The paradox of choice | Barry Schwartz | TED

Barry Schwartz nói về nghịch lý của lựa chọn

Translator: Hai Phan Reviewer: Tuyen Hoang

I'm going to talk to you about some stuff that's in this book of mine

Tôi sẽ nói chuyện với quý vị về một số nội dung trong cuốn sách này của tôi

that I hope will resonate with other things you've already heard,

mà tôi hy vọng sẽ cộng hưởng với những thứ khác mà anh chị đã nghe,

and I'll try to make some connections myself,

và tôi sẽ cố gắng giải thích một số mối liên hệ, trong trường hợp quý vị không tìm thấy.

in case you miss them.

But I want to start with what I call the "official dogma."

Tôi muốn bắt đầu với cái tôi gọi là "giáo điều chính thống."

The official dogma of what?

Giáo điều chính thống của cái gì?

The official dogma of all Western industrial societies.

Của tất cả các xã hội công nghiệp phương Tây.

And the official dogma runs like this:

Giáo điều chính thống nói rằng:

if we are interested in maximizing the welfare of our citizens,

nếu chúng ta quan tâm đến tối đa hóa phúc lợi của công dân,

the way to do that is to maximize individual freedom.

thì phải tối đa hóa tự do cá nhân.

The reason for this is both that freedom is, in and of itself, good,

Lý do thứ nhất đó là bản thân sự tự do thì tốt,

valuable, worthwhile, essential to being human,

có giá trị, cần thiết cho con người.

and because if people have freedom,

Thứ hai vì nếu con người có tự do,

then each of us can act on our own

thì mỗi người chúng ta có thể tự

to do the things that will maximize our welfare,

làm những điều mà sẽ tối đa hóa phúc lợi của chúng ta,

and no one has to decide on our behalf.

và ko ai phải quyết định thay cho chúng ta.

The way to maximize freedom is to maximize choice.

Cách để tối đa tự do là tối đa sự lựa chọn.

The more choice people have, the more freedom they have,

Có nhiều lựa chọn hơn, người ta được tự do hơn,

and the more freedom they have,

và nhiều tự do hơn,

the more welfare they have.

họ sẽ có nhiều phúc lợi hơn.

This, I think, is so deeply embedded in the water supply

Điều này, tôi nghĩ rằng, đã ăn sâu vào chúng ta

that it wouldn't occur to anyone to question it.

đến nỗi sẽ không ai màng đặt câu hỏi.

Và nó cũng đã ăn sâu vào cuộc sống của chúng ta.

And it's also deeply embedded in our lives.

I'll give you some examples

Tôi sẽ cho bạn vài ví dụ tiến bộ hiện đại đã làm được gì cho ta.

of what modern progress has made possible for us.

This is my supermarket.

Đây là siêu thị tôi thường vãng lai. Nó không lớn lăm.

Not such a big one.

I want to say just a word about salad dressing.

Tôi muốn nói chút về nước dùng salad.

A hundred seventy-five salad dressings in my supermarket,

175 loại nước dùng salad trong siêu thị này,

if you don't count the 10 extra-virgin olive oils

nếu bạn không tính 10 loại dầu olive extra-virgin

and 12 balsamic vinegars you could buy

và 12 loại dấm thơm bạn có thể mua

to make a very large number of your own salad dressings,

để tạo ra số lượng lớn các loại nước dùng salad của riêng bạn,

in the off-chance that none of the 175 the store has on offer suit you.

trong trường hợp không cái nào trong 175 loại mà cửa hàng có làm bạn hài lòng.

So this is what the supermarket is like.

Vậy đó là về siêu thị.

And then you go to the consumer electronics store

Và rồi bạn đến cửa hàng điện tử để lắp một hệ thống âm thanh nổi --

to set up a stereo system --

speakers, CD player, tape player, tuner, amplifier --

loa, máy nghe CD, nghe băng, ampli.

and in this one single consumer electronics store,

Và chỉ trong một cửa hàng điện tử,

there are that many stereo systems.

có đến bấy nhiêu hệ thống stereo.

We can construct six and a half million different stereo systems

Ta có thể lắp 6.5 triệu hệ thống stereo khác nhau

out of the components that are on offer in one store.

từ các linh kiện có trong cửa hàng.

You've got to admit that's a lot of choice.

Bạn phải thừa nhận thế là rất nhiều sự lựa chọn.

In other domains -- the world of communications.

Trong lĩnh vực khác - thế giới truyền thông.

There was a time, when I was a boy,

Hồi xưa khi khi tôi còn là một cậu bé

when you could get any kind of telephone service you wanted,

khi bạn có thể có bất kỳ loại dịch vụ điện thoại bạn muốn,

as long as it came from Ma Bell.

miễn là nó đến từ Ma Bell.

You rented your phone, you didn't buy it.

Bạn thuê điện thoại. Bạn không mua nó.

One consequence of that, by the way, is that the phone never broke.

Nhân tiện, một hệ quả của nó là điện thoại không bao giờ bị hư.

And those days are gone.

những ngày đó ko còn nữa.

We now have an almost unlimited variety of phones,

Giờ ta có gần như không hạn chế kiểu của điện thoại,

especially in the world of cell phones.

đặc biệt trong thế giới di động.

These are cell phones of the future.

Đây là những điện thoại di động của tương lai.

My favorite is the middle one --

Tôi thích cái ở giữa --

the MP3 player, nose hair trimmer, and crème brûlée torch.

máy nghe MP3, cạo lông mũi, và quẹt ga.

And if --

Và nếu bạn vẫn chưa thấy nó trong cửa hàng của bạn,

(Laughter)

if by some chance you haven't seen that in your store yet,

you can rest assured that one day soon, you will.

bạn có thể yên tâm là ngày nào đó bạn sẽ thấy.

And what this does is it leads people to walk into their stores,

Và hậu quả là

nó khiến người ta bước vào cửa hàng hỏi câu này.

asking this question.

And do you know what the answer to this question now is?

Và bạn có biết câu trả lời cho câu hỏi này hiện nay là?

The answer is "no."

Câu trả lời là "Không."

It is not possible to buy a cell phone that doesn't do too much.

Không thể mua một điện thoại di động mà không làm quá nhiều thứ.

So, in other aspects of life that are much more significant than buying things,

Và trong những khía cạnh khác của cuộc sống quan trọng hơn mua sắm,

the same explosion of choice is true.

Sự bùng nổ lựa chọn vẫn có.

Health care.

Chăm sóc sức khoẻ - không còn ở Hoa Kỳ

It is no longer the case in the United States

that you go to the doctor, and the doctor tells you what to do.

khi bạn đi đến bác sĩ, và bác sĩ sẽ cho bạn biết phải làm gì.

Instead, you go to the doctor,

Thay vào đó, bạn đến bác sĩ,

and the doctor tells you, "Well, we could do A, or we could do B.

và bác sĩ cho bạn biết, chúng tôi có thể làm A, hoặc chúng tôi có thể làm B.

A has these benefits and these risks.

A có các lợi ích, và những rủi ro này.

B has these benefits and these risks.

B có các lợi ích, và những rủi ro này. Bạn muốn làm gì?

What do you want to do?"

And you say, "Doc, what should I do?"

Và bạn nói, "Bác sĩ, tôi nên làm gì?"

And the doc says, "A has these benefits and risks,

Và bác sĩ nói, A có các lợi ích, và những rủi ro này, B có các lợi ích, và những rủi ro này.

and B has these benefits and risks.

What do you want to do?"

Bạn muốn làm gì?

And you say, "If you were me, Doc, what would you do?"

Và bạn nói, "Nếu ông là tôi, thưa bác sĩ, ông sẽ làm gì?"

And the doc says, "But I'm not you."

Và bác sĩ nói, "Nhưng tôi không phải ông."

And the result is -- we call it "patient autonomy,"

Và kết quả là -- Chúng ta gọi là "bệnh nhân tự chủ,"

which makes it sound like a good thing,

nghe có vẻ như một điều tốt.

but what it really is is a shifting of the burden and the responsibility

Nhưng nó thực ra là sự đùn đẩy trách nhiệm và gánh nặng

quyết định từ một người hiểu biết --

for decision-making

from somebody who knows something -- namely, the doctor --

tức là bác sĩ --

sang một người không biết gì và gần như chắc chắn đang mắc bệnh

to somebody who knows nothing and is almost certainly sick

and thus, not in the best shape to be making decisions --

và vì vậy không ở trạng thái tốt nhất để đưa ra quyết định --

namely, the patient.

tức là bệnh nhân.

There's enormous marketing of prescription drugs

Quảng cáo quá nhiều thuốc theo toa

to people like you and me,

cho những người như bạn và tôi,

which, if you think about it, makes no sense at all,

mà nếu bạn nghĩ về nó sẽ thấy không hợp lý gì cả,

since we can't buy them.

vì chúng ta không thể mua chúng.

Why do they market to us if we can't buy them?

Tại sao họ tiếp thị cho chúng ta nếu ta không thể mua chúng?

The answer is that they expect us to call our doctors the next morning

Câu trả lời là họ muốn chúng ta gọi bác sĩ sáng hôm sau

and ask for our prescriptions to be changed.

và đề nghị thay đổi toa thuốc.

Something as dramatic as our identity

Cá tính của chúng ta

has now become a matter of choice,

đã trở nên phụ thuộc vào lựa chọn,

as this slide is meant to indicate.

như slide này mô tả.

We don't inherit an identity; we get to invent it.

Chúng ta không thừa hưởng một cá tính, chúng ta có thể tự phát minh ra nó.

And we get to reinvent ourselves as often as we like.

Và chúng ta có thể tự phát minh ra bản thân thường xuyên như ý muốn.

And that means that every day, when you wake up in the morning,

Và nó nghĩa là mỗi ngày bạn thức dậy vào buổi sáng,

bạn phải quyết định bạn muốn làm loại người nào.

you have to decide what kind of person you want to be.

With respect to marriage and family:

Nói về hôn nhân và gia đình,

there was a time when the default assumption that almost everyone had

đã có thời có một tư tưởng mặc định gần như ai cũng có

is that you got married as soon as you could,

là kết hôn càng sớm càng tốt,

and then you started having kids as soon as you could.

và sau đó bạn bắt đầu có con ngay khi có thể.

Lựa chọn duy nhất là ai,

The only real choice was who,

not when, and not what you did after.

không phải khi nào, và ko phải là làm gì sau đấy.

Nowadays, everything is very much up for grabs.

Ngày nay, có quá nhiều thứ để lựa chọn.

I teach wonderfully intelligent students,

Tôi dạy những sinh viên thông minh tuyệt vời,

and I assign 20 percent less work than I used to.

và tôi cho bài tập ít hơn 20 phần trăm tôi từng cho.

And it's not because they're less smart,

Không phải vì họ kém thông minh hơn,

and it's not because they're less diligent.

không phải vì họ ít siêng năng.

It's because they are preoccupied, asking themselves,

Đó là bởi vì họ đang bận tâm, tự hỏi,

"Should I get married or not? Should I get married now?

"Tôi có nên lập gia đình hay không? Tôi có nên lập gia đình bây giờ?

Should I get married later?

Tôi có nên lập gia đình sau này? Tôi có nên có con trước, hay sự nghiệp trước?

Should I have kids first or a career first?"

All of these are consuming questions.

Tất cả đều là câu hỏi hao mòn đầu óc.

And they're going to answer these questions,

Và họ sẽ trả lời những câu hỏi này,

whether or not it means not doing all the work I assign

cho dù có làm hay không làm hết bài tập tôi cho

and not getting a good grade in my courses.

và không nhận được điểm cao trong các lớp của tôi.

And indeed they should.

Và họ thực sự nên. Đây là những câu hỏi quan trọng để trả lời.

These are important questions to answer.

Work.

Công việc -- chúng ta thật may mắn, như Carl đã chỉ ra,

We are blessed, as Carl was pointing out,

with the technology that enables us to work every minute of every day

với công nghệ giúp ta có thể

làm việc mỗi phút mỗi ngày từ bất cứ nơi nào trên hành tinh --

from any place on the planet --

except the Randolph Hotel.

trừ khách sạn Randolph.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

There is one corner, by the way,

Nhân tiện có một chỗ,

that I'm not going to tell anybody about, where the WiFi actually works.

mà tôi không định kể cho ai nghe, chỗ có WiFi.

I'm not telling you about it, because I want to use it.

Tôi sẽ ko nói cho bạn biết vì tôi muốn dùng nó.

So what this means,

Vậy có nghỉa là, sự tự do chọn lựa tuyệt vời này

this incredible freedom of choice we have with respect to work,

mà chúng ta có về công việc, là ta phải quyết định,

is that we have to make a decision,

again and again and again,

lặp đi lặp lại,

about whether we should or shouldn't be working.

về việc ta có nên làm việc hay không.

We can go to watch our kid play soccer,

Chúng ta có thể đi xem con mình chơi bóng đá,

and we have our cell phone on one hip and our Blackberry on our other hip,

và ta có điện thoại di động ở một bên hông,

và Blackberry ở bên kia,

and our laptop, presumably, on our laps.

và laptop, có lẽ, ở trên đùi.

And even if they're all shut off,

Và thậm chí nếu chúng được tắt hết,

every minute that we're watching our kid mutilate a soccer game,

mỗi phút mà chúng ta coi con mình chơi bóng đá,

we are also asking ourselves,

chúng ta cũng tự hỏi,

"Should I answer this cell phone call?

"Tôi có nên trả lời cú điện thoại này không?

Should I respond to this email? Should I draft this letter?"

Tôi có nên trả lời email này? Có nên thảo bức thư này?

And even if the answer to the question is "no,"

Và thậm chí nếu câu trả lời cho câu hỏi này là "không,"

it's certainly going to make the experience of your kid's soccer game

nó chắc chắn sẽ làm cho cảm giác trò chơi bóng đá của con bạn

very different than it would've been.

khác đi so với bình thường.

So everywhere we look,

Vậy ở mọi góc nhìn,

big things and small things, material things and lifestyle things,

việc lớn và nhỏ, về vật chất hay lối sống,

life is a matter of choice.

cuộc sống là vấn đề của lựa chọn.

And the world we used to live in looked like this.

Và thế giới chúng ta từng sống trông như thế này.

[Well, actually, they are written in stone.]

That is to say, there were some choices,

Có thể nói, đã có một số lựa chọn,

but not everything was a matter of choice.

nhưng không phải tất cả mọi thứ đều cần được chọn lựa.

The world we now live in looks like this.

Và thế giới ta sống bây giờ trông như thế này.

[The Ten Commandments Do-It-Yourself Kit]

Và câu hỏi đặt ra là, đây là tin tốt, hay xấu?

And the question is: Is this good news or bad news?

And the answer is "yes."

Và câu trả lời là có.

(Laughter)

(Cười)

We all know what's good about it,

Chúng ta đều biết những điều tốt về nó,

so I'm going to talk about what's bad about it.

vì vậy tôi sẽ nói về mặt trái của nó.

All of this choice has two effects,

Tất cả các sự lựa chọn này có hai tác dụng,

two negative effects on people.

hai hiệu ứng tiêu cực cho con người.

One effect, paradoxically,

Một hiệu ứng, nghịch lý thay,

is that it produces paralysis rather than liberation.

là nó tạo ra sự tê liệt, hơn là giải phóng.

With so many options to choose from,

Với quá nhiều lựa chọn,

people find it very difficult to choose at all.

cuối cùng người ta thấy quá khó để chọn.

I'll give you one very dramatic example of this,

Tôi sẽ cho bạn một ví dụ rất ấn tượng này,

a study that was done of investments in voluntary retirement plans.

một nghiên cứu đã được thực hiện về đầu tư vào các kế hoạch về hưu tự nguyện.

A colleague of mine got access to investment records from Vanguard,

Một đồng nghiệp của tôi được truy cập vào các hồ sơ đầu tư từ Vanguard,

the gigantic mutual fund company,

một công ty quỹ tài chính khổng lồ

of about a million employees and about 2,000 different workplaces.

có khoảng một triệu nhân viên và 2000 chi nhánh.

What she found is that for every 10 mutual funds the employer offered,

Và cô ta phát hiện ra

cứ mỗi 10 quỹ mà công ty cung cấp,

rate of participation went down two percent.

tỷ lệ tham gia giảm đi 2 phần trăm.

You offer 50 funds -- 10 percent fewer employees participate

Bạn cho 50 quỹ -- 10 phần trăm số nhân viên tham gia ít hơn

than if you only offer five.

là nếu bạn chỉ đưa ra năm. Tại sao?

Why?

Because with 50 funds to choose from,

Vì với 50 quỹ để chọn,

it's so damn hard to decide which fund to choose,

quá khó để quyết định chọn quỹ nào

that you'll just put it off till tomorrow,

đếm mức bạn phải để qua ngày mai.

and then tomorrow

Rồi ngày mai, rồi ngày mai,

and then tomorrow and tomorrow,

rồi ngày mai, rồi ngày mai,

and, of course, tomorrow never comes.

và dĩ nhiên ngày mai không bao giờ đến.

Understand that not only does this mean

Hiểu rằng đó không chỉ nghĩa là

that people are going to have to eat dog food when they retire

người ta sẽ ăn thức ăn chó khi họ về hưu

because they don't have enough money put away,

vì họ không có đủ tiền để xài,

it also means that making the decision is so hard

nó còn chỉ ra được rằng các quyết định là quá khó khăn

that they pass up significant matching money from the employer.

đến nỗi họ bỏ qua số tiền đáng kể từ các nhà tuyển dụng.

By not participating, they are passing up as much as 5,000 dollars a year

Bằng việc ko tham gia, họ bỏ qua đến 5000 đô một năm

from the employer,

từ các ông chủ, những người rất sẵn lòng bù lại những đóng góp của họ.

who would happily match their contribution.

So paralysis is a consequence of having too many choices.

Vậy tê liệt là một hậu quả của việc có quá nhiều lựa chọn.

And I think it makes the world look like this.

Và tôi nghĩ nó làm cho thế giới trông như thế này.

[And lastly, for all eternity, French, bleu cheese or ranch?]

(Cười)

(Laughter)

You really want to get the decision right if it's for all eternity, right?

Bạn thực sự muốn quyết định đúng nếu nó vĩnh cửu, phải không?

You don't want to pick the wrong mutual fund or wrong salad dressing.

Bạn không muốn để chọn nhầm quỹ, hoặc thậm chí là sai nước dùng salad.

So that's one effect.

Vì vậy, đó là một hiệu ứng. Hiệu ứng thứ hai là

The second effect is that, even if we manage to overcome the paralysis

thậm chí nếu chúng ta cố gắng khắc phục tình trạng tê liệt và lựa chọn,

and make a choice,

we end up less satisfied with the result of the choice

chúng ta sẽ ko hài lòng với kết quả của sự lựa chọn

than we would be if we had fewer options to choose from.

hơn là nếu ta có ít lựa chọn hơn.

And there are several reasons for this.

Và có một vài lý do cho việc này.

One of them is, with a lot of different salad dressings to choose from,

Một trong đó là với quá nhiều nước dùng salad để chọn,

if you buy one and it's not perfect -- and what salad dressing is? --

nếu bạn mua một, và nó không hoàn hảo -- và, bạn biết đó, nước dùng salad là gì?

it's easy to imagine that you could've made a different choice

Quá dễ để tưởng tượng bạn đã có thể lựa chọn khác

that would've been better.

tốt hơn. Và điều xảy ra là

And what happens is,

this imagined alternative induces you to regret the decision you made,

Sự lựa chọn tưởng tượng này khiến bạn rất tiếc quyết định bạn đã thực hiện,

and this regret subtracts from the satisfaction you get

và sự hối tiếc này trừ vào sự hài lòng bạn có từ quyết định bạn đưa ra,

out of the decision you made,

even if it was a good decision.

dù nó là quyết định tốt.

The more options there are, the easier it is to regret anything at all

Có càng nhiều lựa chọn, càng dễ để hối tiếc

that is disappointing about the option that you chose.

khiến bạn thất vọng về lựa chọn của mình.

Second, what economists call "opportunity costs."

Thứ hai, cái những nhà kinh tế gọi là phí cơ hội.

Dan Gilbert made a big point this morning

Dan Gilbert có một đểm lớn sáng nay

of talking about how much the way in which we value things

nói về cách chúng ta đánh giá sự vật

depends on what we compare them to.

tùy thuộc vào cái mà ta so sánh chúng với.

Well, when there are lots of alternatives to consider,

Khi có nhiều lựa chọn để xem xét,

it's easy to imagine the attractive features of alternatives that you reject

rất dễ dàng để hình dung sự hấp dẫn

của những lựa chọn bạn bỏ qua,

that make you less satisfied with the alternative that you've chosen.

khiến bạn ít hài lòng hơn với lựa chọn cũa bạn.

Here's an example.

[I can't stop thinking about those other available parking spaces on W 85th Street]

Đây là một ví dụ. Đối với những người không ở New York, tôi xin lỗi.

If you're not a New Yorker, I apologize.

(Cười)

Nhưng đây là những gì bạn có lẽ nghĩ.

Here's what you're supposed to be thinking.

Đây là một đôi tình nhân ở Hamptons.

Here's this couple on the Hamptons. Very expensive real estate.

Biệt thự đắt tiền.

Gorgeous beach. Beautiful day. They have it all to themselves.

Bãi biển lộng lẫy. Ngày đẹp trời. Họ có mọi thứ.

What could be better?

Còn gì tốt hơn? "Tức thật,"

"Damn it," this guy is thinking,

gã này nghĩ, "Giờ là tháng 8.

"It's August. Everybody in my Manhattan neighborhood is away.

Láng giềng ở khu Manhattan đã đi hết.

I could be parking right in front of my building."

Mình có thể đậu xe ngay trước cửa nhà."

And he spends two weeks nagged by the idea

Và hắn mất hai tuần ám ảnh bởi ý tưởng này

that he is missing the opportunity, day after day,

rằng hắn mất cơ hội, mỗi ngày, để có bãi đỗ xe tốt.

to have a great parking space.

(Laughter)

Opportunity costs subtract from the satisfaction

Phí cơ hội trừ vào sự hài lòng ta có từ những gì mình chọn,

that we get out of what we choose,

even when what we choose is terrific.

thậm chí khi những gì ta chọn là đúng.

And the more options there are to consider,

Và càng nhiều lựa chọn để xem xét,

the more attractive features of these options

càng nhiều sự hấp dẫn ở các lựa chọn này

are going to be reflected by us as opportunity costs.

sẽ được phản ánh bởi chúng ta ở dạng phí cơ hội.

Here's another example.

Đây là ví dụ khác.

(Laughter)

Now, this cartoon makes a lot of points.

Hình này đưa ra nhiều điểm.

It makes points about living in the moment as well,

Nó cũng nói về sống trong thời điểm này,

and probably about doing things slowly.

và có thể là về thực hiện chậm rãi.

But one point it makes is that whenever you're choosing one thing,

Nhưng một điểm nó đưa ra là mỗi khi bạn chọn một thứ,

you're choosing not to do other things,

bạn chọn không làm những thứ khác.

and those other things may have lots of attractive features,

Và những thứ khác đó có thể có nhiều hấp dẫn,

and it's going to make what you're doing

và nó làm cho việc bạn đang làm ít hấp dẫn hơn.

less attractive.

Third: escalation of expectations.

Thứ ba: sự leo thang của mong đợi.

This hit me when I went to replace my jeans.

Điều này xảy ra với tôi khi đi đổi quần jean.¼

I wear jeans almost all the time.

Tôi mặc quần jean thường xuyên.

There was a time when jeans came in one flavor,

Từng có lúc jean chỉ có một loại

and you bought them, and they fit like crap.

và bạn mua chúng, chúng rất chật,

They were incredibly uncomfortable,

và rất khó chịu,

and if you wore them long enough and washed them enough times,

và nếu bạn mặc nó đủ lâu và giặt đủ lần,

they started to feel OK.

chúng bắt đầu OK.

I went to replace my jeans after years of wearing these old ones.

Thế là tôi đi thay quần jean sau nhiều năm măc cái cũ này,

I said, "I want a pair of jeans. Here's my size."

và tôi nói, "Tôi muốn cái quần jean, đây là size của tôi."

And the shopkeeper said,

Và người bán hàng nói,

"Do you want slim fit, easy fit, relaxed fit?

Ông muốn vừa mỏng, vừa thoải mái, hay thư giãn?

You want button fly or zipper fly? You want stonewashed or acid-washed?

Bạn muốn nút hay bay dây kéo? Bạn muốn stonewashed hay acid washed?

Do you want them distressed?

Ông có muốn duỗi thẳng nó?

Do you want boot cut, tapered?" Blah, blah, blah on and on he went.

Ông muốn cắt ống chân, vuốt thon, v.v." Cứ thế anh ta tiếp tục.

My jaw dropped.

Tôi há hốc mồm, và khi hồi phục, tôi nói,

And after I recovered, I said,

"I want the kind that used to be the only kind."

"Tôi muốn cái mà từng là cái duy nhất."

(Laughter)

(Cười)

He had no idea what that was.

Anh ta không biết gì về nó,

(Laughter)

nên tôi đã mất một giờ thử tất cả đống quần jean đó,

So I spent an hour trying on all these damn jeans,

and I walked out of the store -- truth --

và tôi bước ra khỏi tiệm -- thực lòng -- với cái quần jean vừa vặn nhất tôi từng có.

with the best-fitting jeans I had ever had.

I did better.

Tôi có cái tốt hơn. Tất cả những lựa chọn này giúp tôi có cái tốt hơn.

All this choice made it possible for me to do better.

But --

Nhưng tôi thấy tệ hơn.

I felt worse.

Why? I wrote a whole book to try to explain this to myself.

Tại sao? Tôi viết cả một cuốn sách để cố tự giải thích cho mình.

The reason is --

Lý do tôi thấy tệ hơn là vì,

(Laughter)

The reason I felt worse is that with all of these options available,

với tất cả những lựa chọn này,

my expectations about how good a pair of jeans should be went up.

kỳ vọng của tôi về quần jean như thế nào là tốt đã tăng lên.

I had very low, no particular expectations when they only came in one flavor.

Tôi từng có kỳ vọng rất thấp.

Tôi không có bất cứ kỳ vọng đặc biệt nào khi chúng chỉ có một kiểu.

When they came in 100 flavors, damn it, one of them should've been perfect.

Khi chúng có 100 kiểu, khỉ thật,

một trong chúng lẽ ra phải hoàn hảo.

And what I got was good, but it wasn't perfect.

Và cái tôi có dù tốt, nhưng chưa hoàn hảo.

And so I compared what I got to what I expected,

Và thế là tôi so sánh cái tôi có với cái tôi mong đợi,

and what I got was disappointing in comparison to what I expected.

và cái tôi có trở nên đáng thất vọng so với cái tôi mong đợi.

Thêm lựa chọn vào cuộc sống

Adding options to people's lives

can't help but increase the expectations people have

không tránh khỏi làm tăng kỳ vọng người ta có

about how good those options will be.

về chất lượng của các lựa chọn này.

And what that's going to produce is less satisfaction with results,

Và cái mà nó tạo ra là ít sự hài lòng hơn với kết quả,

even when they're good results.

thậm chí khi chúng là kết quả tốt.

[It all looks so great. I can't wait to be disappointed.]

Không ai trong thế giới tiếp thị biết điều này.

Nobody in the world of marketing knows this.

Vì nếu họ biết, tất cả các bạn sẽ không biết điều này.

Because if they did, you wouldn't all know what this was about.

The truth is more like this.

Sự thật giống vầy hơn.

[Everything was better back when everything was worse.]

(Cười)

The reason that everything was better back when everything was worse

Nguyên nhân là mọi thứ tốt hơn từ khi chúng còn tệ hơn

is that when everything was worse,

tức là khi mọi thứ tệ hơn,

it was actually possible for people

người ta có thể có cảm nhân được một bất ngờ dễ chịu.

to have experiences that were a pleasant surprise.

Nowadays, the world we live in -- we affluent, industrialized citizens,

Ngày nay, thế giới ta sống -- những công dân giàu có, công nghiệp hóa,

with perfection the expectation --

với những kỳ vọng hoàn hảo --

the best you can ever hope for

Điều tốt nhất bạn có thể hy vọng là mọi thứ tốt như bạn mong đợi.

is that stuff is as good as you expect it to be.

You will never be pleasantly surprised,

Bạn sẽ ko bao giờ được bất ngờ dễ chịu

because your expectations, my expectations,

vì kỳ vọng của bạn, kỳ vọng của tôi đã qua khỏi trần nhà.

have gone through the roof.

The secret to happiness -- this is what you all came for --

Bí quyết đến hạnh phúc -- đây là điều tất cả các bạn đến đây để biết --

the secret to happiness is:

bí quyết của hạnh phúc là kỳ vọng thấp.

low expectations.

(Laughter)

(Cười)

[You'll do]

(Vỗ tay)

(Applause)

(Laughter)

I want to say --

Tôi muốn nói -- chỉ một chút về tiểu sử bản thân --

just a little autobiographical moment --

that I actually am married to a wife,

rằng tôi lập gia đình với một người vợ,

and she's really quite wonderful.

và cô ấy thật tuyệt vời.

I couldn't have done better.

Tôi đã không thể làm tốt hơn. Tôi đã không an cư.

I didn't settle.

But settling isn't always such a bad thing.

Nhưng an cư không phải lúc nào cũng xấu.

Finally,

Cuối cùng, một hậu quả của mua quần jean không vừa

one consequence of buying a bad-fitting pair of jeans

when there is only one kind to buy

khi nó là loại duy nhất để mua

is that when you are dissatisfied and you ask why, who's responsible,

là khi bạn không hài lòng, và bạn hỏi tại sao,

ai có trách nhiệm, câu trả lời đã rõ.

the answer is clear: the world is responsible.

Thế giới có trách nhiệm. Bạn có thể làm gì?

What could you do?

When there are hundreds of different styles of jeans available

Khi có hàng trăm loại jean để chọn với đủ phong cách,

and you buy one that is disappointing

và bạn mua một cái đáng thất vọng,

and you ask why, who's responsible,

và bạn hỏi tai sao, ai chịu trách nhiệm?

it is equally clear that the answer to the question is "you."

Rõ ràng rằng câu trả lời cho câu hỏi là bạn.

You could have done better.

bạn có thể làm tốt hơn.

With a hundred different kinds of jeans on display,

Với một trăm loại khác nhau được trưng bày,

there is no excuse for failure.

không có lý do nào cho sai lầm.

And so when people make decisions,

Và khi người ta ra quyết định,

and even though the results of the decisions are good,

mà thậm chí khi các kết quả là tốt,

they feel disappointed about them;

người ta thấy thất vọng về chúng,

they blame themselves.

họ tự trách mình.

Clinical depression has exploded in the industrial world

Trầm cảm lâm sàng đã bùng nổ trong thế giới công nghiệp thế hệ mới.

in the last generation.

I believe a significant -- not the only, but a significant -- contributor

Tôi tin rằng một nguyên nhân chính -- không phải duy nhất nhưng chủ yếu

to this explosion of depression and also suicide,

cho sự bùng nổ của trầm cảm, cũng như tự sát,

is that people have experiences that are disappointing

là người ta có những trải nghiệm đáng thất vọng

because their standards are so high,

vì những tiêu chuẩn của họ quá cao.

and then when they have to explain these experiences to themselves,

Và rồi họ phải giải thích những trải nghiệm này cho bản thân,

they think they're at fault.

họ nghĩ là lỗi của mình.

So the net result is that we do better in general, objectively,

Và như vậy kết quả chung là ta làm được tốt hơn, một cách khách quan,

and we feel worse.

và cảm thấy tệ hơn.

So let me remind you:

Vậy để tôi nhắc bạn.

this is the official dogma, the one that we all take to be true,

Đây là giáo điều chính thống, điều chúng ta luôn tin là đúng,

and it's all false.

và nó hoàn toàn sai. Không đúng.

It is not true.

There's no question that some choice is better than none.

Dĩ nhiên rằng có vài chọn lựa thì tốt hơn là không có,

But it doesn't follow from that

nhưng không có nghĩa là nhiều lựa chọn thì tốt hơn chỉ vài cái.

that more choice is better than some choice.

There's some magical amount. I don't know what it is.

Có một số tối ưu. Tôi không biết bao nhiêu.

I'm pretty confident that we have long since passed the point

Tôi chắc rằng chúng ta đã vượt qua ngưỡng

where options improve our welfare.

mà sự lựa chọn tăng phúc lợi của mình.

Now, as a policy matter -- I'm almost done --

Giờ, như một vấn đề về chính sách -- tôi sắp xong rồi --

as a policy matter, the thing to think about is this:

Như một vấn đề về chính sách, điều cần được suy nghĩ là.

what enables all of this choice in industrial societies

Cái tạo nên những lựa chọn này trong xã hội công nghiệp là sự giàu có vật chất.

is material affluence.

There are lots of places in the world,

Có nhiều nơi trên thế giới,

and we have heard about several of them,

vài nơi chúng ta đã từng nghe nói,

where their problem is not that they have too much choice.

nơi vấn đề của họ không phải là vì quá nhiều lựa chọn.

Vấn đề là họ có quá it chọn lựa.

Their problem is they have too little.

So the stuff I'm talking about is the peculiar problem

Vậy, cái tôi đang nói về là vấn đề riêng

of modern, affluent, Western societies.

của xã hội hiên đại giàu có phương Tây.

And what is so frustrating and infuriating is this:

Và điều thất vọng và bực bội là đây:

Steve Levitt talked to you yesterday

Steve Levitt nói với bạn hôm qua về cách

about how these expensive and difficult-to-install child seats

những cái ghế trẻ em tốn kém và khó cài đặt này không có ích. Đó là lãng phí tiền bạc.

don't help.

It's a waste of money.

What I'm telling you is that these expensive, complicated choices --

Cái tôi nói cho bạn là những lựa chọn đắt, phức tạp này--

it's not simply that they don't help.

không chỉ là vô ích.

They actually hurt.

Mà còn gây tổn thương.

They actually make us worse off.

Chúng làm ta thấy tồi tệ.

If some of what enables people in our societies

Nếu một vài trong những lựa chọn chúng ta có được trong xã hội này

to make all of the choices we make

were shifted to societies in which people have too few options,

được chuyển qua cho những xã hội mà trong đó người ta có quá ít chọn lựa,

not only would those people's lives be improved,

thì không chỉ đời sống của họ được nâng cao,

but ours would be improved also.

mà của chúng ta cũng vậy.

This is what economists call a "Pareto-improving move."

Đây là cái các nhà kinh tế học gọi là sự dịch chuyển cải thiện Pareto.

Income redistribution will make everyone better off,

Phân phối lại thu nhập sẽ làm mọi người tốt hơn -- không chỉ người nghèo --

not just poor people,

because of how all this excess choice plagues us.

vì tất cả các lựa chọn dư thừa này làm chúng ta bệnh.♫

So to conclude.

[You can be anything you want to be -- no limits.]

Vậy để kết luận. Bạn nên đọc hình vẽ này,

You're supposed to read this cartoon and, being a sophisticated person, say,

và, như một người tinh vi, nói,

"Ah! What does this fish know? Nothing is possible in this fishbowl."

"Ah! Con cá này biết gì?

Bạn biết không gì là có thể trong bể cá này."

Impoverished imagination, a myopic view of the world --

Trí tưởng tượng nghèo nàn, một tầm nhìn thiển cận về thế giới --

that's the way I read it at first.

và đó là cách tôi đọc nó đầu tiên.

The more I thought about it, however,

Tuy nhiên càng suy nghĩ về nó,

the more I came to the view that this fish knows something.

tôi càng tin rằng cá cũng biết gì đó.

Because the truth of the matter is,

Vì sự thật của vấn đề là

if you shatter the fishbowl so that everything is possible,

nếu bạn phá vỡ hồ cá này để mọi thứ khả thi,

you don't have freedom.

You have paralysis.

bạn ko có tự do. Bạn bị tê liệt.

If you shatter this fishbowl so that everything is possible,

Nếu bạn phá vỡ hồ cá này để mọi việc khả thi,

you decrease satisfaction.

bạn giảm đi sự hài lòng.

You increase paralysis, and you decrease satisfaction.

Bạn gia tăng sự tê liệt, và bạn giảm sự hài lòng.

Everybody needs a fishbowl.

Ai cũng cần một bể cá.

This one is almost certainly too limited --

Cái này chắc chắn là quá giới hạn --

perhaps even for the fish, certainly for us.

thậm chí cho cá, chắc chắn cho chúng ta.

But the absence of some metaphorical fishbowl is a recipe for misery

Nhưng thiếu vắng hình ảnh ẩn dụ hồ cá là một công thức cho đau khổ,

and, I suspect, disaster.

và, tôi nghi là, thảm họa.

Thank you very much.

Cám ơn nhiều

(Applause)

(Vỗ tay)