4 reasons to learn a new language | John McWhorter

Çeviri: Hasan Kemal Erkaraca Gözden geçirme: Cihan Ekmekçi

The language I'm speaking right now

Şu an konuşmakta olduğum dil,

is on its way to becoming the world's universal language,

iyisiyle veya kötüsüyle dünyanın evrensel dili olma yolunda

for better or for worse.

hızla ilerliyor.

Kabul etmeliyiz ki

Let's face it,

it's the language of the internet,

İngilizce yalnızca internet dili değil,

it's the language of finance,

aynı zamanda finans,

it's the language of air traffic control,

hava trafik kontrolü,

of popular music,

popüler müzik,

ve diplomasinin de dili.

diplomacy --

English is everywhere.

Kısacası İngilizce her yerde.

Now, Mandarin Chinese is spoken by more people,

Şu an Mandarin Çincesini daha fazla insan konuşuyor

but more Chinese people are learning English

fakat Çince öğrenen İngilizlerden çok daha fazla

than English speakers are learning Chinese.

İngilizce öğrenen Çinliler var.

Last I heard,

En son duyduğum şu ki,

there are two dozen universities in China right now

şu an Çin'de yirminin üstünde üniversite

teaching all in English.

tamamen İngilizce eğitim veriyor.

English is taking over.

İngilizce kontrolü ele geçiriyor.

And in addition to that,

Buna ek olarak,

it's been predicted that at the end of the century

bu yüzyıl sonuna kadar, şu an var olan

çoğu dilin - yaklaşık 6 bin -

almost all of the languages that exist now --

konuşulmaz hale geleceği

there are about 6,000 --

will no longer be spoken.

tahmin ediliyor.

There will only be some hundreds left.

Yalnızca birkaç yüz tanesi varlığını sürdürebilecek.

And on top of that,

Tüm bunların da ötesinde,

İngilizce anlık çevirinin yalnızca mümkün olduğu değil,

it's at the point where instant translation of live speech

is not only possible, but it gets better every year.

aynı zamanda her yıl daha iyi hale geldiği bir noktada.

The reason I'm reciting those things to you

Bütün bunları size anlatmamın sebebi:

Şu soruyu sormaya başlayacak

is because I can tell that we're getting to the point

where a question is going to start being asked,

noktaya geldiğimizi söyleyebilmemdir.

which is: Why should we learn foreign languages --

Eğer İngilizce yabancı dil ise

neden İngilizce'den ayrı bir dil öğrenmeliyim?

other than if English happens to be foreign to one?

Dünyadaki çoğu kişi birbiriyle İngilizce iletişim kurabileceği

Why bother to learn another one when it's getting to the point

noktaya gelindiğinde, neden insanlar başka bir dil daha öğrenmek zahmetine girsin ki?

where almost everybody in the world will be able to communicate in one?

I think there are a lot of reasons,

Bence birçok nedeni var

but I first want to address

ama ilk değinmek istediğim

the one that you're probably most likely to have heard of,

belki sizin de duymuş olabileceğiniz

because actually it's more dangerous than you might think.

gerçekten düşündüğünüzden daha tehlikeli bir neden.

Ve işte bu fikir:

And that is the idea

that a language channels your thoughts,

Bir dille düşüncelerinizi aktarırsınız,

that the vocabulary and the grammar of different languages

o dilin kelimeleri ve dil bilgisi

gives everybody a different kind of acid trip,

herkese farklı hayaller veya halüsinasyonlar

so to speak.

kazandırır.

Bu çok cazip bir fikir

That is a marvelously enticing idea,

but it's kind of fraught.

ama rahatsız edici.

So it's not that it's untrue completely.

Tamamen yanlış da değil.

Mesela, Fransızca ve İspanyolcada masa kelimesi,

So for example, in French and Spanish

the word for table is, for some reason, marked as feminine.

bir sebepten ötürü dişil olarak kullanılır.

So, "la table," "la mesa," you just have to deal with it.

Yani, "la table", "la mesa," bunu bu şekilde öğrenmek zorundasın.

Bu şunu gösterir,

It has been shown

that if you are a speaker of one of those languages

bu dillerden birinin konuşuyorsanız

ve bir masanın konuştuğunu

and you happen to be asked

how you would imagine a table talking,

nasıl hayal edeceğiniz size sorulursa,

then much more often than could possibly be an accident,

rastlantıdan çok daha sık

a French or a Spanish speaker

Fransızca veya İspanyolca konuşan

says that the table would talk with a high and feminine voice.

bir kişi masanın tiz ve dişil bir sesle konuşacağını söyler.

So if you're French or Spanish, to you, a table is kind of a girl,

Yani Fransızca veya İspanyolca konuşan biri iseniz

as opposed to if you are an English speaker.

İngilizce konuşan birinin aksine masa size göre bir kız.

It's hard not to love data like that,

Böyle bilgileri sevmemek çok zordur

and many people will tell you that that means

ve eğer bu dillerden birini konuşuyorsanız

that there's a worldview that you have if you speak one of those languages.

birçok kişi size bunun bir dünya görüşüne sahip olduğunuz anlamına geldiğini söyler.

But you have to watch out,

Ancak dikkat edelim,

because imagine if somebody put us under the microscope,

çünkü birileri de biz ana dili İngilizce olanları

the us being those of us who speak English natively.

böyle mikroskopik bir şekilde inceliyor olabilir.

What is the worldview from English?

İngilizcenin dünya görüşü nedir?

So for example, let's take an English speaker.

Örneğin, bir İngilizce konuşmacı ele alalım.

Up on the screen, that is Bono.

Ekranda, bu Bono.

He speaks English.

İngilizce konuşuyor.

I presume he has a worldview.

Bir dünya görüşü olduğunu varsayalım.

Now, that is Donald Trump.

Bu da Donald Trump.

Kendi çapında,

In his way,

he speaks English as well.

o da İngilizce konuşuyor.

(Laughter)

(Kahkaha)

And here is Ms. Kardashian,

Ve işte Kardashian Hanım,

and she is an English speaker, too.

o da İngilizce konuşuyor.

So here are three speakers of the English language.

İşte İngilizce konuşan üç kişi.

What worldview do those three people have in common?

Bu üç insanın dünyaya bakış açısı ne kadar ortak?

What worldview is shaped through the English language that unites them?

Onları birleştiren İngiliz dili ile şekillenen dünya görüşü nedir?

It's a highly fraught concept.

Oldukça sorunlu bir kavram.

And so gradual consensus is becoming that language can shape thought,

Kademeli bir fikir birliği dili düşünce şekli haline getirebiliyor,

ama bu üstü kapalı psikolojik tahliller içinde gerçekleşiyor.

but it tends to be in rather darling, obscure psychological flutters.

It's not a matter of giving you a different pair of glasses on the world.

Bu size dünyaya farklı bir bakış açısı kazandırmakla ilgili değil.

Now, if that's the case,

Şimdi bu durumda,

o zaman neden dil öğreniyorsunuz?

then why learn languages?

Düşünce şekliniz değişmeyecekse,

If it isn't going to change the way you think,

what would the other reasons be?

diğer nedenler ne olabilir?

There are some.

İşte birkaçı:

One of them is that if you want to imbibe a culture,

Bunlardan birisi, eğer bir kültürü öğrenmek isterseniz,

onu yalayıp yutmak isterseniz, onun bir parçası olmak isterseniz,

if you want to drink it in, if you want to become part of it,

o halde o kültürün dil kanalları

then whether or not the language channels the culture --

gözüksün veya gözükmesin,

and that seems doubtful --

eğer kültürü öğrenmek istiyorsanız,

if you want to imbibe the culture,

you have to control to some degree

bir dereceye kadar kültürün

the language that the culture happens to be conducted in.

yaşandığı dile hakim olmanız gerekiyor.

There's no other way.

Başka yolu yok.

There's an interesting illustration of this.

Bunun ilginç bir gösterimi var.

I have to go slightly obscure, but really you should seek it out.

Biraz yüzeysel anlatmak zorundayım, isterseniz araştırabilirsiniz.

There's a movie by the Canadian film director Denys Arcand --

Eğer bakmak isterseniz Kanadalı film yönetmeni Denys Arcand'ın

- İngilizce okunuşu Dennis Ar-cand -

read out in English on the page, "Dennis Ar-cand,"

if you want to look him up.

bir filmi var.

"Jesus of Montreal" adlı bir film çekti.

He did a film called "Jesus of Montreal."

And many of the characters

Fransız-Kanadalı karakterlerin çoğunu

are vibrant, funny, passionate, interesting French-Canadian,

canlı, komik, tutkulu, ilginç

Fransızca konuşan kadınlar oluşturuyor.

French-speaking women.

There's one scene closest to the end,

Filmin sonlarına doğru bir arkadaşlarını

where they have to take a friend to an Anglophone hospital.

İngilizce konuşulan bir hastaneye götürmek zorunda kalıyorlar.

In the hospital, they have to speak English.

Hastanede İngilizce konuşmak zorundalar.

Now, they speak English but it's not their native language,

İngilizce konuşuyorlar ama ana dilleri değil,

they'd rather not speak English.

ayrıca İngilizce konuşmak istemiyorlar.

And they speak it more slowly,

Yavaş ve aksanlı konuşuyorlar

they have accents, they're not idiomatic.

ve deyim kullanmıyorlar.

Suddenly these characters that you've fallen in love with

Birden bire sevdiğiniz bu karakterler

aslında kendilerinin kabukları ve kendilerinin gölgeleri.

become husks of themselves, they're shadows of themselves.

To go into a culture

Bir kültürğn içine girmek

ve yalnızca bu tür bir perde ile insanları analiz etmek

and to only ever process people through that kind of skrim curtain

o kültürü asla anlamamaktır.

is to never truly get the culture.

And so to the extent that hundreds of languages will be left,

Böylece yüzlerce dilin kalacağı uzamda,

one reason to learn them

dil öğrenmenin nedenlerinden biri,

sadece o dilin kodları sayesinde,

is because they are tickets to being able to participate

in the culture of the people who speak them,

onları konuşan insanların kültürüne katılabilmek için

dilin bir bilet niteliği taşımasıdır.

just by virtue of the fact that it is their code.

So that's one reason.

Bu birinci sebebi.

Second reason:

İkinci sebebi:

it's been shown

Eğer iki dil konuşuyorsanız,

that if you speak two languages, dementia is less likely to set in,

bunama ihtimalinizin az olduğunu

ve daha iyi bir çoklu görev yapıcısı olduğunuzu gösterir.

and that you are probably a better multitasker.

And these are factors that set in early,

Üstelik bunlar erken oluşan unsurlardır,

and so that ought to give you some sense

sizin farklı bir dili benimsemeniz için

of when to give junior or juniorette lessons in another language.

siz daha ana okuluna giderken bu eğitim verilmeye başlanmalıdır.

Bilingualism is healthy.

İki dilli olmak sağlıklıdır.

And then, third --

Gelelim üçücü nedene,

languages are just an awful lot of fun.

diller inanılmaz eğlencelidir.

Much more fun than we're often told.

Söylenenden çok daha eğlenceli.

So for example, Arabic: "kataba," he wrote,

mesela, Arapça "kataba" 'o yazı yazdı' demek iken

"yaktubu," he writes, she writes.

"yaktubu", 'o yazı yazar' demektir.

"Uktub" ise emir kipinde 'yaz' demektir.

"Uktub," write, in the imperative.

Bu kelimelerin ortak noktaları nelerdir?

What do those things have in common?

Bütün kelimelerin ortak noktası,

All those things have in common

the consonants sitting in the middle like pillars.

sabit sütunlar gibi kelimelerin içindeki ünsüzlerdir.

They stay still,

Onlar sabit duruyorlar

and the vowels dance around the consonants.

ve sesli harfler ünsüzlerin etrafında dans ediyor.

Who wouldn't want to roll that around in their mouths?

Kim onları ağzında yuvarlamak istemez ki?

Bunu İbranicede de yapabilirsiniz,

You can get that from Hebrew,

Etiyopya'nın ana dili olan Amharcada da.

you can get that from Ethiopia's main language, Amharic.

That's fun.

Bu eğlenceli.

Bir de dillerin farklı sözcük düzenleri var.

Or languages have different word orders.

Learning how to speak with different word order

Farklı sözcük düzeni ile konuşmayı öğrenmek,

is like driving on the different side of a street if you go to certain country,

bir ülkeye giderseniz bir sokağın farklı tarafında araba kullanmak gibidir

or the feeling that you get when you put Witch Hazel around your eyes

veya Witch Hazel'i gözlerinizin etrafına sürdüğünüzdeki

verdiği kaşıntı hissine benzer.

and you feel the tingle.

A language can do that to you.

Bir dil bunu yapabilir.

So for example,

Örneğin,

"The Cat in the Hat Comes Back,"

"Şapkadaki Kedi"

a book that I'm sure we all often return to,

eminim hepimizin sık sık okuduğu bir kitap

tıpkı "Moby Dick" gibi.

like "Moby Dick."

One phrase in it is, "Do you know where I found him?

İçinden bir alıntı: "Onu nerede bulduğumu biliyor musun?

Do you know where he was? He was eating cake in the tub,

Nerede olduğunu biliyor musun? Küvette pasta yiyordu.

Yes he was!"

Evet oradaydı!"

Fine. Now, if you learn that in Mandarin Chinese,

Eğer Mandarin Çincesi öğrenecek olursanız

then you have to master,

ve ustalaşırsanız:

"Bilirsin, onu nerede buldum?

"You can know, I did where him find?

He was tub inside gorging cake,

O içindeydi küvet kek tıkınıyor.

No mistake gorging chewing!"

Hata yok tıkınıyor çiğniyordu!' olur.

Gerçekten güzel bir his.

That just feels good.

Imagine being able to do that for years and years at a time.

Bunu yıllarca yapabildiğinizi düşünün.

Or, have you ever learned any Cambodian?

Ya da hiç Kamboçya'nın resmi dili Khmerce öğrendiniz mi?

Me either, but if I did,

Ben de öğrenmedim, ama öğrenseydim,

Sesli harflerle adeta oynardım,

I would get to roll around in my mouth not some baker's dozen of vowels

like English has,

İngilizce gibi bir düzine değil,

but a good 30 different vowels

Komboçya lehçesinde

scooching and oozing around in the Cambodian mouth

kovandaki arı sesleri gibi ağızda yayılarak söylenen

like bees in a hive.

30 farklı sesli harf var.

That is what a language can get you.

Bu dil sizi yorabilir.

And more to the point,

Ancak daha da önemlisi,

we live in an era when it's never been easier to teach yourself another language.

kendi kendimize dil öğrenmenin bu kadar kolay olduğu bir çağ yaşanmadı.

It used to be that you had to go to a classroom,

Eskiden bir okula gitmek zorundaydınız,

and there would be some diligent teacher --

orada itinalı bir öğretmen olurdu,

çok zeki bir öğretmen

some genius teacher in there --

but that person was only in there at certain times

ama sadece belli zamanlarda orda olurdu

ve sis o zamanda gitmek zorundaydınız

and you had to go then,

and then was not most times.

o zaman size bir türlü uymazdı.

Okula gitmek zorundaydınız.

You had to go to class.

If you didn't have that, you had something called a record.

Okul yoksa kayıtlar vardı.

I cut my teeth on those.

Gençken ben de denemiştim.

There was only so much data on a record,

Bir kayıt, kaset veya CD olarak bilinen

or a cassette,

antika nesnede

or even that antique object known as a CD.

çok fazla bilgi vardı.

Other than that you had books that didn't work,

Bunlardan başka işe yaramayan kitaplarınız vardı

that's just the way it was.

bu sadece bir yöntemdi.

Today you can lay down --

Bugün oturma odasında

lie on your living room floor,

arkanıza yaslanıp

sipping bourbon,

çayınızı yudumlarken

and teach yourself any language that you want to

kendi kendinize Rosetta Stone gibi harika setlerle

with wonderful sets such as Rosetta Stone.

istediğiniz bir dili öğretebilirsiniz.

I highly recommend the lesser known Glossika as well.

Daha az bilinen Glossika'yı da şiddetle tavsiye ederim.

İstediğiniz zaman yapabilirsiniz,

You can do it any time,

therefore you can do it more and better.

bu nedenle daha çok ve daha iyi yapabilirsiniz.

You can give yourself your morning pleasures in various languages.

Sabah zevklerinizi çeşitli dillerde yapabilirsiniz.

I take some "Dilbert" in various languages every single morning;

Ben her sabah çeşitli dillerde "Dilbert" alıyorum.

Bu yeteneklerinizi artırabilir.

it can increase your skills.

Couldn't have done it 20 years ago

20 yıl önce,

when the idea of having any language you wanted

cebinizdeki telefonda

in your pocket,

istediğiniz bir dile

coming from your phone,

sahip olmazdınız, eğer sorulsaydı

would have sounded like science fiction to very sophisticated people.

bu fikir kültürlü insanlara bilim kurgu gibi gelirdi.

So I highly recommend

Bu nedenle ana dilimizden farklı diller öğrenmenizi

that you teach yourself languages other than the one that I'm speaking,

şiddetle tavsiye ediyorum,

because there's never been a better time to do it.

çünkü bunu yapmanın daha iyi zamanı olmadı.

It's an awful lot of fun.

İnanılmaz eğlenceli.

Fikilerinizi değiştirmez

It won't change your mind,

but it will most certainly blow your mind.

ama aklınızı başınızdan alır.

Çok teşekkür ederim.

Thank you very much.

(Applause)

(Alkış)