The paradox of choice | Barry Schwartz | TED

Translator: Artan Shabani Reviewer: Elona Toska

I'm going to talk to you about some stuff that's in this book of mine

Unë do të flas per diçka që kam shkruar edhe në librin tim

that I hope will resonate with other things you've already heard,

dhe besoj se do të ngjajë edhe me gjërat tjera që keni dëgjuar deri tani

and I'll try to make some connections myself,

dhe do provoj të bëj disa ndërlidhje, në rast se nuk mund t'i ndiqni ju.

in case you miss them.

But I want to start with what I call the "official dogma."

Dua të filloj me me atë që unë quaj "dogma zyrtare"

The official dogma of what?

Dogma zyrtare e kujt?

The official dogma of all Western industrial societies.

Dogma zyrtare e të gjitha shoqërive industriale përendimore.

And the official dogma runs like this:

Dhe dogma zyrtare funksionon kështu:

if we are interested in maximizing the welfare of our citizens,

nëse jemi të interesuar për të zmadhuar mirëqenien e qytetarëve tonë,

the way to do that is to maximize individual freedom.

mënyra për të bërë atë është duke zmadhuar lirinë individuale.

The reason for this is both that freedom is, in and of itself, good,

Arsyeja për këtë është e dyanshme sepse liria është vetvetiu e mirë

valuable, worthwhile, essential to being human,

vlefshme, meritore, thelbësore për qeniet njerëzore.

and because if people have freedom,

Dhe sepse, nëse njerëzit kanë liri,

then each of us can act on our own

atëherë secili nga ne vepron vetvetiu

to do the things that will maximize our welfare,

për të bërë gjëra që zmadhojnë mirëqenien tonë,

and no one has to decide on our behalf.

dhe askush s'ka nevojë të vendos për neve.

The way to maximize freedom is to maximize choice.

Mënyra për të zmadhuar lirinë është duke zmadhuar zgjedhjet në dispozicion.

The more choice people have, the more freedom they have,

Sa më shumë zgjedhje që kanë njerëzit, aq më shumë kanë liri,

and the more freedom they have,

dhe sa më shumë liri të kenë,

the more welfare they have.

aq më shumë do kenë mirëqenie.

This, I think, is so deeply embedded in the water supply

Kjo, mendoj, është shumë e fiksuar në furznizimin me ujë

that it wouldn't occur to anyone to question it.

që askujt s'do i shkonte mendja ta vinte në pyetje.

Dhe poashtu është e ngulitur në jetën tonë.

And it's also deeply embedded in our lives.

I'll give you some examples

Do ju jap disa shembuj që progresi modern ka bërë të mundur për ne.

of what modern progress has made possible for us.

This is my supermarket.

Ky është supermarket-i im. Jo aq i madh.

Not such a big one.

I want to say just a word about salad dressing.

Desha të them ca fjalë për salcat për sallatë.

A hundred seventy-five salad dressings in my supermarket,

175 lloje të tilla në në supermarketin tim,

if you don't count the 10 extra-virgin olive oils

nëse nuk merr parasysh edhe 10 lloje ekstra të vajrave-virgjin të ullirit

and 12 balsamic vinegars you could buy

dhe 12 uthulle balsamike që mund t'i blenit

to make a very large number of your own salad dressings,

për të bërë një numër shumë të madh të salcave tuaja të sallatës,

in the off-chance that none of the 175 the store has on offer suit you.

në rast se asnjë nga 175 llojet që janë në dispozicion nuk ju përshtatet.

So this is what the supermarket is like.

I këtillë është supermarketi.

And then you go to the consumer electronics store

Dhe pastaj shkon në shitoret elektronike për të montuar një stereo-sistem --

to set up a stereo system --

speakers, CD player, tape player, tuner, amplifier --

altoparlantë, CD player, kasetofon, sintonizues, amplifikator.

and in this one single consumer electronics store,

Dhe në një pikë shitje të vetme elektronike,

there are that many stereo systems.

ka aq shumë sisteme stereo-je.

We can construct six and a half million different stereo systems

Ne mund të ndërtojmë 6.5 milion stereo sisteme të ndryshme

out of the components that are on offer in one store.

nga pjesët që ofron një shitore e vetme.

You've got to admit that's a lot of choice.

Duhet pranuar që ka shumë zgjidhje.

In other domains -- the world of communications.

Në fusha të tjera -- botën e komunikimit.

There was a time, when I was a boy,

Në një kohë, kur unë isha djalosh,

when you could get any kind of telephone service you wanted,

ju mund të zgjedhnit cilindo nga llojet e shërbimeve telefonike që dëshironit,

as long as it came from Ma Bell.

përderisa vinte nga Ma Bell.

You rented your phone, you didn't buy it.

Ju huazonit telefonin. Nuk e blenit.

One consequence of that, by the way, is that the phone never broke.

Si rrjedhojë e saj, meqë ra fjala, ishte se telefoni nuk prishej kurrë.

And those days are gone.

Këto ditë kanë kaluar.

We now have an almost unlimited variety of phones,

Tani ka pothuajse zgjidhje të pafundme të telefonave,

especially in the world of cell phones.

posaçërisht në botën e telefonave celular.

These are cell phones of the future.

Këta janë celularët e së ardhmes.

My favorite is the middle one --

Favoriti im është ai i mesit --

the MP3 player, nose hair trimmer, and crème brûlée torch.

MP3 player-i, makinë presa per qime të hundës, dhe mikserat e kremit për ëmbëlsira

And if --

Në rast se këto nuk i keni parë në pikat e shitjes përrreth akoma

(Laughter)

if by some chance you haven't seen that in your store yet,

you can rest assured that one day soon, you will.

mund të jeni të sigurt se shpejt do i shihni.

And what this does is it leads people to walk into their stores,

Dhe ajo që bën kjo është

që i bën njerëzit të hyjnë në dyqanet përrreth duke bërë pyetje.

asking this question.

And do you know what the answer to this question now is?

Dhe e dini se cila është përgjigja në këtë pyetje tani?

The answer is "no."

Përgjigja është "Jo"

It is not possible to buy a cell phone that doesn't do too much.

Nuk është e mundur të blesh një celular që nuk bën shumë veprime.

So, in other aspects of life that are much more significant than buying things,

Në aspekte të tjera të jetës, ka shumë gjëra signifikante përveç blerjes së gjërave,

the same explosion of choice is true.

Përsëri një eksplozion zgjedhjesh është i vërtetë.

Health care.

Kujdesi shëndetësorë -- nuk ndodh më në SHBA

It is no longer the case in the United States

that you go to the doctor, and the doctor tells you what to do.

që të shkoni te mjeku, dhe ai t'iu tregoj çka të bëni.

Instead, you go to the doctor,

Përkundrazi, ju shkoni te mjeku,

and the doctor tells you, "Well, we could do A, or we could do B.

dhe ai ju thotë, mirë, do mund të bënim A, ose do mund të bënim B.

A has these benefits and these risks.

A ka këto përfitimie dhe këto rreziqe.

B has these benefits and these risks.

B ka këto përfitime dhe këto rreziqe. Çfarë dëshironi të bëni?

What do you want to do?"

And you say, "Doc, what should I do?"

Dhe ju thoni, " Doktor, çfarë duhet të bëj?"

And the doc says, "A has these benefits and risks,

Dhe doktori thotë, A ka këto rreziqe dhe benefite, dhe B ka këto rreziqe dhe benefite.

and B has these benefits and risks.

What do you want to do?"

Çfarë dëshironi ju të bëni?

And you say, "If you were me, Doc, what would you do?"

Dhe ju thoni, "Nëse do ishit në vendin tim Doktor, çfarë do të bënit?"

And the doc says, "But I'm not you."

Dhe doktori thotë, "Por unë nuk jam ju."

And the result is -- we call it "patient autonomy,"

Dhe rezultati është -- ajo që e quajmë "pavarësia e pacientit,"

which makes it sound like a good thing,

që duket si një gjë e mirë.

but what it really is is a shifting of the burden and the responsibility

Por në të vertetë është shkarkim i ngarkesës dhe përgjegjësisë

për vendim-marrje nga dikush që di diçka --

for decision-making

from somebody who knows something -- namely, the doctor --

doktori në këtë rast --

tek dikush që nuk di asgjë dhe sipas të gjitha gjasave i sëmurë

to somebody who knows nothing and is almost certainly sick

and thus, not in the best shape to be making decisions --

dhe nuk është në formën më të mirë për të marr vendime --

namely, the patient.

pacienti në këtë rast.

There's enormous marketing of prescription drugs

Ka një marketing marramendës në përshkrimin e barërave.

to people like you and me,

për njerëzit si ti dhe unë,

which, if you think about it, makes no sense at all,

i cili, nëse mendoni, nuk ka kurrfarë kuptimi,

since we can't buy them.

derisa nuk mund t'i blejmë ato.

Why do they market to us if we can't buy them?

Pse i reklamojnë për ne nëse s'mund t'i blejmë ato?

The answer is that they expect us to call our doctors the next morning

Përgjigja është se ata presin që ne të thërrasim mjekun tonë të nesërmen

and ask for our prescriptions to be changed.

dhe të kërkojmë të na ndërrojnë recetën.

Something as dramatic as our identity

Diçka aq dramatike si identiteti ynë

has now become a matter of choice,

tashmë është bërë çështje e zgjedhjes

as this slide is meant to indicate.

siç tregon slajdi në vijim.

We don't inherit an identity; we get to invent it.

Ne nuk trashëgojmë identitetin, ne e shpikim atë.

And we get to reinvent ourselves as often as we like.

Dhe ri-shpikim veten tonë sa herë që duam.

And that means that every day, when you wake up in the morning,

Dhe kjo do të thotë se sa herë që zgjohemi në mëngjes,

duhet të vendosim se çfarë personi dëshirojmë të jemi.

you have to decide what kind of person you want to be.

With respect to marriage and family:

Në lidhje me martesën dhe familjen,

there was a time when the default assumption that almost everyone had

kishte një kohë kur mendohej që ishte synimi i përgjithshëm që pothuajse të gjithë e kishin

is that you got married as soon as you could,

që të martoheshin sa më parë që ishte e mundur

and then you started having kids as soon as you could.

dhe pastaj te kishin fëmijë sa më shpejtë që ishte e mundur.

E vetmja zgjedhje reale ishte kush,

The only real choice was who,

not when, and not what you did after.

jo kur, dhe jo çfarë do bënin më vonë.

Nowadays, everything is very much up for grabs.

Në ditët e sotme, çdogjë është pothuaj për t'u rrëmbyer.

I teach wonderfully intelligent students,

U jap mësim studentëve shumë të mirë dhe inteligjent,

and I assign 20 percent less work than I used to.

dhe u jap detyra 20% më pak se sa u jepja dikur.

And it's not because they're less smart,

Jo sepse ata janë më pak të mençur,

and it's not because they're less diligent.

dhe jo sepse janë më pak të zellshëm.

It's because they are preoccupied, asking themselves,

Por sepse janë të preokupuar, duke pyetur veten,

"Should I get married or not? Should I get married now?

"A duhet të martohem apo jo? A duhet të martohem tani?

Should I get married later?

A duhet të martohem më vonë? A duhet më parë të kam fëmijë, apo karrierën?"

Should I have kids first or a career first?"

All of these are consuming questions.

Dhe këto janë pyetje konsumuese.

And they're going to answer these questions,

Dhe ata duhet t'u përgjigjen këtyre pyetjeve,

whether or not it means not doing all the work I assign

pavarësisht nëse do i bëjnë detyrat që ua kam dhënë unë

and not getting a good grade in my courses.

apo të marrin notë të mirë në kurset e mia.

And indeed they should.

Dhe në të vërtetë ata duhet. Ato janë pyetje të rëndësishme për t'u përgjigjur.

These are important questions to answer.

Work.

Puna -- ne jemi të bekuar, siç tha Carl,

We are blessed, as Carl was pointing out,

with the technology that enables us to work every minute of every day

me teknologjinë që na mundëson

të punojmë çdo minutë, çdo ditë nga çfarëdo vendi në planet --

from any place on the planet --

except the Randolph Hotel.

përveç Randolpth Hotelit.

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

There is one corner, by the way,

Meqë ra fjala, është një kënd,

that I'm not going to tell anybody about, where the WiFi actually works.

për të cilin nuk do i tregoj askujt, aty punon WiFi.

I'm not telling you about it, because I want to use it.

S'do ia them askujt sepse dua ta përdor atë.

So what this means,

Pra, çka do të thotë kjë, kjo liri e jashtëzakonshme e zgjedhjes

this incredible freedom of choice we have with respect to work,

për sa i përket punës, është se ne duhet të marrin një vendim,

is that we have to make a decision,

again and again and again,

prapë, dhe prapë edhe prapë

about whether we should or shouldn't be working.

rreth asaj se nëse duhet të punojmë ose jo.

We can go to watch our kid play soccer,

Mund të shkojmë të shohim fëmijët që luajnë futboll,

and we have our cell phone on one hip and our Blackberry on our other hip,

dhe kemi celularin në njërën ije,

dhe Blackberrin në tjetrën,

and our laptop, presumably, on our laps.

dhe Laptop-in, siç pritet në prehër.

And even if they're all shut off,

Dhe edhe nëse të gjitha janë të fikura,

every minute that we're watching our kid mutilate a soccer game,

çdo minutë që përcjellim fëmijët tanë duke luajtur futboll,

we are also asking ourselves,

ne pyetemi me veten,

"Should I answer this cell phone call?

"A thua t'i përgjigjem kësaj thirrje telefoni?

Should I respond to this email? Should I draft this letter?"

A duhet t'i përgjigjem këtij e-mail-i. A ta filloj këtë letër?"

And even if the answer to the question is "no,"

Dhe edhe nëse përgjigja për këto pyetje është "jo,"

it's certainly going to make the experience of your kid's soccer game

me siguri që eksperiencën e lojës së futbollit të fëmijës suaj do ta bëj

very different than it would've been.

shumë më të ndryshme se sa do të ishte.

So everywhere we look,

Pra, kudo që shikojmë,

big things and small things, material things and lifestyle things,

gjëra të mëdha dhe të vogla, gjëra materiale dhe të stilit të jetës,

life is a matter of choice.

jeta është çështje e zgjedhjes.

And the world we used to live in looked like this.

Dhe bota në të cilën jetonim dikur ishte kështu.

[Well, actually, they are written in stone.]

That is to say, there were some choices,

Të themi, i kishim disa zgjedhje,

but not everything was a matter of choice.

por jo gjithçka ishtë çështje e zgjedhjes.

The world we now live in looks like this.

Dhe bota në të cilën jetojmë duket kështu.

[The Ten Commandments Do-It-Yourself Kit]

Dhe pyetja është, a është ky lajm i mirë apo i keq?

And the question is: Is this good news or bad news?

And the answer is "yes."

Dhe përgjigja është po.

(Laughter)

(Të qeshura)

We all know what's good about it,

Të gjithë e dijmë se çka është e mirë për këtë,

so I'm going to talk about what's bad about it.

prandaj unë do flas për atë se çka është e keqe rreth kësaj.

All of this choice has two effects,

Të gjitha këto zgjedhje kanë dy efekte,

two negative effects on people.

dy efekte negative tek njerëzit.

One effect, paradoxically,

Një efekt, në mënyrë paradoksale,

is that it produces paralysis rather than liberation.

është se prodhon paralizë, dhe jo çlirim.

With so many options to choose from,

Kur ka kaq shumë opsione për të zgjedhur nga to,

people find it very difficult to choose at all.

njerëzit e kanë të vështirë të zgjedhin.

I'll give you one very dramatic example of this,

Du ju jap një shembull shumë dramatik në lidhje me këtë,

a study that was done of investments in voluntary retirement plans.

një studim që është bërë për investimet në planet vullnetare të pensionit.

A colleague of mine got access to investment records from Vanguard,

Një kolegë imi kishte qasje në të dhënat e investimeve nga Vanguard,

the gigantic mutual fund company,

në këtë kompani gjigante të fondeve të ndërsjella

of about a million employees and about 2,000 different workplaces.

të rreth një milion punëtorëve dhe rreth 2.000 vende pune të ndryshme.

What she found is that for every 10 mutual funds the employer offered,

Dhe ajo zbuloi që

për çdo 10 fonde të ndërsjella që punëdhënësi ofronte

rate of participation went down two percent.

shkalla e pjesëmarrjes binte për dy përqind.

You offer 50 funds -- 10 percent fewer employees participate

Ti ofron 50 fonde -- 10 përqind më pak punëtorë marrin pjesë

than if you only offer five.

se sa po të ofroje pesë. Pse?

Why?

Because with 50 funds to choose from,

Sepse të keshë 50 fonde për të zgjedhur,

it's so damn hard to decide which fund to choose,

është shumë e vështirë të zgjedhësh fondin e duhur

that you'll just put it off till tomorrow,

dhe kështu e le të bësh zgjedhjen nesër.

and then tomorrow

dhe prap të nesërmen, dhe të nesërmen,

and then tomorrow and tomorrow,

dhe të nesërmen, dhe të nesërmen,

and, of course, tomorrow never comes.

dhe natyrisht, e nesërmja nuk vie kurrë.

Understand that not only does this mean

E kuptoni, kjo jo vetëm që do të thotë

that people are going to have to eat dog food when they retire

se njerëzi do hanë ushqim qeni kur të pensionohen

because they don't have enough money put away,

sepse nuk kanë para të mjaftueshme të kursyera,

it also means that making the decision is so hard

por, poashtu do të thotë që të marrësh vendime është shumë e vështirë

that they pass up significant matching money from the employer.

kështuqë ia lënë një sasi të madhe parash punëdhënësit.

By not participating, they are passing up as much as 5,000 dollars a year

Duke mos marr pjesë, ata i lënë rreth 5.000 dollar në vit

from the employer,

punëdhënësit, i cili me kënaqësi do e plotësonte kontributin e tyre.

who would happily match their contribution.

So paralysis is a consequence of having too many choices.

Pra, paraliza është pasojë e pasjes së zgjidhjeve të tepërta.

And I think it makes the world look like this.

Dhe unë mendoj se e bën botën të duket kështu.

[And lastly, for all eternity, French, bleu cheese or ranch?]

(Të qeshura)

(Laughter)

You really want to get the decision right if it's for all eternity, right?

Vendimet afatgjatë dëshironi që t'i merrni të drejta, apo jo?

You don't want to pick the wrong mutual fund or wrong salad dressing.

Ju nuk dëshironi të zgjidhni fondin e gabuar, madje as salcën e sallatës së gabuar.

So that's one effect.

Pra, ai ishtë nje efekt. Efekti tjetër është që

The second effect is that, even if we manage to overcome the paralysis

edhe nëse arrijmë të kalojmë paralizën dhe të bëjmë një zgjedhje,

and make a choice,

we end up less satisfied with the result of the choice

ne mbesim më pak të kënaqur me rezultatin e zgjedhjes

than we would be if we had fewer options to choose from.

se sa do të ishim nëse do kishim më pak opsione për të zgjedhur nga to.

And there are several reasons for this.

Janë disa arsye për këtë.

One of them is, with a lot of different salad dressings to choose from,

Një nga ato është se më shumë zgjidhje për salcat e sallatave për të përzgjedhur,

if you buy one and it's not perfect -- and what salad dressing is? --

nëse bleni një, dhe nuk është perfekte -- dhe, e dini, çfarë është salca e sallatave?

it's easy to imagine that you could've made a different choice

është lehtë të imagjinohet se ju do mund të bënit një zgjidhje tjetër

that would've been better.

që mund të ishte më e mirë. Dhe ajo që ndodh është

And what happens is,

this imagined alternative induces you to regret the decision you made,

se alternativat imagjnare ju shtyjnë të pendoheni për vendimet e bëra,

and this regret subtracts from the satisfaction you get

dhe ky pendim zvogëlon satisfaksionin e marrë nga vendimet e ndërmarra,

out of the decision you made,

even if it was a good decision.

edhe nëse ishte një vendim i mirë.

The more options there are, the easier it is to regret anything at all

Sa më shumë që ka opsione, aq më lehtë është të pendoheni për gjithçka

that is disappointing about the option that you chose.

që është zhgënjyese rreth opcionit që keni zgjedhur.

Second, what economists call "opportunity costs."

E dyta, atë që ekonomistët e quajnë "kostoja e mundësive".

Dan Gilbert made a big point this morning

Dan Gilbert e arsyetoi këtë në mëngjes

of talking about how much the way in which we value things

duke folur rreth asaj se sa u japim vlerë gjërave

depends on what we compare them to.

varet nga ajo me çka i krahasojmë ato.

Well, when there are lots of alternatives to consider,

Pra, kur ka shumë alternativa për t'u konsideruar,

it's easy to imagine the attractive features of alternatives that you reject

është me lehtë të imagjinohen anët atraktive

të alternativave që i refuzojmë,

that make you less satisfied with the alternative that you've chosen.

dhe që të bën më pak të kënaqur me alternativën e përzgjedhur.

Here's an example.

[I can't stop thinking about those other available parking spaces on W 85th Street]

Ja një shembull. Për ata që nuk janë nga New York, kërkoj falje.

If you're not a New Yorker, I apologize.

(Të qeshura)

Ju duhet të mendonit kështu.

Here's what you're supposed to be thinking.

Këtu është një çift nga Hamptons.

Here's this couple on the Hamptons. Very expensive real estate.

Një pasuri e patundur shumë e madhe.

Gorgeous beach. Beautiful day. They have it all to themselves.

Plazh i mrekullueshëm. Ditë e bukur. I kanë të gjitha.

What could be better?

A mund të ishte më mirë? "Mirë, ta hajë dreqi,"

"Damn it," this guy is thinking,

mendon burri, "është Gushti.

"It's August. Everybody in my Manhattan neighborhood is away.

Të gjithë fqinjtë në Manhatanin tim janë larguar.

I could be parking right in front of my building."

Tani do mund të gjeja një parking përball ndërtesës sime."

And he spends two weeks nagged by the idea

Dhe ai kalon dy javë duke u ngacmuar nga ideja

that he is missing the opportunity, day after day,

se ai është duke e humbur rastin, ditë pas dite, të kishte një vend të mirë parkimi.

to have a great parking space.

(Laughter)

Opportunity costs subtract from the satisfaction

Kostova e mundësive "Humbja e rastit" zvogëlon satisfaksioni që e marrim nga ajo që kemi zgjedhur,

that we get out of what we choose,

even when what we choose is terrific.

edhe nëse ajo që kemi zgjedhur është e mrekullueshme.

And the more options there are to consider,

Dhe sa më shumë që ka opsione për t'u konsideuar,

the more attractive features of these options

aq më shumë anë tërheqëse të këtyre opsioneve

are going to be reflected by us as opportunity costs.

do të reflektohen tek ne si raste të humbura.

Here's another example.

Ja një shembull tjetër.

(Laughter)

Now, this cartoon makes a lot of points.

Ky vizatim shfaq shumë gjëra,

It makes points about living in the moment as well,

Spikat gjëra rreth të jetuarit e momentit poashtu,

and probably about doing things slowly.

dhe mbase rreth asaj se gjërat duhet bërë ngadalë.

But one point it makes is that whenever you're choosing one thing,

Por ajo që spikat më tepër është se kurdo që zgjedhni një gjë,

you're choosing not to do other things,

ju poashtu zgjedhni të mos bëni gjërat tjera.

and those other things may have lots of attractive features,

Dhe këto gjërat tjera mund të kenë mjaft anë tërheqëse,

and it's going to make what you're doing

dhe do e bëjnë më pak tërheqëse gjënë që e keni zgjedhur.

less attractive.

Third: escalation of expectations.

E treta: Përshkallëzimi i pritshmërive.

This hit me when I went to replace my jeans.

Kjo më ndodhi kur shkova të ndërroj xhinset.

I wear jeans almost all the time.

Unë vesh xhinse pothuaj tërë kohën.

There was a time when jeans came in one flavor,

Dhe në një kohë kishte vetëm një model xhinsesh,

and you bought them, and they fit like crap.

dhe ju i blinit ato, dhe dukeshin si mos më keq

They were incredibly uncomfortable,

dhe ishin jashtëzakonisht të pa përshtatshme,

and if you wore them long enough and washed them enough times,

dhe nëse i vishnit mjaft gjatë dhe i latë shumë herë,

they started to feel OK.

ato dikur përshtateshin mjaftueshëm.

I went to replace my jeans after years of wearing these old ones.

Kështu, shkova për të zëvendësuar xhinset pas shumë vitesh që i kisha veshur,

I said, "I want a pair of jeans. Here's my size."

dhe thashë, "E dini, dua një palë xhinse, ja ku është madhësia ime."

And the shopkeeper said,

Dhe shitësi tha,

"Do you want slim fit, easy fit, relaxed fit?

"I dëshiron të ngushta, që përshtaten lehtë, të relaksuara?

You want button fly or zipper fly? You want stonewashed or acid-washed?

I dëshiron me kopsa apo zinxhirë? I dëshiron të lara me acid apo gurë?

Do you want them distressed?

I dëshiron të mbipalosura?

Do you want boot cut, tapered?" Blah, blah, blah on and on he went.

I dëshiron të shkurtuara në fund, me palë në fund, blah, blah, blah" dhe ai vazhdoi.

My jaw dropped.

Më ra mjekra, dhe pasi u kthjellova, i thashë,

And after I recovered, I said,

"I want the kind that used to be the only kind."

"I dua ato që kanë qenë në fillim kur s'kishte lloje të tjera."

(Laughter)

(Të qeshura)

He had no idea what that was.

As që kishte ide ai çka ishin ato,

(Laughter)

kështu kalova një orë duke provuar të gjitha llojet e xhinseve të mallkuara,

So I spent an hour trying on all these damn jeans,

and I walked out of the store -- truth --

dhe dola nga dyqani -- të them të vërtetën -- me xhinset më të përshtatura që kam pasur ndonjëherë.

with the best-fitting jeans I had ever had.

I did better.

Zgjodha më mirë. Të gjitha këto zgjidhje e bënë të mundur këtë.

All this choice made it possible for me to do better.

But --

Por u ndjeva më keq.

I felt worse.

Why? I wrote a whole book to try to explain this to myself.

Pse? E shkrova një libër të tërë duke provuar të shpjegoj këtë vetes.

The reason is --

Arsyeja qe u ndjeva keq ishte që,

(Laughter)

The reason I felt worse is that with all of these options available,

me të gjitha këto zgjedhje të mundshme

my expectations about how good a pair of jeans should be went up.

pritshmëritë e mia se si do duhej të ishin një palë xhinse u ngritën.

I had very low, no particular expectations when they only came in one flavor.

Kisha pritshmëri shumë të vogla.

Nuk kisha pritshmëri kur ato ishin vetëm të një lloji.

When they came in 100 flavors, damn it, one of them should've been perfect.

Tani kur janë në 100 lloje, ta hajë dreqi,

një nga ato duhet të jetë përfekt.

And what I got was good, but it wasn't perfect.

Dhe ato që unë bleva ishin të mira, por jo perfekte.

And so I compared what I got to what I expected,

Dhe krahasova ato që mora me ato që prisja,

and what I got was disappointing in comparison to what I expected.

dhe ato që mora ishin zghënjim me ato që prisja.

Duke shtuar zgjedhjet në jetën e njerëzve

Adding options to people's lives

can't help but increase the expectations people have

nuk ndihmon, por i rrit pritshmëritë e njerëzve

about how good those options will be.

rreth asaj se sa të mira mund të jenë mundësitë.

And what that's going to produce is less satisfaction with results,

Dhe ajo që rrjedh është më pak kënaqësi me rezultatet,

even when they're good results.

edhe kur rezultatet janë të mira.

[It all looks so great. I can't wait to be disappointed.]

Askush në botën e marketingut nuk e di këtë.

Nobody in the world of marketing knows this.

Sepse nëse do e dinin, të gjithë ju nuk do e dinit për çka fola.

Because if they did, you wouldn't all know what this was about.

The truth is more like this.

E vërteta është më shumë kështu.

[Everything was better back when everything was worse.]

(Të qeshura)

The reason that everything was better back when everything was worse

Arsyeja se çdogjë ishte mirë në të kaluarën kur çdogjë ishte e keqe

is that when everything was worse,

është se gjithçka ishte më e keqe,

it was actually possible for people

ishte e mundur që njerëzit të kishin më shumë përvoja të surprizave të bukura.

to have experiences that were a pleasant surprise.

Nowadays, the world we live in -- we affluent, industrialized citizens,

Në ditët e sotme, në botën që ne jetojmë, ne qytetarë të industrializuar dhe begatshëm

with perfection the expectation --

me perfeksion të pritshmërive --

the best you can ever hope for

më e mira që mund të shpresosh për gjërat është që ato të jenë ashtu siç prisni të jenë

is that stuff is as good as you expect it to be.

You will never be pleasantly surprised,

Ju kurrë s'do keni përvoja të surprizave të bukura

because your expectations, my expectations,

sepse pritjet tuaja, pritjet e mia, kanë shkuar shumë lartë.

have gone through the roof.

The secret to happiness -- this is what you all came for --

Sekreti i lumturisë -- kjë është ajo për të cilën të gjithë keni ardhur--

the secret to happiness is:

sekreti i lumturisë është që të kemi pritshmëri të vogla.

low expectations.

(Laughter)

(Të qeshura)

[You'll do]

(Aplauzë)

(Applause)

(Laughter)

I want to say --

Dua të them -- një moment të shkurtër autobiografik --

just a little autobiographical moment --

that I actually am married to a wife,

që unë jam martuar me një grua,

and she's really quite wonderful.

dhe ajo është mjaft e mrekullueshme.

I couldn't have done better.

S'mund të gjeja më mirë. Nuk kam bërë kompromis.

I didn't settle.

But settling isn't always such a bad thing.

Por kompromisi nuk është gjithmonë gjë e keqe.

Finally,

Më në fund, një pasojë e blerjes së një palë xhinseve të pa përshtatshme

one consequence of buying a bad-fitting pair of jeans

when there is only one kind to buy

kur nuk ka lloje të tjera për të blerë

is that when you are dissatisfied and you ask why, who's responsible,

është se kur ju jeni të pakqnaqur, dhe pyesni pse,

kush është përgjegjës, përgjigja është e qartë.

the answer is clear: the world is responsible.

Bota është përgjegjëse. çka do mund të bënit ju?

What could you do?

When there are hundreds of different styles of jeans available

Por, kur ka qindra lloje xhinsesh të stileve të ndryshme,

and you buy one that is disappointing

dhe ju bleni ato që janë zhgënjyese,

and you ask why, who's responsible,

dhe ju pyesni pse, kush është përgjegjës?

it is equally clear that the answer to the question is "you."

është po aq e qartë që përgjigja në atë pyetje është ju.

You could have done better.

Ju mund të kishit zgjedhur më mirë.

With a hundred different kinds of jeans on display,

Keni qindra lloje xhinsesh të shfaqura,

there is no excuse for failure.

nuk ka justifikim për dështim.

And so when people make decisions,

Dhe kështu kur njerëzit marrin vendime,

and even though the results of the decisions are good,

dhe edhe kur rezultatet e vendimeve janë të mira,

they feel disappointed about them;

ata ndjehen të zhgënjyer me to,

they blame themselves.

dhe fajsojnë vetveten.

Clinical depression has exploded in the industrial world

Depresioni klinik ka eksploduar në botën indrustriale në gjeneratën e fundit.

in the last generation.

I believe a significant -- not the only, but a significant -- contributor

Unë besoj se kontribues signifikant, jo i vetmi por signifikant

to this explosion of depression and also suicide,

për këtë eksplodim të depresionit, dhe vetvrasjeve poashtu,

is that people have experiences that are disappointing

është se njerëzit kanë shumë përvoja zhgënjyese

because their standards are so high,

sepse standardet e tyre janë shumë lartë.

and then when they have to explain these experiences to themselves,

Dhe kur ata i shpjegojnë vetes këto eksperienca,

they think they're at fault.

ata mendojnë se është faji i tyre.

So the net result is that we do better in general, objectively,

Dhe rezultati përfundimtar (neto) është se përgjithsisht bëjmë zgjidhje më të mira

and we feel worse.

objektive dhe ndihemi më keq.

So let me remind you:

Më lejoni të ju rikujtoi.

this is the official dogma, the one that we all take to be true,

Kjo është dogma zyrtare, ajo që të gjithë e marrim si të vërtetë,

and it's all false.

dhe është e tëra fallso. Nuk është e vërtetë.

It is not true.

There's no question that some choice is better than none.

Nuk vihet në pyetje se cilado zgjidhje është më e mirë se asnjë

But it doesn't follow from that

por poaq nuk është e vërtetë se më shumë zgjidhje janë më mirë se pak.

that more choice is better than some choice.

There's some magical amount. I don't know what it is.

është një sasi magjike, Nuk e di cila është.

I'm pretty confident that we have long since passed the point

Jam mjaft konfident se të gjithë e kemi kaluar pikën e të menduarit

where options improve our welfare.

se mundësitë përmirësojnë mirëqenien tonë.

Now, as a policy matter -- I'm almost done --

Tani, si çështje politike -- pothuaj e mbarova --

as a policy matter, the thing to think about is this:

si çështje e politikave, gjëja qe duhet menduar është kjo.

what enables all of this choice in industrial societies

Ajo që mundëson të gjitha këto zgjidhje në shoqëritë industriale është begatia materiale.

is material affluence.

There are lots of places in the world,

Ka mjaft vende në botë,

and we have heard about several of them,

dhe kemi dëgjuar për disa nga ato,

where their problem is not that they have too much choice.

ku problemi nuk është se ata kanë shumë zgjidhje.

Problemi i tyre është se kanë shumë pak.

Their problem is they have too little.

So the stuff I'm talking about is the peculiar problem

Pra ajo që po flas unë është një problem i veçantë

of modern, affluent, Western societies.

i botës moderne, të begatshme i shoqërive përendimore.

And what is so frustrating and infuriating is this:

Dhe ajo që është shumë frustruese dhe egërsuese është kjo:

Steve Levitt talked to you yesterday

Steve Levitt foli dje rreth asaj se si

about how these expensive and difficult-to-install child seats

këto ulëset e fëmijëve të shtrenjta dhe vështira për t'u instaluar nuk ndihmojnë. është humbje parash.

don't help.

It's a waste of money.

What I'm telling you is that these expensive, complicated choices --

Ajo që them unë është se zgjidhjet e shtrenjta, komplikuara --

it's not simply that they don't help.

jo vetëm që nuk ndihmojnë.

They actually hurt.

Ato në të vërtetë u lëndojnë.

They actually make us worse off.

Ato na bëjnë më keq.

If some of what enables people in our societies

Nëse disa nga gjërat që u mundësojnë njerëzve në shoqëritë tona të marrn vendime

to make all of the choices we make

were shifted to societies in which people have too few options,

dhe ato vendime të zhvendoseshin dhe mirreshin nga njerëz që kanë më pak opsione

not only would those people's lives be improved,

jo vetëm që jeta e tyre do përmirësohej,

but ours would be improved also.

por do përmirësohej edhe jeta jonë.

This is what economists call a "Pareto-improving move."

Kjo është ajo që ekonomistët quajnë lëvizja Pareto e përmirësimit.

Income redistribution will make everyone better off,

Rishpërndarja e të miravë do u bëntë mirë të gjithëve -- jo vetëm të varfërve --

not just poor people,

because of how all this excess choice plagues us.

sepse kjo mundësia e madhe e zgjedhjeve na torturon.

So to conclude.

[You can be anything you want to be -- no limits.]

Pra për të përfunduar. Ju do duhej ta lexonit këtë vizatim,

You're supposed to read this cartoon and, being a sophisticated person, say,

dhe duke qenë person i sofistikuar, thoni,

"Ah! What does this fish know? Nothing is possible in this fishbowl."

"Ah! çka di ky peshk?

E dini se asgjë nuk është e mundur në këtë akuarium peshku."

Impoverished imagination, a myopic view of the world --

Imagjinatë e varfëruar, pamje miope e botës --

that's the way I read it at first.

dhe kjo është mënyra se si unë e lexoj fillimisht.

The more I thought about it, however,

Por kur mendova më shumë rreth tij,

the more I came to the view that this fish knows something.

fillova të mendoj se ky peshk di diçka.

Because the truth of the matter is,

Sepse e vërteta është që

if you shatter the fishbowl so that everything is possible,

nëse lëviz në akuarium me qëndrimin se gjithçka është e mundur,

you don't have freedom.

You have paralysis.

atëherë nuk keni liri. Keni paralizë.

If you shatter this fishbowl so that everything is possible,

Nëse lëviz në akuarium me qëndrimin se gjithçka është e mundur,

you decrease satisfaction.

e ulni satisfaksionin.

You increase paralysis, and you decrease satisfaction.

E rrisni paralizën dhe ulni satisfaksionin.

Everybody needs a fishbowl.

Të gjithëve na duhet një akuarium peshku.

This one is almost certainly too limited --

Ky është tepër i kufizuar --

perhaps even for the fish, certainly for us.

mbase edhe për peshkun, gjithsesi për neve.

But the absence of some metaphorical fishbowl is a recipe for misery

Por mungesa e akuariumit metaforë është një recetë për vuajtje,

and, I suspect, disaster.

dhe, dyshoj unë, katastrofë.

Thank you very much.

Faleminderit shumë.

(Applause)

(Aplauzë)