The transformative power of classical music | Benjamin Zander | TED

Benjamin Zander: Âm nhạc cổ điển với sức mạnh thay đổi con người.

Translator: An Nguyen Hoang Reviewer: Nhu PHAM

Probably a lot of you know the story of the two salesmen

Có lẽ nhiều người ở đây đã nghe câu chuyện về hai vị thương nhân

who went down to Africa in the 1900s.

ở Châu Phi hồi đầu thế kỉ 20.

They were sent down to find if there was any opportunity

Họ được gửi đi để mở đường cho việc

kinh doanh giày dép tại đó

for selling shoes,

and they wrote telegrams back to Manchester.

Khi cả hai gửi điện tín về thành Manchester

And one of them wrote,

một người viết "Vô vọng. Chúng ta phải dừng lại thôi.

"Situation hopeless. Stop. They don't wear shoes."

Ở đây người ta không mang giày".

And the other one wrote,

Người kia thì viết "Thật là một cơ hội vô giá,

"Glorious opportunity. They don't have any shoes yet."

Ở đây chưa ai có giày cả!"

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, there's a similar situation in the classical music world,

Trong giới nghe nhạc cổ điển cũng đang diễn ra một tình trạng tương tự

because there are some people who think that classical music is dying.

vì có nhiều người tin rằng nhạc cổ điển

đang dần dần biến mất.

And there are some of us who think you ain't seen nothing yet.

Một số người khác lại cho rằng, người ta vẫn chưa biết gì về nhạc cổ điển cả.

And rather than go into statistics and trends,

Và bây giờ, thay vì đi vào các số liệu thống kê và xu hướng âm nhạc

and tell you about all the orchestras that are closing,

hay liệt kê ra danh sách những dàn nhạc giao hưởng đã đóng cửa

and the record companies that are folding,

hay những công ty thu âm đang sắp phải giải thể

I thought we should do an experiment tonight.

Tôi nghĩ tối nay ta nên làm một thí nghiệm một thí nghiệm.

Actually, it's not really an experiment, because I know the outcome.

Thật ra cũng không hẳn là một thí nghiệm đâu, vì tôi đã biết trước kết quả rồi.

(Laughter)

But it's like an experiment.

Nhưng nó sẽ chỉ giống như một thí nghiệm mà thôi. Bây giờ, trước khi chúng ta --

Now, before we start --

(Tiếng cười)

(Laughter)

Before we start, I need to do two things.

trước khi chúng ta bắt đầu, tôi cần phải làm hai việc.

One is I want to remind you of what a seven-year-old child

Đầu tiên tôi muốn nhắc các bạn về tiếng đàn của một đứa trẻ bảy tuổi

sounds like when he plays the piano.

khi đang tập chơi đàn piano.

Maybe you have this child at home.

Có thể các bạn cũng đang có một đứa như vậy ở nhà.

He sounds something like this.

Nó nghe như thế này này.

(Music)

(Piano)

(Music ends)

I see some of you recognize this child.

Có vẻ một vài người ở đây đã nhận ra cậu bé này,

Giờ thì nó đã luyện tập được thêm một năm, 8 tuổi

Now, if he practices for a year and takes lessons, he's now eight

and he sounds like this.

(Music)

nó sẽ chơi như thế này

(Piano)

(Music ends)

He practices for another year and takes lessons -- he's nine.

Rồi nó tập thêm một năm nữa, giờ là 9 tuổi

(Music)

(Piano)

(Music ends)

Then he practices for another year and takes lessons -- now he's 10.

Rồi lại tập thêm một năm nữa, giờ là 10 tuổi.

(Piano)

(Music)

(Music ends)

At that point, they usually give up.

Thường thì bọn nhỏ hay bỏ cuộc tại thời điểm đó

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Now, if you'd waited for one more year, you would have heard this.

Và nếu bạn kiên nhẫn chờ thêm một năm nữa ..

bạn sẽ được nghe thấy cái này.

(Music)

(Piano)

(Music ends)

Now, what happened was not maybe what you thought,

Những lời giải thích của bạn về sự thay đổi này, chưa hẳn đã đúng,

which is, he suddenly became passionate, engaged,

có thể bạn nghĩ nó bất chợt trở nên đam mê, say sưa với âm nhạc

involved, got a new teacher, he hit puberty, or whatever it is.

nó có một giáo viên mới, hay nó đến tuổi dậy thì v...v... Nhưng thật sự, thứ mà đã thay đổi là:

Những lần ấn phím mạnh đã dần dần ít đi.

What actually happened was the impulses were reduced.

You see, the first time, he was playing with an impulse on every note.

Bạn có thể thấy ở lần chơi đầu

từng nốt nhạc được ấn mạnh.

(Music)

(Piano)

And the second, with an impulse every other note.

Rồi lần hai, cứ hai nốt một lần.

(Music)

(Piano)

You can see it by looking at my head.

Nhìn đầu tôi mà đếm sẽ thấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The nine-year-old put an impulse on every four notes.

Đứa 9 tuổi

cứ mỗi 4 nốt một lần .

(Piano)

(Music)

The 10-year-old, on every eight notes.

và đứa 10 tuổi, lên đến 8 nốt.

(Piano)

(Music)

And the 11-year-old, one impulse on the whole phrase.

Và đứa 11 tuổi, một nhịp cho cả một đoạn dài.

(Piano)

(Music)

I don't know how we got into this position.

Tôi không tại hiểu sao chúng ta lại phải uốn người như thế này.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I didn't say, "I'm going to move my shoulder over, move my body."

Tôi không hề định: "Tôi sẽ nghiêng vai hay xoay người"

Vâng, chính âm nhạc đã làm tôi ra như thế

No, the music pushed me over,

which is why I call it one-buttock playing.

Tôi hay gọi vui thế này là "Ngồi đàn trên một mông"

(Music)

(Piano)

It can be the other buttock.

Cũng có thể đổi sang bên còn lại.

(Piano)

(Music)

You know, a gentleman was once watching a presentation I was doing,

Có một người đàn ông từng xem tôi trình diễn

khi đó tôi đang chơi với một nhạc công trẻ

when I was working with a young pianist.

Ông ta là giám đốc một tập đoàn kinh doanh ở Ohio

He was the president of a corporation in Ohio.

Tôi nói với anh nghệ sĩ trẻ ấy rằng,

I was working with this young pianist, and said,

"The trouble with you is you're a two-buttock player.

"Vấn đề duy nhất của anh là anh đang ngồi chơi nhạc trên cả 2 mông

anh chỉ nên dùng một cái thôi!"

You should be a one-buttock player."

I moved his body while he was playing.

rồi tôi chỉnh lại tư thế cho anh ta thế này khi chơi.

And suddenly, the music took off. It took flight.

Và bỗng nhiên, anh ấy chơi hay xuất thần

The audience gasped when they heard the difference.

Cả khán phòng há hốc miệng khi nhận thấy sự thay đổi.

Then I got a letter from this gentleman.

Và rồi ông giám đốc kia gửi thư cho tôi.

He said, "I was so moved.

Ông nói, "Tôi đã rất xúc động.

"Khi trở lại Ohio, tôi đã bắt cả công ty của mình

I went back and I transformed my entire company

into a one-buttock company."

ngồi trên một mông!"

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, the other thing I wanted to do is to tell you about you.

Điều thứ hai tôi muốn làm là mô tả cho các bạn nghe về chính các bạn.

Tôi nghĩ có khoảng 1.600 người ở đây

There are 1,600 people, I believe.

My estimation is that probably 45 of you

Tôi đoán chỉ có khoảng 45 người ở đây

are absolutely passionate about classical music.

thật sự đam mê nhạc cổ điển.

You adore classical music. Your FM is always on that classical dial.

Họ ngưỡng mộ nó. Đài FM luôn bật kênh nhạc cổ điển,

You have CDs in your car, and you go to the symphony,

Xe của họ chất đầy các đĩa CD và họ hay lui tới những buổi hòa nhạc,

your children are playing instruments.

và con cái họ cũng biết chơi nhạc.

Những người ấy không thể sống thiếu nhạc cổ điển.

You can't imagine your life without classical music.

That's the first group, quite small.

Đó là nhóm thứ nhất, nhóm thiểu số.

Then there's another bigger group.

Nhóm thứ hai lớn hơn,

The people who don't mind classical music.

Bao gồm những con người không quan tâm gì.

(Laughter)

(Tiếng cười)

You know, you've come home from a long day,

Họ về nhà sau một ngày làm việc mệt nhọc

and you take a glass of wine, and you put your feet up.

uống một cốc rượu, ngả người gác hai chân lên cao.

A little Vivaldi in the background doesn't do any harm.

Và nếu có Vivaldi vang lên nhè nhẹ thì cũng ok thôi.

(Tiếng cười)

That's the second group.

Đó là nhóm thứ 2.

Now comes the third group:

Nhóm thứ 3.

people who never listen to classical music.

Họ là những người không bao giờ nghe nhạc cổ điển

Đơn giản vì cuộc sống của họ không có những thứ kiểu như vậy.

It's just simply not part of your life.

You might hear it like second-hand smoke at the airport ...

họ có thể nghe một chút kiểu hít lại khói thuốc ở sân bay, nhưng --

(Tiếng cười)

(Laughter)

-- and maybe a little bit of a march from "Aida"

-- và một chút hành khúc Aida khi bước chân vào trong các tiền sảnh lớn

Nhưng chính xác là, họ chả bao giờ nghe nó cả.

when you come into the hall.

But otherwise, you never hear it.

That's probably the largest group.

Có lẽ đây là nhóm đông người nhất

Và còn nữa, một nhóm khá nhỏ

And then there's a very small group.

These are the people who think they're tone-deaf.

Bao gồm những người tự cho mình là mù nhạc.

Một lượng đáng kể những người tự cho mình là mù âm nhạc.

Amazing number of people think they're tone-deaf.

Actually, I hear a lot, "My husband is tone-deaf."

Tôi đã nghe những câu kiểu này khá nhiều: "Chồng tôi bị mù âm nhạc!"

(Laughter)

(Tiếng cười)

Actually, you cannot be tone-deaf.

Sự thật là, bạn không thể bị mù âm nhạc được. Chả ai bị như vậy cả.

Nobody is tone-deaf.

Nếu bạn mù nhạc thật, bạn đã chẳng thể cài số bằng tay

If you were tone-deaf, you couldn't change the gears

on your car, in a stick shift car.

cho chiếc xe hơi của mình.

You couldn't tell the difference between

và cũng chẳng thể phân biệt được

somebody from Texas and somebody from Rome.

giọng Texas với giọng Rome.

Và cái điện thoại, ngay cả khi mẹ bạn gọi đến

And the telephone. The telephone.

If your mother calls

on the miserable telephone, she calls and says, "Hello,"

bằng một chiếc điện thoại cũ kĩ, khi bà nói "Alô"

you not only know who it is, you know what mood she's in.

bạn đã luôn nhận ra đó là mẹ và cảm nhận được tâm trạng của bà lúc ấy.

You have a fantastic ear. Everybody has a fantastic ear.

Thính giác của bạn hoàn hảo. Của ai cũng vậy.

So nobody is tone-deaf.

Vậy nên không có ai mù nhạc cả.

But I tell you what.

Nhưng để tôi kể cho bạn nghe, tôi thấy không thể tiếp tục

It doesn't work for me to go on with this thing,

with such a wide gulf between those who understand,

khi mà luôn có một khoảng cách xa vời giữa những người hiểu,

love and are passionate about classical music,

yêu và đam mê âm nhạc cổ điển,

với những người không có một chút liên quan gì đến nó cả.

and those who have no relationship to it at all.

The tone-deaf people, they're no longer here.

Ở đây tôi không tính những người "mù nhạc" nữa

Nhưng thậm chí chỉ với 3 nhóm như vậy cũng đã là một khó khăn rất lớn rồi.

But even between those three categories,

it's too wide a gulf.

So I'm not going to go on until every single person in this room,

Vậy nên tôi sẽ không đi đâu cả, cho đến khi mỗi người trong khán phòng này,

những người dân của Aspen, và cả những người

downstairs and in Aspen, and everybody else looking,

will come to love and understand classical music.

đang theo dõi nữa, bắt đầu biết yêu và hiểu về nhạc cổ điển.

Đó là những gì tối nay ta sẽ làm cho bằng được.

So that's what we're going to do.

Now, you notice that there is not the slightest doubt in my mind

Các bạn có để ý là trên mặt tôi không hề có chút nghi ngại gì

that this is going to work, if you look at my face, right?

khi khẳng định như thể mình sẽ làm được điều đó, đúng không?

It's one of the characteristics of a leader that he not doubt

Đó là tính cách cần có của những người dẫn đầu

for one moment the capacity of the people he's leading

Anh ta phải tin tưởng vào khả năng bản thân, rằng mình có thể

to realize whatever he's dreaming.

làm cho mọi người khác cùng trở nên khao khát.

Sẽ như thế nào nếu Martin Luther King lại nói "Tôi có một mơ ước!

Imagine if Martin Luther King had said, "I have a dream.

Of course, I'm not sure they'll be up to it."

Nhưng cũng không chắc người ta có muốn vậy không nữa"

(Tiếng cười)

(Laughter)

All right. So I'm going to take a piece of Chopin.

Được rồi. Giờ tôi sẽ chơi thử nhạc của Chopin.

This is a beautiful prelude by Chopin.

Đây là một đoạn dạo đầu rất hay, có thể vài người trong số các bạn biết nó

Some of you will know it.

(Music)

(Âm nhạc)

Có biết tôi vừa đoán được điều gì đang xảy ra không?

Do you know what I think probably happened here?

When I started, you thought, "How beautiful that sounds."

Khi tôi vừa bắt đầu, các bạn nghĩ "Nghe thật là hay!"

(Âm nhạc)

(Music)

"I don't think we should go to the same place

"Anh đề nghị hè năm sau

mình đừng đi đến đây nữa"

for our summer holidays next year."

(Tiếng cười)

(Laughter)

It's funny, isn't it?

Nghe buồn cười nhỉ, đúng không? Cái cách mà những ý nghĩ đó

It's funny how those thoughts kind of waft into your head.

thoảng qua trong đầu của các bạn ấy.

Và dĩ nhiên--

And of course --

(Vỗ tay)

(Applause)

Of course, if the piece is long and you've had a long day,

- và dĩ nhiên, nếu tôi tiếp tục nữa thì có lẽ

you might actually drift off.

sẽ có nhiều người phải ngủ gục mất.

Then your companion will dig you in the ribs

Sẽ còn tệ hơn nữa khi cô bạn gái đi cùng huých vào xương sườn của bạn và gọi

and say, "Wake up! It's culture!" And then you feel even worse.

"Dậy đi! Anh có biết nghệ thuật là gì không vậy!".

(Laughter)

Nhưng có bao giờ bạn nghĩ rằng, nguyên nhân làm cho bạn buồn ngủ

But has it ever occurred to you that the reason you feel sleepy

in classical music is not because of you, but because of us?

khi nghe nhạc cổ điển, không phải do bạn, mà là do chính chúng tôi không?

Did anybody think while I was playing,

Đã có ai từng thấy tôi chơi nhạc và nghĩ,

"Why is he using so many impulses?"

"Sao ông ta lên gân nhiều thế?"

If I'd done this with my head you certainly would have thought it.

Nếu tôi làm cái đầu mình như thế này, chắc nhiều cũng sẽ nghĩ giống vậy.

(Music)

(Âm nhạc)

(Music ends)

Và từ nay trở về sau, cứ mỗi lần nghe nhạc cổ điển,

And for the rest of your life, every time you hear classical music,

bạn sẽ luôn biết được anh nhạc công đã lên gân ở những chỗ nào.

you'll always be able to know if you hear those impulses.

Ok, bây giờ hãy xem xét kĩ hơn cách người ta chơi đàn

So let's see what's really going on here.

Tôi ấn vào nốt B. Đây là B. Nốt kế tiếp là C,

We have a B. This is a B.

The next note is a C.

And the job of the C is to make the B sad.

với nhiệm vụ là làm cho B có vẻ buồn. Quả thật như vậy, thấy không?

And it does, doesn't it?

(Tiếng cười)

(Laughter)

Composers know that.

Mọi nhạc sĩ đều hiểu điều đó, nếu họ muốn nhạc của mình buồn

If they want sad music, they just play those two notes.

chỉ việc chơi hai nốt ấy thôi.

(Âm nhạc)

(Music)

But basically, it's just a B, with four sads.

Về cơ bản, đó là một nốt B với 4 nỗi buồn

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now, it goes down to A.

Bây giờ, tôi đi dần xuống A, rồi G, rồi tới F.

Now to G.

And then to F.

So we have B, A, G, F.

Vậy ta sẽ có B, A, G, F. Nếu ta có B, A , G, F rồi,

And if we have B, A, G, F,

what do we expect next?

nốt tiếp theo nên là gì nhỉ? Oh, đó có lẽ chỉ là may mắn mà thôi.

(Music)

That might have been a fluke.

Let's try it again.

Thử lại lần nữa xem. Ôi, dàn xướng ca của TED

(Music)

Oh, the TED choir.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Bạn đã công nhận là không ai bị mù nhạc chứ? Không ai bị như vậy cả.

And you notice nobody is tone-deaf, right?

Nobody is.

Bạn biết đấy, mỗi một ngôi làng ở Banladesh

You know, every village in Bangladesh

cũng như mỗi thôn xóm ở Trung Quốc -- mọi người đều hiểu rằng:

and every hamlet in China -- everybody knows:

da, da, da, da -- da.

da, da, da, da - da. Mọi người đều biết, đó sẽ là nốt E.

Everybody knows, who's expecting that E.

Bây giờ, Chopin chưa muốn kết thúc ở đó với nốt E

Chopin didn't want to reach the E there,

because what will have happened?

bởi vì điều gì sẽ xảy chứ? Nó sẽ lặp lại, giống như trong kịch Hamlet vậy.

It will be over, like Hamlet. Do you remember?

Bạn có biết Hamlet chứ? Hồi thứ nhất, cảnh thứ 3.

Act One, scene three,

he finds out his uncle killed his father.

anh ta phát hiện người chú đã giết cha của mình.

Tôi còn nhớ, Hamlet dần tiến tới chỗ người chú

He keeps on going up to his uncle and almost killing him.

và suýt giết được ông ta. Nhưng anh ta lùi về,

rồi lại tiến lên và suýt giết được người chú lần nữa.

And then he backs away, he goes up to him again, almost kills him.

Và những nhà phê bình đang ngồi dưới hàng ghế đằng kia,

The critics sitting in the back row there,

đều đồng ý với nhau rằng: "Hamlet thật là chần chừ"

they have to have an opinion, so they say, "Hamlet is a procrastinator."

(Tiếng cười)

hoặc họ cũng có thể cho rằng: "Hamlet bị mắc chứng Oedipus"

Or they say, "Hamlet has an Oedipus complex."

No, otherwise the play would be over, stupid.

Sai rồi, nếu không chần chừ như vậy thì màn kịch sẽ kết thúc mất.

(Laughter)

Đó chính là lí do Shakespeare đã viết Hamlet dài như vậy!

That's why Shakespeare puts all that stuff in Hamlet --

Ophelia going mad, the play within the play,

Ta đều biết, Ophelia trở nên điên loạn, rồi những đoạn kịch cứ tiếp diễn,

and Yorick's skull, and the gravediggers.

nào là cái sọ của Yorick, rồi đến những kẻ đào huyệt xuất hiện ...

That's in order to delay --

Chúng được đưa vào để trì hoãn, để đến hồi 5 Hamlet mới giết được người chú của mình.

until Act Five, he can kill him.

Chopin cũng giống như vậy thôi. Khi ông ấy đã suýt chạm vào nốt E

It's the same with the Chopin.

He's just about to reach the E,

and he says, "Oops, better go back up and do it again."

thì bỗng dừng lại và nói "Ồ, có lẽ mình nên quay lại và chơi một lần nữa!"

Thế là ông ấy chơi lại

So he does it again.

Now, he gets excited.

(Music)

một cách đầy phấn khích. (Piano) Đó là một chút ngẫu hứng thôi

That's excitement, don't worry about it.

đừng để ý.

Now, he gets to F-sharp, and finally he goes down to E,

Bây giờ, Chopin đã tới nốt F#, và cuối cùng cũng chạm tới được nốt E.

Nhưng hợp âm đó không đúng -- Ông ấy cần một hợp âm khác kia,

but it's the wrong chord --

because the chord he's looking for is this one,

(Piano) vậy là thay vào đó, ông ấy đã ...

and instead he does ...

(Piano) chúng ta gọi đó là một Giai Kết Tránh, vì nó làm ta lầm tưởng bài nhạc sắp kết thúc.

Now, we call that a deceptive cadence,

because it deceives us.

I tell my students, "If you have a deceptive cadence,

Tôi luôn dạy học trò của mình "Nếu gặp phải một giai kết tránh,

nhớ đá lông mày lên, để mọi người biết mà nghe tiếp"

raise your eyebrows, and everybody will know."

(Tiếng cười)

(Laughter)

(Applause)

(Vỗ tay)

Right.

Được rồi, bây giờ, Chopin đã tới được E, nhưng lại là một hợp âm sai.

He gets to E, but it's the wrong chord.

Ông ấy thử lại lần nữa. Không đúng

Now, he tries E again.

That chord doesn't work.

Thử E lại lần nữa. Không đúng.

Now, he tries the E again. That chord doesn't work.

Now, he tries E again, and that doesn't work.

E một lần nữa, vẫn không đúng

And then finally ...

Và rồi cuối cùng ... (Piano)

Người đàn ông ngồi ở hàng ghế đầu kia đã "Mmm"

There was a gentleman in the front row who went, "Mmm."

(Laughter)

It's the same gesture he makes when he comes home

Đó là cách mà ông ta về nhà sau một ngày dài,

khóa chiếc xe hơi của mình lại và thốt lên

after a long day, turns off the key in his car and says,

"Aah, I'm home."

"Aah, về tới nhà rồi!". Vì mỗi người chúng ta đều biết đâu là nhà của mình.

Because we all know where home is.

So this is a piece which goes from away to home.

Tóm lại đây là một khúc nhạc bắt đầu "từ xa" và cuối cùng là "về đến nhà"

I'm going to play it all the way through and you're going to follow.

Tôi sẽ chơi nó lại từ đầu

và mọi người hãy dõi theo nhé. B, C, B, C, B, C, B --

B, C, B, C, B, C, B --

down to A, down to G, down to F.

Xuống tới A, xuống G, xuống F.

Almost goes to E, but otherwise the play would be over.

Gần tới E, nhưng không, cuộc dạo chơi lặp lại.

He goes back up to B, he gets very excited.

Chopin trở lại với B. Ông ấy bắt đầu thấy thích thú. Xuống tới F# rồi xuống tới E.

Goes to F-sharp. Goes to E.

Sai rồi. Sai rồi. Sai rồi.

It's the wrong chord. It's the wrong chord.

And finally goes to E, and it's home.

Và cuối cùng về đến E, về đến nhà rồi.

And what you're going to see is one-buttock playing.

Và giờ hãy chuẩn bị để thưởng thức màn trình diễn trên một mông

(Tiếng cười)

(Laughter)

Because for me, to join the B to the E,

Để chạy xuyên suốt từ B về E,

I have to stop thinking about every single note along the way,

Tôi phải dừng việc nghĩ về từng nốt nhạc một cách riêng lẻ, thay vào đó

phải nắm bắt được một lúc cả chặng dài từ đầu tới cuối.

and start thinking about the long, long line from B to E.

You know, we were just in South Africa, and you can't go to South Africa

Gần đây, chúng tôi có ghé thăm Nam Phi, và chắc hẳn khi nhắc đến Nam Phi

các bạn đều sẽ liên tưởng đến 27 năm tù của Mandela.

without thinking of Mandela in jail for 27 years.

What was he thinking about? Lunch?

Ông ấy đã nghĩ gì trong suốt những năm ấy? Ăn trưa sao?

No, he was thinking about the vision for South Africa

Không, ông ấy nghĩ về tương lai của Nam Phi

and for human beings.

và cho cả loài người. Chúng ta gọi đó là

This is about vision. This is about the long line.

Tầm Nhìn, Mandela chỉ nghĩ về nó mà thôi.

Like the bird who flies over the field

Cũng giống như một chú chim, khi bay qua cả cánh đồng rộng lớn

and doesn't care about the fences underneath, all right?

thì sẽ không cần phải quan tâm đến những bờ rào phía dưới nữa.

So now, you're going to follow the line all the way from B to E.

Được rồi, bây giờ tôi sẽ chơi như vậy suốt từ B tới E.

And I've one last request before I play this piece all the way through.

Và một yêu cầu cuối cùng trước khi tôi bắt đầu,

Would you think of somebody who you adore,

Các bạn hãy nghĩ về một người thân của mình, người đã không còn ở cạnh bạn nữa

who's no longer there?

có thể là một người bà đáng kính, hay người yêu của bạn ---

A beloved grandmother, a lover --

somebody in your life who you love with all your heart,

một người mà bạn yêu với cả trái tim,

nhưng đã không còn bên cạnh bạn nữa.

but that person is no longer with you.

Bring that person into your mind,

Hãy hồi tưởng lại họ, đồng thời dõi theo

and at the same time,

những nốt nhạc từ B tới E

follow the line all the way from B to E,

and you'll hear everything that Chopin had to say.

bạn sẽ hiểu những gì Chopin muốn nói.

(Âm nhạc)

(Music)

(Music ends)

(Applause)

(Vỗ tay)

Bây giờ, có lẽ bạn đang tự hỏi

Now, you may be wondering --

(Applause)

có lẽ bạn đang tự hỏi tại sao tôi cũng vỗ tay

(Applause ends)

You may be wondering why I'm clapping.

Well, I did this at a school in Boston

Tôi đã làm như vậy tại một ngôi trường ở Boston

with about 70 seventh graders, 12-year-olds.

trước 70 học sinh lớp 7, 12 tuổi.

I did exactly what I did with you,

Tôi đã làm chính xác như ban nãy, tôi giải thích

and I explained the whole thing.

và yêu cầu chúng làm tất cả ...

Và khi tôi chơi xong, chúng đều đứng dậy vỗ tay điên cuồng.

At the end, they went crazy, clapping.

I was clapping. They were clapping.

Tôi vỗ tay, chúng cũng vỗ tay.

Finally, I said, "Why am I clapping?"

Cuối cùng tôi mới hỏi "Tại sao ta cũng vỗ tay?"

And one of them said, "Because we were listening."

Và một đứa trẻ trả lời

"Vì chúng ta đều đã được nghe nhạc!"

(Laughter)

Think of it. 1,600 people, busy people,

Nghĩ thử xem, 1,600 con người bận rộn,

ngồi ở đây và cùng nhau làm mọi thứ:

involved in all sorts of different things,

listening, understanding and being moved

thưởng thức, thấu hiểu và cùng xúc động trước một tác phẩm của Chopin.

by a piece by Chopin.

Now, that is something.

Thật đáng nhớ.

Am I sure that every single person followed that,

Bây giờ, liệu có chắc chắn rằng tất cả những ai đã dõi theo

understood it, was moved by it?

đã thấu hiểu, đều cảm thấy xúc động không? Dĩ nhiên, tôi không dám chắc.

Of course, I can't be sure.

But I'll tell you what happened to me in Ireland

Nhưng để tôi kể cho các bạn nghe một câu chuyện

10 năm trước, tôi đã đến Ireland, giai đoạn Troubles (thời kì chủ nghĩa bè phái ở Ireland nửa sau TK20)

during the Troubles, 10 years ago,

and I was working with some Catholic and Protestant kids

tôi đến để hòa giải các xung đột và đã tiếp xúc với một số trẻ em

on conflict resolution.

Công Giáo và Tin Lành ở đây. Và cũng thực hiện những điều tương tự ---

And I did this with them --

a risky thing to do, because they were street kids.

một việc khá mạo hiểm với những đứa trẻ đường phố.

Nhưng rồi một trong số chúng đã đến và kể với tôi rằng,

And one of them came to me the next morning

and he said,

"You know, I've never listened to classical music in my life,

"Xưa nay cháu chưa từng được nghe nhạc cổ điển,

but when you played that shopping piece ..."

nhưng khi bác chơi cái thứ shopping (Chopin) đó ..."

(Tiếng cười)

(Laughter)

He said, "My brother was shot last year and I didn't cry for him.

nó nói, "Anh của cháu bị bắn chết năm ngoái nhưng cháu đã không hề khóc.

But last night, when you played that piece,

Nhưng tối qua, khi nghe bác chơi nhạc,

he was the one I was thinking about.

cháu đã nghĩ về anh

And I felt the tears streaming down my face.

Nước mắt của cháu đã trào ra rất nhiều.

And it felt really good to cry for my brother."

Ông biết đấy, cháu cảm thấy thật nhẹ nhõm khi có thể khóc vì anh ấy".

So I made up my mind at that moment

Giây phút đó, tôi đã khẳng định với bản thân mình rằng,

nhạc cổ điển là thứ âm nhạc dành cho mọi người!

that classical music is for everybody.

Everybody.

Now, how would you walk --

Bây giờ, bạn sẽ đi đứng như thế nào -- khi bạn biết,

my profession, the music profession doesn't see it that way.

cái nghề của tôi, nghề chơi nhạc không nhìn nhận theo kiểu như vậy.

They say three percent of the population likes classical music.

Người ta nói rằng chỉ có 3% dân số yêu thích nhạc cổ điển,

giá như có thể nâng lên 4% thì tất cả vấn đề sẽ đều được giải quyết.

If only we could move it to four percent, our problems would be over.

(Laughter)

How would you walk? How would you talk? How would you be?

Tôi mới nói, "Bạn sẽ đi đi lại lại và lẩm bẩm như thế nào

nếu bạn nghĩ, chỉ có 3% dân số yêu thích nhạc cổ điển

If you thought, "Three percent of the population likes classical music,

if only we could move it to four percent."

và giá như ta có thể nâng nó lên thành 4%. Hay bạn sẽ đi lại

How would you walk or talk? How would you be?

và lẩm bẩm như thế nào,

If you thought, "Everybody loves classical music --

nếu bạn nghĩ, tất cả mọi người đều yêu thích nhạc cổ điển --

Chỉ là họ chưa biết đấy thôi!"

they just haven't found out about it yet."

(Tiếng cười)

See, these are totally different worlds.

Bạn thấy đấy, đó là hai cảnh tượng hoàn toàn khác nhau.

Now, I had an amazing experience.

Tôi có một trải nghiệm tuyệt vời thế này, vào năm 45 tuổi

I was 45 years old,

và hơn 20 năm chỉ huy dàn nhạc, tôi chợt nhận ra rằng,

I'd been conducting for 20 years,

and I suddenly had a realization.

The conductor of an orchestra doesn't make a sound.

Người nhạc trưởng của dàn nhạc luôn luôn im lặng.

My picture appears on the front of the CD --

Đây là những hình ảnh của tôi trên bìa các đĩa CD

(Tiếng cười)

(Laughter)

But the conductor doesn't make a sound.

-- Người nhạc trưởng không tạo ra bất kì âm thanh nào cả,

He depends, for his power,

Ông ta sử dụng chính sức mạnh của mình để truyền lửa cho người khác.

on his ability to make other people powerful.

Suy nghĩ ấy đã thay đổi tôi hoàn toàn. Một sự giác ngộ của cuộc đời

And that changed everything for me.

It was totally life-changing.

People in my orchestra said,

Các nhạc công đã đến bên cạnh tôi và hỏi:

"Ben, what happened?" That's what happened.

"Ben, có chuyện gì vậy?" Chính là nó.

Tôi đã nhận ra nhiệm vụ của mình là đánh thức những tiềm ẩn bên trong người khác.

I realized my job was to awaken possibility in other people.

Và tất nhiên, tôi cũng muốn biết liệu nãy giờ mình đã làm được vậy chưa.

And of course, I wanted to know whether I was doing that.

Các bạn có muốn biết không? Cứ nhìn vào những đôi mắt thì biết.

How do you find out?

You look at their eyes.

Một khi chúng sáng lấp lánh thì tôi biết mình đã làm được.

If their eyes are shining, you know you're doing it.

You could light up a village with this guy's eyes.

Ánh mắt của anh chàng này có thể thắp sáng cả một ngôi làng đấy

(Tiếng cười)

(Laughter)

Right. So if the eyes are shining, you know you're doing it.

Đúng vậy, nếu những đôi mắt kia sáng lên, bạn biết mình đã thành công

Nếu chúng không lấp lánh, bạn phải tự vấn chính mình

If the eyes are not shining, you get to ask a question.

với câu hỏi rằng:

And this is the question:

"Tôi đã là ai, mà những ánh mắt đó không ngời lên?

who am I being

that my players' eyes are not shining?

We can do that with our children, too.

Cũng có thể làm như vậy với con trẻ của chúng ta

Who am I being,

Ta là ai, mà đôi mắt của chúng không sáng ngời lên?

that my children's eyes are not shining?

That's a totally different world.

Đó là một thế giới hoàn toàn khác.

Now, we're all about to end this magical, on-the-mountain week,

Bây giờ, khi sắp kết thúc buổi tối kì diệu hôm nay, kiểu "một tuần ở trên núi"

we're going back into the world.

để chuẩn bị trở về với thế giới của chúng ta

And I say, it's appropriate for us to ask the question,

Có hợp lí không nếu tôi đặt câu hỏi:

who are we being as we go back out into the world?

chúng ta là ai khi trở lại với thế giới ấy?

And you know, I have a definition of success.

Bạn biết đấy, định nghĩa của sự thành công, đối với tôi thật đơn giản

For me, it's very simple.

Không liên quan gì đến sức khỏe, danh vọng hay quyền lực cả.

It's not about wealth and fame and power.

Thành công chính là những đôi mắt đang sáng ngời xung quanh tôi.

It's about how many shining eyes I have around me.

So now, I have one last thought,

Được rồi, một điều nữa mà tôi muốn chia sẻ với các bạn,

which is that it really makes a difference what we say --

rằng sức mạnh của lời nói có thể

thay đổi hoàn toàn rất nhiều thứ

the words that come out of our mouth.

Tôi học được điều này từ một người phụ nữ, một trong số ít

I learned this from a woman who survived Auschwitz,

one of the rare survivors.

những người sống sót ở Auschwitz (trại tập trung ở Phần Lan, xây dựng bởi Đức Quốc Xã)

She went to Auschwitz when she was 15 years old.

Cô ấy đã tới Auschiwitz khi mới 15 tuổi,

And ...

cùng với cậu em trai 8 tuổi, hai chị em mồ côi cha mẹ.

And her brother was eight,

and the parents were lost.

And she told me this, she said,

Cô ấy đã kể với tôi rằng,

"We were in the train going to Auschwitz,

"Khi đang trên tàu tới Auschwitz, tôi nhìn xuống và thấy

and I looked down and saw my brother's shoes were missing.

giày của thằng nhỏ đã bị mất.

I said, 'Why are you so stupid, can't you keep your things together

Tôi đã mắng nó: 'Sao mày ngu quá vậy, chỉ có giữ đồ của mình thôi

for goodness' sake?'"

mà cũng không làm được hả?".

The way an elder sister might speak to a younger brother.

Đó là cái cách một người chị lớn nói với em trai mình.

Nhưng thật không may, đó cũng là những điều cuối cùng

Unfortunately, it was the last thing she ever said to him,

cô ấy có thể nói với em mình vì cậu bé đã không thể sống sót.

because she never saw him again.

He did not survive.

And so when she came out of Auschwitz, she made a vow.

Khi rời khỏi Auschwitz, cô gái đã thề một lời thề.

She told me this.

Cô ấy kể với tôi rằng 'Tôi bước chân ra khỏi Auschwitz,

She said, "I walked out of Auschwitz into life

và tôi đã thề rằng, tôi sẽ không bao giờ nói ra những lời

and I made a vow.

And the vow was,

"I will never say anything that couldn't stand as the last thing I ever say."

vốn không thể trở thành những lời cuối cùng của chính mình nữa.'".

Chúng ta có làm vậy được không? Không. Chúng ta sẽ phạm sai lầm

Now, can we do that? No.

And we'll make ourselves wrong and others wrong.

và làm người khác sai lầm nữa. Nhưng cũng thật đáng để sống hướng về nó.

But it is a possibility to live into.

Thank you.

(Applause)

Cảm ơn đã lắng nghe. (Vỗ tay)

Shining eyes.

Mắt lấp lánh, mắt lấp lánh.

(Applause)

Shining eyes.

(Applause)

Thank you, thank you.

Cảm ơn, cảm ơn rất nhiều.

(Âm nhạc)