My escape from North Korea | Hyeonseo Lee | TED

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Varduhi Apoyan Reviewer: Kristine Sargsyan

Երբ ես փոքր էի,

When I was little, I thought my country was the best on the planet.

կարծում էի, որ իմ երկիրը ամենալավ երկիրն է աշխարհում:

And I grew up singing a song called "Nothing To Envy."

Ես մեծացել եմ՝ երգելով «Նախանձելու բան չկա» երգը:

Ես շատ հպարտ էի դրանով:

And I was very proud.

In school, we spent a lot of time studying the history of Kim Il-Sung,

Դպրոցում մենք բավականին ժամանակ էինք ծախսում

Կիմ Il Սունգի պատմությունը սերտելու վրա:,

but we never learned much about the outside world,

բայց երբրէ շատ բան չենք իմացել դրսի աշխարհի մասին,

բացի նրանից, որ Ամերիկան, Հարավային Կորեան, Ճապոնիան թշնամիներ են:

except that America, South Korea, Japan are the enemies.

Չնայած՝ ինձ միշտ հետաքրքրել է դրսի աշխարհը,

Although I often wondered about the outside world,

ես կարծում էի, որ ամբողջ կյանքս կանցկացնեմ Հյուսիսային Կորեայում,

I thought I would spend my entire life in North Korea,

until everything suddenly changed.

մինչև որ ամեն ինչ հանկարծակի փոխվեց:

When I was seven years old, I saw my first public execution.

Յոթ տարեկանում առաջին անգամ տեսա հանրային կախաղան բարձրացնելը,

But I thought my life in North Korea was normal.

բայց կարծում էի, որ իմ կյանքը Հյուսիսային Կորեայում նորմալ էր:

Իմ ընտանիքն աղքատ չէր,

My family was not poor,

and myself, I had never experienced hunger.

և ես երբևէ սով չէի զգացել:

But one day, in 1995, my mom brought home a letter

Սակայն մի օր՝ 1995-ին, մայրս տուն բերեց մի նամակ

from a coworker's sister.

իր համաաշխատակցուհու քրոջից:

It read, "When you read this,

Նամակում գրված էր. «Երբ սա կարդաք, մեր ընտանիքի 5 անդամները

our five family members will not exist in this world,

այլևս ողջ չեն լինի,

քանի որ մենք հաց չենք կերել վերջին 2 շաբաթների ընացքում:

because we haven't eaten for the past three weeks.

We are lying on the floor together,

Մենք միասին պառկած ենք հատակին,

and our bodies are so weak, we are waiting to die."

և մեր օրգանիզմներն այնքան թույլ են, որ մենք պատրաստ ենք մահանալ»։

I was so shocked.

Ես ապշած էի:

This was the first time I heard that people in my country were suffering.

Սա առաջին անգամն էր, որ լսում էի,

թե իմ երկրում մարդիկ տառապում են:

Շուտով, երբ անցնում էի գնացքի կայարանի մոտով,

Soon after, when I was walking past a train station,

I saw something terrible that to this day I can't erase from my memory.

ես մի ահավոր տեսարանի ականատես եղա,

որը չեմ կարողանում ջնջել հիշողությունիցս:

A lifeless woman was lying on the ground,

Մի կին անկենդան պառկած էր գետնին՝

while an emaciated child in her arms

մինչ իր գրկի հյուծված երեխան

just stared helplessly at his mother's face.

անօգնական հայածքով նայում էր իր մոր դեմքին:

But nobody helped them,

Բայց ոչ մեկը չէր օգնում նրանց, որովհետև զբաղված էին իրենց

because they were so focused on taking care of themselves and their families.

և իրենց ընտանիքի հոգսերը հոգալով:

A huge famine hit North Korea in the mid-1990s.

1990-ականներին Հյուսիսային Կորեայում սով սկսվեց:

Ultimately, more than a million North Koreans died during the famine,

Վերջին հաշվով, մեկ միլիոնից ավելի Հյուսիսային կորեացիներ

մահացան սովից, և շատերն էլ ողջ մնացին

and many only survived by eating grass, bugs and tree bark.

խոտ, միջատներ և ծառի արմատներ ուտելու շնորհիվ:

Power outages also became more and more frequent,

Էլեկտրաէներգիայի անջատումներն ավելի ու ավելի հաճախակի դարձան,

so everything around me was completely dark at night,

և գիշերները ամեն ինչ բացարձակ մթության մեջ էր,

except for the sea of lights in China,

բացի Չինաստանի լույսերի ծովը,

just across the river from my home.

որ ձգվում էր գետի երկայնքով և երևում էր մեր տնից:

I always wondered why they had lights, but we didn't.

Ինձ միշտ հետաքրքրել է, թե ինչու նրանք լույս ունեն, իսկ մենք՝ ոչ:

Արբանյակից արված լուսանկարում պատկերված է գիշերային Հյուսիսային Կորեան՝

This is a satellite picture showing North Korea at night,

compared to neighbors.

իր հարևանների հետ համեմատությամբ:

This is the Amnok River,

Սա Ամրոք գետն է,

which serves as a part of the border between North Korea and China.

որը հանդիսանում է Չինաստանի և

Հյուսային Կորեայի սահմանի մի մասը:

As you can see, the river can be very narrow at certain points,

Ինչպես երևում է, գետը տեղ-տեղ շատ ծանծան է,

ինչն էլ թույլ է տալիս Հյուսիսային կորեացիներին գաղտնի անցնել գետը:

allowing North Koreans to secretly cross.

But many die.

Բայց շատերն են մահանում:

Sometimes, I saw dead bodies floating down the river.

Երբեմն տեսնում էի, թե ինչպես է գետը դիակներ բերում:

I can't reveal many details about how I left North Korea,

Չեմ կարող շատ մանրամասներ բացահայտել այն մասին, թե ես ինչպես եմ լքել Հյուսիսային Կորեան,

but I only can say that during the ugly years of the famine,

սակայն կարող եմ ասել, որ սովի դժվարագույն տարիներին

I was sent to China to live with distant relatives.

ինձ ուղարկել էին Չինաստան՝ իմ հեռավոր ազգականների տուն:

But I only thought that I would be separated from my family

Ես կարծում էի, որ

ընդամենը քիչ ժամանակով եմ բաժանվում իմ ընտանիքից:

for a short time.

I could have never imagined

Երբեք չէի կարող պատկերացնել, որ

that it would take 14 years to live together.

14 տարի կպահանջվի, որպեսզի մենք կրկին միասին ապրենք:

Ինձ նման երիտասարդ աղջկա համար շատ դժվար էր ապրել Չինաստանում առանց ընտանիքի:

In China, it was hard living as a young girl without my family.

I had no idea what life was going to be like

Պատկերացում չունեի, թե ինչպիսին պետք է լինի

as a North Korean refugee.

կյանքը որպես Հյուսիսսային կորեացի փախստական,

But I soon learned it's not only extremely difficult,

բայց շուտով ես հասկացա, որ դա ոչ միայն չափազանց դժվար է,

it's also very dangerous,

այլև շատ վտանգավոր է,

since North Korean refugees are considered in China as illegal migrants.

քանի որ Չինաստանում Հյուսիսային կորեացի փախստականները

համարվում են էմիգրանտներ:

So I was living in constant fear that my identity could be revealed,

Այսպես, ես ապրում էի անընդհատ վախի մթնոլորտում,

որ իմ ինքնությունը կարող էր բացահայտվել,

and I would be repatriated to a horrible fate,

և ինձ կհայրենադարձնեին անտանելի ճակատագրին՝

back in North Korea.

Հյուսիսային Կորեայում:

One day, my worst nightmare came true,

ՄԻ օր իմ ամենավատ մղձավանջը կատարվեց,

when I was caught by the Chinese police,

երբ ինձ բռնեց չինական ոստիկանությունը

and brought to the police station for interrogation.

և տարավ ոստիկանատուն հարցաքննման:

Someone had accused me of being North Korean,

Ինչ-որ մեկը մեղադրել էր ինձ Հյուսիսային Կորեայից լինելու մեջ,

so they tested my Chinese language abilities,

և ոստիկանությունը ստուգեց չինարենի իմ գիտելիքներն

and asked me tons of questions.

ու ինձ անթիվ հարցեր տվեցին:

I was so scared.

Ես այնքան վախեցած էի,

I thought my heart was going to explode.

որ թվում էր՝ սիրտս հիմա կպայթի:

If anything seemed unnatural, I could be imprisoned and repatriated.

Եթե որևէ բան անբնական թվար, ինձ կարող էին բանտարկել

և հայրենադարձնեին:

I thought my life was over.

Կարծում էի, որ կյանքս ավարտված է,

But I managed to control all the emotions inside me,

բայց կարողացա կառավարել էմոցիաներս

and answer the questions.

և պատասխանեց հարցերին:

Երբ նրանք վերջացրին հարցաքննել ինձ,

After they finished questioning me,

one official said to another,

մի ոստիկանն ասաց մյուսին, -

"This was a false report. She's not North Korean."

«Սխալ զեկույց էր:

Նա հյուսիսկորեացի չէ»:

And they let me go. It was a miracle.

Եվ նրանք ինձ բաց թողեցին: Հրաշք էր:

Some North Koreans in China seek asylum in foreign embassies.

Որոշ հյուսիսկորեացիներ ապաստարան են փնտրում

օտարերկրյա դեսպանատներում,

But many can be caught by the Chinese police,

բայց շատերին կարող է բռնել չինական ոստիկանությունը

and repatriated.

և հայրենադարձնել:

These girls were so lucky.

Այս աղջիկների բախտը բերել է:

Even though they were caught,

Չնայաչ նրանց բռնել էին,

they were eventually released, after heavy international pressure.

նրանց ի վերջո ազատ էին արձակել

միջազգային ճնշման տակ:

Այս հյուսիսկորեացիների բախտը չի բերել:

These North Koreans were not so lucky.

Every year, countless North Koreans are caught in China

Ամեն տարի անթիվ հյուսիսկորեացիներ են բռնվում Չինաստանում

and repatriated to North Korea,

և հայրենադարձվում են Հյուսիսային Կորեա,

where they can be tortured, imprisoned, or publicly executed.

որտեղ նրանց կարող են տանջանքների ենթարկել, բանտարկել,

կամ հանրության աչքի առջև կախաղան բարձրացնել:

Even though I was really fortunate to get out,

Չնայած նույնիսկ հաջողություն ունեցա դուրս գալ,

many other North Koreans have not been so lucky.

շատ այլ հյուսիսկորեացիների բախտն այդպես էլ չի բերել:

It's tragic that North Koreans have to hide their identities

Ցավալի է, որ հյուսիսկորեացիները ստիպված են թաքցնել իրենց ինքնությունը

and struggle so hard just to survive.

և այդքան դժվար պայքար մղել ողջ մնալու համար:

Even after learning a new language and getting a job,

Նույնիսկ նոր լեզու սովորելուց և աշխատանք ստանալուց հետո,

their whole world can be turned upside down in an instant.

իրենց ամբողջ աշխարհը կարող է մեկ վայրկյանում գլխիվայր շրջվել:

That's why, after 10 years of hiding my identity,

Ահա թե ինչու 10 տարի շարունակ իմ ինքնությունը թաքցնելուց հետո,

ես որոշեցի ռիսկի դիմել և գնալ Հյուսիսային Կորեա,

I decided to risk going to South Korea.

And I started a new life yet again.

և նոր կյանք սկսեցի նորից:

Settling down in South Korea

Հարավային Կորեայում հիմնվելը ավելի

was a lot more challenging than I had expected.

դժվար էր, քան ես պատկերացնում էի:

English was so important in South Korea,

Անգլերենը շատ կարևոր էր Հարավային Կորեայում,

so I had to start learning my third language.

այսպիսով ես սկսեցի սովոր իմ երրորդ լեզուն:

Also, I realized there was a wide gap between North and South.

Ես նաև գիտակցում էի, որ մեծ

տարբերություն կա Հյուսիսի ու Հարավի միջ:

We are all Korean, but inside,

Մենք բոլորս կորեացիներ ենք, բայց ներքուստ

we have become very different, due to 67 years of division.

մենք շատ տարբերվում ենք

67 տարվա բաժանման հետևանքով:

Ես նույնիսկ անցել եմ ինքնության բացահայտման ճգնաժամի միջով:

I even went through an identity crisis.

Am I South Korean or North Korean?

Ես հարավկորեացի՞ եմ, թե՞ հյուսիսկորեացի:

Where am I from? Who am I?

Ես որտեղի՞ց եմ սերում, ո՞վ եմ ես:

Suddenly, there was no country I could proudly call my own.

Հանկարծ հասկացա, որ չկա մի երկիր, որ

կարող եմ իմ սեփական երկիր կոչել:

Even though adjusting to life in South Korea was not easy,

Չնայած նույնիսկ հեշտ չէր հարմարվել Հարավային Կորեայի կյանքին,

I made a plan -- I started studying for the university entrance exam.

ես պլան կազմեցի:

Սկսեցի պարապել բուհի ընդունելության քննության համար:

Just as I was starting to get used to my new life,

Երբ սկսել էի հարմարվել իմ նոր կյանքին,

I received a shocking phone call.

սարսափելի հեռախոսազանգ ստացա:

The North Korean authorities intercepted some money

Հյուսիսկորեական իշխանությունները

բացահայտել էին, որ ես գումար եմ ուղարկում իմ ընտանիքին,

that I sent to my family,

և որպես պատիժ, իմ ընտանիքին

and, as a punishment, my family was going to be forcibly removed

բռնի տեղափոխելու էին

գյուղական մի անմարդաբնակ վայր:

to a desolate location in the countryside.

They had to get out quickly.

Նրանք պետք է շուտափույթ դուրս գային երկրից,

So I started planning how to help them escape.

և ես սկսեցի պլանավորել, թե ինչպես օգնեմ նրանց փախչել:

North Koreans have to travel incredible distances

Հյուսիսկորեացիները ստիպված են անհավանական երկար ճանապարհ անցնել՝

on the path to freedom.

ազատություն ստանալու ճանապարհին:

It's almost impossible to cross the border

Գրեթե անհնար է Հյուսիսային և Հարավային Կորեաների միջև

between North Korea and South Korea.

սահմանը հատել,

So, ironically, I took a flight back to China

և այսպես, ճակատագրի հեգնանքով, ես հետ թռա դեպի Չինաստան

and headed toward the North Korean border.

և ուղղվեցի դեպի Հյուսիսային Կորեայի սահման:

Քանի որ ընտանիքիս անդամները չինարեն չէին խոսում,

Since my family couldn't speak Chinese,

I had to guide them somehow through more than 2,000 miles

ստիպված էի առաջնորդել նրանց,

որևէ կերպ Չինաստանով պետք է տանեի նրանց 2000 մղոնից ավելի

in China, and then into Southeast Asia.

և հետո դեպի Հարավարևելյան Ասիա:

Ճանապարհորդությունն ավտոբուսով տևեց մեկ շաբաթ,

The journey by bus took one week,

and we were almost caught several times.

և մեզ մի քանի անգամ գրեթե բռնեցին:

One time, our bus was stopped and boarded by a Chinese police officer.

Մի անգամ մեր ավտոբուսը կանգնեցրեց

և ավտոբուս բարձրացավ չինացի ոստիկանը:

He took everyone's I.D. cards,

Նա վերցրեց բոլորի նույնականացման քարտերը

and he started asking them questions.

և սկսեց նրանց հարցեր տալ:

Since my family couldn't understand Chinese,

Քանի որ ընտանիքիս անդամները չինարեն չէին հասկանում,

մտածեցի, որ կբռնեն իմ ընտանիքի անդմաներին:

I thought my family was going to be arrested.

Երբ չինացի ոստիկանը մոտեցավ ընտանիքիս անդամներին,

As the Chinese officer approached my family,

I impulsively stood up, and I told him

Ես միանգամից կանգնեցի և ասեցի նրան, որ

that these are deaf and dumb people that I was chaperoning.

այս մարդիկ խուլ ու համր են,

որ ես ուղեկցում եմ նրանց:

He looked at me suspiciously,

Նա կասկածելի նայեց ինձ,

but luckily, he believed me.

բայց բարեբախտաբար հավատաց ինձ:

We made it all the way to the border of Laos.

Մենք այդեպս ձևացրինք մինչև Լաոսի սահման,

But I had to spend almost all my money

բայց ես ստիպված էի ծախսել իմ ամբողջ գումարը

to bribe the border guards in Laos.

Լաոսում սահմանապահներին կաշառելու համար:

Բայց նույնիսկ կերբ մենք անցանք սահմանը,

But even after we got past the border,

my family was arrested and jailed for illegal border crossing.

իմ ընտանիքի անդամներին բռնեցին և բանտարկեցին

ապօրինի սահմանն անցնելու համար:

After I paid the fine and bribe,

Կաշառքն ու տուգանքները մուծելուց հետո

my family was released in one month.

իմ ընտանիքին բաց թողեցին մեկ շաբաթվա ընթացքում,

But soon after, my family was arrested and jailed again,

բայց շուտով իմ ընտանիքի անդամներին կրկին բռնեցին և բանտարկեցին

in the capital of Laos.

Լաոսի մայրաքաղաքում:

This was one of the lowest points in my life.

Սա իմ կըանքի վատագույն պահերից մեկն էր:

I did everything to get my family to freedom,

Ես ամեն ինչ արեցի իմ ընտանիքի ազատության համար,

and we came so close,

և մենք այնքան մոտ էինք դրան,

but my family was thrown in jail,

սակայն իմ ընտանիքին բանտ նետեցին

just a short distance from the South Korean embassy.

հարավկորեական դեսպանատնից փոքր ինչ հեռու:

I went back and forth between the immigration office

Ես մեկ գնում էի ներգաղթի գրասենյակ,

and the police station,

հետո ոստիկանություն՝

desperately trying to get my family out.

հուսահատված փորձելով դուրս բերել ընտանիքիս անդամներին,

but I didn't have enough money to pay a bribe or fine anymore.

սակայն ես բավականին գումար չունեի,

որպեսզի կրկին կաշառք տայի կամ տուգանքներ վճարեի:

I lost all hope.

Ես հույսս ամբողջովին կորցրել էի:

Այդ պահին լսեցի մի մարդու ձայն, ով հարցնում էր ինձ,-

At that moment, I heard one man's voice ask me,

"What's wrong?"

«Ի՞նչ է պատահել»:

I was so surprised that a total stranger cared enough to ask.

Ես զարմացել էի, որ միանգամայն անծանոթ

իրեն նեղություն էր պատճառել հարցնել:

In my broken English, and with a dictionary,

Առանց բառարանի և իմ թերի անգլերենով

I explained the situation, and without hesitating,

ես բացատրեցի իրավիճակը, և առանց վարանելու,

the man went to the ATM,

անծանոթը գնաց դեպի վճարման մեքենան

and he paid the rest of the money for my family,

և վճարեց գումարի մյուս մասը, որպեսզի իմ ընտանիքի անդամներին և

and two other North Koreans to get out of jail.

երկու այլ հյուսիսկորեացիներին ազատեն բանտից:

I thanked him with all my heart, and I asked him,

Ես ամբողջ սրտով շնորհակալություն հայտնեցի նրան և հարցրեցի,-

"Why are you helping me?"

«Ինչո՞ւ եք օգնում ինձ»:

"I'm not helping you," he said.

«Ես Ձեզ չեմ օգնում,-ասաց նա

"I'm helping the North Korean people."

"Ես օգնում եմ հյուսիսկորեացի մարդկանց»:

I realized that this was a symbolic moment in my life.

Ես հասկացա, որ դա իմ կյանքում խորհրդանշական պահ էր:

The kind stranger symbolized new hope for me and the North Korean people,

Այդ անծանոթը խորհրդանշում էր նոր հույս ինձ և

հյուսիսկորեացի մարդկանց համար, երբ մենք այդքան ունեինք դրա կարիքը,

when we needed it most.

And he showed me that the kindness of strangers

նա նաև ցուցաբերեց անծանոթներին և միջազգային հանրությանը

and the support of the international community

բնորոշ բարությունն ու աջակցությունը,

ինչպես նաև հույսի շողերը, որի կարիքը մենք՝ հյուսիսկորեացիներս ունենք:

are truly the rays of hope we North Korean people need.

Eventually, after our long journey,

Ի վերջո, մեր երկարատև ճանապարհորդությունից հետո

my family and I were reunited in South Korea.

ես միացա ընտանիքիս անդամների հետ Հարավային Կորեայում,

But getting to freedom is only half the battle.

բայց ազատություն ստանալը ճակատամարտի ընդամենը մի մասն է:

Many North Koreans are separated from their families,

Շատ հյուսիսկորեացիներ բաժանված են իրենց ընտանիքներից և

and when they arrive in a new country,

երբ նրանք ժամանում են նոր երկիր,

they start with little or no money.

նրանք նոր կյանք են սկսում շատ քիչ փողով, կամ ընդհանրապես փող չունենալով:

So we can benefit from the international community

Այսպիսով, միջազգային հանրությունից մենք կարող ենք օգուտ քաղել

for education, English language training, job training, and more.

կրթության, անգլերենի ուսուցման,

աշխատանքի ուսուցման և այլնի հարցերում:

Մենք կարող ենք նաև կամուրջ լինել

We can also act as a bridge

between the people inside North Korea and the outside world.

Հյուսիսային Կորեայում գտնվող մարդկանց

և դրսի աշխարհի միջև,

Because many of us stay in contact with family members still inside,

քանի որ մեզանից շատերը կապ են պաշտպանում

իրենց ընտանիքի անդամների հետ, ովքեր դեռ ներոսում են,

and we send information and money

և մենք տեղեկատվություն և գումար ենք ուղարկում,

that is helping to change North Korea from inside.

որն էլ իր հերթին օգնում է, ոպեսզի Հյուսիսային Կորեան ներսից փոխվի:

I've been so lucky, received so much help and inspiration in my life,

Իմ բախտը շատ է վերել, ինձ շատ են օգնել և

ոգեշնչել են իմ կյանքում,

so I want to help give aspiring North Koreans

դրա համար էլ ես ուզում եմ օգնել հյուսիսկորեացիներին ձգտելու

a chance to prosper with international support.

ունենալ հնարավորություն բարգավաճել

միջազգային հանրության հետ մեկտեղ:

I'm confident that you will see more and more North Koreans

Վստահ եմ, որ դուք ավելի ու ավելի շատ

հյուսիսկորեացիների կտեսնեք, ովքեր հաջողության են հասել աշխարհում՝

succeeding all over the world,

including the TED stage.

ներառյալ TED-ի բեմը:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

Ծափահարություններ: