The transformative power of classical music | Benjamin Zander | TED

Vertaald door: Ben Slegte Nagekeken door: Jonathan Huyghe

Probably a lot of you know the story of the two salesmen

Jullie kennen wellicht het verhaal van twee verkopers

who went down to Africa in the 1900s.

die naar Afrika gingen in de jaren 1900.

They were sent down to find if there was any opportunity

Ze onderzochten of het mogelijk was

schoenen te verkopen.

for selling shoes,

and they wrote telegrams back to Manchester.

Ze stuurden telegrammen terug naar Manchester.

And one of them wrote,

De ene schreef: "Situatie hopeloos. Stop.

"Situation hopeless. Stop. They don't wear shoes."

Ze dragen geen schoenen."

And the other one wrote,

De andere schreef: "Prachtige kans.

"Glorious opportunity. They don't have any shoes yet."

Ze hebben nog geen schoenen."

(Laughter)

(Gelach)

Now, there's a similar situation in the classical music world,

De situatie is vergelijkbaar in de wereld van de klassieke muziek:

because there are some people who think that classical music is dying.

er zijn mensen die denken

dat klassieke muziek aan het uitsterven is.

And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.

En anderen denken: je hebt nog niet de helft gezien.

And rather than go into statistics and trends,

Liever dan op statistieken en trends in te gaan

and tell you about all the orchestras that are closing,

en te vertellen over orkesten die ermee stoppen,

and the record companies that are folding,

of platenmaatschappijen die zich terugtrekken,

I thought we should do an experiment tonight.

dacht ik te experimenteren.

Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.

Het is niet echt een experiment, want ik ken de uitkomst al,

(Laughter)

But it's like an experiment.

maar het lijkt zo.

Now, before we start --

Voor we -- (Gelach)

(Laughter)

Before we start, I need to do two things.

Voordat we beginnen, moet ik twee dingen doen.

One is I want to remind you of what a seven-year-old child

Eerst laat ik jullie horen hoe een zevenjarig kind klinkt als hij piano speelt.

sounds like when he plays the piano.

Maybe you have this child at home.

Misschien heb je zo'n kind thuis.

He sounds something like this.

Het klinkt ongeveer zo.

(Music)

(Piano speelt houterig en onregelmatig)

(Music ends)

I see some of you recognize this child.

Ik zie dat sommigen dit kind herkennen.

Als hij een jaar lang oefent en lessen neemt, hij is nu acht,

Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight

and he sounds like this.

(Music)

klinkt hij zo.

(Piano speelt in het juiste ritme, maar erg nadrukkelijk)

(Music ends)

He practices for another year and takes lessons -- he's nine.

Hij oefent nog een jaar en neemt lessen, hij is nu negen.

(Music)

(Piano speelt een beetje beter, maar nog steeds nadrukkelijk)

(Music ends)

Then he practices for another year and takes lessons -- now he's 10.

Hij oefent nog een jaar en neemt lessen, hij is nu tien.

(Piano speelt een beetje sneller, maar nog steeds nadrukkelijk)

(Music)

(Music ends)

At that point, they usually give up.

Tegen die tijd geven ze meestal op.

(Laughter)

(Gelach)

(Applause)

(Applaus)

Now, if you'd waited for one more year, you would have heard this.

Als je nog één jaar had gewacht,

dan zou je dit gehoord hebben.

(Music)

(Piano speelt met gevoel en dynamiek)

(Music ends)

Now, what happened was not maybe what you thought,

Wat gebeurde, was niet wat je verwachtte --

which is, he suddenly became passionate, engaged,

dat hij plotseling gepassioneerd raakte, gegrepen,

involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.

betrokken, nieuwe leraar kreeg, in de puberteit kwam of zo.

Het verschil was dat er minder impulsen waren.

What actually happened was the impulses were reduced.

Kijk, de eerste keer speelde hij

You see, the first time, he was playing with an impulse on every note.

met nadruk op elke noot.

(Music)

(Piano)

And the second, with an impulse every other note.

De tweede keer met nadruk op elke tweede noot.

(Music)

(Piano)

You can see it by looking at my head.

Je ziet het aan mijn hoofd.

(Laughter)

(Gelach)

The nine-year-old put an impulse on every four notes.

De negenjarige

legde nadruk om de vier noten.

(Piano)

(Music)

The 10-year-old, on every eight notes.

De tienjarige om de acht noten.

(Piano)

(Music)

And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.

De elfjarige legt maar één klemtoon per zin.

(Music)

(Piano)

I don't know how we got into this position.

Ik heb geen idee hoe ik in deze positie ben geraakt.

(Laughter)

(Gelach)

I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."

Ik zei niet: "Ik beweeg nu mijn schouder en mijn lichaam."

Nee, de muziek duwde mij naar één kant.

No, the music pushed me over,

which is why I call it one-buttock playing.

Daarom noem ik het 'één-bil-spelen'.

(Music)

(Piano)

It can be the other buttock.

Het kan ook de andere bil zijn.

(Piano)

(Music)

You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,

Ooit keek een man eens toe

terwijl ik aan het werk was met een jonge pianist.

when I was working with a young pianist.

De directeur van een bedrijf in Ohio.

He was the president of a corporation in Ohio.

I was working with this young pianist, and said,

Ik werkte met de jonge pianist en zei:

"The trouble with you is you're a two-buttock player.

"Jouw probleem is dat je speelt op twee billen.

Je moet op één bil spelen.

You should be a one-buttock player."

I moved his body while he was playing.

Ik verplaatste zijn lichaam tijdens zijn spel.

And suddenly, the music took off. It took flight.

Plotseling kwam de muziek op gang. Ze ging ervan door.

The audience gasped when they heard the difference.

Het publiek was verbijsterd door het verschil.

Then I got a letter from this gentleman.

De man schreef mij een brief:

He said, "I was so moved.

"Ik was zo geraakt

dat ik mijn hele bedrijf heb veranderd

I went back and I transformed my entire company

in een bedrijf dat op één bil speelt."

into a one-buttock company."

(Laughter)

(Gelach)

Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.

Ik wil jullie ook iets vertellen over jullie.

Er zijn hier 1.600 mensen geloof ik.

There are 1,600 people, I believe.

My estimation is that probably 45 of you

Ik schat dat er waarschijnlijk 45 onder jullie

are absolutely passionate about classical music.

helemaal gepassioneerd zijn door klassieke muziek.

You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.

Je bent dol op klassieke muziek. Je radio is er steeds op afgestemd.

You have CDs in your car, and you go to the symphony,

Je hebt cd's in de auto en luistert naar het orkest.

your children are playing instruments.

Je kinderen spelen instrumenten.

Je kunt je geen leven voorstellen zonder klassieke muziek.

You can't imagine your life without classical music.

That's the first group, quite small.

Dat is de eerste, tamelijk kleine groep.

Then there's another bigger group.

Dan is er nog een grotere groep.

The people who don't mind classical music.

Deze mensen hebben niets tegen klassieke muziek. (Gelach)

(Laughter)

You know, you've come home from a long day,

Je kent het wel: je komt thuis van een lange dag,

and you take a glass of wine, and you put your feet up.

neemt een glas wijn en legt je voeten op tafel.

A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.

Een beetje Vivaldi op de achtergrond kan geen kwaad. (Gelach)

That's the second group.

Dat is de tweede groep.

Now comes the third group:

Nu komt de derde groep, die nooit naar klassieke muziek luistert.

people who never listen to classical music.

Het is simpelweg geen onderdeel van hun leven.

It's just simply not part of your life.

You might hear it like second-hand smoke at the airport ...

Het is als passief roken op het vliegveld,

(Gelach)

(Laughter)

-- and maybe a little bit of a march from "Aida"

Misschien een stukje uit een mars uit Aïda

when you come into the hall.

als je de zaal binnenkomt, maar verder niets.

But otherwise, you never hear it.

Dat is wellicht de grootste groep.

That's probably the largest group.

Dan is er een hele kleine groep

And then there's a very small group.

These are the people who think they're tone-deaf.

mensen die denken dat ze toondoof zijn.

Heel veel mensen denkt dat ze toondoof zijn.

Amazing number of people think they're tone-deaf.

Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."

Het klinkt meestal als: "Mijn man is toondoof." (Gelach)

(Laughter)

Actually, you cannot be tone-deaf.

Eigenlijk kun je niet toondoof zijn. Niemand is toondoof.

Nobody is tone-deaf.

Als je toondoof zou zijn, kon je niet schakelen

If you were tone-deaf, you couldn't change the gears

on your car, in a stick shift car.

in een handgeschakelde auto.

You couldn't tell the difference between

Je zou het verschil niet kunnen horen

somebody from Texas and somebody from Rome.

tussen iemand uit Texas en iemand uit Rome.

De telefoon: als je moeder belt

And the telephone. The telephone.

If your mother calls

on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"

op die waardeloze telefoon, en ze zegt: "Hallo,"

you not only know who it is, you know what mood she's in.

dan weet je niet alleen wie het is, je weet ook in welke stemming ze is.

You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.

Je hebt een fantastisch gehoor. Iedereen heeft dat.

So nobody is tone-deaf.

Niemand is toondoof.

But I tell you what.

Het zal niet werken als ik nu verder ga

It doesn't work for me to go on with this thing,

with such a wide gulf between those who understand,

met zo'n grote kloof tussen diegenen die klassieke muziek

begrijpen, ervan houden en er gepassioneerd voor zijn

love and are passionate about classical music,

en diegenen die er helemaal niets mee hebben.

and those who have no relationship to it at all.

The tone-deaf people, they're no longer here.

De toondove mensen, die zijn hier niet langer.

Maar zelfs tussen die drie categorieën is de kloof te groot.

But even between those three categories,

it's too wide a gulf.

So I'm not going to go on until every single person in this room,

Ik ga dus niet door totdat elke persoon in deze zaal,

hier beneden en in Aspen, en iedereen die kijkt,

downstairs and in Aspen, and everybody else looking,

will come to love and understand classical music.

van klassieke muziek gaat houden en het gaat begrijpen.

Dat gaan we nu doen.

So that's what we're going to do.

Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind

Je merkt aan mijn gezicht dat ik er niet aan twijfel dat dit gaat werken.

that this is going to work, if you look at my face, right?

It's one of the characteristics of a leader that he not doubt

Dat is een eigenschap van een leider: dat hij geen moment

for one moment the capacity of the people he's leading

twijfelt aan de capaciteiten van de mensen die hij leidt

to realize whatever he's dreaming.

om te realiseren waarvan hij droomt.

Stel je voor dat Martin Luther King had gezegd: "Ik heb een droom.

Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.

Of course, I'm not sure they'll be up to it."

Maar ik weet niet zeker of ze het wel kunnen."

(Gelach)

(Laughter)

All right. So I'm going to take a piece of Chopin.

Ik ga een stuk van Chopin spelen.

This is a beautiful prelude by Chopin.

Het is een prachtige prelude van Chopin. Sommigen van jullie zullen haar kennen.

Some of you will know it.

(Music)

(Muziek)

Weet je wat ik denk dat er gebeurde in deze zaal?

Do you know what I think probably happened here?

When I started, you thought, "How beautiful that sounds."

Toen ik begon, dacht je: wat klinkt dat prachtig.

(Muziek)

(Music)

"I don't think we should go to the same place

"Ik denk niet dat we naar dezelfde plek op vakantie moeten gaan volgend jaar."

for our summer holidays next year."

(Laughter)

(Gelach)

It's funny, isn't it?

Grappig hoe die gedachten

It's funny how those thoughts kind of waft into your head.

boven komen drijven in je hoofd.

En natuurlijk --

And of course --

(Applaus)

(Applause)

Of course, if the piece is long and you've had a long day,

-- als het stuk lang is, en je dag was dat ook,

dan kan je wegglijden.

you might actually drift off.

Then your companion will dig you in the ribs

Je partner port je dan in je zij

and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.

en zegt: "Wakker worden! Dit is cultuur!" En dan voel je je nog slechter.

(Laughter)

Is het ooit bij je opgekomen dat de oorzak van je slaperig gevoel

But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy

bij klassieke muziek niet bij jou ligt, maar bij ons?

in classical music is not because of you, but because of us?

Did anybody think while I was playing,

Dacht iemand terwijl ik aan het spelen was:

"Why is he using so many impulses?"

waarom legt hij zoveel klemtonen?

If I'd done this with my head you certainly would have thought it.

Als ik zo deed met mijn hoofd had je dat zeker gedacht.

(Music)

(Muziek)

(Music ends)

Voor de rest van je leven zal je, iedere keer als je klassieke muziek hoort,

And for the rest of your life, every time you hear classical music,

in staat zijn te weten of je die klemtonen hoort.

you'll always be able to know if you hear those impulses.

Laten we eens bekijken wat er hier gebeurt.

So let's see what's really going on here.

We hebben een B. Dit is een B. De volgende noot is een C.

We have a B. This is a B.

The next note is a C.

And the job of the C is to make the B sad.

De rol van de C is de B droevig maken. Hoor je het?

And it does, doesn't it?

(Gelach)

(Laughter)

Composers know that.

Componisten weten dat. Als ze droevige muziek willen

If they want sad music, they just play those two notes.

dan spelen ze gewoon deze twee noten.

(Music)

(Muziek)

But basically, it's just a B, with four sads.

Maar in feite is het een B, met vier droevige noten.

(Laughter)

(Gelach)

Now, it goes down to A.

Nu gaat hij naar beneden tot A. Nu tot G en dan tot F.

Now to G.

And then to F.

So we have B, A, G, F.

Dus we hebben B, A, G, F. En we hebben B, A, G, F.

And if we have B, A, G, F,

what do we expect next?

Wat verwachten we nu?

(Music)

That might have been a fluke.

O, dat kon een vergissing zijn. Laten we het nog eens proberen.

Let's try it again.

(Music)

(Muziek)

(Publiek zingt vervolg)

Oh, the TED choir.

(Laughter)

(Gelach)

Is het je opgevallen dat niemand toondoof is?

And you notice nobody is tone-deaf, right?

Nobody is.

Elk dorp in Bangladesh

You know, every village in Bangladesh

en elk gehucht in China. Iedereen weet:

and every hamlet in China -- everybody knows:

da, da, da, da -- da.

da, da, da, da -- da. Iedereen weet dat we die E verwachten.

Everybody knows, who's expecting that E.

Chopin didn't want to reach the E there,

Chopin wilde de E daar niet bereiken,

because what will have happened?

want was het afgelopen, zoals Hamlet.

It will be over, like Hamlet. Do you remember?

Herinner je je Hamlet? Bedrijf 1, scène 3:

Act One, scene three,

hij ontdekt dat zijn oom zijn vader heeft vermoord.

he finds out his uncle killed his father.

Hij gaat steeds naar zijn oom,

He keeps on going up to his uncle and almost killing him.

doet het net niet, en dat herhaalt zich.

And then he backs away, he goes up to him again, almost kills him.

De critici, die allemaal op de laatste rij zitten

The critics sitting in the back row there,

moeten een mening hebben. Ze zeggen: "Hamlet is een treuzelaar."

they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."

(Gelach)

Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."

Of ze zeggen: "Hamlet heeft een Oedipuscomplex."

No, otherwise the play would be over, stupid.

Nee, anders zou het stuk afgelopen zijn, dommerik.

(Laughter)

Daarom stopte Shakespeare al die dingen in Hamlet:

That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --

Ophelia going mad, the play within the play,

Ophelia wordt gek en het spel in het spel,

and Yorick's skull, and the gravediggers.

en Yoricks schedel en de grafdelvers.

That's in order to delay --

Dat is om te vertragen -- tot hij hem in het vijfde bedrijf kan vermoorden.

until Act Five, he can kill him.

Met Chopin is het niet anders. Hij staat op het punt om E te bereiken,

It's the same with the Chopin.

He's just about to reach the E,

and he says, "Oops, better go back up and do it again."

en hij zegt: "Oeps, ik kan het maar beter nog eens doen."

Dus hij doet het opnieuw.

So he does it again.

Now, he gets excited.

(Music)

Nu raakt hij opgewonden -- dat is opwinding,

That's excitement, don't worry about it.

maak je geen zorgen.

Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,

Nu komt hij bij Fis en uiteindelijk gaat hij terug naar E,

maar het is het verkeerde akkoord.

but it's the wrong chord --

Want hij zoekt dit akkoord

because the chord he's looking for is this one,

en in plaats daarvan doet hij ...

and instead he does ...

Now, we call that a deceptive cadence,

We noemen dat een misleidende cadens: het misleidt ons.

because it deceives us.

I tell my students, "If you have a deceptive cadence,

Ik zeg steeds: "Als er een misleidende cadens is,

trek dan je wenkbrauwen op, zodat iedereen het weet." (Gelach)

raise your eyebrows, and everybody will know."

(Laughter)

(Applause)

(Applaus)

Right.

Juist. Hij komt bij E, maar met het verkeerde akkoord.

He gets to E, but it's the wrong chord.

Hij probeert E nog eens. Dat akkoord werkt niet.

Now, he tries E again.

That chord doesn't work.

Nog eens E. Dat akkoord werkt niet.

Now, he tries the E again. That chord doesn't work.

Now, he tries E again, and that doesn't work.

Nog eens E. Dat akkoord werkt niet.

And then finally ...

En dan uiteindelijk ....

Daar was een man op de eerste rij die zo deed: mmm.

There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."

(Laughter)

It's the same gesture he makes when he comes home

Hetzelfde gebaar maakt hij als hij thuis komt

na een lange dag, de sleutel omdraait in zijn auto

after a long day, turns off the key in his car and says,

"Aah, I'm home."

en zegt: "Aah, ik ben thuis." We weten allemaal waar thuis is.

Because we all know where home is.

So this is a piece which goes from away to home.

Dit is een stuk dat van ver naar huis gaat.

I'm going to play it all the way through and you're going to follow.

Ik zal het helemaal doorspelen

en u gaat het volgen. B, C, B, C, B, C, B --

B, C, B, C, B, C, B --

down to A, down to G, down to F.

terug naar A, terug naar G, terug naar F.

Almost goes to E, but otherwise the play would be over.

Gaat bijna naar E, maar dan zou het stuk uit zijn.

He goes back up to B, he gets very excited.

Hij gaat terug omhoog naar B. Raakt opgewonden. Gaat naar Fis, naar E.

Goes to F-sharp. Goes to E.

Verkeerd akkoord, verkeerd akkoord verkeerd akkoord.

It's the wrong chord. It's the wrong chord.

And finally goes to E, and it's home.

Uiteindelijk gaat hij naar E en komt thuis.

And what you're going to see is one-buttock playing.

Je gaat 'één-bil-spel' zien.

(Gelach)

(Laughter)

Because for me, to join the B to the E,

Want om B en E te verbinden,

I have to stop thinking about every single note along the way,

moet ik stoppen met denken aan elke afzonderlijke noot

and start thinking about the long, long line from B to E.

en gaan denken aan de lange, lange lijn van B naar E.

You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa

We waren pas in Zuid-Afrika en je gaat niet daarheen

zonder aan Mandela te denken die 27 jaar in de gevangenis zat.

without thinking of Mandela in jail for 27 years.

What was he thinking about? Lunch?

Waar dacht hij over na? Lunch?

No, he was thinking about the vision for South Africa

Nee, hij dacht na over een visie voor Zuid-Afrika

and for human beings.

en voor de mens.

This is about vision. This is about the long line.

dit gaat over visie, het gaat over de lange lijn.

Like the bird who flies over the field

Zoals de vogel die over het veld vliegt

and doesn't care about the fences underneath, all right?

en zich geen zorgen maakt over de afrasteringen.

So now, you're going to follow the line all the way from B to E.

Nu ga je de lijn volgen helemaal van B tot E.

And I've one last request before I play this piece all the way through.

Ik heb een laatste verzoek voordat ik dit stuk helemaal speel.

Would you think of somebody who you adore,

Denk aan iemand waar je dol op bent en er niet meer is.

who's no longer there?

Een lieve grootmoeder, een minnaar,

A beloved grandmother, a lover --

somebody in your life who you love with all your heart,

iemand in je leven die je liefhad met heel je hart,

but that person is no longer with you.

maar die niet meer bij je is.

Bring that person into your mind,

Neem die persoon in gedachten en volg tegelijkertijd

and at the same time,

de weg helemaal van B tot E,

follow the line all the way from B to E,

and you'll hear everything that Chopin had to say.

dan zul je alles horen wat Chopin te vertellen had.

(Music)

(Music ends)

(Applaus)

(Applause)

Now, you may be wondering --

Je zal je misschien afvragen,

(Applause)

(Applause ends)

You may be wondering why I'm clapping.

waarom ik klap.

Well, I did this at a school in Boston

Ik deed dit op een school in Boston

with about 70 seventh graders, 12-year-olds.

met ongeveer 70 12-jarigen.

I did exactly what I did with you,

Ik deed precies wat ik met jullie deed

and I explained the whole thing.

en legde hen alles uit.

Aan het einde waren ze door het dolle heen. Ze klapten.

At the end, they went crazy, clapping.

I was clapping. They were clapping.

Ik klapte. Zij klapten.

Finally, I said, "Why am I clapping?"

Uiteindelijk vroeg ik: "Waarom klap ik?"

And one of them said, "Because we were listening."

Eén van de kleine kinderen zei: "Omdat wij luisterden."

(Laughter)

(Gelach)

Think of it. 1,600 people, busy people,

Denk er eens over na: 1.600 drukke mensen,

involved in all sorts of different things,

betrokken bij allerlei verschillende dingen,

listening, understanding and being moved

luisterend, begrijpend en geraakt door een stuk van Chopin.

by a piece by Chopin.

Now, that is something.

Dat is toch wel wat.

Am I sure that every single person followed that,

Weet ik zeker dat iedereen het volgde,

understood it, was moved by it?

begreep, er door geraakt werd? Natuurlijk niet.

Of course, I can't be sure.

But I'll tell you what happened to me in Ireland

Maar ik zal je vertellen wat mij overkwam.

Ik was in Ierland tijdens 'the Troubles' 10 jaar geleden.

during the Troubles, 10 years ago,

and I was working with some Catholic and Protestant kids

Ik werkte met een katholieke en protestantse kinderen

on conflict resolution.

aan het oplossen van conflicten. Ik deed dit met hen.

And I did this with them --

a risky thing to do, because they were street kids.

Het was riskant want het waren straatkinderen.

Eén van hen kwam de volgende morgen naar me toe en zei:

And one of them came to me the next morning

and he said,

"You know, I've never listened to classical music in my life,

"Ik heb nog nooit in mijn leven naar klassieke muziek geluisterd,

but when you played that shopping piece ..."

maar toen u dat tjopping-stuk speelde..."

(Gelach)

(Laughter)

He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.

Hij zei: "Mijn broer is neergeschoten afgelopen jaar en ik heb niet om hem gehuild.

But last night, when you played that piece,

Maar gisteravond toen u dat stuk speelde,

he was the one I was thinking about.

was hij degene aan wie ik dacht.

And I felt the tears streaming down my face.

Ik voelde de tranen over mijn wangen lopen.

And it felt really good to cry for my brother."

Het voelde goed om te huilen om mijn broer."

So I made up my mind at that moment

Op dat moment besloot ik voor mezelf

dat klassieke muziek voor iedereen is. Iedereen.

that classical music is for everybody.

Everybody.

Now, how would you walk --

Hoe zou je lopen ...

my profession, the music profession doesn't see it that way.

Mijn beroepsgroep, de muziekwereld ziet het anders.

They say three percent of the population likes classical music.

Zij zeggen dat 3 % van de mensen van klassieke muziek houdt.

Als we dat naar 4 % konden krijgen, waren onze problemen voorbij.

If only we could move it to four percent, our problems would be over.

(Laughter)

How would you walk? How would you talk? How would you be?

Ik zeg: "Hoe zou je lopen? Hoe zou je spreken? Hoe zou je zijn

als je de liefhebbers van 3 %

If you thought, "Three percent of the population likes classical music,

if only we could move it to four percent."

naar 4 % zou kunnen doen stijgen. Hoe zou je lopen?

How would you walk or talk? How would you be?

Hoe zou je spreken? Hoe zou je zijn

If you thought, "Everybody loves classical music --

als je aannam dat iedereen van klassieke muziek houdt --

maar dat ze het alleen nog niet weten."

they just haven't found out about it yet."

(Gelach)

See, these are totally different worlds.

Dat zijn compleet verschillende werelden.

Now, I had an amazing experience.

Ik had een geweldige ervaring. Ik was 45 jaar oud,

I was 45 years old,

Ik dirigeerde al 20 jaar en plotseling realiseerde ik me iets.

I'd been conducting for 20 years,

and I suddenly had a realization.

The conductor of an orchestra doesn't make a sound.

De dirigent van een orkest maakt geen geluid.

My picture appears on the front of the CD --

Mijn foto komt op de voorkant van de cd --

(Gelach)

(Laughter)

But the conductor doesn't make a sound.

-- maar de dirigent maakt geen geluid.

He depends, for his power,

Zijn kracht is afhankelijk van zijn vermogen andere mensen krachtig te maken.

on his ability to make other people powerful.

Dat veranderde alles voor me. Het veranderde mijn leven.

And that changed everything for me.

It was totally life-changing.

People in my orchestra said,

Mensen in mijn orkest kwamen naar me toe en zeiden:

"Ben, what happened?" That's what happened.

"Ben, wat is er gebeurd?"

Ik realiseerde me dat het mijn taak was om mensen bewust te maken van hun mogelijkheden.

I realized my job was to awaken possibility in other people.

Ik wilde natuurlijk weten of ik dat echt deed.

And of course, I wanted to know whether I was doing that.

Weet je hoe ik daar achter kwam? Ik keek in hun ogen.

How do you find out?

You look at their eyes.

Als hun ogen twinkelen dan weet je dat je het doet.

If their eyes are shining, you know you're doing it.

You could light up a village with this guy's eyes.

Je kunt een stad verlichten met zijn ogen.

(Gelach)

(Laughter)

Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.

Juist: als de ogen twinkelen, weet je dat je goed zit.

Als de ogen niet twinkelen, dan moet je een vraag stellen.

If the eyes are not shining, you get to ask a question.

Wie ben ik dat de ogen van mijn spelers niet twinkelen?

And this is the question:

Wie ben ik dat de ogen van mijn spelers niet twinkelen?

who am I being

that my players' eyes are not shining?

We can do that with our children, too.

Het geldt ook voor onze kinderen.

Who am I being,

Wie ben ik dat de ogen van mijn kinderen niet twinkelen?

that my children's eyes are not shining?

That's a totally different world.

Dat is een compleet andere wereld.

Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,

We staan op het punt deze magische, op-de-berg-week af te sluiten,

we're going back into the world.

en we gaan terug de wereld in.

And I say, it's appropriate for us to ask the question,

Het is goed om onszelf de vraag te stellen:

who are we being as we go back out into the world?

wie zijn we als we terug de wereld ingaan?

And you know, I have a definition of success.

Ik heb een definitie van succes:

For me, it's very simple.

voor mij is het heel eenvoudig. Het gaat niet om rijkdom, roem en macht.

It's not about wealth and fame and power.

Het gaat om hoeveel twinkelende ogen ik om me heen heb.

It's about how many shining eyes I have around me.

So now, I have one last thought,

Ik heb nog een laatste gedachte:

which is that it really makes a difference what we say --

wat we zeggen, maakt écht een verschil.

De woorden die uit onze mond komen.

the words that come out of our mouth.

Ik leerde dit van een vrouw die Auschwitz overleefde,

I learned this from a woman who survived Auschwitz,

one of the rare survivors.

één van de weinige overlevenden.

She went to Auschwitz when she was 15 years old.

Ze ging naar Auschwitz toen ze 15 jaar oud was,

And ...

haar broer was acht en haar ouders waren verdwenen.

And her brother was eight,

and the parents were lost.

And she told me this, she said,

Ze vertelde me dit:

"We were in the train going to Auschwitz,

"We waren in de trein op weg naar Auschwitz en ik keek naar beneden

and I looked down and saw my brother's shoes were missing.

en zag dat mijn broers schoenen weg waren.

I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together

Ik zei: "Waarom ben je zo dom, kun je je spullen niet bij elkaar houden?"

for goodness' sake?'"

-- zoals een oudere zus

The way an elder sister might speak to a younger brother.

zou zeggen tegen een jongere broer.

Helaas was dat het laatste dat ze ooit tegen hem gezegd heeft

Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,

want ze heeft hem nooit meer gezien. Hij heeft het niet overleefd.

because she never saw him again.

He did not survive.

And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.

Toen ze uit Auschwitz kwam deed ze een gelofte.

She told me this.

Ze zei: "Ik liep Auschwitz buiten, het leven in

She said, "I walked out of Auschwitz into life

en ik deed een gelofte: ik zal nooit meer iets zeggen

and I made a vow.

And the vow was,

"I will never say anything that couldn't stand as the last thing I ever say."

dat niet het laatste kan zijn wat ik ooit tegen iemand zeg."

Kunnen we dat? Nee. We zullen de fout ingaan

Now, can we do that? No.

And we'll make ourselves wrong and others wrong.

en anderen zullen de fout ingaan maar je kan er wel naar leven. Dank je.

But it is a possibility to live into.

Thank you.

(Applause)

(Applaus)

Shining eyes.

Twinkelende ogen, twinkelende ogen.

(Applause)

Shining eyes.

(Applause)

Thank you, thank you.

Dank u, dank u.

(Muziek)