Why are we happy? Why aren't we happy? | Dan Gilbert

Translator: ALEKSANDAR MITEVSKI Reviewer: Charlie Psy

Кога имате 21 минута за говор,

When you have 21 minutes to speak,

тогаш две милиони години ви се чинат како многу долго време.

two million years seems like a really long time.

Но еволуциски, две милиони години се ништо.

But evolutionarily, two million years is nothing.

Сепак во текот на две милиони години, човечкиот мозок за трипати ја зголемил својата маса,

And yet, in two million years,

the human brain has nearly tripled in mass,

going from the one-and-a-quarter-pound brain of our ancestor here, Habilis,

почнувајќи од мозокот на нашиот предок Хабилис, кој тежел пола килограм,

па до речиси килограм и половина парче месо кое секој од вас го има меѓу ушите.

to the almost three-pound meatloaf everybody here has between their ears.

Зошто големиот мозок е толку важен, па природата запнала сите да имаме по еден таков?

What is it about a big brain

that nature was so eager for every one of us to have one?

Епа, кога мозоците трипати ќе се зголемат,

Well, it turns out when brains triple in size,

they don't just get three times bigger; they gain new structures.

тие не само што стануваат три пати поголеми; тие добиваат нови структури.

And one of the main reasons our brain got so big is because it got a new part,

И една од главните причина за големината на нашиот мозок е тоа што си добил нов дел,

наречен "фронтален лобус." И особено, еден дел наречен "пре-фронтален кортекс."

called the "frontal lobe,"

particularly, a part called the "prefrontal cortex."

Е сега, што добро ви носи пре-фронталниот кортекс за да може да го оправда

What does a prefrontal cortex do for you

that should justify the entire architectural overhaul of the human skull

целиот архитектонски ремонт на човековиот череп во текот на еден краток еволуциски период?

in the blink of evolutionary time?

Епа, се испоставува дека пре-фронталниот кортекс врши многу работи,

Well, it turns out the prefrontal cortex does lots of things,

но една од најважните работи е дека служи како

but one of the most important things it does is it's an experience simulator.

симулатор за искуствата.

Пилотите вежбаат во симулатори за лет

Pilots practice in flight simulators

so that they don't make real mistakes in planes.

за да не направат вистински грешки во авионите.

Human beings have this marvelous adaptation

Луѓето ја имаат оваа неверојатна адаптација

that they can actually have experiences in their heads

со која можат да имаат искуства во нивните глави,

before they try them out in real life.

пред истите да ги испробаат во вистинскиот живот.

This is a trick that none of our ancestors could do,

Оваа финта не можел да ја прави ниту еден наш предок,

and that no other animal can do quite like we can.

и ниту едно животно. Тоа е неверојатна адаптација.

It's a marvelous adaptation.

It's up there with opposable thumbs and standing upright and language

Заедно со палците, исправениот од и јазикот, тоа е

as one of the things that got our species out of the trees

една од работите што им помогна на нашиот предци да се симнат од дрвјата

and into the shopping mall.

и да се залетаат во трговските центри.

(Laughter)

Сега -- (Смеа) -- сите сте го направиле ова.

All of you have done this.

Мислам, знаете,

Ben and Jerry's doesn't have "liver and onion" ice cream,

Бен и Џери не јадат сладолед од џигер и кромид

and it's not because they whipped some up, tried it and went, "Yuck!"

а тоа не е така бидејќи пробале, па рекле, "Бљак."

It's because, without leaving your armchair,

Туку бидејќи, без да станувате од вашата столица,

you can simulate that flavor and say "yuck" before you make it.

вие можете да го симулирате тој вкус и да речете "бљак" уште пред да го пробате.

Да видиме како работат вашите симулатори за искуството.

Let's see how your experience simulators are working.

Let's just run a quick diagnostic

Да направиме една мала проверка пред да продолжам со говорот.

before I proceed with the rest of the talk.

Here's two different futures that I invite you to contemplate.

Еве ви две различни иднини за кои ве повикувам да размислите малку,

You can try to simulate them and tell me which one you think you might prefer.

можете да се обидете да ги симулирате, и да ми кажете која од нив би ја преферирале.

One of them is winning the lottery. This is about 314 million dollars.

Една од нив е добивање на лото. Тоа се околу 314 милиони долари.

And the other is becoming paraplegic.

А другата е да станете параплегичар.

(Laughter)

Значи, размислете само за момент.

Just give it a moment of thought.

You probably don't feel like you need a moment of thought.

Веројатно и не мора да размислувате.

Interestingly, there are data on these two groups of people,

Интересно, постојат податоци за овие две групи на луѓе,

data on how happy they are.

податоци за тоа колку се среќни.

And this is exactly what you expected, isn't it?

И токму ова очекувате да го видите, така?

But these aren't the data. I made these up!

Но, ова не се вистинските податоци. Јас ги измислив!

These are the data.

Еве ги податоците. Го паднавте квизот, а поминаа одвај пет минути од предавањето.

You failed the pop quiz, and you're hardly five minutes into the lecture.

Because the fact is that a year after losing the use of their legs

Бидејќи факт е дека година после парализата на нивните нозе,

and a year after winning the lotto,

и една година после добивањето на лото, добитниците на лото и параплегичарите

lottery winners and paraplegics are equally happy with their lives.

се еднакво среќни.

Е сега, нека не ви биде криво што го паднавте првиот квиз,

Don't feel too bad about failing the first pop quiz,

because everybody fails all of the pop quizzes all of the time.

бидејќи сите луѓе паѓаат на сите квизови цело време.

Истражувањето што го спроведуваше мојата лабораторија,

The research that my laboratory has been doing,

што економистите и психолозите од целата земја го спроведуваа,

that economists and psychologists around the country have been doing,

покажа нешто навистина запрепастувачко за нас,

has revealed something really quite startling to us,

нешто што го нарекуваме "преценето влијание,"

something we call the "impact bias,"

which is the tendency for the simulator to work badly,

односно симулаторот е склон кон лошо функционирање.

for the simulator to make you believe that different outcomes are more different

Симулаторот те тера да веруваш дека различните исходи

се поразлични од она што навистина е случајот.

than, in fact, they really are.

From field studies to laboratory studies,

Од теренските истражувања до лабораториските студии,

we see that winning or losing an election,

увидовме дека добивањето или губењето на избори, добивањето или губењето на интимен партнер,

gaining or losing a romantic partner,

добивањето или недобивањето унапредување, положувањето или паѓањето на испит,

getting or not getting a promotion,

passing or not passing a college test,

on and on,

и така натаму, имаат далеку помало влијание, помал интензитет и помала трајност

have far less impact, less intensity and much less duration

одошто луѓето очекуваат да имаат.

than people expect them to have.

Всушност, неодамнешна студија -- ова речиси ќе ме онесвестеше --

A recent study -- this almost floors me --

едно неодамнешно истражување покажа како тешките животни трауми влијаат

a recent study showing how major life traumas affect people

врз луѓето т.е. ако се случила траума пред три месеци,

suggests that if it happened over three months ago,

со некои мали исклучоци,

таа не би имала, ама баш никаков ефект врз вашата среќа.

with only a few exceptions,

Зошто?

it has no impact whatsoever on your happiness.

Бидејќи среќата може вештачки да се создаде.

Why?

Because happiness can be synthesized.

Сер Томас Браум во 1642 напишал, "Јас сум најсреќниот жив човек.

Sir Thomas Brown wrote in 1642, "I am the happiest man alive.

Во мене го имам она што може да ја претвори сиромаштијата во богатство, несреќата во просперитет.

I have that in me that can convert poverty to riches, adversity to prosperity.

Јас сум понеранлив од Ахил; на ниту едно место не може да ме удри судбината."

I am more invulnerable than Achilles; fortune hath not one place to hit me."

Каква неверојатна машинерија има овој дечко во неговата глава?

What kind of remarkable machinery does this guy have in his head?

Епа, се испоставува дека тоа е онаа иста неверојатна машинерија што секој од нас ја има.

Well, it turns out it's precisely the same remarkable machinery that all of us have.

Човечките битија имаат нешто кое можеме да го наречеме "психолошки имун систем."

Human beings have something

that we might think of as a "psychological immune system,"

Систем од сознајни процеси, воглавно не-свесни сознајни процеси,

a system of cognitive processes, largely nonconscious cognitive processes,

кои им помагаат да го променат погледот кон светот,

that help them change their views of the world,

со цел да се чувствуваат подобро во врска со светот во кој се наоѓаат во тој момент.

so that they can feel better about the worlds

Како и Сер Томас, вие ја имате оваа машина.

in which they find themselves.

За разлика пак од Сер Томас, се чини дека вие не знаете дека ја имате (Смеа)

Like Sir Thomas, you have this machine.

Unlike Sir Thomas, you seem not to know it.

Ние вештачки ја создаваме среќата, а си мислиме дека среќата е нешто што треба да се најде.

We synthesize happiness, but we think happiness is a thing to be found.

Не ви требам јас за да ви давам примери за луѓе како ја создаваат среќата,

Now, you don't need me to give you

too many examples of people synthesizing happiness, I suspect,

претпоставувам. Иако ќе ви прикажам неколку експериментални докази,

сепак не мора да одите толку далеку за да дојдете до докази.

though I'm going to show you some experimental evidence.

Како предизвик, од време на време го кажувам ова во предавањата,

You don't have to look very far for evidence.

I took a copy of the "New York Times"

зедов една копија од Њујорк Тајмс и се обидов да најдам некои примери за луѓе кои вештачки ја создале среќата.

and tried to find some instances of people synthesizing happiness.

И еве ви тројца дечки како ја создаваат среќата.

Here are three guys synthesizing happiness.

"Многу ми е подобро на физички, финансиски, емоционален, ментален

"I'm better off physically, financially, mentally ..."

"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."

и речиси на било кој друг план." " Не се каам ниту за момент.

"I believe it turned out for the best."

Беше велелепно доживување." Верувам дека излезе супер."

Who are these characters who are so damn happy?

Кои се овие ликови што се толку проклето среќни?

The first one is Jim Wright.

Some of you are old enough to remember:

Првиот е Џим Рајт.

he was the chairman of the House of Representatives,

Некои од вас сте доволно возрасни и се сеќавате: тој беше претседател на Претставничкиот Дом

and he resigned in disgrace

when this young Republican named Newt Gingrich found out about

и даде оставка поради срам кога овој млад Републиканец по има Њут Гингрич

a shady book deal that he had done.

He lost everything.

дозна за дубарата што ја имаше направено.

The most powerful Democrat in the country lost everything:

Тој изгуби сè. Најмоќниот Демократ во земјата,

he lost his money, he lost his power.

изгуби сè.

What does he have to say all these years later about it?

Ги изгуби парите; ја изгуби моќта.

"I am so much better off physically, financially, mentally

И што има да каже за ова после сите овие години?

"Многу ми е подобро на физички, финансиски, ментален

and in almost every other way."

What other way would there be to be better off?

и на речиси било кој друг план."

Vegetably? Minerally? Animally?

На каков друг план може да ви биде подобро?

He's pretty much covered them there.

Зеленчуков? Минерален? Животински? Сè му оди како подмачкано.

Moreese Bickham is somebody you've never heard of.

Moreese Bickham uttered these words upon being released.

Морис Бикам е некој за кого никогаш не сте слушнале.

Морис Бикам ги користел овие зборови откако бил ослободен.

He was 78 years old.

He'd spent 37 years in Louisiana State Penitentiary

Имал 78 години. Поминал 37 години

for a crime he didn't commit.

во Државниот Казнен Дом на Луизијана за злосторство што не го сторил.

He was ultimately [released for good behavior halfway through his sentence.]

На крај беше амнестиран,

What did he have to say about his experience?

на 78 години, со помош на ДНК докази.

"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."

И што имал тој да каже за ова искуство?

Glorious!

"Не се каам ниту за момент. Ова беше велелепно искуство."

This guy's not saying, "There were some nice guys. They had a gym."

Велелепно! Дечково не вели,

"Glorious" -- a word we usually reserve for something like a religious experience.

"Добро, знаете, имаше некои фини дечки. Имаа фискултурна сала."

Туку вели "велелепно,"

збор кој вообичаено го чуваме за нешто како што е религиозното доживување.

Harry S. Langerman uttered these words.

He's somebody you might have known but didn't,

Хари С. Лангерман ги користеше овие зборови, а тој е некој кој сте можеле да го знаете

because in 1949, he read a little article in the paper

но не го знаете, бидејќи во 1949 тој прочитал една мала статија во весник

about a hamburger stand owned by these two brothers named McDonald.

за еден штанд со хамбургери во сопственост на некои браќа МекДоналдс.

And he thought, "That's a really neat idea!"

So he went to find them.

И тој си помислил, "Ова е навистина прекрасна идеја!"

They said, "We can give you a franchise on this for 3,000 bucks."

Па така тргнал да ги бара. Тие му рекле,

Harry went back to New York, asked his brother, an investment banker,

"Можеме да ти дадеме една франшиза за 3.000 долари."

Хари се вратил во Њујорк, побарал од брат му кој е инвестициски банкар да

to loan him 3,000 dollars, and his brother's immortal words were,

"You idiot, nobody eats hamburgers."

му позајми 3.000 долари,

а бесмртните зборови на брат му биле,

He wouldn't lend him the money.

Of course, six months later, Ray Kroc had exactly the same idea.

"Абе идиот, кој ќе ти јаде хамбургери."

Не сакал да му позајми пари, и се разбира шест месеци подоцна

It turns out, people do eat hamburgers,

Реј Крок ја имал истата идеја.

and Ray Kroc, for a while, became the richest man in America.

Се покажало дека луѓето навистина јадат хамбургери,

а Реј Крок, за кратко, станал најбогатиот човек во Америка.

And then, finally,

some of you recognize this young photo of Pete Best,

И најпосле -- знаете, најинтересниот пример --

who was the original drummer for the Beatles,

некои од вас ја препознаваат оваа млада фотографија од Пит Бест,

until they, you know, sent him out on an errand and snuck away

and picked up Ringo on a tour.

првобитниот тапанар на Битлси,

Well, in 1994, when Pete Best was interviewed --

се додека тие, знаете, не го испратиле на мисија, му се сокриле

yes, he's still a drummer; yes, he's a studio musician --

и си го зеле со нив Ринго на турнеја.

he had this to say: "I'm happier than I would have been with the Beatles."

И во 1994, кога Пит Бест бил интервјуиран

-- да, тој се уште е тапанар; да, си има свое музичко студио --

OK, there's something important to be learned from these people,

тој го кажал следново: "Посреќен сум за разлика од она што би бил ако останев со Битлси."

and it is the secret of happiness.

Here it is, finally to be revealed.

Во ред. Има нешто важно да се научи од овие луѓе,

First: accrue wealth, power and prestige,

а тоа е пак тајната за среќата.

then lose it.

Еве ја, конечно ќе ја откриеме.

(Laughter)

Прво: стекнете богатство, моќ и углед,

Second: spend as much of your life in prison as you possibly can.

а потоа изгубете ги. (Смеа)

(Laughter)

Third: make somebody else really, really rich.

Второ: поминете колку што е можно подолго време во затвор.

(Смеа) Трето: направете го некого друг ептен, ептен богат. (Смеа)

And finally: never, ever join the Beatles.

(Laughter)

Yeah, right.

Because when people synthesize happiness,

И на крај: никогаш немојте да им се придружите на Битлси. (Смеа)

as these gentlemen seem to have done,

Во ред. Сега јас, како Зе Франк, можам да ви ја предвидам вашата следна мисла,

we all smile at them, but we kind of roll our eyes and say,

"Yeah, right, you never really wanted the job."

а таа е, "Е како да не." Бидејќи кога

"Oh yeah, right -- you really didn't have that much in common with her,

луѓето вештачки ја создаваат среќата, како овие господа,

and you figured that out just about the time

сите се смееме, но некако ги превртуваме очите и велиме,

she threw the engagement ring in your face."

We smirk,

"Е како да не, никогаш не си ја посакувал работата."

because we believe that synthetic happiness is not of the same quality

"Е како да не. Стварно не си имал

многу заедничко со нејзе,

as what we might call "natural happiness."

а тоа го сфати токму во моментот

What are these terms?

Natural happiness is what we get when we get what we wanted,

кога она ти го фрли свршеничкиот прстен у фаца."

Ги исмејуваме оти веруваме дека вештачката среќа

and synthetic happiness is what we make when we don't get what we wanted.

го нема истиот квалитет како она што го нарекуваме "природна среќа."

And in our society, we have a strong belief

Какви се овие термини?

Природна среќа е она што добиваме кога ќе го добиеме она што сме го сакале,

that synthetic happiness is of an inferior kind.

а вештачка среќа е она што го создаваме кога нема да го добиеме она што сме го сакале.

Why do we have that belief?

Well, it's very simple.

What kind of economic engine would keep churning

А во нашето општество, имаме силно верување

if we believed that not getting what we want

дека вештачката среќа има пониска вредност.

could make us just as happy as getting it?

Зошто го имаме ова верување?

Епа, многу е едноставно. Дали економијата би

With all apologies to my friend Matthieu Ricard,

се одржала доколку верувавме

a shopping mall full of Zen monks

дека недобивањето на она што сме го сакале ќе нè направи еднакво среќни како и да сме го добиле?

is not going to be particularly profitable,

because they don't want stuff enough.

(Laughter)

Со сите извиненија до мојот пријател Матиè Рикард,

I want to suggest to you

that synthetic happiness is every bit as real and enduring

но трговски центар полн со Зен монаси

не би бил особено профитабилен

as the kind of happiness you stumble upon

бидејќи тие не ги сакаат РАБОТИТЕ доволно.

when you get exactly what you were aiming for.

Now, I'm a scientist, so I'm going to do this not with rhetoric,

Сакам да ви кажам дека вештачката среќа

but by marinating you in a little bit of data.

е во секој поглед реална и трајна

Let me first show you an experimental paradigm

како и среќата на која се сопнувате кога

that's used to demonstrate the synthesis of happiness

ќе го добието она што сте го посакувале.

among regular old folks.

Јас сум научник, нема да користам реторика,

This isn't mine,

туку ќе ве опсипам со малку податоци.

it's a 50-year-old paradigm called the "free choice paradigm."

Ќе ви покажам една експриментална парадигма

It's very simple.

You bring in, say, six objects,

за да го демонстрирам вештачкото создавање на среќата

and you ask a subject to rank them from the most to the least liked.

кај обичниот народ. Ова не е мое.

In this case, because this experiment uses them,

Ова е 50-годишна парадигма наречена "парадигмата за слободен избор."

these are Monet prints.

Многу е едноставна.

Everybody ranks these Monet prints from the one they like the most

Внесувате, да речеме, шест предмети,

to the one they like the least.

и барате од субјектот да ги рангира од најмногу до најмалку привлечен.

Now we give you a choice:

Во овој случај, бидејќи експериментот за кој ќе ви зборувам ги користи нив,

"We happen to have some extra prints in the closet.

We're going to give you one as your prize to take home.

ова се слики од Монè.

Значи, секој ги рангира овие слики од Монè

We happen to have number three and number four," we tell the subject.

од онаа која најмногу им се допаѓа, до онаа која најмалку им се допаѓа.

Сега ви даваме избор:

This is a bit of a difficult choice,

"Случајно имаме неколку вишок слики во плакарот.

because neither one is preferred strongly to the other,

but naturally, people tend to pick number three,

Ќе ти дадеме една како награда да си ја однесеш дома.

Случајно ги имаме број три и број четири,"

because they liked it a little better than number four.

му кажуваме на субјектот. Ова е малку тежок избор,

Sometime later -- it could be 15 minutes, it could be 15 days --

бидејќи ниту една не е попосакувана толку силно од другата,

the same stimuli are put before the subject,

но природно, луѓето ја избираат број три

and the subject is asked to re-rank the stimuli.

бидејќи им се допаднала малку повеќе од број четири.

"Tell us how much you like them now."

What happens?

Неко време подоцна -- може да биде 15 минути; може да биде 15 дена --

Watch as happiness is synthesized.

This is the result that's been replicated over and over again.

истите слики се ставаат пред субјектот,

You're watching happiness be synthesized.

а од него се бара одново да ги рангира.

Would you like to see it again?

"Кажи ни сега колку многу ти се допаѓаат."

Што се случува? Гледајте како вештачки се создава среќата.

Happiness!

"The one I got is really better than I thought!

Овој резултат постојано е добиван во експериментите.

That other one I didn't get sucks!"

That's the synthesis of happiness.

Гледате како се создава среќата по вештачки пат.

(Laughter)

Сакате да видите уште еднаш? Среќа!

Now, what's the right response to that?

"Yeah, right!"

"Оваа што ја зедов е стварно подобра одошто си мислев!

Now, here's the experiment we did,

Онаа што не ја зедов е стварно за никаде!"

and I hope this is going to convince you

(Смеа) Така се создава среќата.

that "Yeah, right!" was not the right response.

И која е првата реакција на тоа? "Е како да не!"

We did this experiment with a group of patients

who had anterograde amnesia.

These are hospitalized patients.

Сега, еве го експериментот што го направивме,

Most of them have Korsakoff syndrome,

и се надевам ова ќе ве убеди дека

a polyneuritic psychosis.

"Е како да не!" не влегува во игра.

They drank way too much, and they can't make new memories.

Овој експеримент го направивме со група пациенти

кои имаа антероградна амнезија. Ова се хоспитализирани пациенти.

They remember their childhood, but if you walk in and introduce yourself

Повеќето од нив имаат Корсаков синдром,

and then leave the room,

полиневритска психоза -- односно претерале со пиењето,

when you come back, they don't know who you are.

We took our Monet prints to the hospital.

и сега не можат да формираат нови сеќавања.

Во ред? Се сеќаваат на детството, но ако влезете и се претставите,

And we asked these patients to rank them

from the one they liked the most to the one they liked the least.

а потоа ја напуштите собата,

кога ќе се вратите, тие нема да се сеќаваат на вас.

We then gave them the choice between number three and number four.

Ги однесовме сликите од Монè во болницата.

Like everybody else, they said,

И побаравме од овие пациенти да ги рангираат

"Gee, thanks Doc! That's great! I could use a new print.

од онаа која најмногу им се допаѓа, до онаа која најмалку им се допаѓа.

I'll take number three."

We explained we would have number three mailed to them.

Потоа им дадовме да направат избор помеѓу број три и број четири.

We gathered up our materials,

Како и сите други, тие рекоа,

and we went out of the room and counted to a half hour.

"Уау, благодарам Докторе! ќе ми се најде сликава.

(Laughter)

Ќе ја земам број три."

Back into the room, we say, "Hi, we're back."

Им кажавме дека сликата ќе им ја испратиме по пошта.

The patients, bless them, say, "Ah, Doc, I'm sorry,

Си ги собравме материјалите и излеговме од собата,

I've got a memory problem; that's why I'm here.

чекавме пола час.

If I've met you before, I don't remember."

Назад во собата, им велиме, "Здраво, се вративме."

"Really, Jim, you don't remember? I was just here with the Monet prints?"

Пациентите, благословени нека се, велат, "Уф, Докторе, жал ми е.

"Sorry, Doc, I just don't have a clue."

"No problem, Jim.

Имам проблем со меморијата; затоа сум овде.

All I want you to do is rank these for me,

Ако сме се сретнале претходно, не се сеќавам."

from the one you like the most to the one you like the least."

"Навистина, Џим не се сеќаваш? Само што бев овде со сликите од Монè?"

What do they do?

"Извинете, Докторе, едноставно врска неам."

Well, let's first check and make sure they're really amnesiac.

"Немај гајле, Џим. Сакам само да ги рангираш сликиве

We ask these amnesiac patients to tell us which one they own,

од онаа што најмногу ти се допаѓа, до онаа што најмалку ти се допаѓа."

which one they chose last time, which one is theirs.

И што прават тие? Најпрвин да се осигураме

And what we find is, amnesiac patients just guess.

дека се навистина амнестични. Ги прашуваме

These are normal controls, where if I did this with you,

амнестичните пациенти да ни кажат која слика ја поседуваат,

all of you would know which print you chose.

која слика ја избрале последниот пат, која е нивна.

But if I do this with amnesiac patients, they don't have a clue.

И увидовме дека амнестичните пациенти едноставно нагаѓаат.

They can't pick their print out of a lineup.

Ова е нормалната контролна група, ако го направев ова со вас,

Here's what normal controls do: they synthesize happiness. Right?

сите вие би знаеле која слика сте ја избрале.

Но ако го направам ова со амнестични пациенти,

This is the change in liking score,

тие немаат поим. Тие не можат да ја изберат нивната слика од низата.

the change from the first time they ranked to the second time they ranked.

Normal controls show -- that was the magic I showed you;

Еве ја нормалната контролна група: тие вештачки ја создаваат среќата.

now I'm showing it to you in graphical form --

"The one I own is better than I thought.

Така? Ова е промената во допаѓањето,

The one I didn't own, the one I left behind,

промената од првото рангирање до она второто.

is not as good as I thought."

Контролната група покажува

--тоа беше магијата што ви ја покажав;

Amnesiacs do exactly the same thing. Think about this result.

сега ви ја покажувам во графичка форма --

"Онаа што ја поседувам е подобра одошто мислев. Онаа што не ја поседувам,

These people like better the one they own,

but they don't know they own it.

онаа што ја оставив, не е онолку добра колку што мислев."

Амнестичните го прават истото. Размислете за овој резултат.

"Yeah, right" is not the right response!

What these people did when they synthesized happiness

На овие луѓе повеќе им се допаѓа сликата што ја поседуваат,

ама тие не знаат дека ја поседуваат.

is they really, truly changed

their affective, hedonic, aesthetic reactions to that poster.

"Е како да не" не е првата реакција!

Во моментот кога овие луѓе вештачки ја создадоа среќата

They're not just saying it because they own it,

because they don't know they own it.

тие навистина ја променија

When psychologists show you bars,

нивната афективна, хедоничка и естетска реакција кон оваа слика.

you know that they are showing you averages of lots of people.

Ова не го кажуваат само бидејќи ја поседуваат,

And yet, all of us have this psychological immune system,

оти всушност тие не знаат дека ја поседуваат.

this capacity to synthesize happiness,

but some of us do this trick better than others.

Е сега, кога психолозите ви прикажуваат бар дијаграми,

And some situations allow anybody to do it more effectively

знајте дека ви прикажуваат просеци од многу луѓе.

И најпосле, сите ние го имаме овој психолошки имун систем,

than other situations do.

оваа способност за создавање на среќата,

It turns out that freedom,

но некои од нас подобро ја прават оваа финта.

the ability to make up your mind and change your mind,

Некои ситуации се посоодветни за изведување на оваа финта

is the friend of natural happiness,

отколку некои други ситуации.

because it allows you to choose among all those delicious futures

and find the one that you would most enjoy.

Се испостави дека слободата

But freedom to choose,

-- способноста да се одлучите за нешто, а потоа да се предомислите --

to change and make up your mind,

is the enemy of synthetic happiness,

е пријател на природната среќа, бидејќи ви овозможува да изберете

and I'm going to show you why.

помеѓу сите овие убави иднини и да си ја најдете онаа во која најмногу би уживале.

Dilbert already knows, of course.

"Dogbert's tech support. How may I abuse you?"

"My printer prints a blank page after every document."

Но слободата на избор

"Why complain about getting free paper?"

-- да се пишманите и да се предомислите -- е непријател на вештачката среќа.

"Free? Aren't you just giving me my own paper?"

"Look at the quality of the free paper compared to your lousy regular paper!

Сега ќе ви покажам зошто.

Дилберт веќе знае, се разбира.

Го читате стрипот додека зборувам.

Only a fool or a liar would say that they look the same!"

Догбертовата техничка поддршка. Како можам да ве злоупотребам?"

"Now that you mention it, it does seem a little silkier!"

"Принтерот ми принта празни страни после секој документ."

"What are you doing?"

"Зошто кукаш кога добиваш бесплатна хартија?"

"I'm helping people accept the things they cannot change." Indeed.

"Бесплатна? Зарем ова не е мојата хартија?"

"Аман бе! Види го квалитетот на бесплатната хартија

The psychological immune system works best

во споредба со твојaта шугава хартија!

Само будала или лажго би рекол дека изгледаат исто!"

when we are totally stuck, when we are trapped.

"А да! Сега кога спомна, навистина ми изгледа помазно!"

This is the difference between dating and marriage.

You go out on a date with a guy,

"Инаку што правиш?"

and he picks his nose; you don't go out on another date.

"Им помагам на луѓето да ги прифатат нештата кои не можат да ги променат." Навистина.

You're married to a guy and he picks his nose?

Психолошкиот имун систем најдобро функционира

He has a heart of gold. Don't touch the fruitcake!

кога сме целосно заглавени, кога сме заробени.

You find a way to be happy with what's happened.

Токму ова е разликата помеѓу мувањето и бракот, така?

(Laughter)

Now, what I want to show you

Мислам, одите на состанок со некој дечко,

is that people don't know this about themselves,

а он си чепка во носот; повеќе со него нема да излезете.

and not knowing this can work to our supreme disadvantage.

Се мажите со некој дечко и тој си чепка во носот?

Да, тој има златно срце;

не си го допирај овошното чоколадо. Така? (Смеа)

Here's an experiment we did at Harvard.

Наоѓате начин да бидете среќни со она што се случило.

We created a black-and-white photography course,

and we allowed students to come in and learn how to use a darkroom.

Сега сакам да ви покажам дека

луѓето не знаат оти им се случува ова,

So we gave them cameras, they went around campus,

they took 12 pictures of their favorite professors

а незнаењето може да ни предизвика огромни проблеми.

and their dorm room and their dog,

Еве еден експеримент што го спроведовме на Харвард.

and all the other things they wanted to have Harvard memories of.

Направивме еден курс за фотографија, курс за црно-бела фотографија,

They bring us the camera, we make up a contact sheet,

и на студентите им дозволивме да дојдат и да научат како да ја користат мрачната комора.

they figure out which are the two best pictures.

Им дадовме фотоапарати; се прошетаа околу кампусот;

We now spend six hours teaching them about darkrooms,

направија 12 слики од нивните омилени професори, нивната соба, нивното куче,

and they blow two of them up.

They have two gorgeous 8 x 10 glossies

of meaningful things to them, and we say,

и со сите други работи коишто сакаа да им останат во сеќавање.

"Which one would you like to give up?"

Ни го враќаат апаратот, го развиваме филмот,

"I have to give one up?"

"Yes, we need one as evidence of the class project.

одлучуваат кои се двете најдобри фотографии,

а следните 6 часа им држиме предавање за мрачните комори.

So you have to give me one. You have to make a choice.

Ги изработуваат двете фотографии,

You get to keep one, and I get to keep one."

и си имаат две прекрасни 8x10 фотографии

со значајни работи на нив, а ние им викаме,

Now, there are two conditions in this experiment.

"Од која ќе се откажеш?"

In one case, the students are told,

Тие велат, "Морам ли да се откажам?"

"But you know, if you want to change your mind,

"А да. Ни треба една како доказ за спроведениот проект.

I'll always have the other one here,

Ќе мора да ми дадеш една. Мораш да се одлучиш.

and in the next four days, before I actually mail it to headquarters" --

Едната ќе си ја земеш за себе, а другата ќе ми ја дадеш."

yeah, "headquarters" --

Е сега, има две сценарија во овој експеримент.

(Laughter)

"I'll be glad to swap it out with you.

Во еден случај, на студентите им е кажано, "Но знаете,

In fact, I'll come to your dorm room, just give me an email.

ако се предомислиш, другата слика ќе биде кај мене,

Better yet, I'll check with you.

и во следните четири дена, пред да ја испратам во штабот,

You ever want to change your mind, it's totally returnable."

The other half of the students are told exactly the opposite:

со задоволство'' -- (Смеа) -- да, "штабот" --

"Make your choice, and by the way,

"Со задоволство ќе ти ја заменам. Всушност,

the mail is going out, gosh, in two minutes, to England.

ќе дојдам до твојата соба и ќе ти ја заменам

Your picture will be winging its way over the Atlantic.

-- само прати ми имеил. Уствари, за секој случај ќе те контактирам.

You will never see it again."

Ако се предомислиш, веднаш ќе ти ја заменам."

Half of the students in each of these conditions

На другата половина студенти им е кажано токму спротивното:

are asked to make predictions

about how much they're going to come to like

"Изберете си слика. И патем,

the picture that they keep

поштата веднаш ја пуштаме, за две минути, на пат за Англија.

and the picture they leave behind.

Other students are just sent back to their little dorm rooms

Вашата фотографија ќе лета преку Атлантикот.

Никогаш повеќе нема да ја видите."

and they are measured over the next three to six days

Е сега, половина од студентите и од двете групи

on their satisfaction with the pictures.

ги замолуваме да предвидат колку многу ќе им

Look at what we find.

се допаѓа сликата што ја задржале

First of all, here's what students think is going to happen.

и сликата што ја оставиле.

They think they're going to maybe come to like the picture they chose

Другите студенти ги испраќаме во нивните мали соби

a little more than the one they left behind.

и во следните три до шест дена мериме

But these are not statistically significant differences.

колку им се допаѓаат и колку се задоволни од сликите.

It's a very small increase, and it doesn't much matter

И видете што откривме.

Пред сè, еве што очекуваат студентите да се случи.

whether they were in the reversible or irreversible condition.

Тие мислат дека можеби повеќе ќе им се допаѓа сликата што ја избрале

Wrong-o.

Bad simulators.

Because here's what's really happening.

во споредба со онаа што ја оставиле,

Both right before the swap and five days later,

но овие разлики не се статистички значајни.

people who are stuck with that picture,

who have no choice,

Многу мало зголемување, и не беше многу важно

who can never change their mind,

дали биле во реверзибилната или во иреверзибилната група.

like it a lot.

And people who are deliberating -- "Should I return it?

Погрешно. Лоши симулатори. Бидејќи еве што навистина се случи.

Have I gotten the right one?

Maybe this isn't the good one. Maybe I left the good one?" --

И непосредно пред замената и пет дена подоцна,

have killed themselves.

луѓето кои се заглавени со таа слика.

They don't like their picture.

In fact, even after the opportunity to swap has expired,

кои немаат избор,

не можат да се предомислат, тие си ја сакаат сликата ептен!

they still don't like their picture.

Why?

А луѓето кои размислуваат -- "Да ја вратам ли?

Because the [reversible] condition is not conducive

Ја зедов ли вистинската? Можеби оваа не е добра?

to the synthesis of happiness.

Можеби ја оставив убавата? -- се измачуваат до крај.

So here's the final piece of this experiment.

На нив не им се допаѓа сликата, и всушност

дури и кога измина периодот за замена,

We bring in a whole new group of naive Harvard students

тие се уште не си ја сакаа сликата. Зошто?

and we say, "You know, we're doing a photography course,

and we can do it one of two ways.

Бидејќи состојбата во која можете да избирате не е погодна

We could do it so that when you take the two pictures,

за вештачко создавање на среќата.

you'd have four days to change your mind,

И еве ви го завршниот дел од овој експеримент.

or we're doing another course where you take the two pictures

Земаме потполно нова група наивни студенти од Харвард

and you make up your mind right away and you can never change it.

и им велиме, "Знаете, спроведуваме курс за фотографија,

Which course would you like to be in?" Duh!

Sixty-six percent of the students, two-thirds,

а можеме да го спроведеме на два начина.

prefer to be in the course where they have the opportunity to change their mind.

Во едниот, откако ќе ги направите двете слики

ќе имате четири дена за да се предомислите,

Hello? Sixty-six percent of the students choose to be in the course

а во другиот курс, откако ќе ги направите двете фотографии

и откако ќе се одлучите на лице место,

in which they will ultimately be deeply dissatisfied with the picture --

после тоа нема предомислување. Во кој курс би сакале да бидете вклучени?

Оф! 66 проценти од студентите, две-третини,

(Laughter)

because they do not know the conditions under which synthetic happiness grows.

повеќе сакаат да бидат во курсот каде ќе имаат можност да се предомислат.

The Bard said everything best, of course, and he's making my point here

Ало? 66 проценти од студентите сакаат да бидат во курсот во кој

but he's making it hyperbolically:

на крајот ќе бидат длабоко незадоволни од сликата.

"'Tis nothing good or bad But thinking makes it so."

Бидејќи тие не ги знаат условите во кои расте вештачката среќа.

It's nice poetry, but that can't exactly be right.

Is there really nothing good or bad?

Бард кажал сè како што треба, се разбира, и ја потврдува мојата поента

Is it really the case that gall bladder surgery and a trip to Paris

are just the same thing?

но тоа го прави хиперболично:

(Laughter)

That seems like a one-question IQ test.

"Не постои добро или лошо / Тоа зависи од мислењето."

They can't be exactly the same.

Убава поезија, но не е сосема точна.

In more turgid prose, but closer to the truth,

Зарем навистина не постои добро и лошо?

was the father of modern capitalism, Adam Smith, and he said this.

Зарем операција на жолчното ќесе е исто што и патување до

This is worth contemplating:

Париз? Ми се чини дека ова е IQ тест со едно прашање.

"The great source of both the misery and disorders of human life

seems to arise from overrating the difference

Не можете сосема да ги изедначите.

between one permanent situation and another.

Со една бомбастична проза, но поблиску до вистината,

Some of these situations may, no doubt, deserve to be preferred to others,

е таткото на модерниот капитализам, Адам Смит, кога го кажал ова.

За ова вреди да размислите:

but none of them can deserve to be pursued

"Главниот извор на несреќата и пореметувањата во човечкиот живот

with that passionate ardor which drives us to violate the rules

се чини дека настанува од преценувањето на разликата

either of prudence or of justice,

помеѓу една перманентна ситуација и друга ...

or to corrupt the future tranquility of our minds,

Некои од овие ситуации, без сомнеж, заслужуваат да бидат попосакувани од други,

either by shame from the remembrance of our own folly,

но ниту една од нив не вреди толку за да трагате

or by remorse for the horror of our own injustice."

In other words: yes, some things are better than others.

по нејзе со толкав страстен жар кој ве води да ги прекршите правилата

We should have preferences that lead us into one future over another.

на разумот или правдата, и кој ви го нарушува мирот во душата засекогаш,

But when those preferences drive us too hard and too fast

или преку срамот кога ќе се сетите на сопствената лудост,

because we have overrated the difference between these futures,

или преку вината за ужасот и неправдата што сте ја нанеле."

we are at risk.

Со други зборови: да, некои работи се подобри од другите.

When our ambition is bounded, it leads us to work joyfully.

Треба да имаме преференции кои ќе нè водат кон одредена иднина, а не кон друга.

When our ambition is unbounded,

it leads us to lie, to cheat, to steal, to hurt others,

Но кога овие преференции нè притискаат пресилно и пребрзо

to sacrifice things of real value.

поради тоа што сме ја прецениле разликата помеѓу овие иднини,

When our fears are bounded,

we're prudent, we're cautious,

тогаш е ризично.

we're thoughtful.

When our fears are unbounded and overblown,

Кога нашата амбиција е ограничена, тогаш работиме со радост.

we're reckless, and we're cowardly.

Кога нашата амбиција е неограничена, нè води да лажеме, да мамиме, да ги повредуваме другите,

The lesson I want to leave you with, from these data,

is that our longings and our worries are both to some degree overblown,

да ги жртвуваме нештата со вистинска вредност. Кога нашите стравови се ограничени,

because we have within us the capacity to manufacture the very commodity

тогаш сме разборити; претпазливи; разумни.

Кога нашите стравови се неограничени и над секоја мера,

we are constantly chasing when we choose experience.

тогаш сме несовесни и дејствуваме кукавички.

Thank you.

Поуката што сакам да ви ја оставам од овие податоци

(Applause)

е дека нашите копнежи и грижи се до одреден степен претерани,

бидејќи ние во самите нас имаме капацитет за создавање на вредноста

по која постојано трагаме со нашето однесување.

Ви благодарам.