The transformative power of classical music | Benjamin Zander | TED

Benjamin Zander'dan müzik ve tutku üzerine

Çeviri: Koray Al Gözden geçirme: Ahmet Yükseltürk

Probably a lot of you know the story of the two salesmen

Muhtemelen bir çoğunuz 1900'lü yıllarda

who went down to Africa in the 1900s.

Afrika'da geçen, iki satıcı ile ilgili hikayeyi biliyordur.

They were sent down to find if there was any opportunity

Oralarda ayakkabı satmak için bir fırsat

olup olmadığını öğrenmek amacıyla gönderilmişlerdi.

for selling shoes,

and they wrote telegrams back to Manchester.

Sonrasında Manchester'a telgraf gönderdiler.

And one of them wrote,

Ve bir tanesi şöyle yazdı: "Durum ümitsiz. Nokta.

"Situation hopeless. Stop. They don't wear shoes."

Ayakkabı giymiyorlar."

And the other one wrote,

Ve diğeri de şöyle yazdı: "Büyük fırsat.

"Glorious opportunity. They don't have any shoes yet."

Henüz ayakkabıları yok."

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, there's a similar situation in the classical music world,

Şimdi, klasik müzik dünyasında da benzeri bir durum söz konusu,

because there are some people who think that classical music is dying.

çünkü bazı insanlar

klasik müziğin ölmek üzere olduğunu düşünüyor.

And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.

Ve aramızdan bazıları da henüz bir şey görmediğinizi düşünüyor.

And rather than go into statistics and trends,

İstatistik ve modalardan,

and tell you about all the orchestras that are closing,

kapanan orkestralardan,

and the record companies that are folding,

müzik şirketlerinin iflas etmesinden bahsetmek yerine,

I thought we should do an experiment tonight.

bu gece bir deney yapmamız gerektiğini düşündüm. Bir deney.

Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.

Aslında bir deney de denemez, çünkü sonucun ne olacağını biliyorum.

(Laughter)

But it's like an experiment.

Fakat deneye de benziyor. Şimdi, şey yapmadan önce --

Now, before we start --

(Kahkahalar)

(Laughter)

Before we start, I need to do two things.

-- başlamadan önce iki şey yapmam gerekiyor.

One is I want to remind you of what a seven-year-old child

İlk olarak size yedi yaşında bir çocuk piyano çalarken,

sounds like when he plays the piano.

müziğin neye benzediğini hatırlatmak istiyorum.

Maybe you have this child at home.

Belki de bu çocuk evinizde var.

He sounds something like this.

Müziği şuna benzer.

(Music)

(Piyano)

(Music ends)

I see some of you recognize this child.

Bir kısmınızın bu çocuğu anımsadığını görüyorum.

Şimdi, eğer bir yıl çalışır ve dersler alırsa, şimdi sekiz yaşındadır

Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight

and he sounds like this.

(Music)

ve müziği şuna benzer.

(Piyano)

(Music ends)

He practices for another year and takes lessons -- he's nine.

Ardından bir yıl daha çalışır ve dersler alır, şimdi dokuz yaşındadır.

(Music)

(Piyano)

(Music ends)

Then he practices for another year and takes lessons -- now he's 10.

Sonra bir daha çalışır ve dersler alır, şimdi on yaşındadır.

(Piyano)

(Music)

(Music ends)

At that point, they usually give up.

Bu noktadan sonra genellikle vazgeçerler.

(Laughter)

(Kahkahalar)

(Applause)

(Alkışlar)

Now, if you'd waited for one more year, you would have heard this.

Şimdi, eğer bekleseydiniz, eğer bir yıl daha bekleseydiniz,

şunu duymuş olurdunuz:

(Music)

(Piyano)

(Music ends)

Now, what happened was not maybe what you thought,

Şimdi, ne olduğu muhtemelen aklınıza gelen şey değil,

which is, he suddenly became passionate, engaged,

ki o da, aniden şehvetli, tutkulu, ilgili olduğu

involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.

yeni bir öğretmeninin olduğu, ergenlik çağına girdiği veya her neyse.

Gerçekte olan şey ise, dürtülerinin azalmış olması.

What actually happened was the impulses were reduced.

You see, the first time, he was playing with an impulse on every note.

Görüyorsunuz, ilk kez çaldığında

her notada bir tempo tutuyor.

(Music)

(Piyano)

And the second, with an impulse every other note.

İkincisinde, her ikinci notada bir tempo tutuyor.

(Music)

(Piyano)

You can see it by looking at my head.

Bunu kafamı takip ederek görebilirsiniz.

(Laughter)

(Kahkahalar)

The nine-year-old put an impulse on every four notes.

Dokuz yaşındaki, dokuz yaşındaki,

her dört notada bir tempo tutar.

(Piyano)

(Music)

The 10-year-old, on every eight notes.

Ve on yaşındaki her sekiz notada.

(Piyano)

(Music)

And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.

11 yaşındakinde ise tek bir tempo ile bütün bölüm.

(Piyano)

(Music)

I don't know how we got into this position.

Biliyorum -- bu duruşu nasıl aldığımı bilmiyorum.

(Laughter)

(Kahkahalar)

I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."

Omzumu, vücudumu oynatacağımı söylemedim.

Hayır, müzik beni oynattı,

No, the music pushed me over,

which is why I call it one-buttock playing.

bu yüzden bunu, tek-kalçalı çalma olarak adlandırıyorum.

(Music)

(Piyano)

It can be the other buttock.

Diğer kalça da olabilir.

(Piyano)

(Music)

You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,

Bir keresinde bir beyefendi yapmakta olduğum bir sunumu izliyordu.

O zamanlar genç bir piyanist ile birlikte çalışıyordum.

when I was working with a young pianist.

Ohio'da bir şirketin başkanıydı.

He was the president of a corporation in Ohio.

Ve ben bu genç piyanist ile birlikte çalışıyordum

I was working with this young pianist, and said,

"The trouble with you is you're a two-buttock player.

ve şunu söyledim: "Senin sorunun çift-kalçalı müzisyen olman.

Tek-kalçalı bir müzisyen olmalısın."

You should be a one-buttock player."

I moved his body while he was playing.

Ve o çalarken vücudunu bu şekilde kaldırdım.

And suddenly, the music took off. It took flight.

Ve bir anda müzik havalandı, uçuşa geçti.

The audience gasped when they heard the difference.

Farkı duyunca seyirciler nefes nefese kaldı.

Then I got a letter from this gentleman.

Sonrasında bu beyefendiden bir mektup aldım.

He said, "I was so moved.

Şöyle diyordu: "Öyle etkilendim ki,

geri döndüm ve tüm şirketimi

I went back and I transformed my entire company

into a one-buttock company."

tek-kalçalı şirkete dönüştürdüm."

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.

Şimdi, yapmak istediğim bir diğer şey ise size sizden bahsetmek.

Orada sanıyorum 1600 kişi var.

There are 1,600 people, I believe.

My estimation is that probably 45 of you

Benim tahminim muhtemelen 45'iniz

are absolutely passionate about classical music.

klasik müzik konusunda kesinlikle tutkulu.

You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.

Klasik müziğe tapıyorsunuz. Radyonuz her zaman o klasik müzik kanalında.

You have CDs in your car, and you go to the symphony,

Ve arabanızda CD'leri bulunuyor, ve senfonilere gidiyorsunuz.

your children are playing instruments.

Ve çocuklarınız enstrüman çalıyor.

Hayatınızı klasik müzik olmadan hayal edemiyorsunuz.

You can't imagine your life without classical music.

That's the first group, quite small.

Bu ilk grup, oldukça küçük bir grup.

Then there's another bigger group.

Ardından bir diğer grup var, daha büyük bir grup.

The people who don't mind classical music.

Bunlar ise klasik müziği önemsemeyen insanlar.

(Laughter)

(Kahkahalar)

You know, you've come home from a long day,

Bilirsiniz, evinize uzun bir günün ardından gelirsiniz,

and you take a glass of wine, and you put your feet up.

bir bardak şarabınızı alır ve ayaklarınızı uzatırsınız.

A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.

Arkaplanda biraz Vivaldi'nin zararı olmaz.

(Kahkahalar)

That's the second group.

Bu da ikinci gruptur.

Now comes the third group:

Şimdi sıra üçüncü grupta.

people who never listen to classical music.

Bunlar ise klasik müziği hiçbir zaman dinlemeyen insanlardır.

Basitçe hayatınızın bir parçası değildir.

It's just simply not part of your life.

You might hear it like second-hand smoke at the airport ...

Hava alanında sigara içme bölümlerinde duyabilirsiniz, fakat --

(Kahkahalar)

(Laughter)

-- and maybe a little bit of a march from "Aida"

-- ve belki de koridora girerken Aida'dan

küçük bir marş. Fakat bunun dışında hiçbir zaman duymazsınız.

when you come into the hall.

But otherwise, you never hear it.

That's probably the largest group.

Belki de bu aralarındaki en büyük gruptur.

Ve bir de çok küçük bir grup vardır.

And then there's a very small group.

These are the people who think they're tone-deaf.

Bu insanlar kendilerini ton sağırı sananlardır.

İnanılmaz sayıda insan ton sağırı olduğu düşünür.

Amazing number of people think they're tone-deaf.

Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."

Aslında, şunu çok duyarım, "Benim kocam ton sağırıdır."

(Laughter)

(Kahkahalar)

Actually, you cannot be tone-deaf.

Aslında, ton sağırı olamazsınız. Kimse ton sağırı değildir.

Nobody is tone-deaf.

Eğer ton sağırı olsaydınız, manuel vitesli

If you were tone-deaf, you couldn't change the gears

on your car, in a stick shift car.

arabanızda vitesi değiştiremezdiniz.

You couldn't tell the difference between

Texas'taki biri ile

somebody from Texas and somebody from Rome.

Roma'daki biri arasındaki farkı anlayamazdınız.

Ve telefon. Telefon. Eğer anneniz

And the telephone. The telephone.

If your mother calls

on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"

o umutsuz telefonda arar, arar ve "Merhaba" derse,

you not only know who it is, you know what mood she's in.

kim olduğunu bilmekle kalmaz, hangi ruh halinde olduğunu da bilirsiniz.

You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.

Harika kulaklarınız var. Herkesin harika kulakları var.

So nobody is tone-deaf.

Yani kimse ton sağırı değil.

But I tell you what.

Fakat size şunu söyleyeyim. Böyle devam etmek benim için işe yaramıyor:

It doesn't work for me to go on with this thing,

with such a wide gulf between those who understand,

klasik müziği anlayanlar, sevenler ve

love and are passionate about classical music,

ona tutkuyla bağlananlar ile

klasik müzik ile hiçbir alakası olmayanlar arasında bir uçurum yaratmak.

and those who have no relationship to it at all.

The tone-deaf people, they're no longer here.

Ton sağırı insanlar, artık burada değiller.

Fakat bu üç kategori arasında bile, çok büyük bir uçurum var.

But even between those three categories,

it's too wide a gulf.

So I'm not going to go on until every single person in this room,

Bu yüzden bu odadaki, alt kattaki ve Aspen'daki

her bir insan ve izleyen herkes klasik müziği sevip,

downstairs and in Aspen, and everybody else looking,

will come to love and understand classical music.

anlayana kadar gitmeyeceğim.

Yani, yapacağımız şey bu.

So that's what we're going to do.

Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind

Şimdi, yüzüme bakarsanız bunun işe yarayacağı ile ilgili

that this is going to work, if you look at my face, right?

en ufak bir şüphemin olmadığını fark ediyorsunuz, değil mi?

It's one of the characteristics of a leader that he not doubt

Bu, liderlerin vasıflarından bir tanesidir:

for one moment the capacity of the people he's leading

yönettiği insanların, onun hayal ettiği şeyi

to realize whatever he's dreaming.

kavramaları konusunda şüphesinin bulunmaması.

Martin Luther King'in şunu söylediğini düşünün: "Bir hayalim var.

Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.

Of course, I'm not sure they'll be up to it."

Elbette, bunu anlayacaklarından emin değilim."

(Kahkahalar)

(Laughter)

All right. So I'm going to take a piece of Chopin.

Pekala. Şimdi Chopin'den bir parça çalacağım.

This is a beautiful prelude by Chopin.

Bu, Chopin'den güzel bir giriştir. Bazılarınız hatırlayacaktır.

Some of you will know it.

(Music)

(Müzik)

Biraz önce bu odada ne oldu biliyor musunuz?

Do you know what I think probably happened here?

When I started, you thought, "How beautiful that sounds."

Başladığımda, şöyle düşündünüz, "Ne kadar hoş bir melodisi var."

(Müzik)

(Music)

"I don't think we should go to the same place

"Seneye yaz tatilimizde

bence aynı yere gitmeyelim."

for our summer holidays next year."

(Kahkahalar)

(Laughter)

It's funny, isn't it?

Komik, değil mi? Bu fikirlerin kafanıza

It's funny how those thoughts kind of waft into your head.

bir anda esmesi çok komik.

Ve elbette --

And of course --

(Alkışlar)

(Applause)

Of course, if the piece is long and you've had a long day,

-- ve elbette, eğer parça uzun ve siz de uzun bir gün geçirdiyseniz,

you might actually drift off.

bir anda sızabilirsiniz.

Then your companion will dig you in the ribs

O zaman, eşiniz sizi dürtüp şunu söyleyecektir:

and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.

"Uyan! Kültür bu!" ve sonra daha kötü hissedersiniz.

(Laughter)

Fakat, klasik müzikte bu kadar uykulu hissetmenizin

But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy

in classical music is not because of you, but because of us?

sizden değil, bizden kaynaklandığını düşündünüz mü?

Did anybody think while I was playing,

Ben çalarken hiç kimse şöyle düşündü mü:

"Why is he using so many impulses?"

"Neden bu kadar çok tempo tutuyor?"

If I'd done this with my head you certainly would have thought it.

Eğer başımla şunu yapsaydım, kuşkusuz böyle düşünürdünüz.

(Music)

(Müzik)

(Music ends)

Ve hayatınızın geri kalanı boyunca, her klasik müzik dinlediğinizde

And for the rest of your life, every time you hear classical music,

o tempoyu hissedip hissetmediğinizi hep bileceksiniz.

you'll always be able to know if you hear those impulses.

Şimdi burada neler olduğunu görelim.

So let's see what's really going on here.

Elimizde B var. Bu B. Sonraki nota ise bir C.

We have a B. This is a B.

The next note is a C.

And the job of the C is to make the B sad.

Ve C'nin görevi, B'yi hüzünlü yapmak. Ve yapıyor, değil mi?

And it does, doesn't it?

(Kahkahalar)

(Laughter)

Composers know that.

Besteciler bunu bilir. Eğer hüzünlü müzik istiyorlarsa

If they want sad music, they just play those two notes.

sadece o iki notayı çalarlar.

(Müzik)

(Music)

But basically, it's just a B, with four sads.

Fakat basitçe bu sadece dört hüzünlü bir B'dir.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, it goes down to A.

Şimdi A'ya doğru düşüyor. Şimdi G'ye ve F'ye.

Now to G.

And then to F.

So we have B, A, G, F.

Böylece elimizde B, A, G, F var. Ve eğer elimizde B, A, G, F var ise,

And if we have B, A, G, F,

what do we expect next?

ardından neyi bekleriz? O, bir sürpriz olabilir.

(Music)

That might have been a fluke.

Let's try it again.

Tekrar deneyelim. Oo, TED korosu.

(Music)

Oh, the TED choir.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Ve kimsenin ton sağırı olmadığını fark ettiniz değil mi? Kimse değil.

And you notice nobody is tone-deaf, right?

Nobody is.

Bilirsiniz, Bangladeş'teki ve

You know, every village in Bangladesh

Çin'deki her köy. Herkes biliyor:

and every hamlet in China -- everybody knows:

da, da, da, da -- da.

da, da ,da ,da -- da. Herkes biliyor. Kimler o E'yi bekliyordu?

Everybody knows, who's expecting that E.

Şimdi, Chopin oradaki E'ye hemen gitmek istemedi,

Chopin didn't want to reach the E there,

because what will have happened?

çünkü ne olurdu? Biterdi, Hamlet gibi.

It will be over, like Hamlet. Do you remember?

Hamlet'i hatırlıyor musunuz? 1. Perde, Sahne 3:

Act One, scene three,

he finds out his uncle killed his father.

amcasının babasını öldürdüğünü öğrenir.

Amcasına doğru gittiğini ve neredeyse onu öldürdüğünü

He keeps on going up to his uncle and almost killing him.

hatırlarsınız. Ve birden, geri çekilir

ardından tekrar ona yönelir ve neredeyse öldürür.

And then he backs away, he goes up to him again, almost kills him.

Ve orada arka sırada oturan eleştirmenlerin neredeyse hepsi,

The critics sitting in the back row there,

bir fikirleri olması gerektiğinden, şöyle derler: "Hamlet bir geciktiricidir."

they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."

(Kahkahalar)

Veya şunu söylerler: "Hamlet'te Odip kompleksi var."

Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."

No, otherwise the play would be over, stupid.

Hayır, öteki türlü oyun sona ererdi, aptal.

(Laughter)

Shakespeare'in Hamlet'e tüm o şeyleri koymasının sebebi budur.

That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --

Ophelia going mad, the play within the play,

Bilirsiniz, Ophelia'nın delirmesi ve oyun için oyun oynaması,

and Yorick's skull, and the gravediggers.

ve Yorick'in kafatası, ve mezar kazıcılar.

That's in order to delay --

Bunlar, Hamlet'in onu öldürmesini 5. perdeye kadar geciktirmek içindir.

until Act Five, he can kill him.

Chopin'de de aynısıdır. Neredeyse E'ye yetişmektedir,

It's the same with the Chopin.

He's just about to reach the E,

and he says, "Oops, better go back up and do it again."

ve şunu söyler: "Tüh, en iyisi geri dönüp aynısını yapayım."

Böylece aynısını tekrar yapar.

So he does it again.

Now, he gets excited.

(Music)

Ardından heyecanlanır -- bu heyecanlanmadır,

That's excitement, don't worry about it.

dert etmenize gerek yok.

Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,

Sonra F diyeze geçer ve sonunda E'ye doğru iner,

fakat yanlış tondur. Çünkü aradığı ton şudur,

but it's the wrong chord --

because the chord he's looking for is this one,

ve onun yerine şunu yapar ...

and instead he does ...

şimdi, biz buna aldatıcı ritim deriz. Çünkü bizi aldatır.

Now, we call that a deceptive cadence,

because it deceives us.

I tell my students, "If you have a deceptive cadence,

Her zaman öğrencilerime şunu söylerim, "Eğer aldatıcı ritminiz var ise

kaşlarınızı kaldırdığınızdan emin olun, böylece herkes anlayacaktır."

raise your eyebrows, and everybody will know."

(Kahkahalar)

(Laughter)

(Applause)

(Alkışlar)

Right.

Evet. Böylece E'ye gelir, fakat yanlış tondur.

He gets to E, but it's the wrong chord.

Şimdi tekrar E'yi dener. O ton olmaz.

Now, he tries E again.

That chord doesn't work.

Şimdi, tekrar E'yi dener. O ton da olmaz.

Now, he tries the E again. That chord doesn't work.

Now, he tries E again, and that doesn't work.

Şimdi, tekrar E'yi dener, ve o ton da olmaz.

And then finally ...

Ve sonunda ....

Ön sırada şöyle yapan bir beyefendi vardı, "Mmm."

There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."

(Laughter)

It's the same gesture he makes when he comes home

İşte bu, uzun bir günün ardından eve geldiğinde

arabasının içindeki anahtarı kapattığında şunu söylerken yaptığı ifadedir:

after a long day, turns off the key in his car and says,

"Aah, I'm home."

"Ohh, evdeyim." Çünkü hepimiz evin neresi olduğunu biliriz.

Because we all know where home is.

So this is a piece which goes from away to home.

Yani bu, uzaktan eve gelen bir parçadır.

I'm going to play it all the way through and you're going to follow.

Şimdi parçayı yol boyunca çalacağım,

ve siz de takip edeceksiniz. B, C, B, C, B, C, B --

B, C, B, C, B, C, B --

down to A, down to G, down to F.

A'ya doğru aşağı, G'ye doğru aşağı, F'ye doğru aşağı.

Almost goes to E, but otherwise the play would be over.

Neredeyse E'ye gidiyor, fakat müzik biterdi.

He goes back up to B, he gets very excited.

B'ye tekrar çıkıyor. Heyecanlanıyor, F diyeze geliyor. E'ye geliyor.

Goes to F-sharp. Goes to E.

Yanlış ton. Yanlış ton. Yanlış ton.

It's the wrong chord. It's the wrong chord.

And finally goes to E, and it's home.

Ve sonunda E'ye geliyor. Artık evde.

And what you're going to see is one-buttock playing.

Ve şimdi göreceğiniz şey ise tek-kalçalı çalmadır.

(Kahkahalar)

(Laughter)

Because for me, to join the B to the E,

Çünkü benim için, B'yi E ile birleştirmek için,

I have to stop thinking about every single note along the way,

yoldaki her tek notayı düşünmeyi bırakıp,

B'den E'ye olan uzun yolu düşünmeye başlamam gerekir.

and start thinking about the long, long line from B to E.

You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa

Daha yeni Güney Afrika'daydık, ve Güney Afrika'ya

Mandela'nın hapisteki 27 yılını düşünmeden gidemezsiniz.

without thinking of Mandela in jail for 27 years.

What was he thinking about? Lunch?

Neyi düşünüyordu? Yemek mi?

No, he was thinking about the vision for South Africa

Hayır, Güney Afrika ve insanoğlu için gerekli

and for human beings.

vizyonu düşünüyordu. İşte bu onu meşgul etti --

This is about vision. This is about the long line.

bu vizyon ile ilgilidir; bu uzun yol ile ilgilidir.

Like the bird who flies over the field

Tıpkı tarlanın üzerinde uçan,

and doesn't care about the fences underneath, all right?

aşağıda bulunan çitleri umursamayan kuş gibi, değil mi?

So now, you're going to follow the line all the way from B to E.

Yani, şimdi B'den E'ye doğru olan bütün yolu takip edeceksiniz.

And I've one last request before I play this piece all the way through.

Ve bu parçayı yol boyunca çalmadan önce son bir isteğim var.

Would you think of somebody who you adore,

Çok sevdiğiniz ve artık yanınızda olmayan birisini düşünün.

who's no longer there?

Sevgili büyükanneniz, bir sevgili,

A beloved grandmother, a lover --

somebody in your life who you love with all your heart,

hayatınızda bulunan ve sizin tüm kalbinizle sevdiğiniz,

fakat artık sizinle olmayan birisi.

but that person is no longer with you.

Bring that person into your mind,

Bu insanı aklınıza getirin, ve aynı zamanda

and at the same time,

B'den E'ye doğru olan yolu takip edin,

follow the line all the way from B to E,

and you'll hear everything that Chopin had to say.

ve Chopin'in söylemek istediği her şeyi duyacaksınız.

(Müzik)

(Music)

(Music ends)

(Applause)

(Alkışlar)

Şimdi, merak edebilirsiniz,

Now, you may be wondering --

(Applause)

neden alkışladığımı merak edebilirsiniz.

(Applause ends)

You may be wondering why I'm clapping.

Well, I did this at a school in Boston

Bunu Boston'daki bir okulda yaptım,

with about 70 seventh graders, 12-year-olds.

yaklaşık 70 tane yedinci sınıf çocukları ile -- 12 yaşındalar.

I did exactly what I did with you,

Ve sizinle yaptığımın aynısını onlarla da yaptım, ve her şeyi

and I explained the whole thing.

onlara anlattım ve açıkladım.

Ve sonunda delicesine alkışlamaya başladılar. Alkışlıyorlardı.

At the end, they went crazy, clapping.

I was clapping. They were clapping.

Ben de alkışlıyordum. Onlar da alkışlıyordu.

Finally, I said, "Why am I clapping?"

Sonunda, şunu söyledim: "Ben neden alkışlıyorum?"

And one of them said, "Because we were listening."

Ve küçük çocuklardan biri şöyle dedi: "Çünkü biz dinliyorduk."

(Kahkahalar)

(Laughter)

Think of it. 1,600 people, busy people,

Düşünün. 1600 kişi, meşgul insanlar,

her türlü farklı şeyle ilgililer.

involved in all sorts of different things,

listening, understanding and being moved

Chopin'in bir parçasını dinliyor, anlıyor ve etkileniyorlar.

by a piece by Chopin.

Now, that is something.

İşte bu bir şeydir.

Am I sure that every single person followed that,

Şimdi, her bir insanın bunu takip ettiğinden emin miyim,

understood it, was moved by it?

anladığından ve etkilendiğinden? Elbette emin olamam.

Of course, I can't be sure.

But I'll tell you what happened to me in Ireland

Fakat başıma gelen bir olayı anlatayım.

Sorunların olduğu sırada, 10 yıl önce İrlanda'daydım,

during the Troubles, 10 years ago,

and I was working with some Catholic and Protestant kids

ve bazı Katolik ve Protestan çocuklarla

on conflict resolution.

fikir ayrılığı çözümüyle ilgili çalışıyorduk. Ve bunu onlarla yaptım.

And I did this with them --

a risky thing to do, because they were street kids.

Yapılan riskli bir şeydi, çünkü onlar sokak çocuklarıydı.

Ve sonraki sabah onlardan bir tanesi bana geldi ve şunu söyledi:

And one of them came to me the next morning

and he said,

"You know, I've never listened to classical music in my life,

"Biliyor musun, ben hayatımda hiç klasik müzik dinlemedim,

but when you played that shopping piece ..."

fakat sen şu şopping (İngilizce alışveriş) parçasını çaldığında..."

(Kahkahalar)

(Laughter)

He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.

Şunu söyledi, "Kardeşim geçen yıl vuruldu ve onun için ağlamadım.

But last night, when you played that piece,

Fakat geçen gece sen bu parçayı çaldığında,

he was the one I was thinking about.

aklıma gelen kişi o idi.

And I felt the tears streaming down my face.

Ve gözyaşlarımın yüzümden aşağı doğru aktığını hissettim.

And it felt really good to cry for my brother."

Ve bilirsin, kardeşim için ağlamak gerçekten güzel bir histi."

So I made up my mind at that moment

Böylece o anda aklıma koydum,

klasik müzik herkes içindir. Herkes.

that classical music is for everybody.

Everybody.

Now, how would you walk --

Şimdi, nasıl yürüyordunuz -- çünkü bilirsiniz,

my profession, the music profession doesn't see it that way.

benim mesleğim, müzik mesleği bunu bu şekilde görmüyor.

They say three percent of the population likes classical music.

Nüfusun yüzde üçünün klasik müziği sevdiğini söylüyorlar.

"Eğer bunu yüzde dörde çıkarırsak sorunlarımız biterdi" diyorlar.

If only we could move it to four percent, our problems would be over.

(Laughter)

How would you walk? How would you talk? How would you be?

Ben ise şunu söylüyorum: " Nasıl yürürdünüz? Nasıl konuşurdunuz? Nasıl olurdunuz?"

Eğer nüfusun yüzde üçünün klasik müzik sevdiğini düşünseydiniz?

If you thought, "Three percent of the population likes classical music,

if only we could move it to four percent."

Sadece yüzde dörde çıkarabilseydik. Nasıl yürürdünüz?

How would you walk or talk? How would you be?

Nasıl konuşurdunuz? Nasıl olurdunuz?

If you thought, "Everybody loves classical music --

Eğer herkesin klasik müziği sevdiğini --

ve sadece onların bunu keşfetmediğini düşünseydiniz.

they just haven't found out about it yet."

(Kahkahalar)

See, these are totally different worlds.

Gördüğünüz üzere, bunlar tamamiyle farklı dünyalar.

Now, I had an amazing experience.

Şimdi, ben harika bir tecrübe yaşadım. 45 yaşındaydım,

I was 45 years old,

20 yıldır şeflik yapıyordum, ve aniden bir şeyi idrak ettim.

I'd been conducting for 20 years,

and I suddenly had a realization.

The conductor of an orchestra doesn't make a sound.

Bir orkestra şefi hiçbir sesi çıkarmaz.

My picture appears on the front of the CD --

Bir CD'nin ön yüzünde benim resmim görünüyor --

(Kahkahalar)

(Laughter)

But the conductor doesn't make a sound.

-- fakat şef bir tek ses çıkarmıyor.

He depends, for his power,

Gücünü, başkalarını güçlü yapma yeteneğine dayandırıyor.

on his ability to make other people powerful.

Ve bu benim için her şeyi değiştirdi. Tamamiyle hayat değiştiren bir şeydi.

And that changed everything for me.

It was totally life-changing.

People in my orchestra said,

Orkestramdaki insanlar bana geldi ve şöyle dedi,

"Ben, what happened?" That's what happened.

"Ben, ne oldu?" Olan şuydu:

Fark ettim ki, benim görevim insanların içindeki yetenekleri harekete geçirmekti.

I realized my job was to awaken possibility in other people.

Ve elbette, bunu yapıp yapmadığımı bilmek istedim.

And of course, I wanted to know whether I was doing that.

Bunun nasıl anlarsınız biliyor musunuz? Gözlerine bakarsınız.

How do you find out?

You look at their eyes.

Eğer gözleri parıldıyorsa, bunu yaptığınızı bilirsiniz.

If their eyes are shining, you know you're doing it.

You could light up a village with this guy's eyes.

Bu adamın gözleriyle, bir köyü aydınlatabilirsiniz.

(Kahkahalar)

(Laughter)

Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.

Evet. Yani eğer gözleri parıldıyorsa, başarmışsınızdır.

Eğer gözler parıldamıyorsa, bir soru sorma hakkınız vardır.

If the eyes are not shining, you get to ask a question.

Ve soru budur:

And this is the question:

Ben kim oluyorum ki oyuncularımın gözleri parıldamıyor?

who am I being

that my players' eyes are not shining?

We can do that with our children, too.

Bunu çocuklarımız için de yapabiliriz.

Who am I being,

Ben kim oluyorum ki, çocuklarımın gözleri parıldamıyor?

that my children's eyes are not shining?

That's a totally different world.

O ise tamamiyle farklı bir dünyadır.

Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,

Şimdi, hepimiz bu büyülü, dağ üzerindeki haftayı sona erdirmek üzereyiz,

we're going back into the world.

ve dünyaya geri dönüyoruz.

And I say, it's appropriate for us to ask the question,

Ve ben de şunu söylüyorum, şu soruyu sormak bizim için uygundur:

who are we being as we go back out into the world?

Dünyaya geri dönerken biz kim oluyoruz?

And you know, I have a definition of success.

Ve biliyor musunuz, bende başarının tanımı var.

For me, it's very simple.

Benim için bu çok basit. Zenginlik, şöhret ve güç ile ilgili değil.

It's not about wealth and fame and power.

Bu benim için etrafımda ne kadar parıldayan gözler olduğu ile ilgili.

It's about how many shining eyes I have around me.

So now, I have one last thought,

Şimdi aklımda son bir düşünce var, o da

which is that it really makes a difference what we say --

söylediğimiz şeylerin gerçekten bir fark yarattığı.

Ağzımızdan çıkan kelimelerin.

the words that come out of our mouth.

Bunu Auschwitz'den kurtulan bir kadından öğrendim,

I learned this from a woman who survived Auschwitz,

one of the rare survivors.

nadir kurtulanlardan bir tanesi.

She went to Auschwitz when she was 15 years old.

15 yaşındayken Auschwitz'e gitmiş,

And ...

ve erkek kardeşi de 8 yaşındaymış, ebeveynleri ise kayıpmış.

And her brother was eight,

and the parents were lost.

And she told me this, she said,

Ve bana şunu söyledi:

"We were in the train going to Auschwitz,

"Auschwitz'e giden trenin içindeydik ve aşağı doğru baktım

and I looked down and saw my brother's shoes were missing.

ve kardeşimin ayakkabılarının kayıp olduğu gördüm.

I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together

Ve şunu söyledim, büyük bir ablanın küçük erkek kardeşine söylediği şekilde:

for goodness' sake?'"

"Allah aşkına, neden bu kadar aptalsın,

The way an elder sister might speak to a younger brother.

eşyalarını bir arada tutamıyor musun?"

Maalesef, bu ona söylediği son şey oldu,

Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,

çünkü onu bir daha hiç görmedi. O kurtulamadı.

because she never saw him again.

He did not survive.

And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.

Sonrasında Auschwitz'den çıktığında, bir söz verdi.

She told me this.

Bana şunu söyledi: "Auschwitz'den yaşama doğru yürüdüm

She said, "I walked out of Auschwitz into life

ve bir söz verdim. Bu söz,

and I made a vow.

And the vow was,

"I will never say anything that couldn't stand as the last thing I ever say."

hayatımın son sözü olamayacak bir laf etmemekti."

Peki, bunu yapabilir miyiz? Hayır. Ve kendi hatalarımızı yapacağız,

Now, can we do that? No.

And we'll make ourselves wrong and others wrong.

başkalarına da hata yapacağız. Fakat bu uğruna yaşanması gereken bir olasılıktır. Teşekkürler.

But it is a possibility to live into.

Thank you.

(Applause)

(Alkışlar)

Shining eyes.

Parıldayan gözler, parıldayan gözler.

(Applause)

Shining eyes.

(Applause)

Thank you, thank you.

Teşekkürler, teşekkürler.

(Müzik)