The paradox of choice | Barry Schwartz | TED

Translator: Zoran Blazevski Reviewer: Dragan Bocevski

I'm going to talk to you about some stuff that's in this book of mine

Ќе зборувам за некои работи кои се во мојата книга,

that I hope will resonate with other things you've already heard,

кои што се надевам ќе се блиски со работи кои веќе сте ги чуле,

and I'll try to make some connections myself,

и ќе се обидам да истакнам некои врски во случај да сте ги пропуштиле.

in case you miss them.

But I want to start with what I call the "official dogma."

Сакам да започнам со она што јас го нарекувам “Официјална догма”.

The official dogma of what?

Официјална догма на што?

The official dogma of all Western industrial societies.

Официјална догма на сите западни индистриски развиени општества.

And the official dogma runs like this:

А официјалната догма гласи:

if we are interested in maximizing the welfare of our citizens,

ако сакаме да ја максимизираме благосостојбата на нашите граѓани,

the way to do that is to maximize individual freedom.

тоа ќе го направиме со максимизирање на индивидуалната слобода.

The reason for this is both that freedom is, in and of itself, good,

Причината за ова е затоа што слободата сама по себе е добра,

valuable, worthwhile, essential to being human,

вредна, ценета и есенцијална за човековото битисување.

and because if people have freedom,

И, ако луѓето имаат слобода,

then each of us can act on our own

тогаш секој од нас ќе може самиот да делува

to do the things that will maximize our welfare,

и да прави работи кои ќе ја максимизираат благосостојбата,

and no one has to decide on our behalf.

без некој друг да одлучува за нас.

The way to maximize freedom is to maximize choice.

Патот до максимизирање на слободата е преку максимизирање на изборот.

The more choice people have, the more freedom they have,

Колку повеќе избор имаат луѓето, толку повеќе слобода имаат,

and the more freedom they have,

и колку повеќе слобода имаат,

the more welfare they have.

толку повеќе и благосостојба имаат.

This, I think, is so deeply embedded in the water supply

Ова мислам е толку длабоко врежано

that it wouldn't occur to anyone to question it.

што на никој не му паѓа на памет да го оспорува.

Тоа е исто така длабоко врежано и во нашите животи.

And it's also deeply embedded in our lives.

I'll give you some examples

Ќе ви дадам некои примери за тоа што современиот прогрес направи за нас.

of what modern progress has made possible for us.

This is my supermarket.

Ова е супермаркетот во кој купувам. Не е многу голем.

Not such a big one.

I want to say just a word about salad dressing.

Сакам да кажам неколку збора за преливите за салати.

A hundred seventy-five salad dressings in my supermarket,

175 преливи за салати во мојот супермаркет,

if you don't count the 10 extra-virgin olive oils

без да ги рачунаме 10-те различни екстра-вирџин маслинови масла

and 12 balsamic vinegars you could buy

и 12-те видови балсамико оцет кои може да ги купите

to make a very large number of your own salad dressings,

и да направите уште многу голем број сопствени преливи за салати,

in the off-chance that none of the 175 the store has on offer suit you.

доколку ниеден од понудените 175 не ви одговара.

So this is what the supermarket is like.

Ете на што личат денес супермаркетите.

And then you go to the consumer electronics store

И потоа одите во продавница за техничка роба да купите музички стерео систем --

to set up a stereo system --

speakers, CD player, tape player, tuner, amplifier --

звучници, ЦД плеер, касетофон, радио приемник, појачало.

and in this one single consumer electronics store,

И само во оваа една продавница,

there are that many stereo systems.

има толку многу стерео системи.

We can construct six and a half million different stereo systems

Може да составиме шест ипол милиони различни музички системи

out of the components that are on offer in one store.

од компонентите кои ги има во една продавница.

You've got to admit that's a lot of choice.

Ќе признаете дека тоа е навистина голем избор.

In other domains -- the world of communications.

Во други домени - во светот на комуникациите.

There was a time, when I was a boy,

Имаше времиња, кога јас бев дете,

when you could get any kind of telephone service you wanted,

кога можевте да добиете телефонска услуга каква што сакате,

as long as it came from Ma Bell.

се додека доаѓа од Ма Бел.

You rented your phone, you didn't buy it.

Телефонот се изнајмуваше. Не се купуваше.

One consequence of that, by the way, is that the phone never broke.

Како последица на ова, патем речено, телефонот никогаш не се расипуваше.

And those days are gone.

Но тие денови поминаа.

We now have an almost unlimited variety of phones,

Сега имаме скоро неограничен број на различни телефони,

especially in the world of cell phones.

посебно во делот на мобилните телефони.

These are cell phones of the future.

Ова се телефоните на иднината.

My favorite is the middle one --

Мој омилен е оној во средината -

the MP3 player, nose hair trimmer, and crème brûlée torch.

со МП3 плеер, апаратче за кратење влакна во нос, и крем бруле греач.

And if --

И ако се уште не сте виделе таков во продавница,

(Laughter)

if by some chance you haven't seen that in your store yet,

you can rest assured that one day soon, you will.

бидете сигурни дека наскоро ќе видите.

And what this does is it leads people to walk into their stores,

И, ова води до тоа

да луѓето доаѓаат во продавница со вакво прашање. ("Имате ли телефон што не прави многу работи?")

asking this question.

And do you know what the answer to this question now is?

И знаете кој е одговорот на ова прашање?

The answer is "no."

Одговорот е 'Не.'

It is not possible to buy a cell phone that doesn't do too much.

Не е можно да купите миобилен што не прави многу работи.

So, in other aspects of life that are much more significant than buying things,

И во другите области од живеењето, кои се многу поважни од купувањето работи,

the same explosion of choice is true.

истата експлозија од избори е присутна.

Health care.

Здравствената заштита – во Соединетите Држави повеќе не можете

It is no longer the case in the United States

that you go to the doctor, and the doctor tells you what to do.

да одите на лекар и лекарот да ви каже што да правите.

Instead, you go to the doctor,

Наместо тоа, одите на лекар,

and the doctor tells you, "Well, we could do A, or we could do B.

и лекарот ви вели, добро, можеме да направиме А или може да направиме Б.

A has these benefits and these risks.

А ги има овие бенефити и овие ризици.

B has these benefits and these risks.

Б ги има овие бенефити и овие ризици. Што сакате да направите?

What do you want to do?"

And you say, "Doc, what should I do?"

И, вие му велите, "Докторе, што треба да правам?"

And the doc says, "A has these benefits and risks,

А лекарот ви вели, А ги има овие бенефити и овие ризици, Б ги има овие бенефити и овие ризици.

and B has these benefits and risks.

What do you want to do?"

Што сакате да направите?

And you say, "If you were me, Doc, what would you do?"

И вие му велите, “Ако вие бевте јас, Докторе, што ќе изберевте?”

And the doc says, "But I'm not you."

А докторот вели,"Но јас не сум ти."

And the result is -- we call it "patient autonomy,"

И резултатот го нарекуваме - “автономија на пациентот”,

which makes it sound like a good thing,

што го прави да звучи како да е нешто убаво.

but what it really is is a shifting of the burden and the responsibility

Но, всушност, е префрлање на тежината и одговорноста,

за донесување одлука од некој што знае нешто –

for decision-making

from somebody who knows something -- namely, the doctor --

имено, докторот –

на некој кој незнае ништо и скоро сигурно е болен

to somebody who knows nothing and is almost certainly sick

and thus, not in the best shape to be making decisions --

па со тоа и не е во најдобра форма да донесува одлуки –

namely, the patient.

имено, пациентот.

There's enormous marketing of prescription drugs

Има многу реклами за лекови кои одат на рецепт

to people like you and me,

упатени кон луѓе како вас и мене,

which, if you think about it, makes no sense at all,

кои што, ако малку размислите, воопто немаат смисол,

since we can't buy them.

затоа што неможеме да ги купиме лековите.

Why do they market to us if we can't buy them?

Зошто тогаш ни ги рекламираат лековите ако неможеме да ги купиме?

The answer is that they expect us to call our doctors the next morning

Одговорот е - тие очекуваат од нас, да им се јавиме на нашите лекари уште следното утро

and ask for our prescriptions to be changed.

и да побараме да ни го сменат рецептот.

Something as dramatic as our identity

И нешто толку битно како што е нашиот идентитет

has now become a matter of choice,

сега стана прашање на избор,

as this slide is meant to indicate.

како што покажува овој слајд.

We don't inherit an identity; we get to invent it.

Идентитетот не го наследуваме, туку треба да го измислиме.

And we get to reinvent ourselves as often as we like.

И можеме да го менуваме онолку често колку што сакаме.

And that means that every day, when you wake up in the morning,

А тоа значи дека секој ден кога ќе се разбудите наутро,

ќе треба да одлучите каква личност сакате да бидете.

you have to decide what kind of person you want to be.

With respect to marriage and family:

Во врска со бракот и семејството,

there was a time when the default assumption that almost everyone had

имаше времиња кога скоро секој знаеше дека

is that you got married as soon as you could,

треба да стапиш во брак што е можно побрзо,

and then you started having kids as soon as you could.

и потоа да имаш деца што поскоро.

Единствен вистински избор беше "со кого",

The only real choice was who,

not when, and not what you did after.

не "кога" и не "што ќе правам после".

Nowadays, everything is very much up for grabs.

Во денешно време, се ви стои на располагање.

I teach wonderfully intelligent students,

Предавам на прекрасни интелегентни студенти,

and I assign 20 percent less work than I used to.

а им давам 20% помалку материјал од порано.

And it's not because they're less smart,

Не затоа што се помалку бистри,

and it's not because they're less diligent.

не затоа што не се вредни.

It's because they are preoccupied, asking themselves,

Туку, затоа што тие се преокупирани, прашувајќи се себеси

"Should I get married or not? Should I get married now?

“Дали треба да се женам/мажам или не? Дали треба да стапам во брак сега?

Should I get married later?

Дали треба да стапам во брак подоцна? Дали прво да имам деца или прво да направам кариера?”

Should I have kids first or a career first?"

All of these are consuming questions.

Сите овие прашања одземат премногу време.

And they're going to answer these questions,

И тие ќе ги одговорат овие прашања,

whether or not it means not doing all the work I assign

без оглед на тоа дали ќе ги завршат задачите што сум им го дал

and not getting a good grade in my courses.

и без оглед на тоа колку добра оценка ке добијат.

And indeed they should.

И секако дека треба да ги одговорат.Тоа се важни прашања кои треба да се одговорат.

These are important questions to answer.

Work.

Работата – со која сме благословени, како што велеше Карл,

We are blessed, as Carl was pointing out,

with the technology that enables us to work every minute of every day

и со технологија која ни овозможува

да работиме секоја минута од денот од било кое место на планетава -

from any place on the planet --

except the Randolph Hotel.

освен Рандолф хотелот.

(Laughter)

(Смеа)

(Applause)

There is one corner, by the way,

Има едно ќоше, патем кажано,

that I'm not going to tell anybody about, where the WiFi actually works.

за кое нема никому да кажам, каде што се фаќа бежичната интернет врска.

I'm not telling you about it, because I want to use it.

Но не ви кажувам каде е зошто јас сакам да се приклучам.

So what this means,

Значи, со оваа неверојатна слобода на избор

this incredible freedom of choice we have with respect to work,

што ја имаме во однос на работата, всушност треба да одлучуваме,

is that we have to make a decision,

again and again and again,

повторно и повторно и повторно,

about whether we should or shouldn't be working.

за тоа - дали треба да работиме или не треба да работиме.

We can go to watch our kid play soccer,

Можеме да одиме да ги гледаме нашето дете како игра фудбал,

and we have our cell phone on one hip and our Blackberry on our other hip,

со мобилен на едната страна на појасот,

и со Блекбери на другата страна на појасот,

and our laptop, presumably, on our laps.

и со лаптоп, најверојатно на скутот,

And even if they're all shut off,

И, иако се исклучени,

every minute that we're watching our kid mutilate a soccer game,

секој миг додека го гледаме детето како го шутира фудбалот,

we are also asking ourselves,

ние истовремено се прашуваме,

"Should I answer this cell phone call?

"Дали да одговорам на мобилниот?

Should I respond to this email? Should I draft this letter?"

Дали да одговорам на е-маилот? Дали да напишам пораката?"

And even if the answer to the question is "no,"

И дури и одговорот на прашањата да е "не,"

it's certainly going to make the experience of your kid's soccer game

со сигурност ќе ја доживеете играта на своето дете

very different than it would've been.

многу поинаку отколку порано.

So everywhere we look,

Значи, каде и да погледнеме,

big things and small things, material things and lifestyle things,

големи или мали работи, материјални или нешта кои се дел од нашиот стил на живеење,

life is a matter of choice.

како и да е - животот е прашање на избор.

And the world we used to live in looked like this.

Светот во кој што живеевме беше ваков (“10-те заповеди. Тие се врежани во каменот”).

[Well, actually, they are written in stone.]

That is to say, there were some choices,

Можеме да кажеме, имаше некој избор,

but not everything was a matter of choice.

но не беше баш се прашање на избор.

The world we now live in looks like this.

А светот во кој сега живееме изгледа вака. (“10-те заповеди. Направи сам.”).

[The Ten Commandments Do-It-Yourself Kit]

И, прашањето е дали е ова добра вест или лоша вест?

And the question is: Is this good news or bad news?

And the answer is "yes."

А одговорт е “Да”.

(Laughter)

(Смеа)

We all know what's good about it,

Сите знаеме кои се добрите страни на ова,

so I'm going to talk about what's bad about it.

па затоа јас ќе зборувам за лошите страни.

All of this choice has two effects,

Целиот овој избор има два ефекта,

two negative effects on people.

два негативни ефекта врз луѓето.

One effect, paradoxically,

Едниот ефект е, парадоксално,

is that it produces paralysis rather than liberation.

тоа што произведува парализа наместо ослободување.

With so many options to choose from,

Со толку многу опции од кои може да се избере,

people find it very difficult to choose at all.

на луѓето им станува тешко да изберат било што.

I'll give you one very dramatic example of this,

Ќе ви дадам еден многу сликовит пример за ова,

a study that was done of investments in voluntary retirement plans.

за проучување кое е правено за инвестирањето во доброволни пензиски фондови.

A colleague of mine got access to investment records from Vanguard,

Моја колешка имаше пристап до податоците за инвестирање во Вангард,

the gigantic mutual fund company,

гигантски инвестициски фонд,

of about a million employees and about 2,000 different workplaces.

со милион вработени и 2000 различни локации на канцеларии.

What she found is that for every 10 mutual funds the employer offered,

И тоа што таа го откри е дека

за секои 10 заеднички фондови кои работодавачот ги нуди за избор,

rate of participation went down two percent.

стапката на учество на вработените во нив опаѓа за два проценти.

You offer 50 funds -- 10 percent fewer employees participate

Понудувате 50 фондови -- 10 проценти помалку вработени учествуваат

than if you only offer five.

отколку да сте понудиле само 5. Зошто?

Why?

Because with 50 funds to choose from,

Затоа што со листа од 50 фондови од кои може да се избере,

it's so damn hard to decide which fund to choose,

ѓаволски тешко е да се одлучите кој фонд да го изберете

that you'll just put it off till tomorrow,

така да ќе је одложите одлуката за утре.

and then tomorrow

А потоа пак за утре, и пак утре,

and then tomorrow and tomorrow,

и утре, и утре,

and, of course, tomorrow never comes.

а се знае, утрето никогаш не доаѓа.

Understand that not only does this mean

Разберете дека ова не значи само дека

that people are going to have to eat dog food when they retire

луѓето ќе треба да јадат кучешка храна кога ќе се пензионираат

because they don't have enough money put away,

затоа што немале доволно пари да остават на страна,

it also means that making the decision is so hard

тоа исто така заначи и дека донесувањето на одлуката е толку тешко

that they pass up significant matching money from the employer.

што тие се откажуваат од значителна сума на пари од работодавачот.

By not participating, they are passing up as much as 5,000 dollars a year

Со тоа што не учествуваат, тие се откажуваат од околу 5000 долари годишно

from the employer,

од рабтодавачот, кој би бил среќен да може да придонесе.

who would happily match their contribution.

So paralysis is a consequence of having too many choices.

Значи, парализата е последица на имање преголем избор.

And I think it makes the world look like this.

И мислам дека тоа го прави светот да изгледа вака.“...и, од сега па за навек изберете: француско, сино сирење или ранч?”).

[And lastly, for all eternity, French, bleu cheese or ranch?]

(Смеа)

(Laughter)

You really want to get the decision right if it's for all eternity, right?

Секако би сакале да направите правилен избор кога се работи за вечност нели?

You don't want to pick the wrong mutual fund or wrong salad dressing.

Не би сакале да изберете погрешен фонд, па дури ни погрешен прелив за салата.

So that's one effect.

Значи тоа е првиот ефект. Вториот ефект е дека,

The second effect is that, even if we manage to overcome the paralysis

дури и да успееме да ја надминеме парализата и да направиме избор,

and make a choice,

we end up less satisfied with the result of the choice

пак ќе бидеме помалку среќни со резултатот на изборот

than we would be if we had fewer options to choose from.

отколку кога би имале помалку опции за избор.

And there are several reasons for this.

Постојат неколку причини за ова.

One of them is, with a lot of different salad dressings to choose from,

Една од нив е дека, од толку многу различни преливи за салата,

if you buy one and it's not perfect -- and what salad dressing is? --

ако купите еден, и тој не е перфектен - и потоа се прашувате кој е перфектен?

it's easy to imagine that you could've made a different choice

Лесно е да замислите дека сте можеле да направите друг избор

that would've been better.

кој би бил подобар. И што е случува -

And what happens is,

this imagined alternative induces you to regret the decision you made,

овој замислен алтернативен избор, ве поттикнува да зажалите за направениот избор,

and this regret subtracts from the satisfaction you get

и ова жалење го намалува задоволството од изборот што сте го направиле,

out of the decision you made,

even if it was a good decision.

дури и ако изборот бил добар.

The more options there are, the easier it is to regret anything at all

Колку повеќе можности постојат, толку е поверојатно дека ке зажалите

that is disappointing about the option that you chose.

што е разочарувачки за опцијата која ја избирате.

Second, what economists call "opportunity costs."

Второ, она што економистите го нарекуваат “опортунитетен трошок” или “економски опортунитетен губиток”.

Dan Gilbert made a big point this morning

Ден Гилберт многу добро истакна утрово

of talking about how much the way in which we value things

дека начинот на кој ги оценуваме работите

depends on what we compare them to.

зависи од тоа со што ги споредуваме.

Well, when there are lots of alternatives to consider,

Па, кога имате многу алтернативи да земете во обзир,

it's easy to imagine the attractive features of alternatives that you reject

лесно е да се замислат атрактивните нешта

од алтернативите кои ги отфрлате,

that make you less satisfied with the alternative that you've chosen.

и со тоа станувате помалку задоволен со избраната алтернатива.

Here's an example.

[I can't stop thinking about those other available parking spaces on W 85th Street]

Еве еден пример. На вас кои не сте Њујорчани, Ви се извинувам.

If you're not a New Yorker, I apologize.

(Смеа) (На плажа “Неможам да престанам да мислам на паркинг местата кои сега се слободни на Западната 85-та улица”)

Но, еве што би мислеле.

Here's what you're supposed to be thinking.

Имаме еден пар на Хемптонс.

Here's this couple on the Hamptons. Very expensive real estate.

Многу скап имот.

Gorgeous beach. Beautiful day. They have it all to themselves.

Прекрасна плажа. Прекрасен ден. И се тоа само за нив двајца.

What could be better?

Зар би можело да биде поубаво. “По ѓаволите”

"Damn it," this guy is thinking,

си размислува мажот – ”Август е

"It's August. Everybody in my Manhattan neighborhood is away.

сите соседи од Менхетен се заминати некаде.

I could be parking right in front of my building."

Сега би можел да се паркирам пред сама зграда.”

And he spends two weeks nagged by the idea

И тој поминува две недели гушен од идејата

that he is missing the opportunity, day after day,

дека пропушта можност, ден за ден, да го искористи слободниот паркинг.

to have a great parking space.

(Laughter)

Opportunity costs subtract from the satisfaction

Опортунитетната загуба одземена од задоволството од она што сме го избрале,

that we get out of what we choose,

even when what we choose is terrific.

дури и ако она што сме го избрале е одлично.

And the more options there are to consider,

И колку повеќе избор имаме

the more attractive features of these options

толку повеќе атрактивни нешта од можните алтернативи

are going to be reflected by us as opportunity costs.

ќе ни се рефлектираат како опортунитетен губиток.

Here's another example.

Еве уште еден пример.

(Laughter)

Now, this cartoon makes a lot of points.

Оваа карикатура ни истакнува неколку работи.

It makes points about living in the moment as well,

Ја истакнува важноста на живеењето на моментот,

and probably about doing things slowly.

и можеби дека некои работи треба да се прават без многу брзање.

But one point it makes is that whenever you're choosing one thing,

Но една нешто кое е битно е дека, кога ќе изберете да правите една работа,

you're choosing not to do other things,

сте одлучиле да не правите други работи.

and those other things may have lots of attractive features,

А тие други работи може да имаат многу атрактивни особини,

and it's going to make what you're doing

кои ќе го направат тоа што сте избрале да го правите помалку атрактивно.

less attractive.

Third: escalation of expectations.

Трето: ескалација на очекувањата.

This hit me when I went to replace my jeans.

Ова и мене ме погоди кога решив да ги сменам фармерките.

I wear jeans almost all the time.

Скоро секогаш сум во фармерки.

There was a time when jeans came in one flavor,

Имено, имаше времиња кога излегуваше одреден нов модел,

and you bought them, and they fit like crap.

и ќе си ги купиш тие фармерки, кои воопшто не ти стојат,

They were incredibly uncomfortable,

и не се воопшто комфорни,

and if you wore them long enough and washed them enough times,

и ако ги носите доволно долго и ако ги перете доволно пати,

they started to feel OK.

ќе почнат да стануваат ОК.

I went to replace my jeans after years of wearing these old ones.

. И, отидов да си купам нови фармерки, после години носење на старите,

I said, "I want a pair of jeans. Here's my size."

и реков “Знаете, сакам пар фармерки, ова е мојата големина.”

And the shopkeeper said,

И продавачот ми вели,

"Do you want slim fit, easy fit, relaxed fit?

“Сакате тесен, нормален или широк крој?

You want button fly or zipper fly? You want stonewashed or acid-washed?

Сакате со копчиња или со патент? Сакате избледени или не?

Do you want them distressed?

Можеби скинати?

Do you want boot cut, tapered?" Blah, blah, blah on and on he went.

Ѕвонарки, разресени, бла бла бла..." прашува ли прашува.

My jaw dropped.

Ми падна вилицата од вџашеност, и кога се повратив му реков,

And after I recovered, I said,

"I want the kind that used to be the only kind."

“Сакам од оној вид какви што беа кога имаше само еден вид.”

(Laughter)

(Смеа)

He had no idea what that was.

Тој немаше поим за што зборувам,

(Laughter)

па така изгубив еден час во пробување на сите тие проклети фармерки,

So I spent an hour trying on all these damn jeans,

and I walked out of the store -- truth --

и излегов од продавницата – за воља на вистината – со фармерки што ми стоеја најдобро од сите што сум ги имал досега.

with the best-fitting jeans I had ever had.

I did better.

Направив добар избор. Големиот избор ми помогна да направам добар избор.

All this choice made it possible for me to do better.

But --

Но се чувствував лошо.

I felt worse.

Why? I wrote a whole book to try to explain this to myself.

Зошто? Па напишав цела книга обидувајќи се да си го објаснам ова себеси

The reason is --

Се чувствував лошо затоа што,

(Laughter)

The reason I felt worse is that with all of these options available,

со сите тие можности кои ми беа на располагање,

my expectations about how good a pair of jeans should be went up.

моите очекувања за тоа како треба да изгледа добар пар фармерки – пораснаа.

I had very low, no particular expectations when they only came in one flavor.

Претходно имав ниски очекувања.

Не сум имал никакви посебни очекувања кога имаше само еден модел.

When they came in 100 flavors, damn it, one of them should've been perfect.

Но кога има 100 модели, по ѓаволите,

сигурно еден од нив е перфектен.

And what I got was good, but it wasn't perfect.

Она што го добив беше добро, но не беше перфектно

And so I compared what I got to what I expected,

И потоа споедував што сум добил со тоа што сум очекувал,

and what I got was disappointing in comparison to what I expected.

и испадна дека тоа што го добив е разочарувачки кога се споредува со тоа што го очекував.

Додавање опции во животите на луѓето,

Adding options to people's lives

can't help but increase the expectations people have

не им помага, туку ги зголемува очекувањата на луѓето

about how good those options will be.

за тоа колку добри треба да се опциите.

And what that's going to produce is less satisfaction with results,

А тоа ќе произведе помалку задоволство од резултатите,

even when they're good results.

дури и кога тие се добри.

[It all looks so great. I can't wait to be disappointed.]

Никој од светот на маркетингот не го знае ова.

Nobody in the world of marketing knows this.

Затоа што, ако го знаеа, вие денес немаше да дознаете за ова.

Because if they did, you wouldn't all know what this was about.

The truth is more like this.

Вистината е отприлика ваква. ("Се беше подобро кога беше полошо")

[Everything was better back when everything was worse.]

(Смеа)

The reason that everything was better back when everything was worse

Причината зошто се беше подобро порано, кога се беше полошо

is that when everything was worse,

е затоа што, кога се беше полошо,

it was actually possible for people

всушност беше можно луѓето да почувствуваат некое пријатно изненадување.

to have experiences that were a pleasant surprise.

Nowadays, the world we live in -- we affluent, industrialized citizens,

Денес, светот во кој живееме - ние добростоечки, индустријализирани граѓани,

with perfection the expectation --

со преголеми очекувања --

the best you can ever hope for

најдобро на што може да се надеваме е да биде добро колку што очекуваме.

is that stuff is as good as you expect it to be.

You will never be pleasantly surprised,

Никогаш нема да бидете пријатно изненадени

because your expectations, my expectations,

затоа што вашите очекувања, моите очекувања, пораснаа до плафон.

have gone through the roof.

The secret to happiness -- this is what you all came for --

Тајната на среќата -- тоа е она за што сите вие дојдовте --

the secret to happiness is:

тајната за среќа е да се има ниски очекувања.

low expectations.

(Laughter)

(Смеа)

[You'll do]

(Аплауз)

(Applause)

(Laughter)

I want to say --

Сакам да кажам -- само еден мал автобиографски момент --

just a little autobiographical moment --

that I actually am married to a wife,

дека всушност сум во брак со жена,

and she's really quite wonderful.

која е навистина прекрасна.

I couldn't have done better.

Направив супер избор. Не се помирив со судбината.

I didn't settle.

But settling isn't always such a bad thing.

Но помирувањето не е секогаш лоша работа.

Finally,

На крај, една последица од купувањето на некомотни фармерки

one consequence of buying a bad-fitting pair of jeans

when there is only one kind to buy

кога има само еден модел да се купи

is that when you are dissatisfied and you ask why, who's responsible,

е тоа дека, кога сте незадоволни, и се запрашате зошто,

кој е одговорен, одговорот е јасен.

the answer is clear: the world is responsible.

Светот е одговорен. Што можеш да направиш?

What could you do?

When there are hundreds of different styles of jeans available

Кога има илјадници различни фармерки,

and you buy one that is disappointing

и купиш едни кои се разочарувачки,

and you ask why, who's responsible,

и се запрашаш, кој е одговорен?

it is equally clear that the answer to the question is "you."

Сосема е јасно дека одговорот е ти.

You could have done better.

Си можел да избереш и подобро.

With a hundred different kinds of jeans on display,

Со стотици различни фармерки на излог,

there is no excuse for failure.

нема изговор за грешка.

And so when people make decisions,

И така, кога луѓето донесуваат одлуки,

and even though the results of the decisions are good,

дури и кога резултатите од одлуката се добри,

they feel disappointed about them;

се чувствуваат разочарани,

they blame themselves.

си префрлаат себеси.

Clinical depression has exploded in the industrial world

Критичната маса на депресија експлодира во индустријализираниот свет во последната генерација.

in the last generation.

I believe a significant -- not the only, but a significant -- contributor

Верувам дека голем дел -- не единствен, но значаен допринос

to this explosion of depression and also suicide,

кон оваа експлозија на депресија, како и на самоубиства,

is that people have experiences that are disappointing

е заради тоа што луѓето почувствувале разочарување

because their standards are so high,

затоа што нивните стандарди се превисоки.

and then when they have to explain these experiences to themselves,

И кога треба да си ги објаснат овие искуства,

they think they're at fault.

мислат дека се во грешка.

So the net result is that we do better in general, objectively,

Така, вкупниот резултат всушност е дека ние сме добри генерално, објективно,

and we feel worse.

а се чувствуваме полошо.

So let me remind you:

Затоа дозволете да ве потсетам.

this is the official dogma, the one that we all take to be true,

Ове е официјална догма, која сите сме ја прифатиле дека е точна,

and it's all false.

а всушност е погрешна. НЕ Е ТОЧНА.

It is not true.

There's no question that some choice is better than none.

Нема збор дека некаков избор е подобар од никаков,

But it doesn't follow from that

но од тоа не следи дека и повеќе избор е подобро од помалку избор.

that more choice is better than some choice.

There's some magical amount. I don't know what it is.

Постои некоја магична количина. Јас не знам колку е тоа.

I'm pretty confident that we have long since passed the point

Прилично сум сигурен дека одамна ја поминавме точката

where options improve our welfare.

каде што опциите ја зголемуваа благосостојбата.

Now, as a policy matter -- I'm almost done --

Сега за правците за во иднина - скоро сум готов --

as a policy matter, the thing to think about is this:

во иднина, би требало да размислувале вака.

what enables all of this choice in industrial societies

Она што го овозможува големиот избор во развиените општества е материјалното богатство.

is material affluence.

There are lots of places in the world,

Постојат многу места во светот,

and we have heard about several of them,

и ние имаме слушнато за неколку од нив,

where their problem is not that they have too much choice.

каде што нивниот проблем не е имањето преголем избор,

Нивниот проблем е што имаат премалку.

Their problem is they have too little.

So the stuff I'm talking about is the peculiar problem

Ова за што зборувам е проблем карактеристичен

of modern, affluent, Western societies.

на модерните, богати, западни општества.

And what is so frustrating and infuriating is this:

И што е посебно фрустрирачки

Steve Levitt talked to you yesterday

Стив Левит зборуваше вчера за тоа, дека

about how these expensive and difficult-to-install child seats

овие скапи и сложени за монтирање детски седишта за во кола - не помагаат, туку тоа е само фрлање пари.

don't help.

It's a waste of money.

What I'm telling you is that these expensive, complicated choices --

Она што јас ви го кажувам е дека, скапите, комплицирани избори --

it's not simply that they don't help.

не само што не помагаат.

They actually hurt.

Тие всушност и нанесуваат штета.

They actually make us worse off.

Тие всушност нѐ прават полоши.

If some of what enables people in our societies

Ако дел од она што ни овозможува толку голем избор

to make all of the choices we make

were shifted to societies in which people have too few options,

се пренесе во општествата во кои луѓето имаат малку избор,

not only would those people's lives be improved,

не само што ќе се подобри животот на тие луѓе,

but ours would be improved also.

туку и нашиот живот ќе се подобри.

This is what economists call a "Pareto-improving move."

Ова економистите го нарекуваат Паретов принцип за распределба

Income redistribution will make everyone better off,

Редестрибуција на богатствата ќе ги направи сите подобри -- не само сиромашните --

not just poor people,

because of how all this excess choice plagues us.

затоа што целиот овој вишок што го имаме ни штети.

So to conclude.

[You can be anything you want to be -- no limits.]

Да заклучиме. Прочитајте го овој слајд,

You're supposed to read this cartoon and, being a sophisticated person, say,

и како секоја префинета личност, кажете,

"Ah! What does this fish know? Nothing is possible in this fishbowl."

"Ах, што знае оваа риба?"

Знаете и сами дека ништо не е можно во овој аквариум."

Impoverished imagination, a myopic view of the world --

Сиромашна имагинација, кратковиден поглед на светот,

that's the way I read it at first.

и јас така го видов првиот пат.

The more I thought about it, however,

Но колку повеќе размислував за тоа,

the more I came to the view that this fish knows something.

повеќе сфаќав дека оваа риба сепак знае нешто.

Because the truth of the matter is,

Затоа што вистината е

if you shatter the fishbowl so that everything is possible,

ако го скршите аквариумот за сѐ да биде можно,

you don't have freedom.

You have paralysis.

не се добива слобода. Туку парализа.

If you shatter this fishbowl so that everything is possible,

Ако го скршите аквариумот за сѐ да биде можно,

you decrease satisfaction.

ќе го намалите задоволството,

You increase paralysis, and you decrease satisfaction.

Ја зголемувате парализата и го намалувате задоволството.

Everybody needs a fishbowl.

На сите ни треба аквариум.

This one is almost certainly too limited --

Овој со сигурност е премногу ограничен --

perhaps even for the fish, certainly for us.

можеби дури и за рибата, но за нас сигурно.

But the absence of some metaphorical fishbowl is a recipe for misery

Но отсуството на некој метафоричен аквариум е рецепт за мизерија,

and, I suspect, disaster.

и веројатно и несреќа.

Thank you very much.

Ви благодарам многу.

(Applause)

(Аплауз)