэмээн хардаж,

so they tested my Chinese language abilities,

тиймээс тэд миний Хятад хэлийг шалган

and asked me tons of questions.

маш олон асуултууд асуусан.

I was so scared.

Би үнэхээр айсан байсан.

I thought my heart was going to explode.

Зүрх минь дэлбэрэх нь гэж бодсон.

If anything seemed unnatural, I could be imprisoned and repatriated.

Хэрэв аль нэг зүйл буруу байвал, би шоронд сууж, нутаг буцаагдана.

I thought my life was over.

Амьдрал минь дууслаа гэж бодсон.

But I managed to control all the emotions inside me,

Гэхдээ сэтгэл хөдлөлөө барьж,

and answer the questions.

бүх асуултанд хариулсан.

After they finished questioning me,

Намайг байцааж дууссаны дараа,

one official said to another,

нэг түшмэл нөгөөдөө,

"This was a false report. She's not North Korean."

''Энэ чинь худлаа мэдээлэл байна. Хойд Солонгос хүн биш байна'' гэсэн.

And they let me go. It was a miracle.

Тэгээд л тэд намайг тавьж явуулсан. Гайхамшиг.

Some North Koreans in China seek asylum in foreign embassies.

Хятадад байдаг зарим Хойд Солонгосчууд гадаад элчингээс орогнол хүсдэг.

But many can be caught by the Chinese police,

Гэхдээ ихэнхи нь Хятад цагдаад баригдан

and repatriated.

буцаагдах аюултай.

These girls were so lucky.

Энэ охид үнэхээр азтай.

Even though they were caught,

Баригдсан ч гэсэн,

they were eventually released, after heavy international pressure.

эцэст нь олон улсаас тавьсан шаардлагаар суллагдсан.

These North Koreans were not so lucky.

Эдгээр Хойд Солонгосчуудад аз таараагүй.

Every year, countless North Koreans are caught in China

Жил бүр тоо томшгүй Хойд Солонгосчууд Хятадад баригдаж

and repatriated to North Korea,

Хойд Солонгос руу буцаагддаг.

where they can be tortured, imprisoned, or publicly executed.

Тэнд тамлагдаж, хоригдож, нийтийн нүдэн дээр цаазлагддаг.

Even though I was really fortunate to get out,

Би зугтаж гарсан хувьтай ч,

many other North Koreans have not been so lucky.

олон Хойд Солонгосчуудад тийм аз тохиогоогүй.

It's tragic that North Koreans have to hide their identities

Хойд Солонгосчууд хэн гэдгээ нууж амьд үлдэхийн төлөө тэмцдэг нь

and struggle so hard just to survive.

үнэхээр эмгэнэлтэй.

Even after learning a new language and getting a job,

Шинэ хэл сураад ажил олсон ч гэсэн,

their whole world can be turned upside down in an instant.

хорвоо ертөнц хормын дотор л орвонгоороо эргэж болно.

That's why, after 10 years of hiding my identity,

Тиймээс ч 10 жил хэн гэдгээ нуусны дараа

I decided to risk going to South Korea.

би Өмнөд Солонгос руу явах эрсдэлтэй шийдвэр гаргасан.

And I started a new life yet again.

Мөн би дахин шинэ амьдрал эхлүүлсэн.

Settling down in South Korea

Өмнөд Солонгост суурьших

was a lot more challenging than I had expected.

миний төсөөлснөөс ч хэцүү байсан.

English was so important in South Korea,

Өмнөд Солонгост Англи хэл үнэхээр чухал байсан учир

so I had to start learning my third language.

би 3 дахь хэлээ сурч эхэлсэн.

Also, I realized there was a wide gap between North and South.

Мөн Хойд болон Өмнөдийн ялгаа маш их байсныг ойлгосон.

We are all Korean, but inside,

Бид бүгд Солонгосчууд байсан ч дотроо бол

we have become very different, due to 67 years of division.

67 жилийн хуваагдмал байснаас маш өөр болсон байсан.

I even went through an identity crisis.

Би өөрийгөө таних хямралд хүртэл орсон.

Am I South Korean or North Korean?

Би Өмнөд Солонгос уу эсвэл Хойд Солонгос уу?

Where am I from? Who am I?

Би хаанаас ирсэн юм бэ? Хэн юм бэ?

Suddenly, there was no country I could proudly call my own.

Гэнэт л миний эх орон гэж бахархах зүйл байхгүй болчихсон.

Even though adjusting to life in South Korea was not easy,

Өмнөд Солонгосын амьдралд дасах амар байгаагүй ч

I made a plan -- I started studying for the university entrance exam.

би төлөвлөгөө гаргаж, их сургуулийн элсэлтийн шалгалтанд бэлдэж эхэлсэн.

Just as I was starting to get used to my new life,

Шинэ амьдралдаа дөнгөж дасаж байхдаа

I received a shocking phone call.

цочирдмоор дуудлага хүлээн авсан.

The North Korean authorities intercepted some money

Хойд Солонгосын эрх мэдэлтнүүд миний гэр бүлдээ явуулсан

that I sent to my family,

мөнгийг маань хурааж,

and, as a punishment, my family was going to be forcibly removed

шийтгэлд нь манай гэр бүлийг

to a desolate location in the countryside.

цөллөгт явуулах болсон.

They had to get out quickly.

Тэд яаралтай зугтах хэрэгтэй болсон.

So I started planning how to help them escape.

Ингээд би тэднийг зугтаалгахаар төлөвлөж эхэлсэн.

North Koreans have to travel incredible distances

Хойд Солонгосчууд эрх чөлөөнд хүрэхийн тулд

on the path to freedom.

итгэмээргүй хол зам туулдаг.

It's almost impossible to cross the border

Хойд болон Өмнөд Солонгосын хил давах нь

between North Korea and South Korea.

бараг л бүтэшгүй зүйл.

So, ironically, I took a flight back to China

Ингээд би Хятад руу буцаж нисээд

and headed toward the North Korean border.

Хойд Солонгосын хил рүү зүглэсэн.

Since my family couldn't speak Chinese,

Гэрийнхэн маань Хятадаар ярьж чадахгүй учраас

I had to guide them somehow through more than 2,000 miles

3200км газар Хятад болон, зүүн өмнөд Ази руу

in China, and then into Southeast Asia.

би өөрөө газарчлах хэрэгтэй болсон.

The journey by bus took one week,

Автобусаар 7 хоног явж,

and we were almost caught several times.

хэд хэдэн удаа баригдах шахсан.

One time, our bus was stopped and boarded by a Chinese police officer.

Нэг удаа автобусыг Хятад цагдаа зогсоож шалгасан.

He took everyone's I.D. cards,

Тэр хүн бүрийн үнэмлэхийг аваад

and he started asking them questions.

асуулт асууж эхэлсэн.

Since my family couldn't understand Chinese,

Гэрийнхэн маань Хятад хэл ойлгохгүй учир,

I thought my family was going to be arrested.

баригдах нь дээ гэж бодсон.

As the Chinese officer approached my family,

Хятад цагдаа гэрийнхэн рүү дөхөж ирэх үед

I impulsively stood up, and I told him

би гэнэт босч зогсоод

that these are deaf and dumb people that I was chaperoning.

эдгээр хүмүүс миний харгалзаж буй дүлий бас тэнэг хүмүүс гэж хэлсэн.

He looked at me suspiciously,

Тэр надруу сэжигтэй харсан ч

but luckily, he believed me.

азаар надад итгэсэн.

We made it all the way to the border of Laos.

Бид Лаос улсын хил хүртэл явж чадсан.

But I had to spend almost all my money

Гэхдээ би бараг бүх мөнгөө Лаосын хил хамгаалагчдад

to bribe the border guards in Laos.

хахууль болгож өгсөн.

But even after we got past the border,

Хил давж чадсан ч гэсэн,

my family was arrested and jailed for illegal border crossing.

гэрийнхэн маань баривчлагдаж, хууль бусаар хил давсан хэргээр шоронд орсон.

After I paid the fine and bribe,

Бүх төлбөр болон хахуулийг төлсний дараа,

my family was released in one month.

гэр бүлийнхэн маань нэг сарын дараа суллагдсан.

But soon after, my family was arrested and jailed again,

Гэсэн ч удалгүй Лаосын нийслэлд

in the capital of Laos.

дахин баривчлагдсан.

This was one of the lowest points in my life.

Энэ миний амьдралын хамгийн хэцүү үеийн нэг байсан.

I did everything to get my family to freedom,

Гэр бүлээ эрх чөлөөнд хүргэхийн тулд би бүхнийг хийсэн ч,

and we came so close,

ийм ойрхон ирээд

but my family was thrown in jail,

Өмнөд Солонгосын элчинтэй тун ойрхон газар

just a short distance from the South Korean embassy.

тэд маань шоронд орсон.

I went back and forth between the immigration office

Цагаачдын оффис болон цагдаагийн газрын хооронд

and the police station,

эргэж буцан их явсан.

desperately trying to get my family out.

Гэр бүлээ суллуулахын тулд цөхрөлгүй хичээсэн.

but I didn't have enough money to pay a bribe or fine anymore.

Гэвч надад торгууль эсвэл хахууль төлөх хангалттай мөнгө байгаагүй.

I lost all hope.

Би хамаг найдвараа алдсан.

At that moment, I heard one man's voice ask me,

Тэр үед нэг залуу надаас

"What's wrong?"

''Юу болоов?'' гэж асуусан.

I was so surprised that a total stranger cared enough to ask.

Огт танихгүй хүн асуух сэтгэлтэй байгаад их гайхсан.

In my broken English, and with a dictionary,

Муухан Англи хэлээрээ толь бичиг ашиглан,

I explained the situation, and without hesitating,

нөхцөл байдыг тайлбарлахад, огтхон ч эргэлзэлгүйгээр

the man went to the ATM,

тэр АТМ руу явж

and he paid the rest of the money for my family,

хэрэгтэй бүх мөнгийг төлөөд гэр бүлийнхнийг маань болон

and two other North Koreans to get out of jail.

өөр 2 Хойд Солонгосчуудыг шоронгоос гаргасан.

I thanked him with all my heart, and I asked him,

Бүхий л сэтгэлээрээ би түүнд талархсанаа илэрхийлж,

"Why are you helping me?"

''Та яагаад надад тусалж байгаа юм бэ'' гэхэд

"I'm not helping you," he said.

''Би чамд туслаагүй ээ''

"I'm helping the North Korean people."

''Би Хойд Солонгосын хүмүүст тусалж байна'' гэсэн.

I realized that this was a symbolic moment in my life.

Энэ миний амьдралд их бэлэгдэлтэй мөч гэдгийг ойлгосон.

The kind stranger symbolized new hope for me and the North Korean people,

Сайхан сэтгэлт танихгүй хүн найдварыг надад мөн Хойд Солонгосчуудад бэлэгдсэн.

when we needed it most.

Бидэнд хамгийн хэрэгтэй мөчид.

And he showed me that the kindness of strangers

Мөн тэр хүний энэрэнгүй сэтгэл

and the support of the international community

болон ОУ-ын нийгэмлэгүүдийн дэмжлэг

are truly the rays of hope we North Korean people need.

Хойд Солонгосчуудад хэрэгтэй итгэлийн дөл гэдгийг харуулсан.

Eventually, after our long journey,

Урт аяллын эцэст

my family and I were reunited in South Korea.

гэр бүлтэйгээ би Өмнөд Солонгост дахин уулзсан.

But getting to freedom is only half the battle.

Гэвч эрх чөлөөнд хүрэх нь зөвхөн тулааны тал нь.

Many North Koreans are separated from their families,

Олон Хойд Солонгосчууд гэр бүлээсээ тусгаарлагдаад

and when they arrive in a new country,

шинэ улсад ирэхдээ,

they start with little or no money.

бага эсвэл ямар ч мөнгөгүй эхэлдэг.

So we can benefit from the international community

Тиймээс бидэнд ОУ-ын нийгэмлэгээс боловсрол, Англи хэлний хичээл,

for education, English language training, job training, and more.

ажлын дадлага болон өөр тусламжууд авах нь нэмэртэй.

We can also act as a bridge

Мөн бид Хойд Солонгос дахь хүмүүс ба

between the people inside North Korea and the outside world.

гадаад ертөнцийн хооронд гүүр болж болно.

Because many of us stay in contact with family members still inside,

Учир нь олон хүмүүс тэндэх гэр бүлтэйгээ холбоотой байж,

and we send information and money

мэдээлэл болон мөнгө явуулж

that is helping to change North Korea from inside.

Хойд Солонгосыг дотроосоо өөрчлөгдөхөд нь нэмэр болдог.

I've been so lucky, received so much help and inspiration in my life,

Би үнэхээр азтай байж, маш их туслалцаа, урам зориг авсан учир

so I want to help give aspiring North Koreans

хүсэл эрмэлзэлтэй Хойд Солонгосчуудад

a chance to prosper with international support.

олон улсын тусламжтайгаар дэвжих боломж олгоход тусламаар байна.

I'm confident that you will see more and more North Koreans

Та нар илүү олон Хойд Солонгосчуудыг

дэлхий дахинд болон TED тайзан дээр амжилттай байхыг

succeeding all over the world,

including the TED stage.

харна гэдэгт итгэлтэй байна.

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга Ташилт)