Yup, I built a nuclear fusion reactor | Taylor Wilson

Translator: Jenny Zurawell

Translator: Lavan Smael Reviewer: Daban Q. Jaff

So my name is Taylor Wilson.

ناوم تەیلەر ویسۆنە.

I am 17 years old

تەمەنم ١٧ ساڵە

and I am a nuclear physicist,

و من فیزیا زانێکی ناوکیم،

which may be a little hard to believe, but I am.

کە لەوانەیە کەمێک قورس بیت بۆ باوەڕ پیکردن، بەڵام هەوم.

And I would like to make the case

و پێمخۆشە ئەوە بڵێم

that nuclear fusion

کە پێکداچونی ناوکی

will be that point,

ئەو خاڵە دەبێت،

that the bridge that T. Boone Pickens talked about

کە پردێکە کە تی. بۆن پیکێنس دەربارەی دواوە

will get us to.

کە دەمانگەیەنێت پێی.

So nuclear fusion is our energy future.

کەواتە پێکداچونی ناوکی وزەی داهاتوومانە.

And the second point,

و خاڵی دووەم،

making the case that kids can really change the world.

دەمەوێت بڵێم کە منداڵەکان دەتوانن جیهان بگۆڕن.

So you may ask --

کەواتە لەوانەیە بپرسی--

(Applause)

(چەپڵە لێدان)

You may ask me,

لەوانەییە لێم بپرسی،

well how do you know what our energy future is?

باشە چۆن دەزانی ئەوە وزەی داهاتوومانە؟

Well I built a fusion reactor

من ڕێختەری تێکەلم دروستکرد

when I was 14 years old.

کاتێک ١٤ ساڵ بووم.

That is the inside of my nuclear fusion reactor.

ئەوە ناوەوەی ڕێختەری تێکەڵی ناوکیەکەمە..

I started building this project

دەستم کرد بە دروستکردنی ئەو پڕۆژە

when I was about 12 or 13 years old.

کاتێک ١٢ یان ١٣ ساڵان بووم.

I decided I wanted to make a star.

بڕیارمدا، دەمەوێت ئەستێرەیەک دروست بکەم.

Now most of you are probably saying,

دەشێت ئێستا زۆربەتان بڵێن،

well there's no such thing as nuclear fusion.

باشە هیچ شتێک نییە وەک پێکداچونی ناوکی.

I don't see any nuclear power plants with fusion energy.

هیچ وێستگەی هێزی ناوکی نابینم لەگەڵ وزەی پێکداچوون.

Well it doesn't break even.

باشە ئەوە تەنانەت ناشکێت.

It doesn't produce more energy out than I put in,

ئەوە وزەی زیاتر بەرهەم ناهێنێ لەوەی من تێمکردووە،

but it still does some pretty cool stuff.

بەڵام هێشتان هەندێک شت زۆر سارد دەکات.

And I assembled this in my garage,

و ئەوەم کۆکردەوە لە گەراجەکەم،

and it now lives in the physics department

و ئێستا ئەوە هەیە (دەژی) لە بەشی فیزیایی

of the University of Nevada, Reno.

زانکۆی نیڤادە، ڕێنۆ.

And it slams together deuterium,

و ئەوە دیتیریوم بەیەکەوە دەیبەستیتەوە،

which is just hydrogen with an extra neutron in it.

کە تەنها هایدڕۆجینە لەگەڵ هایدڕۆجینێکی قورسی زیادە لە ناوی.

So this is similar to the reaction

کەواتە ئەمە هاوشێوەیە بۆ کاردانەوەکە

of the proton chain that's going on inside the Sun.

لە زنجیری پڕۆتۆنەکە کە دەچێتە ناو خۆر.

And I'm slamming it together so hard

و من دەیوەشێنم (لێیدەدەم) زۆر بە توندی

that that hydrogen fuses together,

کە هایدڕۆجین پیکەوە شل دەبێتەوە،

and in the process it has some byproducts,

و لە پرۆسەکە هەندێک بەرهەمی لاوەکی هەییە،

and I utilize those byproducts.

و سود وەردەگرم لەو بەرهەمە لاوەکیانە.

So this previous year,

کەواتە ئەو ساڵەی پێشتر،

I won the Intel International Science and Engineering Fair.

پێشانگای نێودەوڵەتی زانست و ئەندازیاری ئنتێڵم بردەوە.

پەرەم بە ئامێری پشکنەردا کە شوێنی ئەو ئامێرە پشکنەرانەی ئێستا دەگریتەوە

I developed a detector that replaces the current detectors

that Homeland Security has.

کە ئاسایشی نشتیمانی هەیەتی.

For hundreds of dollars,

بۆ سەدان دۆلار،

I've developed a system that exceeds the sensitivity

سیستەمێکم پەرەپێدا کە هەستیاری ئامێری پشکنەر تێدەپەڕێنێ

of detectors that are hundreds of thousands of dollars.

کە سەدان هەزار دۆلارە.

I built this in my garage.

ئەوەم دروسکرد لە گەراجەکەم.

(Applause)

چەپڵە لێدان

And I've developed a system

و سیستەمێکم گەشەپێدا

to produce medical isotopes.

بۆ بەرهەمهێنانی هاوتای دەرمانەکان

Instead of requiring multi-million-dollar facilities

لەجیاتی پێویستبوونی ‌چەندین ملیۆن دۆلاری ئاسانکاریەکان

I've developed a device that, on a very small scale,

ئامێرێکم پەرەپێداوە کە، بە پێوەرێکی زۆر بچوک،

can produce these isotopes.

دەتوانیت ئەم ئایزۆتۆپانە بەرهەم بهێنێت.

So that's my fusion reactor in the background there.

بەرهەم هێنی کارەبای ئەتۆمی وەک لە باگراوندەکە دیارە.

That is me at the control panel

ئەوە منم لە کۆنتڕۆل پانێڵی

of my fusion reactor.

ڕێختەری تێکەڵەکەم.

Oh, by the way, I make yellowcake in my garage,

ۆ، بەو بۆنەیەوە، کێکی زەرد دروست دەکەم لە گەراجەکەم،

so my nuclear program is as advanced as the Iranians.

کەواتە بەرنامە ناوکیەکەی من وەک هی ئێرانیەکان پێشکەوتووە.

So maybe I don't want to admit to that.

کەواتە، لەوانەیە من نەمەوێ دان بەوەدا بنێم.

This is me at CERN in Geneva, Switzerland,

ئەوە منم لە CERN لە گێنیڤە، سویتزەرلاند،

which is the preeminent particle physics laboratory in the world.

کە تاقیگەی فیزیایی تەنکی سەرەتاییە لە جیهان.

And this is me with President Obama,

و ئەوە منم لەگەڵ سەرۆک ئۆباما،

showing him my Homeland Security research.

نیشاندانی ئەو، توێژینەوەی ئاسایشی نشتیمانییەکەم.

(Applause)

(چەپڵە لێدان)

لە ماوەی حەوت ساڵی

So in about seven years

کردنی توێژینەوەی ناوکی،

of doing nuclear research,

من دەستم پێکرد، بە خەونێک

I started out with a dream

بۆ دروستکردنی ” ئەستێرە لەناو گۆزەیەکدا” ئەستێرەیەک لە گەراجەکەم،

to make a "star in a jar," a star in my garage,

and I ended up meeting the president

و کۆتایم پێهینا بە بینینی سەرۆک

and developing things that I think can change the world,

و گەشەپێدانی ئەو شتانەی کە پێموایە دەتوانێ جیهان بگۆڕێ

and I think other kids can too.

و پێموایە منداڵەکانی تریش دەتوانن بیکەن.

So thank you very much.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە لێدان)