Why are we happy? Why aren't we happy? | Dan Gilbert

Tłumaczenie: Piotr Zalewski Korekta: Rysia Wand

When you have 21 minutes to speak,

Kiedy masz 21 minut na prelekcję,

two million years seems like a really long time.

dwa miliony lat wyglądają na szmat czasu.

But evolutionarily, two million years is nothing.

Z punktu widzenia ewolucji, 2 miliony lat to drobiazg,

And yet, in two million years,

a jednak przez 2 miliony lat

the human brain has nearly tripled in mass,

ludzki mózg prawie potroił swoją masę,

going from the one-and-a-quarter-pound brain of our ancestor here, Habilis,

od 500 g mózgu naszego przodka, Habilis,

do prawie 1,5 kg sztuki mięsa,

to the almost three-pound meatloaf everybody here has between their ears.

którą każdy ma między uszami.

What is it about a big brain

Co takiego jest w dużym mózgu,

that nature was so eager for every one of us to have one?

że natura tak hojnie nas nim obdarzyła?

Well, it turns out when brains triple in size,

Okazuje się, gdy mózg rośnie trzykrotnie,

they don't just get three times bigger; they gain new structures.

nie tylko staje się trzy razy większy,

ale też zyskuje nowe struktury.

And one of the main reasons our brain got so big is because it got a new part,

Mózg urósł głównie dlatego, że dostał nową część,

tak zwany płat czołowy,

called the "frontal lobe,"

particularly, a part called the "prefrontal cortex."

a zwłaszcza część zwaną korą przedczołową.

What does a prefrontal cortex do for you

Jaka korzyść z kory przedczołowej

that should justify the entire architectural overhaul of the human skull

usprawiedliwia kapitalny remont czaszki,

in the blink of evolutionary time?

w ewolucyjnym mgnieniu oka?

Well, it turns out the prefrontal cortex does lots of things,

Okazuje się, że kora przedczołowa odpowiada za wiele rzeczy,

but one of the most important things it does is it's an experience simulator.

a jedną z najważniejszych

jest symulacja doznań.

Pilots practice in flight simulators

Piloci trenują w symulatorze lotu,

so that they don't make real mistakes in planes.

żeby nie mylić się w samolocie.

Human beings have this marvelous adaptation

Fenomen adaptacji istot ludzkich

that they can actually have experiences in their heads

polega na umiejętności doświadczania rzeczy w wyobraźni,

before they try them out in real life.

zanim wypróbuje się je w prawdziwym życiu.

This is a trick that none of our ancestors could do,

Tej sztuczki nie potrafił żaden z naszych przodków,

and that no other animal can do quite like we can.

ani żadne zwierzę dzisiaj.

It's a marvelous adaptation.

To niesamowite przystosowanie.

It's up there with opposable thumbs and standing upright and language

Obok przeciwstawnych kciuków, postawy wyprostowanej i mowy

as one of the things that got our species out of the trees

to jeden z powodów, dla których nasz gatunek zszedł z drzew

and into the shopping mall.

i znalazł się w centrach handlowych.

(Laughter)

(Śmiech)

All of you have done this.

Każdy z was to robi.

Ben and Jerry's doesn't have "liver and onion" ice cream,

Nie ma lodów o smaku wątróbkowo-cebulowym,

and it's not because they whipped some up, tried it and went, "Yuck!"

nie dlatego, że zostały wypróbowane i odrzucone,

It's because, without leaving your armchair,

lecz dlatego, że nie opuszczając fotela,

you can simulate that flavor and say "yuck" before you make it.

umiesz zasymulować ten smak

i z góry powiedzieć "ohyda".

Let's see how your experience simulators are working.

Zobaczmy jak działają symulatory doświadczenia.

Let's just run a quick diagnostic

Przeprowadzimy krótki test, zanim pójdę dalej.

before I proceed with the rest of the talk.

Here's two different futures that I invite you to contemplate.

Rozważcie dwie różne wizje przyszłości.

You can try to simulate them and tell me which one you think you might prefer.

Spróbujcie je zasymulować i powiedzcie, którą wolicie.

One of them is winning the lottery. This is about 314 million dollars.

Jedna to wygrana na loterii. Chodzi o 314 milionów dolarów.

And the other is becoming paraplegic.

Druga to całkowite porażenie.

(Laughter)

(Śmiech)

Just give it a moment of thought.

Pomyślcie przez chwilę.

You probably don't feel like you need a moment of thought.

Pewnie nie czujecie potrzeby, żeby zbyt długo myśleć.

Interestingly, there are data on these two groups of people,

Co ciekawe, mamy dane na temat tych dwóch grup ludzi,

data on how happy they are.

na temat tego, jak są szczęśliwi.

And this is exactly what you expected, isn't it?

Tego się właśnie spodziewaliście, co?

But these aren't the data. I made these up!

Ale to nie są dane. Zmyśliłem je!

These are the data.

Oto prawdziwe dane.

You failed the pop quiz, and you're hardly five minutes into the lecture.

Zawaliliście test po pięciu minutach lekcji.

Because the fact is that a year after losing the use of their legs

Okazuje się bowiem, że w rok po utracie kontroli nad nogami

and a year after winning the lotto,

i w rok po wygranej w na loterii

lottery winners and paraplegics are equally happy with their lives.

zarówno zwycięzcy jak i paralitycy

są tak samo zadowoleni z życia.

Don't feel too bad about failing the first pop quiz,

Nie przejmujcie się wynikiem testu,

because everybody fails all of the pop quizzes all of the time.

bo wszyscy wciąż oblewają takie testy.

The research that my laboratory has been doing,

Badania prowadzone przez moje laboratorium

that economists and psychologists around the country have been doing,

oraz ekonomistów i psychologów w całym kraju,

has revealed something really quite startling to us,

wykazały coś alarmującego.

Nazywamy to tendencyjnością wpływu,

something we call the "impact bias,"

which is the tendency for the simulator to work badly,

czyli tendencją symulatora do wadliwego działania.

for the simulator to make you believe that different outcomes are more different

Symulator przekonuje nas,

że różnica między wynikami jest większa niż w rzeczywistości.

than, in fact, they really are.

From field studies to laboratory studies,

Z badań w terenie i w laboratorium widać,

we see that winning or losing an election,

że wygrana lub przegrana w wyborach, pozyskanie albo strata partnera,

gaining or losing a romantic partner,

getting or not getting a promotion,

otrzymanie lub utrata awansu, zdanie lub oblanie egzaminu

passing or not passing a college test,

on and on,

mają znacznie mniejszy wpływ, są mniej intensywne i długotrwałe,

have far less impact, less intensity and much less duration

niż się oczekuje.

than people expect them to have.

A recent study -- this almost floors me --

Jak wynika z ostatnich badań,

co mnie powaliło,

a recent study showing how major life traumas affect people

wielkie traumy życiowe,

suggests that if it happened over three months ago,

od których minęło ponad trzy miesiące,

with only a few exceptions,

z paroma wyjątkami,

nie mają żadnego wpływu na samopoczucie.

it has no impact whatsoever on your happiness.

Why?

Dlaczego?

Because happiness can be synthesized.

Ponieważ szczęście można syntetyzować.

Sir Thomas Brown wrote in 1642, "I am the happiest man alive.

Sir Thomas Brown napisał w 1642 roku:

"Jestem najszczęśliwszym z żyjących.

I have that in me that can convert poverty to riches, adversity to prosperity.

Umiem zmienić biedę w bogactwo,

przeciwności losu w powodzenie.

I am more invulnerable than Achilles; fortune hath not one place to hit me."

Jestem odporniejszy niż Achilles;

los nie może mnie tknąć".

What kind of remarkable machinery does this guy have in his head?

Jaką niesamowitą maszynerię ma w głowie ten facet?

Well, it turns out it's precisely the same remarkable machinery that all of us have.

Otóż tę samą, jaką posiada każdy z nas.

Human beings have something

Istoty ludzkie mają coś, co można nazwać

that we might think of as a "psychological immune system,"

psychologicznym układem odpornościowym.

a system of cognitive processes, largely nonconscious cognitive processes,

System procesów poznawczych, w większości nieświadomych,

that help them change their views of the world,

które pomagają widzieć świat tak,

so that they can feel better about the worlds

że poprawiają samopoczucie w bieżącej sytuacji.

in which they find themselves.

Like Sir Thomas, you have this machine.

Jak sir Thomas, ty także masz tę maszynę.

Unlike Sir Thomas, you seem not to know it.

Ale w odróżnieniu od niego, chyba o tym nie wiesz.

We synthesize happiness, but we think happiness is a thing to be found.

Syntetyzujemy szczęście, choć myślimy, że szczęście trzeba znaleźć.

Now, you don't need me to give you

Nie trzeba chyba dawać wam

too many examples of people synthesizing happiness, I suspect,

zbyt wielu przykładów ludzi, którzy wytwarzają szczęście.

though I'm going to show you some experimental evidence.

Pokażę kilka dowodów eksperymentalnych,

You don't have to look very far for evidence.

łatwo je też znaleźć samemu.

I took a copy of the "New York Times"

Poszukałem w New York Times przykładów ludzi syntetyzujących szczęście.

and tried to find some instances of people synthesizing happiness.

Oto trzej goście syntetyzujący szczęście.

Here are three guys synthesizing happiness.

"Czuję się znacznie lepiej fizycznie, finansowo, emocjonalnie, umysłowo",

"I'm better off physically, financially, mentally ..."

"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."

"Nie żałuję ani minuty. to było cudowne przeżycie",

"I believe it turned out for the best."

"To był najlepszy obrót spraw".

Who are these characters who are so damn happy?

Kto jest tak cholernie szczęśliwy?

Pierwszy z nich to Jim Wright.

The first one is Jim Wright.

Some of you are old enough to remember:

Był przewodniczącym Izby Reprezentantów

he was the chairman of the House of Representatives,

and he resigned in disgrace

i zrezygnował w niesławie, kiedy młody Republikanin, Newt Gingrich,

when this young Republican named Newt Gingrich found out about

odkrył jego przekręt finansowy.

a shady book deal that he had done.

He lost everything.

Stracił wszystko.

Jeden z najpotężniejszych Demokratów w kraju stracił wszystko.

The most powerful Democrat in the country lost everything:

he lost his money, he lost his power.

Stracił pieniądze, władzę.

What does he have to say all these years later about it?

I co ma do powiedzenia wiele lat później?

"Czuję się znacznie lepiej fizycznie, finansowo, emocjonalnie, umysłowo

"I am so much better off physically, financially, mentally

and in almost every other way."

i pod każdym względem".

What other way would there be to be better off?

Jak jeszcze można czuć się lepiej?

Vegetably? Minerally? Animally?

Warzywnie? Mineralnie? Zwierzęco? Chyba niczego nie pominął.

He's pretty much covered them there.

Moreese Bickham is somebody you've never heard of.

O drugim pewnie nigdy nie słyszeliście.

Moreese Bickham uttered these words upon being released.

Moreese Bickham powiedział te słowa, gdy go zwalniano.

He was 78 years old.

He'd spent 37 years in Louisiana State Penitentiary

Miał 78 lat. 37 spędził w więzieniu stanowym w Louisianie

for a crime he didn't commit.

za przestępstwo, którego nie popełnił.

He was ultimately [released for good behavior halfway through his sentence.]

Został uniewinniony w wieku 78 lat,

dzięki dowodom DNA.

What did he have to say about his experience?

Co mówi o tym doświadczeniu?

"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."

"Nie żałuję ani minuty. To było cudowne przeżycie".

Cudowne! Ten facet nie mówi:

Glorious!

This guy's not saying, "There were some nice guys. They had a gym."

"Było kilku fajnych chłopaków i siłownia".

Było "cudownie,"

"Glorious" -- a word we usually reserve for something like a religious experience.

zwykle rezerwujemy to słowo dla opisów doświadczeń religijnych.

Harry S. Langerman uttered these words.

Harry S. Langerman powiedział tak.

He's somebody you might have known but didn't,

Nie udało się wam go poznać,

because in 1949, he read a little article in the paper

bo w 1949 roku przeczytał artykuł

about a hamburger stand owned by these two brothers named McDonald.

o stoisku z hamburgerami, należącym do dwóch braci McDonald.

And he thought, "That's a really neat idea!"

Uznał, że to doskonały pomysł.

So he went to find them.

Odnalazł ich i usłyszał:

They said, "We can give you a franchise on this for 3,000 bucks."

"Damy ci franczyzę za 3000 dolców".

Harry went back to New York, asked his brother, an investment banker,

Harry poprosił brata, bankiera inwestycyjnego,

to loan him 3,000 dollars, and his brother's immortal words were,

o pożyczenie 3000 dolarów.

Niezapomniane słowa brata brzmiały:

"You idiot, nobody eats hamburgers."

"Ty idioto, nikt nie je hamburgerów".

He wouldn't lend him the money.

Of course, six months later, Ray Kroc had exactly the same idea.

Nie dał mu pieniędzy, a sześć miesięcy później

Ray Croc wpadł na ten sam pomysł.

It turns out, people do eat hamburgers,

Okazało się, że ludzie jedzą hamburgery,

and Ray Kroc, for a while, became the richest man in America.

i przez jakiś czas Ray Croc był najbogatszym Amerykaninem.

And then, finally,

Teraz najlepszy ze światów.

some of you recognize this young photo of Pete Best,

Niektórzy rozpoznają zdjęcie młodego Pete'a Besta,

who was the original drummer for the Beatles,

który był pierwszym perkusistą Beatlesów,

until they, you know, sent him out on an errand and snuck away

póki mu nie uciekli pod byle pozorem

and picked up Ringo on a tour.

i na trasę zabrali Ringo.

Well, in 1994, when Pete Best was interviewed --

W 1994 roku udzielał wywiadu.

yes, he's still a drummer; yes, he's a studio musician --

Nadal jest perkusistą, jest muzykiem studyjnym.

he had this to say: "I'm happier than I would have been with the Beatles."

Miał do powiedzenia tylko:

"Jestem o wiele szczęśliwszy, niż gdybym został z Beatlesami".

OK, there's something important to be learned from these people,

Możemy nauczyć się od nich czegoś ważnego,

and it is the secret of happiness.

a jest to sekret szczęścia.

Here it is, finally to be revealed.

I teraz wreszcie zostanie wyjawiony.

First: accrue wealth, power and prestige,

1. Zdobądź bogactwo, władzę i prestiż,

then lose it.

a potem wszystko strać. (Śmiech)

(Laughter)

Second: spend as much of your life in prison as you possibly can.

2. Siedź w więzieniu, ile się da. (Śmiech)

(Laughter)

Third: make somebody else really, really rich.

3. Wzbogać kogoś innego.

And finally: never, ever join the Beatles.

I wreszcie:

za nic nie dołączaj do Beatlesów.

(Laughter)

Yeah, right.

Ta, jasne.

Because when people synthesize happiness,

Kiedy ludzie syntetyzują szczęście,

as these gentlemen seem to have done,

jak w przypadku tych dżentelmenów,

we all smile at them, but we kind of roll our eyes and say,

pobłażliwie przewracamy oczami, mówiąc:

"Yeah, right, you never really wanted the job."

"Jasne, wcale nie chciałeś tej pracy".

"Oh yeah, right -- you really didn't have that much in common with her,

"Jasne. Tak naprawdę

nie miałeś z nią wiele wspólnego,

and you figured that out just about the time

a odkryłeś to właśnie wtedy,

gdy rzuciła w ciebie pierścionkiem zaręczynowym".

she threw the engagement ring in your face."

We smirk,

because we believe that synthetic happiness is not of the same quality

Prychamy, bo wiemy, że syntetyczne szczęście

nie jest tej samej jakości, co naturalne szczęście.

as what we might call "natural happiness."

What are these terms?

Co oznaczają te terminy?

Natural happiness is what we get when we get what we wanted,

Naturalne szczęście jest wtedy, gdy dostajemy to, czego chcieliśmy,

and synthetic happiness is what we make when we don't get what we wanted.

a syntetyczne szczęście tworzymy sami, gdy tego nie dostajemy.

And in our society, we have a strong belief

W naszym społeczeństwie panuje mocne przekonanie,

that synthetic happiness is of an inferior kind.

że syntetyczne szczęście jest w gorszym gatunku.

Why do we have that belief?

Skąd to przekonanie?

Well, it's very simple.

To bardzo proste.

What kind of economic engine would keep churning

Czym napędzałaby się ekonomia,

if we believed that not getting what we want

gdybyśmy uwierzyli, że nie spełnianie zachcianek

could make us just as happy as getting it?

uszczęśliwia nas tak samo, co spełnianie?

With all apologies to my friend Matthieu Ricard,

Z całym szacunkiem dla kolegi Matthieu Ricarda,

centrum handlowe pełne mnichów Zen

a shopping mall full of Zen monks

is not going to be particularly profitable,

nie będzie przynosić zysków,

because they don't want stuff enough.

bo oni niczego za bardzo nie pragną.

(Laughter)

(Śmiech)

I want to suggest to you

Chcę wykazać, że syntetyczne szczęście

that synthetic happiness is every bit as real and enduring

jest tak samo prawdziwe i trwałe,

as the kind of happiness you stumble upon

jak szczęście, którego doświadczamy,

when you get exactly what you were aiming for.

osiągając zamierzony cel.

Now, I'm a scientist, so I'm going to do this not with rhetoric,

Jestem naukowcem, więc nie użyję retoryki,

but by marinating you in a little bit of data.

tylko zaleję was danymi.

Let me first show you an experimental paradigm

Zacznę od eksperymentalnego paradygmatu,

that's used to demonstrate the synthesis of happiness

który demonstruje,

jak zwykli ludzie syntetyzują szczęście.

among regular old folks.

This isn't mine,

Nie ja go wymyśliłem.

it's a 50-year-old paradigm called the "free choice paradigm."

To 50-letni paradygmat zwany paradygmatem wolnego wyboru.

It's very simple.

Jest bardzo prosty.

You bring in, say, six objects,

Prosisz badanego o uszeregowanie 6 przedmiotów

and you ask a subject to rank them from the most to the least liked.

od najbardziej do najmniej lubianego.

In this case, because this experiment uses them,

W tym eksperymencie

używamy reprodukcji Moneta.

these are Monet prints.

Everybody ranks these Monet prints from the one they like the most

Każdy potrafi uszeregować reprodukcje

od ulubionej do najmniej lubianej.

to the one they like the least.

Now we give you a choice:

Teraz dajemy ci wybór.

"We happen to have some extra prints in the closet.

"Przypadkiem mamy w szafie nadliczbowe reprodukcje.

We're going to give you one as your prize to take home.

W nagrodę możesz jedną wziąć do domu.

We happen to have number three and number four," we tell the subject.

Zostały nam tylko numery trzy i cztery".

This is a bit of a difficult choice,

To trochę trudny wybór,

because neither one is preferred strongly to the other,

bo nie masz zdecydowanej preferencji.

but naturally, people tend to pick number three,

Ludzie zwykle wybierają numer trzy,

because they liked it a little better than number four.

bo podobał im się odrobinę bardziej niż czwórka.

Sometime later -- it could be 15 minutes, it could be 15 days --

Trochę później, to może być 15 minut albo 15 dni,

the same stimuli are put before the subject,

badani otrzymują te same bodźce

and the subject is asked to re-rank the stimuli.

mają je ponownie uszeregować.

"Tell us how much you like them now."

"Jak bardzo podobają ci się teraz?"

What happens?

Co się dzieje?

Watch as happiness is synthesized.

Patrzcie jak syntetyzowane jest szczęście.

This is the result that's been replicated over and over again.

Ten rezultat powtarzał się wielokrotnie.

You're watching happiness be synthesized.

Oglądacie właśnie syntetyzowanie szczęścia.

Would you like to see it again?

Jeszcze raz?

Szczęście!

Happiness!

"The one I got is really better than I thought!

"Ten, który mi dali, jest znacznie lepszy!

That other one I didn't get sucks!"

Tamten drugi jest do bani!"

(Śmiech)

That's the synthesis of happiness.

Tak wygląda syntetyzowanie szczęścia.

(Laughter)

Now, what's the right response to that?

Jak na to odpowiedzieć?

"Yeah, right!"

"Tak, jasne!"

Now, here's the experiment we did,

Kolejny eksperyment, mam nadzieję,

and I hope this is going to convince you

przekona was, że "Tak! Jasne!"

that "Yeah, right!" was not the right response.

to nie była dobra odpowiedź.

We did this experiment with a group of patients

Ten eksperyment przeprowadziliśmy z grupą pacjentów

who had anterograde amnesia.

cierpiących na amnezję następczą.

These are hospitalized patients.

Są w szpitalu.

Most of them have Korsakoff syndrome,

Większość z nich ma syndrom Korsakoffa,

a polyneuritic psychosis.

psychozę wielonerwową.

They drank way too much, and they can't make new memories.

Pili za dużo

i nic nowego nie potrafią zapamiętać.

They remember their childhood, but if you walk in and introduce yourself

Pamiętają dzieciństwo, ale jeśli wejdziesz, przedstawisz się

and then leave the room,

i opuścisz pokój, to jak wrócisz,

when you come back, they don't know who you are.

nie będą mieli pojęcia, kim jesteś.

We took our Monet prints to the hospital.

Zabraliśmy do szpitala nasze reprodukcje Moneta.

And we asked these patients to rank them

Poprosiliśmy pacjentów o uszeregowanie ich

from the one they liked the most to the one they liked the least.

od ulubionego do najmniej lubianego.

We then gave them the choice between number three and number four.

Daliśmy im wybór między numerami 3 i 4.

Like everybody else, they said,

Jak każdy, oni też powiedzieli:

"Gee, thanks Doc! That's great! I could use a new print.

"Dzięki, doktorze! Obraz mi się na pewno przyda.

I'll take number three."

Wezmę numer trzy".

We explained we would have number three mailed to them.

Wyjaśniliśmy, że numer trzy wyślemy pocztą.

We gathered up our materials,

Zabraliśmy rzeczy i wyszliśmy z pokoju,

and we went out of the room and counted to a half hour.

odczekaliśmy pół godziny.

(Laughter)

Back into the room, we say, "Hi, we're back."

Wracamy do pokoju i znów się witamy.

The patients, bless them, say, "Ah, Doc, I'm sorry,

Poczciwi pacjenci mówią: "Och, doktorze, przepraszam,

mam problemy z pamięcią, dlatego tu jestem.

I've got a memory problem; that's why I'm here.

If I've met you before, I don't remember."

Jeśli się znamy, to nie pamiętam".

"Really, Jim, you don't remember? I was just here with the Monet prints?"

"Naprawdę nie pamiętasz?

Dopiero co tu byłem z reprodukcjami Moneta".

"Sorry, Doc, I just don't have a clue."

"Przepraszam, doktorze, pojęcia nie mam"

"Nie ma sprawy, Jim. Uszereguj to tylko

"No problem, Jim.

All I want you to do is rank these for me,

from the one you like the most to the one you like the least."

od tego, który podoba ci się najbardziej, do tego, który podoba ci się najmniej".

What do they do?

Po pierwsze upewnijmy się,

Well, let's first check and make sure they're really amnesiac.

czy na pewno mają amnezję.

Prosimy, żeby powiedzieli, którą reprodukcję już mają,

We ask these amnesiac patients to tell us which one they own,

which one they chose last time, which one is theirs.

którą wybrali ostatnim razem.

And what we find is, amnesiac patients just guess.

Otóż pacjenci z amnezją po prostu zgadują.

These are normal controls, where if I did this with you,

To badani bez amnezji.

Gdybym badał was, pamiętalibyście,

all of you would know which print you chose.

którą reprodukcję wybraliście.

But if I do this with amnesiac patients, they don't have a clue.

Ale osoby z amnezją nie mają pojęcia.

They can't pick their print out of a lineup.

Nie umieją wybrać swojej reprodukcji.

Here's what normal controls do: they synthesize happiness. Right?

Osoby z grupy kontrolnej syntetyzują szczęście.

This is the change in liking score,

Oto ta zmiana oceny

the change from the first time they ranked to the second time they ranked.

zmiana między pierwszym a drugim rankingiem.

Normal controls show -- that was the magic I showed you;

Badani bez amnezji pokazują

tę magię, którą już widzieliście.

now I'm showing it to you in graphical form --

Teraz w formie grafu:

"The one I own is better than I thought.

"To, co mam, jest lepsze, niż mi się zdawało,

The one I didn't own, the one I left behind,

To, czego nie mam,

nie jest tak fajne, jak mi się zdawało."

is not as good as I thought."

Amnesiacs do exactly the same thing. Think about this result.

Osoby z amnezją robią dokładnie to samo.

Pomyślcie tylko.

These people like better the one they own,

Bardziej podoba im się to, co mają,

but they don't know they own it.

chociaż nie wiedzą, że to mają.

"Yeah, right" is not the right response!

"Tak, jasne" to nie jest dobra odpowiedź!

What these people did when they synthesized happiness

Ci ludzie, syntetyzując szczęście,

naprawdę i szczerze zmienili

is they really, truly changed

their affective, hedonic, aesthetic reactions to that poster.

afektywną, hedonistyczną, estetyczną reakcję na ten plakat.

They're not just saying it because they own it,

Nie dlatego, że to akurat mają,

because they don't know they own it.

bo nie wiedzą, że to mają.

When psychologists show you bars,

Kiedy psychologowie pokazują słupki,

pokazują średni wynik wielu osób.

you know that they are showing you averages of lots of people.

And yet, all of us have this psychological immune system,

A jednak wszyscy mamy psychologiczny system odpornościowy,

this capacity to synthesize happiness,

tę umiejętność syntetyzowania szczęścia,

but some of us do this trick better than others.

ale niektórzy są w tym lepsi od innych.

And some situations allow anybody to do it more effectively

W pewnych sytuacjach

robimy to skuteczniej niż w innych.

than other situations do.

It turns out that freedom,

Okazuje się, że wolność,

możliwość podejmowania i zmiany decyzji,

the ability to make up your mind and change your mind,

is the friend of natural happiness,

sprzyja naturalnemu szczęściu, bo pozwala wybierać,

because it allows you to choose among all those delicious futures

która z wizji przyszłości sprawi ci najwięcej radości.

and find the one that you would most enjoy.

But freedom to choose,

Ale wolność wyboru,

podejmowania i zmieniania decyzji

to change and make up your mind,

is the enemy of synthetic happiness,

jest wrogiem syntetycznego szczęścia

and I'm going to show you why.

i zaraz pokażę dlaczego.

Dilbert already knows, of course.

Dilbert już to wie.

"Dogbert's tech support. How may I abuse you?"

"Pomoc techniczna Dogberta. W czym mogę zaszkodzić?"

"Drukarka wypluwa pustą stronę po każdym dokumencie!"

"My printer prints a blank page after every document."

"Why complain about getting free paper?"

"Czemu narzekasz na darmowy papier?"

"Free? Aren't you just giving me my own paper?"

"Darmowy? Przecież to mój własny papier?"

"Look at the quality of the free paper compared to your lousy regular paper!

"Spójrz na jakość darmowego papieru

w porównaniu z twoim marnym papierem!

Only a fool or a liar would say that they look the same!"

Tylko dla durnia wyglądają tak samo!"

"Faktycznie, teraz widzę, że jest trochę bardziej jedwabisty!"

"Now that you mention it, it does seem a little silkier!"

"What are you doing?"

"Co robisz?"

"I'm helping people accept the things they cannot change." Indeed.

"Pomagam im akceptować to, czego nie mogą zmienić".

W rzeczy samej.

The psychological immune system works best

Psychologiczny układ odpornościowy działa najlepiej,

when we are totally stuck, when we are trapped.

gdy znajdziemy się w sytuacji bez wyjścia.

This is the difference between dating and marriage.

Tym się różnią randki od małżeństwa.

You go out on a date with a guy,

Idziesz z kimś na randkę, a on dłubie w nosie.

and he picks his nose; you don't go out on another date.

Na drugą już nie pójdziesz.

Twój mąż dłubie w nosie?

You're married to a guy and he picks his nose?

Tak, ale ma złote serce. Zostaw ciasto!

He has a heart of gold. Don't touch the fruitcake!

You find a way to be happy with what's happened.

Umiesz się pocieszyć.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, what I want to show you

Teraz pokażę wam,

is that people don't know this about themselves,

że ludzie nie zdają sobie z tego sprawy,

and not knowing this can work to our supreme disadvantage.

a ta niewiedza może nam bardzo zaszkodzić.

Here's an experiment we did at Harvard.

Ten eksperyment zrobiliśmy na Harvardzie.

We created a black-and-white photography course,

Zorganizowaliśmy kurs czarno-białej fotografii

and we allowed students to come in and learn how to use a darkroom.

i uczyliśmy studentów pracy w ciemni.

So we gave them cameras, they went around campus,

Dostali aparaty i zrobili 12 zdjęć

they took 12 pictures of their favorite professors

ulubionych wykładowców, pokojów, psów

and their dorm room and their dog,

and all the other things they wanted to have Harvard memories of.

i innych wspomnień z Harvardu.

They bring us the camera, we make up a contact sheet,

Przynoszą aparaty, robimy stykówkę,

they figure out which are the two best pictures.

wybierają dwa najlepsze zdjęcia

i 6 godzin uczą się pracy w ciemni.

We now spend six hours teaching them about darkrooms,

and they blow two of them up.

Robią dwa powiększenia

i dostają 2 zachwycające odbitki rzeczy,

They have two gorgeous 8 x 10 glossies

które coś dla nich znaczą, a my pytamy:

of meaningful things to them, and we say,

"Którego chcesz się pozbyć?".

"Which one would you like to give up?"

"I have to give one up?"

"Mam się któregoś pozbyć?"

"Yes, we need one as evidence of the class project.

"Jedno musi zostać jako dokumentacja klasowego projektu.

So you have to give me one. You have to make a choice.

Musisz oddać jedno. Zdecyduj.

You get to keep one, and I get to keep one."

Jedno dla ciebie, jedno dla mnie".

Now, there are two conditions in this experiment.

Są dwa warianty eksperymentu.

In one case, the students are told,

W jednym mówimy studentom:

"But you know, if you want to change your mind,

Jeśli zmienisz zdanie, druga odbitka jest tutaj

I'll always have the other one here,

and in the next four days, before I actually mail it to headquarters" --

i przez 4 dni, zanim trafi do centrali...

(Śmiech) ...tak, "centrali"...

yeah, "headquarters" --

(Laughter)

... chętnie ci ją wymienię.

"I'll be glad to swap it out with you.

In fact, I'll come to your dorm room, just give me an email.

Nawet ci ją przyniosę, daj tylko email.

Better yet, I'll check with you.

Albo jeszcze się odezwę.

You ever want to change your mind, it's totally returnable."

Jeśli zmienisz zdanie, da się odkręcić".

Druga połowa badanych słyszała coś odwrotnego:

The other half of the students are told exactly the opposite:

"Wybieraj.

"Make your choice, and by the way,

Za dwie minuty poczta idzie do Anglii.

the mail is going out, gosh, in two minutes, to England.

Your picture will be winging its way over the Atlantic.

Zdjęcie poleci nad Atlantykiem

You will never see it again."

i nigdy go nie zobaczysz".

Half of the students in each of these conditions

Połowę studentów w każdym z wariantów

pytamy o przypuszczenia na temat tego,

are asked to make predictions

about how much they're going to come to like

jak bardzo spodoba im się zdjęcie, które mogą zatrzymać,

the picture that they keep

i zdjęcie, z którym muszą się pożegnać.

and the picture they leave behind.

Other students are just sent back to their little dorm rooms

Innych po prostu odesłano do pokojów.

and they are measured over the next three to six days

Przez 3 do 6 dni badaliśmy

on their satisfaction with the pictures.

ich poziom satysfakcji ze zdjęć.

Look at what we find.

Patrzcie na wyniki.

Oto ich przewidywania.

First of all, here's what students think is going to happen.

They think they're going to maybe come to like the picture they chose

Myślą, że wybrane zdjęcie polubią bardziej

a little more than the one they left behind.

niż to, którego już nigdy nie zobaczą,

But these are not statistically significant differences.

ale to nie są statystycznie istotne różnice.

It's a very small increase, and it doesn't much matter

To bardzo mały wzrost i właściwie nie ma znaczenia,

whether they were in the reversible or irreversible condition.

czy byli w odwracalnej, czy nieodwracalnej sytuacji.

Wrong-o.

Źle. Złe symulatory.

Bad simulators.

Oto, co się stało naprawdę.

Because here's what's really happening.

Both right before the swap and five days later,

Zarówno zaraz przed wymianą jak i pięć dni później

people who are stuck with that picture,

osoby skazane na zdjęcie,

who have no choice,

ci, którzy nie mieli wyboru i nie mogli zmienić zdania,

who can never change their mind,

like it a lot.

bardzo je lubią!

And people who are deliberating -- "Should I return it?

Ci, którzy deliberowali: "Zamienić?

Have I gotten the right one?

Dobry wybór? A może zły?

Maybe this isn't the good one. Maybe I left the good one?" --

Może oddaję to fajne?" - pozabijali się.

have killed themselves.

Nie lubią swoich zdjęć

They don't like their picture.

In fact, even after the opportunity to swap has expired,

nawet kiedy nie mają już możliwości wymiany zdjęć,

nadal nie lubią tych, które mają.

they still don't like their picture.

Why?

Dlaczego?

Because the [reversible] condition is not conducive

Bo odwracalna sytuacja nie sprzyja

to the synthesis of happiness.

syntetyzowaniu szczęścia.

To już ostatnia część eksperymentu.

So here's the final piece of this experiment.

Zapraszamy nową grupę naiwnych studentów Harvardu

We bring in a whole new group of naive Harvard students

and we say, "You know, we're doing a photography course,

na kurs fotograficzny

i proponujemy dwa warianty.

and we can do it one of two ways.

Albo po zrobieniu dwóch zdjęć

We could do it so that when you take the two pictures,

masz cztery dni na zmianę zdania

you'd have four days to change your mind,

albo zgłoś się na kurs,

or we're doing another course where you take the two pictures

w którym masz dwa zdjęcia,

od razu decydujesz

and you make up your mind right away and you can never change it.

i nie zmieniasz zdania.

Który kurs wolisz?

Which course would you like to be in?" Duh!

Aż 66% studentów, dwie trzecie,

Sixty-six percent of the students, two-thirds,

prefer to be in the course where they have the opportunity to change their mind.

preferuje kurs, po którym można zmienić zdanie.

Hello? Sixty-six percent of the students choose to be in the course

66% studentów wybiera kurs,

który zapewni im głębokie niezadowolenie ze zdjęć.

in which they will ultimately be deeply dissatisfied with the picture --

(Laughter)

because they do not know the conditions under which synthetic happiness grows.

Nie znają warunków

sprzyjających syntetycznemu szczęściu.

The Bard said everything best, of course, and he's making my point here

Szekspir ujął to oczywiście najlepiej

ale użył hyperboli:

but he's making it hyperbolically:

"'Tis nothing good or bad But thinking makes it so."

"Nic nie jest złe ani dobre samo przez się,

tylko myśl takim je czyni".

To ładna poezja, ale chyba nie całkiem prawdziwa.

It's nice poetry, but that can't exactly be right.

Is there really nothing good or bad?

Czy naprawdę nie ma rzeczy dobrych i złych?

Is it really the case that gall bladder surgery and a trip to Paris

Czy operacja pęcherzyka żółciowego i wycieczka do Paryża

are just the same thing?

to naprawdę dokładnie to samo?

(Laughter)

To brzmi jak test IQ z jednym pytaniem.

That seems like a one-question IQ test.

They can't be exactly the same.

Nie mogą być równe.

In more turgid prose, but closer to the truth,

Bardziej napuszoną prozą,

ale bliżej prawdy był Adam Smith,

was the father of modern capitalism, Adam Smith, and he said this.

ojciec współczesnego kapitalizmu.

Warto to przemyśleć.

This is worth contemplating:

"The great source of both the misery and disorders of human life

"Istotne źródło zarówno cierpienia jak i problemów ludzkiego życia

pochodzi z przecenienia różnicy

seems to arise from overrating the difference

between one permanent situation and another.

między jedną i drugą permanentną sytuacją.

Some of these situations may, no doubt, deserve to be preferred to others,

Niektóre z nich łatwo faworyzować,

ale żadne z nich nie zasługują, by dążyć do nich z taką pasją,

but none of them can deserve to be pursued

with that passionate ardor which drives us to violate the rules

która skłania nas do łamania zasad rozsądku i sprawiedliwości,

either of prudence or of justice,

or to corrupt the future tranquility of our minds,

lub by korumpować przyszły spokój umysłu

czy to przez wstyd na wspomnienie o naszej głupocie,

either by shame from the remembrance of our own folly,

or by remorse for the horror of our own injustice."

czy przez wyrzuty z powodu zgrozy wobec własnej niesprawiedliwości".

In other words: yes, some things are better than others.

Innymi słowy: pewne rzeczy są lepsze niż inne.

We should have preferences that lead us into one future over another.

Trzeba przedkładać pewne warianty przyszłości nad inne.

But when those preferences drive us too hard and too fast

Ale jeśli te preferencje prowadzą nas zbyt daleko i zbyt szybko,

because we have overrated the difference between these futures,

bo przeceniliśmy różnicę między wizjami przyszłości,

we are at risk.

jesteśmy w niebezpieczeństwie.

When our ambition is bounded, it leads us to work joyfully.

Kiedy nasza ambicja jest ograniczona, pracujemy z satysfakcją.

When our ambition is unbounded,

Nieograniczona ambicja prowadzi do kłamstwa,

it leads us to lie, to cheat, to steal, to hurt others,

oszustw, kradzieży i ranienia innych,

poświęcania rzeczy, które mają prawdziwą wartość.

to sacrifice things of real value.

When our fears are bounded,

Kiedy nasze lęki są ograniczone,

we're prudent, we're cautious,

jesteśmy rozważni, ostrożni, działamy w przemyślany sposób.

we're thoughtful.

When our fears are unbounded and overblown,

Kiedy naszego lęku nic nie ogranicza,

we're reckless, and we're cowardly.

jesteśmy niebezpieczni i tchórzliwi.

The lesson I want to leave you with, from these data,

Chcę, żebyście wyciągnęli z tych danych lekcję,

is that our longings and our worries are both to some degree overblown,

że nasze troski i tęsknoty są do pewnego stopnia rozdmuchane,

because we have within us the capacity to manufacture the very commodity

bo sami umiemy wytworzyć to,

za czym wciąż gonimy, wybierając doświadczenie.

we are constantly chasing when we choose experience.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)