Why are we happy? Why aren't we happy? | Dan Gilbert

Dan Gilbert: Khoa học bất ngờ về hạnh phúc

Translator: thao tran Reviewer: Ming Ming

Nếu bạn có 21 phút để nói,

When you have 21 minutes to speak,

thì hai triệu năm có vẻ là một khoảng thời gian vô cùng dài.

two million years seems like a really long time.

Nhưng so với quá trình tiến hóa, hai triệu năm chẳng là gì.

But evolutionarily, two million years is nothing.

Vậy mà trong hai triệu năm bộ não loài người đã tăng gấp ba lần khối lượng,

And yet, in two million years,

the human brain has nearly tripled in mass,

going from the one-and-a-quarter-pound brain of our ancestor here, Habilis,

từ mức 567 gram như tổ tiên chúng ta, người Habilis,

trở thành tảng thịt nặng 1.360 gram mà mỗi người ngồi đây đều có giữa hai tai.

to the almost three-pound meatloaf everybody here has between their ears.

Một bộ não lớn thì có cái lợi gì mà khiến tạo hóa phải ưu đãi chúng ta đến vậy?

What is it about a big brain

that nature was so eager for every one of us to have one?

Hóa ra là khi kích thước não tăng gấp ba,

Well, it turns out when brains triple in size,

they don't just get three times bigger; they gain new structures.

nó không chỉ to hơn ba lần, nó còn có những cấu trúc mới.

And one of the main reasons our brain got so big is because it got a new part,

Và một trong những lí do chính mà não chúng ta trở nên lớn như vậy là nó có một bộ phận mới,

được gọi là "Thùy trán". Và đặc biệt, một phần gọi là "vỏ não trước trán."

called the "frontal lobe,"

particularly, a part called the "prefrontal cortex."

Vậy "vỏ não trước trán" có thể làm gì cho bạn để có thể giải thích cho

What does a prefrontal cortex do for you

that should justify the entire architectural overhaul of the human skull

cả một sự đại tu kiến trúc của hộp sọ loài người chỉ trong một cái chớp mắt của lịch sử tiến hóa?

in the blink of evolutionary time?

Vâng, hóa ra vỏ não trước trán có thể làm được rất nhiều thứ

Well, it turns out the prefrontal cortex does lots of things,

nhưng một trong những điều quan trọng nhất nó làm được

but one of the most important things it does is it's an experience simulator.

là mô phỏng những trải nghiệm.

Phi công tập luyện nhờ hình dung trong đầu những chuyến bay

Pilots practice in flight simulators

so that they don't make real mistakes in planes.

để không mắc sai lầm khi bay thật.

Human beings have this marvelous adaptation

Con người có khả năng thích nghi tuyệt diệu

that they can actually have experiences in their heads

là họ thực sự có thể trải nghiệm mọi thứ trong đầu

before they try them out in real life.

trước khi trải qua chúng ở thế giới thực.

This is a trick that none of our ancestors could do,

Đây là một mánh lới mà không tổ tiên nào của chúng ta có thể thực hiện,

and that no other animal can do quite like we can.

và không một loài động vật nào khác có thể làm được. Nó là một sự thích nghi tuyệt vời.

It's a marvelous adaptation.

It's up there with opposable thumbs and standing upright and language

Đó ngón tay cái đối diện với bàn tay, dáng đứng thẳng, và ngôn ngữ

as one of the things that got our species out of the trees

là một trong những thứ khiến loài người chúng ta nhảy khỏi cây

and into the shopping mall.

và bước vào trung tâm mua sắm.

(Laughter)

Giờ thì -- (Tiếng cười) -- các bạn đều đã làm điều này.

All of you have done this.

Ý tôi là, các bạn biết đấy,

Ben and Jerry's doesn't have "liver and onion" ice cream,

Kem của Ben và Jerry không có vị gan và hành tây,

and it's not because they whipped some up, tried it and went, "Yuck!"

không phải vì họ đánh bông ít gan với hành tây, thử món đó và thốt lên, "Eo ôi"

It's because, without leaving your armchair,

Mà đó là vì, không cần phải rời khỏi ghế,

you can simulate that flavor and say "yuck" before you make it.

bạn có thể hình dung ra vị đó và thốt lên "eo ôi" trước khi bạn thử nó.

Hãy xem cách hệ thống mô phỏng trải nghiệm của bạn làm việc thế nào

Let's see how your experience simulators are working.

Let's just run a quick diagnostic

Trước khi tiếp tục bài nói của mình, tôi muốn các bạn hãy xem qua những phân tích sau.

before I proceed with the rest of the talk.

Here's two different futures that I invite you to contemplate.

Đây là hai viễn cảnh khác nhau mà tôi mời các bạn cùng chiêm nghiệm,

You can try to simulate them and tell me which one you think you might prefer.

và bạn có thể thử liên tưởng và cho tôi biết bạn thích cái nào hơn.

One of them is winning the lottery. This is about 314 million dollars.

Một là thắng xổ số. Giải thưởng khoảng 314 triệu đô la.

And the other is becoming paraplegic.

Trường hợp kia là bị liệt cả hai chân.

(Laughter)

Nào, hãy dành ra một chút thời gian suy nghĩ.

Just give it a moment of thought.

You probably don't feel like you need a moment of thought.

Bạn có thể cảm thấy không cần tới một phút để suy nghĩ.

Interestingly, there are data on these two groups of people,

Thật thú vị là, có những dữ liệu về hai nhóm người này,

data on how happy they are.

dữ liệu về mức độ hạnh phúc của họ hiện giờ.

And this is exactly what you expected, isn't it?

Và điều này chính là những gì bạn chờ đợi đúng không?

But these aren't the data. I made these up!

Nhưng đó không phải là dữ liệu. Tôi bịa chúng ra đấy!

These are the data.

Đây mới là dữ liệu thật. Bạn vừa trượt bài kiểm tra đột xuất, và tiết học mới diễn ra trong chưa đầy 5 phút.

You failed the pop quiz, and you're hardly five minutes into the lecture.

Because the fact is that a year after losing the use of their legs

Bởi vì thực tế là một năm sau khi mất khả năng sử dụng chân của mình,

and a year after winning the lotto,

và một năm sau khi thắng xổ số, những người thắng xổ số và những người liệt chân

lottery winners and paraplegics are equally happy with their lives.

đều có mức hạnh phúc về cuộc sống tương đương nhau.

Giờ thì, đừng cảm thấy quá tệ về việc thất bại từ câu đầu tiên,

Don't feel too bad about failing the first pop quiz,

because everybody fails all of the pop quizzes all of the time.

vì mọi người hầu như toàn trượt trong những bài kiểm tra đột xuất thôi.

Những nghiên cứu mà phòng thí nghiệm của tôi đã thực hiện,

The research that my laboratory has been doing,

mà các nhà kinh tế học và tâm lí học trên cả nước đã thực hiện,

that economists and psychologists around the country have been doing,

đã tiết lộ một điều khá bất ngờ đối với tất cả chúng ta,

has revealed something really quite startling to us,

điều chúng tôi gọi là "thành kiến tác động,"

something we call the "impact bias,"

which is the tendency for the simulator to work badly,

thứ có xu hướng làm chức năng mô phỏng hoạt động kém đi.

for the simulator to make you believe that different outcomes are more different

Làm cho bộ phận mô phỏng khiến bạn tưởng rằng những kết quả khác nhau

trở nên khác biệt nhiều hơn so với thực tế.

than, in fact, they really are.

From field studies to laboratory studies,

Từ các nghiên cứu thực địa cho đến những nghiên cứu trong phòng thí nghiệm,

we see that winning or losing an election,

chúng ta thấy rằng thắng hay thua một cuộc bầu cử, có được hay bị mất đi người yêu,

gaining or losing a romantic partner,

được hoặc không được thăng chức, đỗ hay trượt một kì thi đại học,

getting or not getting a promotion,

passing or not passing a college test,

on and on,

v.v., có tác động, cường độ và đặc biệt là thời gian diễn ra ít hơn rất nhiều

have far less impact, less intensity and much less duration

so với chúng ta nghĩ.

than people expect them to have.

Trong thực tế, một nghiên cứu gần đây -- suýt thì hạ đo ván tôi --

A recent study -- this almost floors me --

chỉ ra ảnh hưởng của những chấn động lớn trong cuộc sống đối với con người

a recent study showing how major life traumas affect people

cho thấy rằng nếu môt sự cố xảy ra hơn ba tháng trước,

suggests that if it happened over three months ago,

chỉ trừ một số trường hợp ngoại lệ,

sự cố đó sẽ không có tác động gì đến hạnh phúc của bạn cả.

with only a few exceptions,

Tại sao ư?

it has no impact whatsoever on your happiness.

Vì hạnh phúc có thể được tổng hợp.

Why?

Because happiness can be synthesized.

Ngài Thomas Brown đã viết năm 1642 rằng "tôi là người hạnh phúc nhất còn sống.

Sir Thomas Brown wrote in 1642, "I am the happiest man alive.

Tôi đã có trong mình thứ có thể biến nghèo thành giàu, nghịch cảnh thành thành công.

I have that in me that can convert poverty to riches, adversity to prosperity.

Tôi bất khả xâm phạm hơn cả Asin; định mệnh cũng không có cách nào khiến tôi ngã gục."

I am more invulnerable than Achilles; fortune hath not one place to hit me."

Loại máy móc thiết bị đặc biệt mà con người này có trong đầu là gì?

What kind of remarkable machinery does this guy have in his head?

Vâng, hoá ra nó chính là cùng một bộ máy đặc biệt mà chúng ta đều sở hữu.

Well, it turns out it's precisely the same remarkable machinery that all of us have.

Con người có một thứ mà chúng ta có thể nghĩ đến như là một "hệ miễn dịch tâm lý."

Human beings have something

that we might think of as a "psychological immune system,"

Một hệ thống của quá trình nhận thức, chủ yếu là nhận thức một cách vô thức,

a system of cognitive processes, largely nonconscious cognitive processes,

đã giúp loài người thay đổi thế giới quan,

that help them change their views of the world,

để họ có thể cảm thấy tốt hơn về thế giới mà trong đó họ tìm thấy chính mình.

so that they can feel better about the worlds

Giống như Ngài Thomas, bạn có bộ máy này.

in which they find themselves.

Không giống như Ngài Thomas, bạn dường như không biết về nó. (Tiếng cười)

Like Sir Thomas, you have this machine.

Unlike Sir Thomas, you seem not to know it.

Chúng ta tích luỹ hạnh phúc, nhưng chúng ta lại nghĩ rằng hạnh phúc là một thứ để đi tìm.

We synthesize happiness, but we think happiness is a thing to be found.

Bây giờ, bạn không cần tôi đưa ra quá nhiều ví dụ về việc con người tổng hợp hạnh phúc,

Now, you don't need me to give you

too many examples of people synthesizing happiness, I suspect,

tôi nghi ngờ vậy. Dù vậy tôi sẽ chỉ cho các bạn một số bằng chứng thực nghiệm,

bạn không cần phải nhìn đâu xa để nhận thấy.

though I'm going to show you some experimental evidence.

Như là một thách thức cho bản thân mình, kể từ khi tôi nói điều này một lần trong bài giảng,

You don't have to look very far for evidence.

I took a copy of the "New York Times"

Tôi lấy một bản sao của tờ New York Times và cố gắng để tìm thấy một số trường hợp tổng hợp hạnh phúc.

and tried to find some instances of people synthesizing happiness.

Và đây là ba người đã tổng hợp được hạnh phúc.

Here are three guys synthesizing happiness.

"Tôi khá hơn rất nhiều về thể chất, tài chính, tình cảm, tinh thần

"I'm better off physically, financially, mentally ..."

"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."

và hầu hết mọi thứ khác." "Tôi không hối tiếc lấy một phút.

"I believe it turned out for the best."

Đó là một trải nghiệm vinh quang." "Tôi tin rằng nó xảy ra theo cách tốt nhất."

Who are these characters who are so damn happy?

Những người hạnh phúc đến khó hiểu này là ai?

The first one is Jim Wright.

Some of you are old enough to remember:

Vâng, đầu tiên là Jim Wright.

he was the chairman of the House of Representatives,

Một số bạn có thể đủ tuổi để nhớ: ông từng là chủ tịch Hạ viện

and he resigned in disgrace

when this young Republican named Newt Gingrich found out about

và ông đã từ chức trong hổ thẹn khi một thành viên trẻ trong Đảng Cộng hòa tên là Newt Gingrich

a shady book deal that he had done.

He lost everything.

phát hiện một phi vụ khả nghi về sách mà ông đã làm.

The most powerful Democrat in the country lost everything:

Ông đã mất tất cả mọi thứ. Từ đảng viên quyền lực nhất của Đảng Dân chủ trên cả nước,

he lost his money, he lost his power.

ông đã mất tất cả mọi thứ.

What does he have to say all these years later about it?

Ông mất tiền của mình; ông mất quyền lực của mình.

"I am so much better off physically, financially, mentally

Ông ấy có gì để nói về điều đó sau ngần ấy năm?

"Tôi khá hơn rất nhiều về thể chất, tài chính, tình cảm, tinh thần

and in almost every other way."

What other way would there be to be better off?

và hầu hết mọi thứ khác."

Vegetably? Minerally? Animally?

Có những cách nào khác để trở nên tốt hơn?

He's pretty much covered them there.

Rau? Khoáng chất? Động vật? Ông đã phần nhiều nhiều bao gồm cả những điều đó.

Moreese Bickham is somebody you've never heard of.

Moreese Bickham uttered these words upon being released.

Moreese Bickham là một người có lẽ bạn chưa từng nghe đến.

Moreese Bickham thốt lên những từ sau khi được thả ra.

He was 78 years old.

He'd spent 37 years in Louisiana State Penitentiary

Ông đã 78 tuổi. Ông đã trải qua 37 năm

for a crime he didn't commit.

trong một nhà tù tiểu bang Louisiana bởi một tội mà ông không hề gây ra.

He was ultimately [released for good behavior halfway through his sentence.]

Ông cuối cùng đã được được minh oan,

What did he have to say about his experience?

ở tuổi 78, thông qua bằng chứng DNA.

"I don't have one minute's regret. It was a glorious experience."

Và ông đã nói gì về kinh nghiệm của mình?

Glorious!

"Tôi không hối tiếc lấy một phút. Đó là một trải nghiệm vinh quang."

This guy's not saying, "There were some nice guys. They had a gym."

Vinh quang! Anh chàng này không nói,

"Glorious" -- a word we usually reserve for something like a religious experience.

"Vâng, bạn biết đấy, đã có một số người tử tế. Họ có một phòng tập thể dục."

Nó là "vinh quang"

một từ chúng ta thường để dành cho một cái gì đó giống như một trải nghiệm tôn giáo.

Harry S. Langerman uttered these words.

He's somebody you might have known but didn't,

Harry S. Langerman thốt lên những từ này, và ông là ai đó bạn có thể đã biết đến

because in 1949, he read a little article in the paper

nhưng không, bởi vì vào năm 1949, ông đọc một bài viết nhỏ trên báo

about a hamburger stand owned by these two brothers named McDonald.

về một trạm bán hamburger thuộc sở hữu của hai anh em tên là McDonalds.

And he thought, "That's a really neat idea!"

So he went to find them.

Và ông nghĩ rằng, "Đó là một ý tưởng thực sự thông minh!"

They said, "We can give you a franchise on this for 3,000 bucks."

Vì vậy, ông đã đi tìm họ. Họ nói,

Harry went back to New York, asked his brother, an investment banker,

"Chúng tôi có thể nhượng quyền thương hiệu cho anh với giá 3000 đô la"

Harry quay về New York, hỏi anh trai của ông là một chủ ngân hàng đầu tư

to loan him 3,000 dollars, and his brother's immortal words were,

"You idiot, nobody eats hamburgers."

cho mình vay 3.000 đô la,

và những lời bất hủ của người anh là,

He wouldn't lend him the money.

Of course, six months later, Ray Kroc had exactly the same idea.

"Đồ ngốc, không ai ăn bánh hamburger cả."

Ông ta không cho người em vay tiền, và tất nhiên sáu tháng sau

It turns out, people do eat hamburgers,

Ray Croc có chính xác cùng một ý tưởng.

and Ray Kroc, for a while, became the richest man in America.

Hoá ra người ta có ăn bánh hamburger,

và Ray Croc, chỉ trong một thời gian ngắn, trở thành người đàn ông giàu nhất nước Mỹ.

And then, finally,

some of you recognize this young photo of Pete Best,

Và sau đó cuối cùng - bạn đã biết, điều tốt nhất của mọi thế giới có thể --

who was the original drummer for the Beatles,

một số bạn nhận ra tấm ảnh hồi trẻ này của Pete Best,

until they, you know, sent him out on an errand and snuck away

and picked up Ringo on a tour.

tay trống đầu tiên của ban nhạc Beatles,

Well, in 1994, when Pete Best was interviewed --

cho đến khi họ, bạn biết đấy, đẩy anh ta đi làm một việc vặt rồi lén bỏ đi

yes, he's still a drummer; yes, he's a studio musician --

và đưa Ringo vào trong một tour diễn.

he had this to say: "I'm happier than I would have been with the Beatles."

Vâng, năm 1994, khi Pete Best được phỏng vấn

- phải, ông vẫn là một tay trống; phải, ông là một nhạc sĩ phòng thu--

OK, there's something important to be learned from these people,

ông đã nói nói: "Tôi hạnh phúc hơn so với nếu tôi ở lại cùng ban nhạc Beatles."

and it is the secret of happiness.

Here it is, finally to be revealed.

Ok. Có một cái gì đó quan trọng có thể học được từ những người này,

First: accrue wealth, power and prestige,

và đó là bí mật của hạnh phúc.

then lose it.

Chính là đây, cuối cùng cũng đã được tiết lộ.

(Laughter)

Đầu tiên: tích lũy sự giàu có, quyền lực và uy tín,

Second: spend as much of your life in prison as you possibly can.

sau đó làm mất nó. (Tiếng cười)

(Laughter)

Third: make somebody else really, really rich.

Thứ hai: dành cuộc đời bạn ở trong tù càng lâu càng tốt.

(Tiếng cười) Thứ ba: làm cho người khác thực sự, thực sự giàu có. (Tiếng cười)

And finally: never, ever join the Beatles.

(Laughter)

Yeah, right.

Because when people synthesize happiness,

Và cuối cùng: không bao giờ tham gia ban nhạc Beatles. (Tiếng cười)

as these gentlemen seem to have done,

Ok. Bây giờ tôi, giống như Ze Frank, có thể đoán được suy nghĩ tiếp theo của bạn,

we all smile at them, but we kind of roll our eyes and say,

"Yeah, right, you never really wanted the job."

đó là, "Ừ, đúng đấy." Bởi vì khi

"Oh yeah, right -- you really didn't have that much in common with her,

con người tích luỹ hạnh phúc, như những người đàn ông ông trên dường như đã làm,

and you figured that out just about the time

Tất cả chúng ta mỉm cười với họ, nhưng chúng ta như thể trợn mắt và nói,

she threw the engagement ring in your face."

We smirk,

"Ừ đúng đấy, bạn không bao giờ thực sự muốn công việc đó."

because we believe that synthetic happiness is not of the same quality

"Ừ, đúng đấy. Bạn thực sự đã không

có nhiều điểm chung với cô ta đến thế,

as what we might call "natural happiness."

và bạn chỉ kịp nhận ra điều đó khi

What are these terms?

Natural happiness is what we get when we get what we wanted,

cô nàng ném chiếc nhẫn đính hôn vào mặt của bạn."

Chúng ta cười khẩy vì chúng ta cho rằng hạnh phúc tổng hợp được

and synthetic happiness is what we make when we don't get what we wanted.

không có cùng chất lượng với thứ mà chúng ta có thể gọi là "hạnh phúc tự nhiên."

And in our society, we have a strong belief

Các thuật ngữ ấy là gì?

Hạnh phúc tự nhiên là những gì chúng ta nhận được khi chúng ta đạt được những gì chúng ta muốn,

that synthetic happiness is of an inferior kind.

còn hạnh phúc tổng hợp là cái chúng ta tạo ra khi chúng ta không nhận được những gì chúng ta muốn.

Why do we have that belief?

Well, it's very simple.

What kind of economic engine would keep churning

Và trong xã hội của chúng ta, chúng ta có một niềm tin mạnh mẽ

if we believed that not getting what we want

rằng hạnh phúc tổng hợp là một cái gì đó thấp kém hơn.

could make us just as happy as getting it?

Tại sao chúng ta có niềm tin như vậy?

Vâng, câu trả lời rất đơn giản. Loại động cơ thúc đẩy kinh tế nào

With all apologies to my friend Matthieu Ricard,

sẽ tiếp tục vận hành

a shopping mall full of Zen monks

nếu chúng ta tin rằng không nhận được những gì mình muốn có thể làm cho chúng ta hạnh phúc tương đương với nhận được điều mình muốn?

is not going to be particularly profitable,

because they don't want stuff enough.

(Laughter)

Với tất cả những lời xin lỗi tới người bạn của tôi Matthieu Ricard,

I want to suggest to you

that synthetic happiness is every bit as real and enduring

một trung tâm mua sắm chỉ toàn các nhà sư Zen

sẽ không thể sinh lời đáng kể

as the kind of happiness you stumble upon

vì họ không ham đủ nhiều thứ vật chất.

when you get exactly what you were aiming for.

Now, I'm a scientist, so I'm going to do this not with rhetoric,

Tôi muốn đề nghị với các bạn rằng hạnh phúc tổng hợp

but by marinating you in a little bit of data.

cũng thiết thực và lâu dài

Let me first show you an experimental paradigm

như thứ hạnh phúc bạn gặp

that's used to demonstrate the synthesis of happiness

khi bạn nhận được chính xác những gì bạn đã nhắm tới.

among regular old folks.

Bây giờ, tôi là một nhà khoa học, vì vậy tôi sẽ làm điều này không phải bằng biện pháp tu từ,

This isn't mine,

mà bằng cách cho các bạn đắm chìm trong một ít dữ liệu.

it's a 50-year-old paradigm called the "free choice paradigm."

Hãy để tôi lần đầu tiên cho bạn thấy một mô hình thử nghiệm được sử dụng

It's very simple.

You bring in, say, six objects,

để chứng minh sự tổng hợp của hạnh phúc

and you ask a subject to rank them from the most to the least liked.

giữa một số người già. Và mô hình này không phải của tôi.

In this case, because this experiment uses them,

Đây là một mô hình 50 tuổi được gọi là "mô hình tự do lựa chọn."

these are Monet prints.

Nó cực kì đơn giản.

Everybody ranks these Monet prints from the one they like the most

Bạn mang theo, cứ cho là, sáu món đồ,

to the one they like the least.

và bạn yêu cầu một đối tượng xếp hạng chúng theo thứ tự được yêu thích từ cao xuống thấp.

Now we give you a choice:

Trong trường hợp này, vì thử nghiệm mà tôi sắp cho các bạn xem phải sự dụng đến chúng,

"We happen to have some extra prints in the closet.

We're going to give you one as your prize to take home.

chúng là bản in những bức hoạ của Monet.

Vì vậy, tất cả mọi người có thể xếp hạng các bản in Monet

We happen to have number three and number four," we tell the subject.

từ cái họ thích nhất đến cái họ ít thích nhất.

Bây giờ chúng tôi cung cấp cho bạn một sự lựa chọn:

This is a bit of a difficult choice,

"Chúng tôi bỗng dưng có thêm vài bản in thừa ở trong tủ.

because neither one is preferred strongly to the other,

but naturally, people tend to pick number three,

Chúng tôi sẽ đưa cho bạn như một phần thưởng để mang về nhà.

Chúng tôi ngẫu nhiên có bức số 3 và số 4,

because they liked it a little better than number four.

chúng tôi nói với đối tượng. Sự lựa chọn này có đôi chút khó khăn,

Sometime later -- it could be 15 minutes, it could be 15 days --

bởi vì không bức nào được yêu thích hơn quá nhiều so với bức nào,

the same stimuli are put before the subject,

nhưng một cách tự nhiên, người ta có xu hướng chọn số ba

and the subject is asked to re-rank the stimuli.

bởi vì họ thích nó hơn một chút so với số 4.

"Tell us how much you like them now."

What happens?

Một khoảng thời gian sau đó - nó có thể là 15 phút; có thể là 15 ngày--

Watch as happiness is synthesized.

This is the result that's been replicated over and over again.

các yếu tố tương tự được đặt ra trước đối tượng,

You're watching happiness be synthesized.

và đối tượng được yêu cầu để xếp hạng lại các yếu tố.

Would you like to see it again?

"Nói cho chúng tôi bây giờ bạn thích chúng nhiều như thế nào."

Điều gì xảy ra? Hãy xem hạnh phúc được tổng hợp.

Happiness!

"The one I got is really better than I thought!

Đây là kết quả đã lặp đi lặp lại.

That other one I didn't get sucks!"

That's the synthesis of happiness.

Bạn đang xem hạnh phúc được tổng hợp.

(Laughter)

Bạn có muốn nhìn thấy nó một lần nữa? Hạnh phúc!

Now, what's the right response to that?

"Yeah, right!"

"Bức mà tôi được nhận thật sự đẹp hơn là tôi nghĩ!

Now, here's the experiment we did,

Bức mà tôi đã không lấy dở ẹc!"

and I hope this is going to convince you

(Tiếng cười) Đó là sự tổng hợp của hạnh phúc.

that "Yeah, right!" was not the right response.

Bây giờ, đâu là phản ứng đúng với điều đó? "Ừ, đúng đấy!"

We did this experiment with a group of patients

who had anterograde amnesia.

These are hospitalized patients.

Bây giờ, đây là thử nghiệm chúng tôi đã làm,

Most of them have Korsakoff syndrome,

và tôi hy vọng điều này sẽ thuyết phục bạn rằng

a polyneuritic psychosis.

"Ừ, đúng đấy!" đã không phải là câu trả lời đúng.

They drank way too much, and they can't make new memories.

Chúng tôi đã thử nghiệm lên nhóm bệnh nhân

những người có chứng hay quên thuận chiều. Đây những bệnh nhân đã nhập viện.

They remember their childhood, but if you walk in and introduce yourself

Hầu hết họ có hội chúng Korsakoff,

and then leave the room,

một dạng loạn tâm thần viêm đa dây thần kinh--họ uống quá nhiều,

when you come back, they don't know who you are.

We took our Monet prints to the hospital.

và họ không thể tạo ra kí ức mới.

OK? Họ nhớ thời thơ ấu của họ, nhưng nếu bạn đi vào và giới thiệu bản thân,

And we asked these patients to rank them

from the one they liked the most to the one they liked the least.

và sau đó rời khỏi phòng,

khi bạn trở lại, họ không biết bạn là ai.

We then gave them the choice between number three and number four.

Chúng tôi đã mang những bức hoạ Monet đến bệnh viện.

Like everybody else, they said,

Và chúng tôi yêu cầu những bệnh nhân xếp hạng chúng

"Gee, thanks Doc! That's great! I could use a new print.

từ bức họ thích nhất cho đến bức ít thích nhất.

I'll take number three."

We explained we would have number three mailed to them.

Chúng tôi sau đó đã cho họ chọn giữa số 3 và số 4.

We gathered up our materials,

Giống như tất cả mọi người khác, họ nói,

and we went out of the room and counted to a half hour.

"Hay quá, cảm ơn ông! Điều đó thật tuyệt! Tôi có thể dùng một bản mới.

(Laughter)

Tôi sẽ lấy số ba. "

Back into the room, we say, "Hi, we're back."

Chúng tôi giải thích rằng chúng tôi sẽ có bức số ba gửi cho họ qua đường bưu điện.

The patients, bless them, say, "Ah, Doc, I'm sorry,

Chúng tôi thu gom tài liệu và rời khỏi phòng,

I've got a memory problem; that's why I'm here.

rồi đợi nửa đúng nửa tiếng.

If I've met you before, I don't remember."

Quay lại phòng, chúng tôi nói, "Xin chào, chúng tôi đã trở lại."

"Really, Jim, you don't remember? I was just here with the Monet prints?"

Những bệnh nhân, cầu trời phù hộ cho họ, nói, "Ah, bác sĩ, tôi xin lỗi,

"Sorry, Doc, I just don't have a clue."

"No problem, Jim.

tôi có vấn đề trí nhớ; đó là lý do tại sao tôi ở đây.

All I want you to do is rank these for me,

Nếu tôi đã gặp anh trước đây, tôi cũng không thể nhớ ra."

from the one you like the most to the one you like the least."

"Thực sự, Jim, bạn không nhớ? Tôi vừa mới ở đây với các bản in Monet?"

What do they do?

"Xin lỗi, bác sĩ, tôi không có khái niệm gì."

Well, let's first check and make sure they're really amnesiac.

"Không sao, Jim. Tất cả những gì tôi muốn nhờ anh giúp là xếp hạng những bức này

We ask these amnesiac patients to tell us which one they own,

từ bức anh thích nhất cho đến bức anh ít thích nhất."

which one they chose last time, which one is theirs.

Họ làm gì? Vâng, đầu tiên hãy kiểm tra và chắc chắn rằng

And what we find is, amnesiac patients just guess.

họ đang thực sự bị mất trí nhớ. Chúng tôi yêu cầu

These are normal controls, where if I did this with you,

các bệnh nhân mất trí nhớ cho chúng tôi biết họ sở hữu bức nào,

all of you would know which print you chose.

bức nào họ đã chọn lần trước, bức nào là của họ.

But if I do this with amnesiac patients, they don't have a clue.

Và những gì chúng tôi có được là các bệnh nhân mất trí nhớ chỉ đoán mò.

They can't pick their print out of a lineup.

Đây là những sự điều khiển bình thường, trong khi nếu tôi làm điều này với bạn,

Here's what normal controls do: they synthesize happiness. Right?

Tất cả các bạn sẽ biết bản in mà bạn chọn.

Nhưng nếu tôi làm điều này với bệnh nhân mất trí nhớ,

This is the change in liking score,

họ hoàn toàn không có đầu mối gì. Họ không thể chọn đúng bản in của mình từ một chuỗi các bức.

the change from the first time they ranked to the second time they ranked.

Normal controls show -- that was the magic I showed you;

Đây là cái mà những sự kiểm soát thông thường đã làm: chúng tổng hợp hạnh phúc.

now I'm showing it to you in graphical form --

"The one I own is better than I thought.

Phải không ạ? Đây là sự thay đổi trong mức đo ý thích,

The one I didn't own, the one I left behind,

sự thay đổi từ lần đầu tiên họ xếp hạng cho đến lần thứ hai họ xếp hạng.

is not as good as I thought."

Sự kiểm soát cơ bản đã thể hiện

-- đó là điều kì diệu mà tôi muốn các bạn thấy;

Amnesiacs do exactly the same thing. Think about this result.

bây giờ tôi sẽ cho các bạn xem ở dạng trực quan--

"Bức mà tôi sở hữu tuyệt hơn là tôi tưởng. Bức mà tôi không sở hữu,

These people like better the one they own,

but they don't know they own it.

bức tôi đã để lại, không tốt như tôi đã nghĩ."

Những bệnh nhân mất trí làm chính xác điều tương tự. Suy nghĩ về kết quả này.

"Yeah, right" is not the right response!

What these people did when they synthesized happiness

Những người này thích bức mà họ sở hữu hơn,

nhưng họ không biết là họ sở hữu nó.

is they really, truly changed

their affective, hedonic, aesthetic reactions to that poster.

"Ừ, đúng đấy" không phải là phản ứng phù hợp!

Những gì những người này đã làm khi họ tổng hợp hạnh phúc

They're not just saying it because they own it,

because they don't know they own it.

là họ thực sự, thực sự thay đổi

When psychologists show you bars,

phản ứng trước bức tranh trên cả phương diện cảm xúc, hưởng thụ hay thẩm mỹ.

you know that they are showing you averages of lots of people.

Họ không chỉ nói vậy vì họ sở hữu nó,

And yet, all of us have this psychological immune system,

bởi vì họ không biết họ sở hữu nó.

this capacity to synthesize happiness,

but some of us do this trick better than others.

Bây giờ, khi các nhà tâm lý học cho bạn xem những cột thanh biểu đồ,

And some situations allow anybody to do it more effectively

bạn hiểu rằng họ cho bạn xem kết quả trung bình của rất nhiều người.

Dù vậy, tất cả chúng ta có hệ thống miễn dịch tâm lý này,

than other situations do.

khả năng để tổng hợp hạnh phúc,

It turns out that freedom,

nhưng một số người trong chúng ta thực hiện mánh này tốt hơn những người khác.

the ability to make up your mind and change your mind,

Và một số tình huống cho phép mọi người thực hiện điều này một cách hiệu quả hơn

is the friend of natural happiness,

so với những tình huống khác.

because it allows you to choose among all those delicious futures

and find the one that you would most enjoy.

Hoá ra tự do

But freedom to choose,

-- khả năng đưa ra quyết định và thay đổi quyết định --

to change and make up your mind,

is the enemy of synthetic happiness,

là bạn của hạnh phúc tự nhiên, bởi vì nó cho phép bạn chọn

and I'm going to show you why.

giữa tất cả những tương lai xán lạn và tìm thấy cái mà bạn thích nhất.

Dilbert already knows, of course.

"Dogbert's tech support. How may I abuse you?"

"My printer prints a blank page after every document."

Nhưng tự do lựa chọn

"Why complain about getting free paper?"

-- để thay đổi và đưa ra quyết định -- là kẻ thù của hạnh phúc tổng hợp.

"Free? Aren't you just giving me my own paper?"

"Look at the quality of the free paper compared to your lousy regular paper!

Và tôi sẽ cho bạn xem lý do tại sao.

Dilbert hẳn đã biết từ trước, hiển nhiên là vậy.

Tôi sẽ nói song song với việc đọc truyện tranh của các bạn.

Only a fool or a liar would say that they look the same!"

"Hỗ trợ kỹ thuật của Dogbert. Lạm làm thế nào có thể tôi dụng bạn?"

"Now that you mention it, it does seem a little silkier!"

"Máy in của tôi in một trang trắng sau mỗi tài liệu."

"What are you doing?"

"Tại sao anh lại phàn nàn về giấy miễn phí?"

"I'm helping people accept the things they cannot change." Indeed.

"Miễn phí? Chẳng phải anh cho tôi giấy của chính tôi ư?"

"Thôi nào anh bạn! Xem chất lượng của tờ giấy miễn phí

The psychological immune system works best

so với tờ giấy xoàng bình thường của anh đi!

Chỉ là một kẻ ngốc hoặc dối trá mới cho rằng chúng giống nhau!"

when we are totally stuck, when we are trapped.

"Ah! Anh nói tôi mới nhận ra, tờ giấy này có chút mềm mại hơn thật!"

This is the difference between dating and marriage.

You go out on a date with a guy,

"Bạn đang làm gì?"

and he picks his nose; you don't go out on another date.

"Tôi là giúp đỡ người khác chấp nhận những điều họ không thể thay đổi." Thiệt tình.

You're married to a guy and he picks his nose?

Hệ thống miễn dịch tâm lý hoạt động tốt nhất

He has a heart of gold. Don't touch the fruitcake!

khi chúng ta gặp bế tắc, khi chúng ta bị mắc kẹt.

You find a way to be happy with what's happened.

Đây chính là sự khác biệt giữa hẹn hò và hôn nhân, phải không?

(Laughter)

Now, what I want to show you

Ý tôi là, bạn đi hẹn hò với một anh chàng,

is that people don't know this about themselves,

và anh ta ngoáy mũi; bạn sẽ không tiếp tục đi với anh ta.

and not knowing this can work to our supreme disadvantage.

Bạn đang kết hôn với một chàng và ông chọn mũi của mình?

Đúng, anh ta có một trái tim vàng;

anh không được sờ tay vào cái bánh này. Đúng không? (Tiếng cười)

Here's an experiment we did at Harvard.

Bạn tìm thấy một cách để được hạnh phúc với những gì đã xảy ra.

We created a black-and-white photography course,

and we allowed students to come in and learn how to use a darkroom.

Bây giờ những gì tôi muốn bạn xem là

những người không biết điều này về bản thân mình,

So we gave them cameras, they went around campus,

they took 12 pictures of their favorite professors

và việc không biết điều này có thể gây bất lợi cho chúng ta.

and their dorm room and their dog,

Đây là một thử nghiệm mà chúng tôi đã làm tại Harvard.

and all the other things they wanted to have Harvard memories of.

Chúng tôi thiết kế một khóa học nhiếp ảnh, một khóa nhiếp ảnh đen trắng,

They bring us the camera, we make up a contact sheet,

và chúng tôi cho phép các sinh viên đi vào và tìm hiểu cách sử dụng một phòng tối.

they figure out which are the two best pictures.

Và chúng tôi đưa họ những chiếc máy ảnh; họ đã đi quanh khuôn viên học xá;

We now spend six hours teaching them about darkrooms,

họ chụp 12 bức ảnh về vị giáo sư họ yêu thích, phòng họ ở và con chó của họ

and they blow two of them up.

They have two gorgeous 8 x 10 glossies

of meaningful things to them, and we say,

và tất cả những thứ khác mà họ muốn ghi nhớ về Harvard.

"Which one would you like to give up?"

Họ mang máy trở lại; chúng tôi tạo ra một tờ phiếu gặp;

"I have to give one up?"

"Yes, we need one as evidence of the class project.

họ tìm ra hai bức ảnh tốt nhất;

và chúng tôi dành sáu giờ dạy họ về cách dùng phòng tối.

So you have to give me one. You have to make a choice.

Và họ thổi hai trong số đó lên,

You get to keep one, and I get to keep one."

và họ có hai tấm hình 8 x 10 tuyệt đẹp về

những điều có ý nghĩa với họ, và chúng tôi nói,

Now, there are two conditions in this experiment.

"Bạn muốn bỏ tấm nào đi?"

In one case, the students are told,

Họ nói, "Tôi phải bỏ một ư?"

"But you know, if you want to change your mind,

"Đúng vậy. Chúng tôi cần giữ một tấm làm tư liệu.

I'll always have the other one here,

Nên bạn phải đưa tôi một tấm. Bạn phải lựa chọn.

and in the next four days, before I actually mail it to headquarters" --

Bạn giữ một, và tôi giữ một."

yeah, "headquarters" --

Bây giờ, có hai trường hợp trong cuộc thử nghiệm này.

(Laughter)

"I'll be glad to swap it out with you.

Trong một trường hợp, các sinh viên được cho biết, "nhưng bạn biết đấy,

In fact, I'll come to your dorm room, just give me an email.

Nếu bạn muốn thay đổi ý định, tôi sẽ luôn luôn có một trong những tấm khác ở đây,

Better yet, I'll check with you.

và trong bốn ngày tiếp theo, trước khi tôi thực sự gửi nó đến trụ sở chính,

You ever want to change your mind, it's totally returnable."

The other half of the students are told exactly the opposite:

Tôi sẽ rất vui được"--(tiếng cười) - đúng vậy,"trụ sở"--

"Make your choice, and by the way,

"Tôi sẽ rất được vui để trao đổi nó với bạn. Trên thực tế,

the mail is going out, gosh, in two minutes, to England.

Tôi sẽ đi đến phòng ký túc xá của bạn và đưa

Your picture will be winging its way over the Atlantic.

--chỉ cần cung cấp cho tôi một email. Tốt hơn nữa, tôi sẽ kiểm tra với bạn.

You will never see it again."

Nếu bạn muốn thay đổi quyết định, tấm ảnh hoàn toàn có thể được trả lại."

Half of the students in each of these conditions

Nửa kia của các sinh viên được thông báo chính xác điều ngược lại:

are asked to make predictions

about how much they're going to come to like

"Bạn hãy đưa ra quyết định. Và nhân tiện,

the picture that they keep

thư sẽ được gửi đi, ồ, trong hai phút, tới nước Anh.

and the picture they leave behind.

Other students are just sent back to their little dorm rooms

Hình ảnh của bạn sẽ thong dong đi qua Đại Tây Dương.

Bạn sẽ không bao giờ nhìn thấy nó nữa."

and they are measured over the next three to six days

Bây giờ, một nửa số các sinh viên trong mỗi trường hợp

on their satisfaction with the pictures.

được yêu cầu dự đoán xem mức độ

Look at what we find.

họ sẽ thích bức ảnh họ đang giữ

First of all, here's what students think is going to happen.

và bức ảnh họ bỏ lại phía sau.

They think they're going to maybe come to like the picture they chose

Các sinh viên khác chỉ được đưa trở về phòng ký túc xá

a little more than the one they left behind.

và họ sẽ được đo trong 3-6 ngày sau

But these are not statistically significant differences.

theo ý thích và sự hài lòng của họ về những bức ảnh.

It's a very small increase, and it doesn't much matter

Và nhìn vào những gì chúng tôi tìm thấy.

Trước hết, đây là những gì các sinh viên nghĩ là sẽ xảy ra.

whether they were in the reversible or irreversible condition.

Họ nghĩ rằng họ sẽ có thể thích bức họ đã chọn

Wrong-o.

Bad simulators.

Because here's what's really happening.

nhiều hơn một chút so với bức họ để lại,

Both right before the swap and five days later,

nhưng đây không phải là sự khác biệt gì đặc biệt về thống kê.

people who are stuck with that picture,

who have no choice,

Sự tăng lên rất nhỏ, và không đáng để bận tâm

who can never change their mind,

cho dù sinh viên đã trong trường hợp không thể hay có thể đảo ngược.

like it a lot.

And people who are deliberating -- "Should I return it?

Nhầm to. Mô phỏng sai lầm. Bởi vì đây mới là những gì đang thực sự xảy ra.

Have I gotten the right one?

Maybe this isn't the good one. Maybe I left the good one?" --

Ngay trước khi trao đổi và năm ngày sau đó,

have killed themselves.

những người đang mắc kẹt với hình ảnh đó,

They don't like their picture.

In fact, even after the opportunity to swap has expired,

những người không có lựa chọn,

những người không thể thay đổi quyết định của họ, cực kì thích tấm ảnh!

they still don't like their picture.

Why?

Và những người đang phân vân - "Tôi có nên trả nói lại?

Because the [reversible] condition is not conducive

Liệu tôi đã giữ đúng bức ảnh? Biết đâu, đây không phải là tấm tốt nhất?

to the synthesis of happiness.

Biết đâu tôi đã bỏ tấm ảnh tốt đi?"- đã làm hại bản thân mình.

So here's the final piece of this experiment.

Họ không thích bức ảnh của họ, và trên thực tế

ngay cả sau khi cơ hội trao đổi đã hết hạn,

We bring in a whole new group of naive Harvard students

họ vẫn không thích bức ảnh của họ. Tại sao?

and we say, "You know, we're doing a photography course,

and we can do it one of two ways.

Bởi vì các điều kiện có thể đảo ngược không có lợi

We could do it so that when you take the two pictures,

cho sự tổng hợp hạnh phúc

you'd have four days to change your mind,

Và đây là phần cuối cùng của thử nghiệm này.

or we're doing another course where you take the two pictures

Chúng tôi dẫn một nhóm sinh viên Harvard mới hoàn toàn ngây thơ

and you make up your mind right away and you can never change it.

và chúng tôi nói, "bạn đã biết, chúng tôi đang làm một khóa học nhiếp ảnh,

Which course would you like to be in?" Duh!

Sixty-six percent of the students, two-thirds,

và chúng tôi có thể làm điều đó một trong hai cách.

prefer to be in the course where they have the opportunity to change their mind.

Chúng tôi làm sao cho khi bạn chụp hai tấm ảnh,

bạn sẽ có bốn ngày để thay đổi quyết định của bạn,

Hello? Sixty-six percent of the students choose to be in the course

hoặc chúng tôi làm một khóa học mà bạn chụp hai tấm ảnh

và bạn phải đưa quyết định ngay lập tức

in which they will ultimately be deeply dissatisfied with the picture --

mà không thể quay đầu lại. Bạn chọn khoá nào?"

Duh! 66% các sinh viên, hai phần ba,

(Laughter)

because they do not know the conditions under which synthetic happiness grows.

muốn khoá học mà họ có thể thay đổi quyết định.

The Bard said everything best, of course, and he's making my point here

Vậy ư? 66% chọn khoá học để rồi họ

but he's making it hyperbolically:

cuối cùng sẽ rất không thoả mãn với bức ảnh.

"'Tis nothing good or bad But thinking makes it so."

Bởi vì họ không biết những điều kiện mà hạnh phúc tổng hợp được làm ra.

It's nice poetry, but that can't exactly be right.

Is there really nothing good or bad?

The Bard (Shakespeare) là người nói hay nhất, tất nhiên, và ông làm rõ hơn ý của tôi

Is it really the case that gall bladder surgery and a trip to Paris

are just the same thing?

nhưng ông nói một cách văn vẻ:

(Laughter)

That seems like a one-question IQ test.

"'Không có gì là tốt hay xấu cả / chỉ suy nghĩ mới khiến nó vậy thôi."

They can't be exactly the same.

Thơ rất hay, nhưng mà không chính xác hoàn toàn.

In more turgid prose, but closer to the truth,

Có thật sự không có gì tốt hay xấu?

was the father of modern capitalism, Adam Smith, and he said this.

Có thực sự là 1 ca phẫu thuật túi mật và 1 chuyến đi Paris

This is worth contemplating:

là như nhau? Nghe như một bài kiểm tra IQ 1 câu hỏi.

"The great source of both the misery and disorders of human life

seems to arise from overrating the difference

Chúng không thể giống nhau.

between one permanent situation and another.

Với một lối văn xuôi phóng đại hơn, nhưng gần gũi hơn với sự thật,

Some of these situations may, no doubt, deserve to be preferred to others,

là cha đẻ của chủ nghĩa tư bản hiện đại, Adam Smith, và ông nói như sau.

Đây là một điều rất đáng suy nghĩ:

but none of them can deserve to be pursued

"Cội rễ lớn lao của những đau khổ và rối loạn trong cuộc sống con người

with that passionate ardor which drives us to violate the rules

dường như phát sinh từ việc đánh giá quá cao sự khác biệt

either of prudence or of justice,

giữa một tình huống cố định và một tình huống khác...

or to corrupt the future tranquility of our minds,

Một vài trong số những tình huống có thể, không nghi ngờ gì, được ưa thích hơn những tình huống khác,

either by shame from the remembrance of our own folly,

nhưng không gì trong số chúng có thể xứng đáng để được theo đuổi

or by remorse for the horror of our own injustice."

In other words: yes, some things are better than others.

với đam mê cháy bỏng để đưa chúng ta xâm phạm những quy định

We should have preferences that lead us into one future over another.

của lí trí hay pháp luật, hoặc huỷ hoại sự thanh bình của tâm trí chúng ta trong tương lai,

But when those preferences drive us too hard and too fast

do xấu hổ bởi kí ức từ những lần dại dột,

because we have overrated the difference between these futures,

hoặc do hối hận cho những gì ghê rợn từ sự bất công của chính chúng ta."

we are at risk.

Nói cách khác: đúng, một số thứ tốt hơn so với những thứ khác.

When our ambition is bounded, it leads us to work joyfully.

Chúng ta nên có những sở thích đưa chúng ta đến một tương lai này thay vì một tương lai khác.

When our ambition is unbounded,

it leads us to lie, to cheat, to steal, to hurt others,

Nhưng khi những sự ưu tiên ấy đẩy chúng ta đi quá mạnh và nhanh

to sacrifice things of real value.

bởi chúng ta đánh giá quá cao sự khác biệt giữa những tương lai kia

When our fears are bounded,

we're prudent, we're cautious,

chúng ta tự đặt mình vào rủi ro.

we're thoughtful.

When our fears are unbounded and overblown,

Khi tham vọng của chúng ta bị giới hạn, nó khiến chúng ta làm việc vui vẻ.

we're reckless, and we're cowardly.

Khi tham vọng của chúng ta không giới hạn, nó dẫn chúng ta tới những dối trá, gian lận, ăn cắp, làm tổn hại người khác

The lesson I want to leave you with, from these data,

is that our longings and our worries are both to some degree overblown,

hy sinh những giá trị đích thực. Khi nỗi sợ hãi của chúng ta bị giới hạn,

because we have within us the capacity to manufacture the very commodity

chúng ta thận trọng; chúng ta cảnh giác; chúng ta suy nghĩ chu đáo.

Khi nỗi sợ hãi của chúng ta bị thổi phồng và không có giới hạn,

we are constantly chasing when we choose experience.

chúng ta liều lĩnh, và chúng ta hèn nhát.

Thank you.

Bài học mà tôi muốn để lại cho các bạn từ những dữ liệu này

(Applause)

là những mong đợi và lo lắng của chúng ta đều bị thổi phồng ở một mức độ nào đó,

bởi vì chúng ta có trong mình khả năng tạo ra thứ sản phẩm

chúng ta đang liên tục chạy theo khi chúng ta lựa chọn trải nghiệm.

Xin cảm ơn.