Yup, I built a nuclear fusion reactor | Taylor Wilson

Translator: Jenny Zurawell

Translator: sozyar sd Reviewer: Daban Q Jaff

So my name is Taylor Wilson.

ناوم تایڵەر ویلسۆنە.

I am 17 years old

تەمەنم ١٧ ساڵە

and I am a nuclear physicist,

من فیزیاوانی ناووەکیم،

which may be a little hard to believe, but I am.

کە هەرچەندە کەمێک قورسە بۆ بڕوا کردن، بەڵام وایە.

And I would like to make the case

و حەزم دەکرد کەیسێک دروست بکەم

that nuclear fusion

کە پێکداچوونی ناووەکی

will be that point,

ئەم خاڵە دەبێت،

that the bridge that T. Boone Pickens talked about

ئەو پردەی تی بۆن پیکێنس دەربارەی قسەی کرد

will get us to.

ئێمەش دەگرێتەوە.

So nuclear fusion is our energy future.

کەواتە پێکداچوونی ناووەکی وزەی داهاتومانە.

And the second point,

و خاڵی دووەم،

making the case that kids can really change the world.

کەیسێک کە منداڵان دەتوانن جیهان زۆر بگۆڕن.

So you may ask --

کەواتە لەوانەیە بپرسن--

(Applause)

(چەپلە)

You may ask me,

لەوانەیە لێم بپرسن،

well how do you know what our energy future is?

باشە چۆن دەزانیت وزەی داهاتومان چییە؟

Well I built a fusion reactor

باشە پێکداچونی کارتیاکەرم دروست کرد

when I was 14 years old.

کاتێک ١٤ ساڵ بووم.

That is the inside of my nuclear fusion reactor.

ئەمە ناوی کارتێکەرە پێکداچونە ناوەکیەکەمە.

I started building this project

من دەستم بە دروست کردنی ئەم پڕۆژەیە کرد

when I was about 12 or 13 years old.

کاتێک نزیکەی ١٢ یان ١٣ ساڵ بووم.

I decided I wanted to make a star.

بڕیارمدا دەمویست ئەستێرەیەک دروست بکەم.

Now most of you are probably saying,

ئێستا زۆربەتان دەشێت بڵێن،

well there's no such thing as nuclear fusion.

شتێکی لە شێوەی پێکداچونی ناوەکی نییە.

I don't see any nuclear power plants with fusion energy.

هیچ هێزێکی ناوەکی هەسارەکان نابینم لەگەڵ وزەی پێکداچوون.

Well it doesn't break even.

ئەو تەنانەت ناشکێت.

It doesn't produce more energy out than I put in,

زیاتر لەو وزەیەی دایدەنێم بەرهەم ناهێنێت،

but it still does some pretty cool stuff.

بەڵام هێشتا هەندێک شتی زۆر باش دەکات.

And I assembled this in my garage,

و من ئەوانەم لە گەراجەکەم کۆکردەوە،

and it now lives in the physics department

ئەو ئێستا لە بەشی فیزیا دەژی

of the University of Nevada, Reno.

لە زانکۆی نەڤادا، ڕینۆ.

And it slams together deuterium,

و لەگەڵ دیوتریۆم دەدات بەیەکدا،

which is just hydrogen with an extra neutron in it.

کە تەنها هایدرۆجینە لەگەڵ نیوترۆنێکی زیادە لە ناوی.

So this is similar to the reaction

هەروەها ئەمە هاوشێوەی کاردانەوەی

of the proton chain that's going on inside the Sun.

زنجیرەی پرۆتۆن کە دەچن بۆ ناو خۆر.

And I'm slamming it together so hard

و من زۆر بەقورسی بەیەکیدا دەدەم

that that hydrogen fuses together,

کە هایدرۆجین فیوز دەکات بەیەکەوە،

and in the process it has some byproducts,

و لەم کردارەدا هەندێک بەرهەمی لاوەکی هەیە،

and I utilize those byproducts.

و من سود لەم بەرهەمە لاوەکییە وەردەگرم.

So this previous year,

هەروەها ئەم ساڵەی پێشو،

I won the Intel International Science and Engineering Fair.

ڕێگەپێدانی ئینتێڵی نێودەوڵەتی زانست و ئەندازیاریم بردەوە.

I developed a detector that replaces the current detectors

پەرەمدا بەشەپۆلدۆزێک لە جێی شەپۆلدۆزەکان

that Homeland Security has.

کە ئاسایشی هۆملاند هەیەتی.

For hundreds of dollars,

بە سەدان دۆلار

I've developed a system that exceeds the sensitivity

پەرەم بە بەرنامەیەک کە هەستیاری تێدەپەڕێنێت داوە

of detectors that are hundreds of thousands of dollars.

هی شەپۆلدۆزەکان کە سەدان هەزار دۆلارن.

I built this in my garage.

ئەوەم لە گەراجەکەمدا دروست کرد.

(Applause)

(چەپڵە)

And I've developed a system

و بەرنامەیەکم پەرە پێدا

to produce medical isotopes.

بۆ بەرهەمهێنانی زڕتوخمی پزیشکی.

Instead of requiring multi-million-dollar facilities

لە جیاتی ویستنی ئاسانکاری ملیۆنان دۆلار

I've developed a device that, on a very small scale,

ئامێرێکم پەرەپێدا کە، بە پێوەرێکی کەم،

can produce these isotopes.

دەتوانێت ئەم زڕتوخمانە بەرهەم بهێنێت.

So that's my fusion reactor in the background there.

کەواتە ئەمە کارتیاکەرە پێکداچونەکەمە لە وێنەی پشتەوە لێرە.

That is me at the control panel

ئەوە منم لە پەڕەی چاودێری

of my fusion reactor.

کارتیاکەرە پێکداچونەکەم.

Oh, by the way, I make yellowcake in my garage,

ئۆه، بەو بۆنەیەوە، لە گەراجەکەمدا کێکی زەرد دروست دەکەم،

so my nuclear program is as advanced as the Iranians.

هەروەها پرۆگرامی ناووەکییەکام وەکو ئێرانی پێشکەوتووە.

So maybe I don't want to admit to that.

لەوانەیە نەمەوێت دان بەوەدا بنێم.

This is me at CERN in Geneva, Switzerland,

ئەمە منم لە سی ئی ئاڕ ئێن لە جێڤێنا، سویتزێرلاند،

which is the preeminent particle physics laboratory in the world.

کە تاقیگەیەکی فیزیایی بەشیی نایابە لە جیهاندا.

And this is me with President Obama,

و ئەمە منم لەگەل سارۆک ئۆباما،

showing him my Homeland Security research.

توێژینەوەی ئاسایشی هۆملاندی پیشان دەدەم.

(Applause)

(چەپڵە)

So in about seven years

کەواتە نزیکەی حەوت ساڵی

of doing nuclear research,

توێژینەوە کردنی ناووەکی

I started out with a dream

دەستم بە خەونێک کرد

to make a "star in a jar," a star in my garage,

"ئەستێرەیەک لە گۆزەدا" دروست بکەم،

and I ended up meeting the president

و کۆتاییم بە بینینی سەرۆک هێنا

and developing things that I think can change the world,

و پەرەدان بە شتانێک کە پێم وایە جیهان دەگۆڕێت،

and I think other kids can too.

و پێم وایە منداڵانی تریش دەتوانن بیکەن.

So thank you very much.

کەواتە زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە)