The paradox of choice | Barry Schwartz | TED

Translator: Chaitanya Shivade Reviewer: Gayatri Natu

I'm going to talk to you about some stuff that's in this book of mine

मी तुमच्याशी ज्या विषयावर बोलणार आहे, त्याचा उल्लेख माझ्या पुस्तकात आहे.

that I hope will resonate with other things you've already heard,

मी अशी आशा करतो की हे ऐकून तुम्ही इतर गोष्टींशी याचा संबंध लावाल

and I'll try to make some connections myself,

आणि तसं झालं नाही तर मी स्वतः ते तुम्हाला दाखवून द्यायचा प्रयत्न करेन.

in case you miss them.

But I want to start with what I call the "official dogma."

मी सुरुवात करणार आहे ती "अधिकृत तत्त्वप्रणाली" पासून

The official dogma of what?

पण, कशाची अधिकृत तत्त्वप्रणाली?

The official dogma of all Western industrial societies.

सगळ्या पाश्चात्य औद्योगिक समाजांची अधिकृत तत्त्वप्रणाली.

And the official dogma runs like this:

आणि ही अधिकृत तत्त्वप्रणाली अशी आहे:

if we are interested in maximizing the welfare of our citizens,

जर आपल्याला नागरिकांचे जास्तीत जास्त कल्याण करण्यात रस असेल,

the way to do that is to maximize individual freedom.

तर वैयक्तिक स्वातंत्र्य वाढवले पाहिजे.

The reason for this is both that freedom is, in and of itself, good,

कारण स्वातंत्र्य हे तत्त्वत: माणसासाठी चांगले, महत्वाचे,

valuable, worthwhile, essential to being human,

अत्यावश्यक आणि मौल्यवान आहे.

and because if people have freedom,

आणि जर प्रत्येकाला स्वातंत्र्य असेल,

then each of us can act on our own

तर प्रत्येक व्यक्ती असे कार्य करत राहील,

to do the things that will maximize our welfare,

ज्यामुळे तिचे सर्वाधिक कल्याण होईल,

and no one has to decide on our behalf.

आणि आपले निर्णय कधीच इतर कोणाला घ्यावे लागणार नाहीत.

The way to maximize freedom is to maximize choice.

स्वातंत्र्य वाढवायचं असेल तर निवडीचे पर्याय वाढवले पाहिजेत.

The more choice people have, the more freedom they have,

लोकांकडे जितके जास्त पर्याय असतील, तितकं जास्त स्वातंत्र्य असेल,

and the more freedom they have,

आणि जितकं जास्त स्वातंत्र्य,

the more welfare they have.

तितकं जास्त कल्याण.

This, I think, is so deeply embedded in the water supply

हे विचार आपल्याकडच्या पाण्यातच असे बेमालूम मिसळले गेलेत

that it wouldn't occur to anyone to question it.

की त्यांच्यावर आक्षेप घ्यावा असा विचारही कोणाला शिवणार नाही.

आणि या विचारांनी आपल्या आयुष्यात देखील खोलवर स्थान निर्माण केले आहे.

And it's also deeply embedded in our lives.

I'll give you some examples

आधुनिक विकासानं आपल्यासाठी काय शक्य केले आहे याची उदाहरणं मी तुम्हाला देतो.

of what modern progress has made possible for us.

This is my supermarket.

हे माझं सुपरमार्केट आहे. फार मोठं नाही आहे.

Not such a big one.

I want to say just a word about salad dressing.

मला सॅलड ड्रेसिंग विषयी काही बोलायचं आहे.

A hundred seventy-five salad dressings in my supermarket,

माझ्या सुपरमार्केट मध्ये १७५ प्रकारचे सॅलड ड्रेसिंग आहेत,

if you don't count the 10 extra-virgin olive oils

जर तुम्ही १० वेगळे एक्स्ट्रा-व्हर्जिन ऑलिव ऑईल

and 12 balsamic vinegars you could buy

आणि १२ वेगळे बल्सामिक व्हिनेगर

to make a very large number of your own salad dressings,

वापरून बनवता येऊ शकणारे सॅलड मोजले नाहीत तर,

in the off-chance that none of the 175 the store has on offer suit you.

ते ही अशा दुर्मिळ प्रसंगी, जेव्हा त्या १७५ पैकी कुठलेच ड्रेसिंग तुम्हाला आवडत नाही तेव्हा.

So this is what the supermarket is like.

तर, सुपरमार्केट हे असं असतं.

And then you go to the consumer electronics store

आणि मग तुम्ही एका इलेक्ट्रॉनिक वस्तूंच्या दुकानात जाता,एक स्टिरीओ सिस्टिम बनवून घ्यायला.

to set up a stereo system --

speakers, CD player, tape player, tuner, amplifier --

स्पीकर्स, सीडी प्लेयर, टेप प्लेयर, ट्यूनर, ऍम्प्लीफायर.

and in this one single consumer electronics store,

आणि या एका इलेक्ट्रॉनिक्सच्या दुकानात,

there are that many stereo systems.

अनेक स्टिरीओ सिस्टिम असतात.

We can construct six and a half million different stereo systems

या एका दुकानात विक्रीसाठी असलेल्या गोष्टी वापरून

out of the components that are on offer in one store.

आपण पासष्ठ लाख वेगळ्या स्टिरीओ सिस्टिम घडवू शकतो.

You've got to admit that's a lot of choice.

पर्याय अनेक असतात, हे तुम्ही मान्य केलच पाहिजे.

In other domains -- the world of communications.

इतर कार्यक्षेत्रात -- दळणवळणाच्या जगतात.

There was a time, when I was a boy,

एक काळ असा होता, माझ्या लहानपणी,

when you could get any kind of telephone service you wanted,

दूरध्वनीची सेवा पण उपलब्ध नसे,

as long as it came from Ma Bell.

जी नंतर "मा बेल" तर्फे सुरु करण्यात आली.

You rented your phone, you didn't buy it.

फोन भाडयाने घ्यावा लागत असे. तो विकत घेतला जात नसे.

One consequence of that, by the way, is that the phone never broke.

त्याचा एक परिणाम असा होता की, फोन तुटत नसे.

And those days are gone.

आणि आता ते दिवस गेले.

We now have an almost unlimited variety of phones,

आता अगणित प्रकारचे फोन उपलब्ध आहेत,

especially in the world of cell phones.

खास करून सेलफोन - मोबाइल्स.

These are cell phones of the future.

हे भविष्यातले सेल फोन आहेत.

My favorite is the middle one --

माझा सर्वात आवडता, त्या मनाने साधा --

the MP3 player, nose hair trimmer, and crème brûlée torch.

एमपीथ्री प्लेयर, नोज ट्रीमर आणि क्रेम बृली टॉर्च.

And if --

आणि जर तुम्ही असा फोन बाजारात बघितला नसेल,

(Laughter)

if by some chance you haven't seen that in your store yet,

you can rest assured that one day soon, you will.

तर काळजी करू नका, एके दिवशी लवकरच नक्की बघाल.

And what this does is it leads people to walk into their stores,

आणि यामुळे होते काय,

लोक दुकानात जाऊन असा फोन मिळेल का, हे विचारतात.

asking this question.

And do you know what the answer to this question now is?

आणि आत्ता या प्रश्नाचे उत्तर काय आहे, ठाऊक आहे?

The answer is "no."

उत्तर आहे "नाही".

It is not possible to buy a cell phone that doesn't do too much.

सध्या असा फोन मिळत नाही ज्यात इतक्या गोष्टी करू शकण्याची क्षमता आहे .

So, in other aspects of life that are much more significant than buying things,

आता, आयुष्याच्या काही अशा गोष्टी, ज्या वस्तू विकत घेण्यापेक्षा जास्ती महत्वाच्या आहेत,

the same explosion of choice is true.

पर्यायांचा उद्रेक हा तिथे सुद्धा आहे.

Health care.

हेल्थ केअर.आता अमेरिकेत तो काळ मुळीच राहिला नाही

It is no longer the case in the United States

that you go to the doctor, and the doctor tells you what to do.

की तुम्ही डॉक्टरकडे जाता, आणि तो तुम्हाला काय केलं पाहिजे ते सांगतो.

Instead, you go to the doctor,

या उलट, तुम्ही डॉक्टरकडे जाता,

and the doctor tells you, "Well, we could do A, or we could do B.

आणि डॉक्टर तुम्हाला सांगतो, आपण 'अ' करू शकतो किंवा आपण 'ब' करू शकतो.

A has these benefits and these risks.

'अ' चे हे फायदे आहेत, आणि हे धोके आहेत.

B has these benefits and these risks.

'ब' चे हे फायदे आहेत, आणि हे धोके आहेत. तुम्हाला काय करायचे आहे?

What do you want to do?"

And you say, "Doc, what should I do?"

आणि तुम्ही म्हणता "डॉक्टर, मी काय करू?"

And the doc says, "A has these benefits and risks,

त्यावर डॉक्टर म्हणतो, 'अ' चे हे फायदे आहेत, हे धोके आहेत, 'ब' हे फायदे आहेत,हे धोके आहेत.

and B has these benefits and risks.

What do you want to do?"

तुम्हाला काय करायचे आहे?

And you say, "If you were me, Doc, what would you do?"

मग तुम्ही म्हणता, "जर तुम्ही माझ्या जागी असता, तर तुम्ही काय केले असते?"

And the doc says, "But I'm not you."

आणि डॉक्टर म्हणतो, "पण मी म्हणजे तुम्ही नव्हे"

And the result is -- we call it "patient autonomy,"

आणि याचा परिणाम म्हणजेच -- ज्याला आम्ही "पेशंट ऑटोनॉमी " (रुग्णाची स्वायत्तता) म्हणतो,

which makes it sound like a good thing,

ज्यामुळे ते ऐकायला पण एक चांगली गोष्ट असल्याचा भास होतो.

but what it really is is a shifting of the burden and the responsibility

पण वास्तविकत:, हे निर्णय घेण्याच्या जबाबदारीचे ओझे दुसरीकडे ढकलणेच आहे,

एका अशा व्यक्तीकडून, ज्याला काहीतरी समज आहे --

for decision-making

from somebody who knows something -- namely, the doctor --

म्हणजेच डॉक्टर --

ते अशा व्यक्तीकडे ज्याला काहीच कळत नाही आणि जिला खात्री आहे की ती आजारी आहे

to somebody who knows nothing and is almost certainly sick

and thus, not in the best shape to be making decisions --

आणि निर्णय घेण्यास समर्थ नाही आहे --

namely, the patient.

म्हणजेच रुग्ण.

There's enormous marketing of prescription drugs

केवळ डॉक्टरांच्या प्रिस्क्रिप्शननेच मिळू शकणार्‍या औषधांसाठीदेखील विक्रीशास्त्राचा प्रचंड वापर

to people like you and me,

केला जातो, तुमच्या-माझ्यासारख्यांवरती.

which, if you think about it, makes no sense at all,

आणि याचा विचार केल्यास असं लक्षात येतं की त्याचा काहीच उपयोग नाही,

since we can't buy them.

कारण आपण प्रिस्क्रिप्शनशिवाय ती औषधं खरेदी करू शकत नाही.

Why do they market to us if we can't buy them?

आपण जर ती औषधं स्वत: विकत घेऊ शकत नाही तर आपल्याला विकायचा ते प्रयत्न का करतात?

The answer is that they expect us to call our doctors the next morning

याचं उत्तर असं आहे, की त्यांची अशी अपेक्षा असते की उद्या आपण डॉक्टरांना

and ask for our prescriptions to be changed.

प्रिस्क्रिप्शन बदलायला सांगावं.

Something as dramatic as our identity

आपल्या व्यक्तित्वासारखी अत्यंत महत्त्वाची गोष्ट,

has now become a matter of choice,

आता पसंतीची, निवडीची बाब बनली आहे,

as this slide is meant to indicate.

असंच हे चित्र दर्शवत आहे.

We don't inherit an identity; we get to invent it.

व्यक्तित्व हे जन्मजात मिळत नाही, ते शोधायचं, कमवायचं असतं.

And we get to reinvent ourselves as often as we like.

आणि ते आपण हवं तितक्या वेळा शोधू शकतो, बदलू शकतो.

And that means that every day, when you wake up in the morning,

आणि याचाच अर्थ असा की रोज सकाळी उठल्यावर,

तुम्ही ठरवायचं असतं, तुम्हाला कोणत्या प्रकारची व्यक्ती बनायचं आहे.

you have to decide what kind of person you want to be.

With respect to marriage and family:

लग्न आणि संसाराचा विचार केला,

there was a time when the default assumption that almost everyone had

तर एके काळी सगळ्यांचाच असा समज होता की

is that you got married as soon as you could,

प्रत्यकाने लवकरात लवकर लग्न करावं

and then you started having kids as soon as you could.

आणि लवकरात लवकर मुलांना जन्म द्यावा.

निर्णय घ्यावा लागायचा तो फक्त एकच - कुणाशी लग्न करायचं हा;

The only real choice was who,

not when, and not what you did after.

कधी करायचं हा नाही, त्यनंतर काय हासुद्धा नाही.

Nowadays, everything is very much up for grabs.

आजकाल सगळंच मिळवण्यासाठी चढाओढ आहे.

I teach wonderfully intelligent students,

मी अत्यंत हुशार विद्यार्थ्यांना शिकवतो,

and I assign 20 percent less work than I used to.

आणि पूर्वीपेक्षा २० टक्के कमी काम देतो.

And it's not because they're less smart,

आणि याचं कारण ती मुलं कमी हुशार आहेत,

and it's not because they're less diligent.

किंवा कमी कष्टाळू आहेत असं मुळीच नाही.

It's because they are preoccupied, asking themselves,

याचं कारण म्हणजे त्यांची व्यापलेली मने, सतत विचार करणे,

"Should I get married or not? Should I get married now?

"मी लग्न करू का नको? आत्ता लग्न करू

Should I get married later?

का नंतर करू? आधी मुलं का आधी करिअर?"

Should I have kids first or a career first?"

All of these are consuming questions.

हे सगळे व्यापून टाकणारे , डोकंखाऊ प्रश्न आहेत.

And they're going to answer these questions,

आणि त्यांना या प्रश्नांना सामोरं जावं लागणारच आहे,

whether or not it means not doing all the work I assign

मी दिलेलं काम केलं तरी किंवा नाही केलं तरी

and not getting a good grade in my courses.

आणि माझ्या विषयात खराब गुण मिळवले तरी.

And indeed they should.

आणि त्यांनी हा विचार केलाच पाहिजे. या प्रश्नांची उत्तरं महत्त्वाची आहेत.

These are important questions to answer.

Work.

काम -- आपण नशीबवान आहोत, जसं कार्ल ने सांगितलं,

We are blessed, as Carl was pointing out,

with the technology that enables us to work every minute of every day

की तंत्रज्ञान वापरून

आपण प्रत्येक दिवसातल्या प्रत्येक क्षणाला काम करू शकतो, तेही जगातल्या कुठल्याही कोपऱ्यातून

from any place on the planet --

except the Randolph Hotel.

रॅनडॉल्फ हॉटेल सोडून.

(Laughter)

(हशा)

(Applause)

There is one corner, by the way,

असा एक कोपरा आहे ,बरका,

that I'm not going to tell anybody about, where the WiFi actually works.

ज्याबद्दल मी कुणालाच सांगणार नाही आहे, जिथे वाय-फाय चालतं.

I'm not telling you about it, because I want to use it.

मी तुम्हाला त्या बद्दल सांगणार नाही कारण मला तो वापरायचा आहे.

So what this means,

कामाबद्दलच्या या प्रचंड निवड-स्वातंत्र्याचा अर्थ असा,

this incredible freedom of choice we have with respect to work,

की आपल्याला एक निर्णय घ्यायचा असतो,

is that we have to make a decision,

again and again and again,

पुन्हा पुन्हा, आणि पुन्हा -

about whether we should or shouldn't be working.

आपल्याला आत्ता काम करायला हवंय की नाही.

We can go to watch our kid play soccer,

आपण मुलांना सॉकर (फुटबॉल) खेळताना बघायला जाऊ शकतो,

and we have our cell phone on one hip and our Blackberry on our other hip,

सेल फोन कमरेच्या एका बाजूला लावून,

ब्लॅकबेरी दुसऱ्या बाजूला लावून

and our laptop, presumably, on our laps.

आणि लॅपटॉप मांडीवर ठेवून.

And even if they're all shut off,

आणि या सर्व गोष्टी बंद असल्या तरी

every minute that we're watching our kid mutilate a soccer game,

तो प्रत्येक क्षण जेव्हा आपण मुलाला सॉकर खेळताना बघतो,

we are also asking ourselves,

आपण स्वतःला विचारतही असतो,

"Should I answer this cell phone call?

"हा कॉल घेऊ का?

Should I respond to this email? Should I draft this letter?"

या ई-मेल ला उत्तर देऊ का? या पत्राचा ड्राफ्ट लिहू का?"

And even if the answer to the question is "no,"

आणि जरी या प्रश्नाचं उत्तर "नाही" असलं,

it's certainly going to make the experience of your kid's soccer game

तरी त्यामुळे नक्कीच आपल्या मुलाचा सॉकर खेळ बघायचा तुमचा अनुभव

very different than it would've been.

(ही साधनं घेऊन न जाण्याच्या वेळेपेक्षा) खूपच वेगळा असणार आहे.

So everywhere we look,

त्यामुळे आपण कुठेही बघितलं,

big things and small things, material things and lifestyle things,

लहान-मोठ्या गोष्टींकडे, भौतिक गोष्टींकडे किंवा राहाणीसाहाणीच्या गोष्टींकडे,

life is a matter of choice.

तर दिसतं की आयुष्य ही निवडीची बाब आहे.

And the world we used to live in looked like this.

आपण ज्या काळात मोठे झालो तो असा होता.

[Well, actually, they are written in stone.]

That is to say, there were some choices,

म्हणजे काही पर्याय होते,

but not everything was a matter of choice.

पण प्रत्येक बाबतीत पर्याय नव्हते.

The world we now live in looks like this.

आणि आत्ताचा काळ हा असा आहे.

[The Ten Commandments Do-It-Yourself Kit]

आणि प्रश्न असा आहे की ही चांगली गोष्ट आहे का वाईट?

And the question is: Is this good news or bad news?

And the answer is "yes."

आणि उत्तर आहे हो.

(Laughter)

(हशा)

We all know what's good about it,

यात चांगलं काय आहे ते सगळ्यांनाच माहीत आहे,

so I'm going to talk about what's bad about it.

म्हणून मी आज ह्यात वाईट काय आहे याबद्दल बोलणार आहे.

All of this choice has two effects,

या पर्यायांचे दोन परिणाम आहेत,

two negative effects on people.

लोकांवर होणारे दोन वाईट परिणाम.

One effect, paradoxically,

पहिला, विरोधाभास

is that it produces paralysis rather than liberation.

म्हणजे यामुळे दुर्बलता वाढते, उद्धार होत नाही, मोकळीक मिळत नाही.

With so many options to choose from,

निवडीसाठी इतके पर्याय असल्यामुळे,

people find it very difficult to choose at all.

लोकांना निवड करणं खूप अवघड जातं.

I'll give you one very dramatic example of this,

मी तुम्हाला याचं एक नाट्यमय उदाहरण देतो.

a study that was done of investments in voluntary retirement plans.

ऐच्छिक निवृत्ती (व्ही.आर. एस.) मधल्या गुंतवणुकीचा एक अभ्यास केला गेला.

A colleague of mine got access to investment records from Vanguard,

माझ्या एका सहकारी व्यक्तीला काही गुंतवणुकीच्या नोंदी मिळाल्या, व्हॅनगार्डच्या

the gigantic mutual fund company,

जी एक अजस्त्र म्युच्युअल फंड कंपनी आहे

of about a million employees and about 2,000 different workplaces.

ज्यात दहा लाखांच्या आसपास कर्मचारी आहेत आणि २००० स्वतंत्र शाखा आहेत.

What she found is that for every 10 mutual funds the employer offered,

आणि तिला असे दिसून आले की

देऊ केलेल्या प्रत्येक १० म्युच्युअल फंड मागे,

rate of participation went down two percent.

सहभागाचे प्रमाण दोन टक्क्यांनी कमी होत गेले.

You offer 50 funds -- 10 percent fewer employees participate

तुम्ही जर ५० म्युच्युअल फंड देऊ केले तर १० टक्के कमी कामगार सहभागी होतील,

than if you only offer five.

तुम्ही पाच म्युच्युअल फंड दिले असते तेव्हाच्या संख्येहून. असं का ?

Why?

Because with 50 funds to choose from,

कारण ५० म्युच्युअल फंड निवडीसाठी असले की

it's so damn hard to decide which fund to choose,

कशात सहभागी व्हायचं हे ठरवणं खूप कठीण जातं,

that you'll just put it off till tomorrow,

आणि तुम्ही हा निर्णय उद्यावर ढकलता.

and then tomorrow

आणि उद्या, आणि मग उद्या,

and then tomorrow and tomorrow,

आणि उद्या आणि उद्या,

and, of course, tomorrow never comes.

आणि साहजिकच उद्याचा दिवस कधीच उगवत नाही.

Understand that not only does this mean

हे समजावून घ्या की यामुळे

that people are going to have to eat dog food when they retire

लोकांवर निवृत्तीनंतर दात कोरत बसायची वेळ येणारच आहे

because they don't have enough money put away,

पुरेसे पैसे बाजूला न ठेवल्याने; एवढंच नाही तर,

it also means that making the decision is so hard

हा निर्णय घेणं इतकं कठीण असतं की

that they pass up significant matching money from the employer.

लोक तेवढ्याच किमतीची गुंतवणूक मालकाकडून मिळवायची संधीही सोडून देतात.

By not participating, they are passing up as much as 5,000 dollars a year

हा सहभाग न घेतल्यामुळे प्रत्येक वर्षी ते ५००० डॉलर एकढी रक्कम गमावून बसतात

from the employer,

जी त्यांच्या मालकाने स्वतःचा भाग म्हणून आनंदाने भरली असती.

who would happily match their contribution.

So paralysis is a consequence of having too many choices.

म्हणजेच दुबळेपणा हा खूप जास्त पर्यायांचा परिणाम आहे.

And I think it makes the world look like this.

आणि मला वाटतं की यामुळे जग हे असं दिसतं.

[And lastly, for all eternity, French, bleu cheese or ranch?]

(हशा)

(Laughter)

You really want to get the decision right if it's for all eternity, right?

तुम्हांला आपला निर्णय योग्य असलाच पाहिजे असं वाटेल, जर त्याचा परिणाम अनंतकाळ राहणार असेल तर, नाही का?

You don't want to pick the wrong mutual fund or wrong salad dressing.

तुम्हाला चुकीचा म्युच्युअल फंड निवडायचा नाहीये किंवा चुकीचे सॅलड ड्रेसिंग सुद्धा.

So that's one effect.

हा एक परिणाम झाला. दुसरा परिणाम असा आहे की

The second effect is that, even if we manage to overcome the paralysis

जर या दुबळेपणावर मात करून आपण निर्णय घेतला तरी,

and make a choice,

we end up less satisfied with the result of the choice

आपण तेवढे संतुष्ट नसतो

than we would be if we had fewer options to choose from.

जेवढे आपण इतके पर्याय नसताना असलो असतो.

And there are several reasons for this.

आणि याची अनेक कारणं आहेत.

One of them is, with a lot of different salad dressings to choose from,

एक म्हणजे, निवडीसाठी असलेल्या अनेक सॅलड ड्रेसिंगपैकी

if you buy one and it's not perfect -- and what salad dressing is? --

जर आपण एक विकत घेतले, आणि ते सर्वोत्कृष्ट नसेल -- आणि, तुम्हाला माहिती आहे, सॅलड ड्रेसिंग म्हणजे काय?

it's easy to imagine that you could've made a different choice

कल्पना करायला सोपं आहे की तुमची निवड वेगळी असू शकली असती.

that would've been better.

अजून चांगली होऊ शकली असती. आणि यामुळे होतं काय

And what happens is,

this imagined alternative induces you to regret the decision you made,

या काल्पनिक पर्यायामुळे तुम्ही केलेल्या निवडीबद्दल खेद व्यक्त करू लागता,

and this regret subtracts from the satisfaction you get

आणि ही भावना तुम्ही घेतलेल्या निर्णयातून मिळणाऱ्या समाधानाला वजा करू लागते,

out of the decision you made,

even if it was a good decision.

जरी तो एक चांगला निर्णय असला तरी सुद्धा.

The more options there are, the easier it is to regret anything at all

जितके पर्याय जास्त, तितका खेद जास्त - तुम्ही निवडलेल्या पर्यायात

that is disappointing about the option that you chose.

ज्या काही असमाधानकारक गोष्टी तुम्हांला दिसतात त्याबद्दल.

Second, what economists call "opportunity costs."

दुसरं म्हणजे ज्याला अर्थतज्ञ "ऑपॉरच्युनिटी कॉस्ट" (संधीची किंमत) म्हणतात.

Dan Gilbert made a big point this morning

डॅन गिलबर्टने आज सकाळी हाच मुद्दा मांडला

of talking about how much the way in which we value things

जेव्हा ते म्हणाले की आपण गोष्टींना दिलेली किंमत ही

depends on what we compare them to.

आपण त्या गोष्टींची तुलना कशाबरोबर करतो यावर अवलंबून असते.

Well, when there are lots of alternatives to consider,

जेव्हा खूप जास्ती पर्याय असतात

it's easy to imagine the attractive features of alternatives that you reject

तेव्हा आपण नाकारलेल्या पर्यायाच्या आकर्षक वैशिष्ट्यांची

कल्पना करणं सोपं असतं,

that make you less satisfied with the alternative that you've chosen.

जे तुम्हाला तुमच्या निवडीबद्दल अजून असंतुष्ट बनवतं.

Here's an example.

[I can't stop thinking about those other available parking spaces on W 85th Street]

हेच उदाहरण बघा. जे न्यूयॉर्कवासी नाही आहेत त्यांची मी क्षमा मागतो.

If you're not a New Yorker, I apologize.

(हशा)

पण तुम्ही असा विचार करायला पाहिजे असतो.

Here's what you're supposed to be thinking.

हे जोडपं ’हॅम्प्टन्स’ या न्यूयॉर्कबाहेरच्या आलीशान ठिकाणी आलंय.

Here's this couple on the Hamptons. Very expensive real estate.

प्रचंड महाग रियल इस्टेट.

Gorgeous beach. Beautiful day. They have it all to themselves.

भव्य समुद्र किनारा. सुंदर दिवस. त्यांच्याकडे हे सगळं काही आहे.

What could be better?

याहून जास्त भारी काय असू शकतं ? "च्यामारी"

"Damn it," this guy is thinking,

हा माणूस विचार करतोय, "ऑगस्ट महिना आहे.

"It's August. Everybody in my Manhattan neighborhood is away.

मॅनहॅटन मधले सगळे बाहेर गेले आहेत.

I could be parking right in front of my building."

मी माझ्या तिथल्या बिल्डिंगच्या बरोबर समोर पार्किंग करू शकलो असतो."

And he spends two weeks nagged by the idea

आणि तो सुट्टीचे दोन आठवडे या गोष्टीचा विचार करत घालवतो

that he is missing the opportunity, day after day,

की आपण ती संधी गमावतोय, दिवसेंदिवस, पार्किंगसाठी चांगली जागा मिळवायची.

to have a great parking space.

(Laughter)

Opportunity costs subtract from the satisfaction

ऑपॉरच्युनिटी कॉस्ट घेतलेल्या निर्णयातून मिळणाऱ्या समाधानाला वजा करू लागते,

that we get out of what we choose,

even when what we choose is terrific.

तो सर्वोत्कृष्ट निर्णय असला तरीही.

And the more options there are to consider,

आणि जितके जास्ती पर्याय,

the more attractive features of these options

तितक्या जास्ती पर्यायांची आकर्षक वैशिष्ट्ये.

are going to be reflected by us as opportunity costs.

ज्याचं ऑपॉरच्युनिटी कॉस्ट मध्ये रुपांतर होतं.

Here's another example.

अजून एक उदाहरण घ्या.

(Laughter)

Now, this cartoon makes a lot of points.

हे कार्टून अनेक गोष्टींबद्दल भाष्य करतंय.

It makes points about living in the moment as well,

आत्ताचा क्षण पुरेपूर उपभोगण्याबद्दल,

and probably about doing things slowly.

आणि कदाचित निवांत काम करण्याबद्दल.

But one point it makes is that whenever you're choosing one thing,

पण एक मुद्दा ज्यावर हे भाष्य करतं ती म्हणजे जेव्हा तुम्ही एक गोष्ट निवडता

you're choosing not to do other things,

तेव्हा तुम्ही इतर गोष्टी नाकारता.

and those other things may have lots of attractive features,

आणि त्या इतर गोष्टींची अनेक आकर्षक वैशिष्ट्यं असतात,

and it's going to make what you're doing

आणि त्यामुळे तुम्ही जे करताय ते कमी आकर्षक होतं.

less attractive.

Third: escalation of expectations.

तिसरा: अपेक्षांची वाढ.

This hit me when I went to replace my jeans.

मी नवी जीन्स पॅन्ट घ्यायला गेलो तेव्हा मला याची जाणीव झाली.

I wear jeans almost all the time.

मी नेहमी जीन्स घालतो.

There was a time when jeans came in one flavor,

आणि एक काळ असा होता की जीन्सचा एकच प्रकार असायचा,

and you bought them, and they fit like crap.

आणि तुम्ही ती विकत घ्यायचा, आणि तिचं फिटिंग भयंकर असायचं,

They were incredibly uncomfortable,

आणि ती घातल्यावर प्रचंड अस्वस्थ वाटायचं.

and if you wore them long enough and washed them enough times,

अनेकदा घातल्यानंतर आणि अनेकदा धुतल्यावर

they started to feel OK.

कुठे ती घालून बरी वाटत असे.

I went to replace my jeans after years of wearing these old ones.

तर मी जीन्स बदली करून घ्यायला गेलो, वर्षानुवर्ष घातलेली ती जुनी जीन्स,

I said, "I want a pair of jeans. Here's my size."

आणि म्हणालो "मला नवीन जीन्स हवी आहे, हे माझं माप."

And the shopkeeper said,

आणि दुकानदार म्हणाला,

"Do you want slim fit, easy fit, relaxed fit?

"तुम्हाला स्लीम-फिट हवी आहे, इझी-फिट हवी आहे का रिलॅक्स-फिट ?

You want button fly or zipper fly? You want stonewashed or acid-washed?

बटण का चेन? स्टोन वॉश का अॅसिड वॉश ?

Do you want them distressed?

तुम्हाला ती डिस्ट्रेस करून हवी आहे का ?

Do you want boot cut, tapered?" Blah, blah, blah on and on he went.

तुम्हाला बूट कट हवी आहे, का टेपर्ड, ब्लाह ब्लाह ब्लाह ..." त्याचं चालूच होतं.

My jaw dropped.

मी अवाक्‌ झालो आणि भानावर आल्यावर म्हणालो,

And after I recovered, I said,

"I want the kind that used to be the only kind."

"मला अशी जीन्स हवी आहे जी एकाच प्रकारात पूर्वी मिळायची."

(Laughter)

(हशा)

He had no idea what that was.

त्याला कळालंच नाही ती काय असते,

(Laughter)

आणि मी त्याला समजावण्यात एक तास घालवला,

So I spent an hour trying on all these damn jeans,

and I walked out of the store -- truth --

आणि त्या दुकानातून बाहेर पडलो -- खरं सांगतो -- मला आजवर सर्वात चांगली बसलेली जीन्स घेऊन.

with the best-fitting jeans I had ever had.

I did better.

मी अजून चांगलं केलं. हे सगळे पर्याय बघून मी अजून चांगलं करू शकलो.

All this choice made it possible for me to do better.

But --

पण मला अधिक वाईट वाटलं.

I felt worse.

Why? I wrote a whole book to try to explain this to myself.

का? मी एक अखंड पुस्तक लिहिलं आणि स्वतःला हे समजावण्याचा प्रयत्न केला.

The reason is --

मला वाईट वाटायचं कारण म्हणजे,

(Laughter)

The reason I felt worse is that with all of these options available,

हे सगळे पर्याय उपलब्ध झाल्यामुळे,

my expectations about how good a pair of jeans should be went up.

कुठली जीन्स हवी आहे, याबद्दल वाढलेल्या माझ्या अपेक्षा.

I had very low, no particular expectations when they only came in one flavor.

माझ्या खूप थोड्या अपेक्षा असायच्या.

माझ्या काही खास अपेक्षाच नसायच्या जेव्हा जीन्स त्या एकाच प्रकारात मिळत असे.

When they came in 100 flavors, damn it, one of them should've been perfect.

जेव्हा त्या १०० प्रकारात मिळू लागल्या, तेव्हा च्यामारी,

एक तरी परिपूर्ण असली पाहिजे.

And what I got was good, but it wasn't perfect.

आणि मला जे मिळालं ते चांगलं होतं पण परिपूर्ण नव्हतं.

And so I compared what I got to what I expected,

आणि म्हणून मी काय मिळालं याची तुलना माझ्या अपेक्षांशी करू लागलो,

and what I got was disappointing in comparison to what I expected.

आणि मिळालेलं अपेक्षांच्या तुलनेत निराशाजनक होतं.

पर्याय वाढवले की लोकांच्या

Adding options to people's lives

can't help but increase the expectations people have

ते पर्याय किती चांगले असू शकतील

about how good those options will be.

याबद्दलच्या अपेक्षा वाढणारच

And what that's going to produce is less satisfaction with results,

आणि त्यामुळे मिळणारे समाधान हे कमी होणारच,

even when they're good results.

मिळालेलं चांगलं असून सुद्धा.

[It all looks so great. I can't wait to be disappointed.]

विक्रीशास्त्राच्या जगात हे कुणालाच माहीत नाही आहे.

Nobody in the world of marketing knows this.

कारण जर त्यांना माहिती असतं, तर तुम्हाला सगळ्यांना हे कळालं नसतं.

Because if they did, you wouldn't all know what this was about.

The truth is more like this.

सत्य हे जरा असं आहे.

[Everything was better back when everything was worse.]

(हशा)

The reason that everything was better back when everything was worse

पूर्वी सगळं वाईट असून सुद्धा सगळं चांगलं असल्याचं कारण म्हणजे,

is that when everything was worse,

जेव्हा सगळं वाईट होतं,

it was actually possible for people

तेव्हा लोकांना निखळ आश्चर्य अनुभवता येत असे.

to have experiences that were a pleasant surprise.

Nowadays, the world we live in -- we affluent, industrialized citizens,

आजकालच्या जगात -- आपल्यासारखे श्रीमंत, औद्योगिक व्यावसायिक नागरिक,

with perfection the expectation --

ज्यांची ’परिपूर्णता’ हीच अपेक्षा असते,

the best you can ever hope for

हे एखादी गोष्ट किती चांगली असावी याची आशा करताना त्यांच्या अपेक्षांएवढाच विचार करू शकतात.

is that stuff is as good as you expect it to be.

You will never be pleasantly surprised,

निखळ आश्चर्य तुम्हाला कधीच अनुभवता येणार नाही,

because your expectations, my expectations,

कारण तुमच्या अपेक्षा, माझ्या अपेक्षा या गगनाला भिडलेल्या आहेत.

have gone through the roof.

The secret to happiness -- this is what you all came for --

सुखाचे रहस्य -- ज्यासाठी तुम्ही सगळे आला आहात --

the secret to happiness is:

सुखाचे रहस्य म्हणजे कमी अपेक्षा.

low expectations.

(Laughter)

(हशा)

[You'll do]

(टाळ्या)

(Applause)

(Laughter)

I want to say --

मला काहीतरी सांगायचं आहे स्वानुभवावरून,

just a little autobiographical moment --

that I actually am married to a wife,

मी माझ्या पत्नीशी लग्न केलं,

and she's really quite wonderful.

आणि ती खरच एक चांगली व्यक्ती आहे.

I couldn't have done better.

या पेक्षा काही चांगलं मी करूच शकलो नसतो. मी नुस्ताच आहे त्याचा स्वीकार केला नाही.

I didn't settle.

But settling isn't always such a bad thing.

पण आहे त्याचा स्वीकार हीदेखील काही वाईट गोष्ट नाहीये.

Finally,

शेवटी, एक वाईट बसणारी जीन्स घेण्याचा एक परिणाम असा आहे:

one consequence of buying a bad-fitting pair of jeans

when there is only one kind to buy

तो जर जीन्सचा मिळणारा एकमेव प्रकार असेल,

is that when you are dissatisfied and you ask why, who's responsible,

ज्याने तुम्ही समाधानी नसाल आणि तुम्ही विचारलं का,

याची जबाबदारी कोणाची, तर उत्तर उघड आहे.

the answer is clear: the world is responsible.

आपल्या भोवतालचे जग यासाठी जबाबदार आहे. तुम्ही काय करू शकला असता?

What could you do?

When there are hundreds of different styles of jeans available

जेव्हा जीन्स चे शंभर प्रकार उपलब्ध असतात

and you buy one that is disappointing

आणि तुम्ही एक विकत घेऊन निराश होता,

and you ask why, who's responsible,

आणि विचारता, ह्याला कोण जबाबदार?

it is equally clear that the answer to the question is "you."

तेव्हा उत्तर तेवढच स्पष्ट असतं, तुम्ही.

You could have done better.

तुम्ही अजून चांगली पसंती करू शकला असता.

With a hundred different kinds of jeans on display,

शंभर जीन्सचे प्रकार दाखवले असल्यामुळे,

there is no excuse for failure.

अपयशाची गय केली जात नाही.

And so when people make decisions,

आणि म्हणूनच जेव्हा लोक निर्णय घेतात,

and even though the results of the decisions are good,

तेव्हा त्यांचा परिणाम चांगला असला तरी,

they feel disappointed about them;

त्यांना त्याबद्दल निराशा वाटते,

they blame themselves.

ते दोष स्वतःला देतात.

Clinical depression has exploded in the industrial world

औद्योगिक जगतात वैद्यकीय औदासिन्याची गेल्या काही वर्षात प्रचंड वाढ झाली आहे.

in the last generation.

I believe a significant -- not the only, but a significant -- contributor

माझं असं मत आहे की याचं मोठं कारण -- एकमेव नव्हे,

to this explosion of depression and also suicide,

पण या औदासिन्यामागचं मोठं कारण, आणि या आत्महत्यांमागचं म्हणजे,

is that people have experiences that are disappointing

लोकांना त्यांनी स्वत:च वाढवलेल्या राहणीमानामुळे

because their standards are so high,

येणारे निराशाजनक अनुभव.

and then when they have to explain these experiences to themselves,

आणि जेव्हा ते स्वतःला हे अनुभव समजावून सांगतात,

they think they're at fault.

तेव्हा ते स्वतःला दोष देतात.

So the net result is that we do better in general, objectively,

परिणाम म्हणजे वास्तविक पहाता, आपण चांगला निर्णय घेऊन सुद्धा

and we feel worse.

त्या बद्दल अजून वाईट वाट्णे.

So let me remind you:

म्हणून मला तुम्हाला आठवण करून द्यायची आहे.

this is the official dogma, the one that we all take to be true,

हे अधिकृत मत आहे, ज्याच्याशी आपण सगळे सहमत असतो,

and it's all false.

आणि हे साफ खोटं आहे.अजिबात खरं नाहीये.

It is not true.

There's no question that some choice is better than none.

यात काहीच वाद नाही की एक पर्याय दुसऱ्यापेक्षा चांगला असतो,

But it doesn't follow from that

पण याचा अर्थ असा होत नाही की अनेक पर्याय एखाद्या पर्यायापेक्षा चांगले असतात.

that more choice is better than some choice.

There's some magical amount. I don't know what it is.

एक मंतरलेली संख्या आहे. मला नाही माहीत ती काय आहे.

I'm pretty confident that we have long since passed the point

मला खात्री आहे की तो काळ आता लांब गेला आहे

where options improve our welfare.

जेव्हा अनेक पर्यायांचा अर्थ अधिक सुख असे

Now, as a policy matter -- I'm almost done --

आता, नियमाप्रमाणे -- मी थांबलं पाहिजे--

as a policy matter, the thing to think about is this:

पण नियमाप्रमाणे एका गोष्टीचा विचार झाला पाहिजे.

what enables all of this choice in industrial societies

या औद्योगिक समाजात पर्यायांचं सामर्थ्य वाढायचं कारण म्हणजे भौतिक संपत्ती.

is material affluence.

There are lots of places in the world,

जगात अशा अनेक जागा आहेत,

and we have heard about several of them,

अनेकांबद्दल आपण ऐकतो,

where their problem is not that they have too much choice.

जिथे अनेक पर्याय नसणे ही अडचण नसून खूप थोडे पर्याय ही आहे.

त्यांची समस्या म्हणजे खूप थोड्या गोष्टी उपलब्ध असणे.

Their problem is they have too little.

So the stuff I'm talking about is the peculiar problem

त्यामुळे मी जे बोलतो आहे, ही आधुनिक,

of modern, affluent, Western societies.

संपन्न, पाश्चात्य समजातील विशिष्ट समस्या आहे.

And what is so frustrating and infuriating is this:

आणि याबद्दल एवढा राग का येतो, तिडीक का बसते:

Steve Levitt talked to you yesterday

स्टीव लेव्हीटने काल तुम्हाला सांगितले की

about how these expensive and difficult-to-install child seats

बसवायला अवघड आणि तरी महागड्या असलेल्या, मुलांसाठीच्या खुर्च्या कशा निरुपयोगी असतात. हे पैसे वाया घालवणं आहे.

don't help.

It's a waste of money.

What I'm telling you is that these expensive, complicated choices --

मी तुम्हाला काय सांगतोय, की हे महागडे, गुंतागुंतीचे पर्याय --

it's not simply that they don't help.

यांचा उपयोग नसतो एवढंच नाही.

They actually hurt.

तर ते अपायकारक असतात.

They actually make us worse off.

त्यांचा खरोखर त्रास होतो.

If some of what enables people in our societies

ज्या गोष्टींमुळे आपल्याला अनेक पर्याय उपलब्ध होतात,

to make all of the choices we make

were shifted to societies in which people have too few options,

त्यांपैकी काही गोष्टी जर अशा लोकांपर्यंत पोहोचल्या ज्यांच्याकडे खूप थोडे पर्याय आहेत

not only would those people's lives be improved,

तर फक्त त्याचंच आयुष्य सुखकर होईल असं नाही,

but ours would be improved also.

आपलं पण होईल.

This is what economists call a "Pareto-improving move."

ह्यालाच अर्थतज्ञ "पॅरिटो - इम्प्रूव्हिंग मूव्ह" म्हणतात.

Income redistribution will make everyone better off,

मिळकतीची पुन्हा वाटणी केली तर सगळेच आनंदी होतील -- फक्त गरीबच नाही --

not just poor people,

because of how all this excess choice plagues us.

कारण या अतिरिक्त पर्यायांमुळे आपल्याला त्रास होतो.

So to conclude.

[You can be anything you want to be -- no limits.]

तर ह्यातला निष्कर्ष. तुम्ही हे कार्टून बघायचं,

You're supposed to read this cartoon and, being a sophisticated person, say,

आणि एक सभ्य व्यक्ती बनून म्हणायचं,

"Ah! What does this fish know? Nothing is possible in this fishbowl."

"छे ! या माशाला काय कळतंय?

एका फिशबोल मध्ये काहीच शक्य नाही हे तर उघडच आहे."

Impoverished imagination, a myopic view of the world --

मर्यादित कल्पनाशक्ती, जगाबद्दलचा संकुचित दृष्टीकोन --

that's the way I read it at first.

आणि मी ही पहिल्यांदा असाच विचार केला होता.

The more I thought about it, however,

नंतर मी याबद्दल जितका जास्ती विचार केला,

the more I came to the view that this fish knows something.

तितकं मला वाटू लागलं की या माशाला काहीतरी कळतंय.

Because the truth of the matter is,

कारण सत्य हेच आहे की

if you shatter the fishbowl so that everything is possible,

जर तुम्ही सगळं करता यावं म्हणून फिशबोल फोडला,

you don't have freedom.

You have paralysis.

तर तुम्हाला स्वातंत्र्य मिळणार नाही. तुम्ही दुबळे बनता.

If you shatter this fishbowl so that everything is possible,

जर तुम्ही सगळं करता यावं म्हणून फिशबोल फोडला,

you decrease satisfaction.

तर तुम्ही समाधान कमी करता.

You increase paralysis, and you decrease satisfaction.

तुम्ही दुबळेपणा वाढवता आणि समाधान कमी करता.

Everybody needs a fishbowl.

प्रत्येकाला एका फिशबोलची गरज असते.

This one is almost certainly too limited --

हा नक्कीच खूपच मर्यादित आहे --

perhaps even for the fish, certainly for us.

या माशासाठी सुद्धा, आपल्यासाठी तर नक्कीच.

But the absence of some metaphorical fishbowl is a recipe for misery

पण या फिशबोलचा अभाव म्हणजे दुःखाला जवळ करण्यासारखे आहे,

and, I suspect, disaster.

आणि ह्यातून अनर्थ संभावतो.

Thank you very much.

धन्यवाद.

(Applause)

(टाळ्या)