Aomawa Shields: How we'll find life on other planets | TED

113,709 views ・ 2016-01-28

TED


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Wafa Edris Reviewer: Daban Q Jaff
00:12
I am in search of another planet in the universe where life exists.
0
12856
4739
لەم گەردوونەدا، بە شوێن هەسارەیەکدا دەگەڕێم ژیانی لەسەر بێت.
00:18
I can't see this planet with my naked eyes
1
18426
2962
بە چاویی ئاسایم ناتوانم ئەو هەسارەیە ببینم
00:21
or even with the most powerful telescopes
2
21412
2286
یان بە زۆرینەی تەلیسکۆپە بە هێزەکان
00:23
we currently possess.
3
23722
1350
کە، تا ئێستا هەمانە.
00:25
But I know that it's there.
4
25787
2064
بەڵام، دڵنیام بوونی هەیە.
00:27
And understanding contradictions that occur in nature
5
27875
3143
و تێگەیشتنی دژێتیەکان کە لە سرووشت ڕوودەدات
00:31
will help us find it.
6
31042
1356
یارمەتی دۆزینەوەی دەدات.
00:33
On our planet,
7
33379
1151
لە هەسارەکەماندا،
00:34
where there's water, there's life.
8
34554
1973
لە کوێ ئاو هەبێت ژیانیش هەیە.
00:36
So we look for planets that orbit at just the right distance
9
36892
2934
کەواتە، لە هەسارەیەک دەگەڕێن کە لە دووری پێویست
00:39
from their stars.
10
39850
1299
لە ئەستێرەکەیەوە بخولێتەوە.
00:42
At this distance,
11
42418
1151
لەم دووریەدا،
00:43
shown in blue on this diagram for stars of different temperatures,
12
43593
3480
ئەستێرە پلە گەرمییە جیاوازەکان بە ڕەنگی شین لە هێڵکاریەکەدا دەردەکەون.
00:47
planets could be warm enough for water to flow on their surfaces
13
47097
3854
هەسارەکان دەکرێت بە شێوەیەک گەرم ببن کە ئاو لە رووی هەڵدەقوڵێت
00:50
as lakes and oceans
14
50975
1398
وەک دەریاچە و زەریاکان
00:52
where life might reside.
15
52397
1541
کە، گونجاوە بۆ ژیانکردن.
00:54
Some astronomers focus their time and energy on finding planets
16
54787
3714
بەشێک لە گەردوونناسەکان کات و وزەیان لە دۆزینەوەی هەسارەکان بەسەر دەبەن
00:58
at these distances from their stars.
17
58525
2441
لەو دووریەی لە ئەستێرەکانەوە.
01:00
What I do picks up where their job ends.
18
60990
2403
کاری من تەواوکەری کاری ئەو گەردوون ناسانەیە.
01:03
I model the possible climates of exoplanets.
19
63869
2984
نموونەی ئاووهەوای لەبار لە هەسارەکانی دەرەوە دروست دەکەم.
01:07
And here's why that's important:
20
67353
1826
ئەمەش گرینگی ئەم کارە:
01:09
there are many factors besides distance from its star
21
69203
3490
سەڕەڕای دووری لە هەسارەکەیەوە، هۆکاری تر هەن
01:12
that control whether a planet can support life.
22
72717
2604
کە ئایا ژیان لەسەر هەسارەیەک بوونی هەیە.
01:16
Take the planet Venus.
23
76297
1516
بۆ نموونە، زوهرە.
01:18
It's named after the Roman goddess of love and beauty,
24
78646
3691
بە ناوی خودای خۆشەویستی و جوانی ڕۆمیەوە نراوە.
01:22
because of its benign, ethereal appearance in the sky.
25
82361
3610
بە هۆی چاکەکاری و نەرم و نیانی دەرکەووتنی لە ئاسمان.
01:26
But spacecraft measurements revealed a different story.
26
86487
3164
بەڵام، لێکۆڵینەوەی کەشتییە ئاسمانیەکان چیرۆکی پێچەوانە دەگێڕنەوە.
01:30
The surface temperature is close to 900 degrees Fahrenheit,
27
90080
3969
پێوانەی گەرمی ڕووکارەکەی نزیکە لە ۹۰۰ پلەی فەهرەنهایتی.
01:34
500 Celsius.
28
94073
1499
٥۰۰ ی پلەی سیلیزی.
01:36
That's hot enough to melt lead.
29
96151
2388
بەڕادەیەک گەرمە کە قوڕقوشم بتوێنێتەوە.
01:39
Its thick atmosphere, not its distance from the sun, is the reason.
30
99115
3838
بەهۆی زۆری پلەی گەرمیەوەیە نەک دووری لە خۆرەوە.
01:42
It causes a greenhouse effect on steroids,
31
102977
3103
دەبێتە هۆی گلدانەوەی گەرمی،
01:46
trapping heat from the sun and scorching the planet's surface.
32
106104
3640
گەرمی خۆر گل دەداتەوە و ڕووکارەکەی دەسووتێت.
01:50
The reality totally contradicted initial perceptions of this planet.
33
110181
4547
ڕاستیەکە بە تەواوەتی پێچەوانەی پێشبینیە سەرەتایەکانمانە دەربارەی ئەو هەسارەیە.
01:55
From these lessons from our own solar system,
34
115728
2621
لەم وانانەی سیستەمی خۆرکەماندا،
01:58
we've learned that a planet's atmosphere
35
118373
2016
فێر بووین کە بەرگە هەوای هەر هەسارەیەک
02:00
is crucial to its climate and potential to host life.
36
120413
3602
ڕۆڵێکی گرینگی هەیە لە دروست کردنی ئاووهەوا و ژیان لەسەر هەسارە.
02:04
We don't know what the atmospheres of these planets are like
37
124967
2915
شێوەی بەرگە هەوای ئەو هەسارانە نازانین
02:07
because the planets are so small and dim compared to their stars
38
127906
4368
چونکە، هەسارەکان زۆرر بچووک و تاریکن بە بەراورد بە ئەستێرەکەیانەوە
02:12
and so far away from us.
39
132298
1665
و لێمان دوورن.
02:14
For example, one of the closest planets that could support surface water --
40
134500
4291
بۆ نموونە، یەکێک لە هەسارە هەرە نزیکەکان کە ئەگەری هەبوونی ئاوی ڕووکاری هەیە
02:18
it's called Gliese 667 Cc --
41
138815
3357
پێی دەگوترێتGliese 667Cc
02:22
such a glamorous name, right, nice phone number for a name --
42
142196
3936
ناوێکی دڵڕفێن و ژمارەی جوانن بۆ ناو
02:26
it's 23 light years away.
43
146156
2435
۲۳ ساڵی ڕووناکی دوورە.
02:29
So that's more than 100 trillion miles.
44
149091
2770
واتا زیاترە ۱۰۰ تریلیۆن میل.
02:32
Trying to measure the atmospheric composition
45
152686
2313
هەوڵدان بۆ شیکردنەوەی پێکهاتەکانی بەرگە هەوای
02:35
of an exoplanet passing in front of its host star is hard.
46
155023
4016
هەسارەکانی دەرەوە لەکاتی تێپەربوونی بە لای ئەستێرەکەی، قورسە.
02:39
It's like trying to see a fruit fly
47
159444
1880
وەک فڕینی مێرووە
02:41
passing in front of a car's headlight.
48
161348
2286
لە ژێر ڕووناکی پێشەوەی ئۆتۆمبێل.
02:44
OK, now imagine that car is 100 trillion miles away,
49
164126
3699
باشە، ئێستا وێنای دووری ئۆتۆمبێلەکە لە دووری ۱۰۰ تریلیۆن میل بکە،
02:47
and you want to know the precise color of that fly.
50
167849
3372
و دەتەوێت بەتەواوی ڕەنگی مێرووەکە بزانیت.
02:52
So I use computer models
51
172618
1757
بۆ ئەمە، وێنەی کۆمپیتەری بەکاردەهێنم
02:54
to calculate the kind of atmosphere a planet would need
52
174399
3103
بۆ دیاریکردنی بەرگە هەوای گونجاو کە هەسارەیەک پێویستیەتی
02:57
to have a suitable climate for water and life.
53
177526
2699
بۆ هەبوونی کەشێکی گونجاوی ئاو و ژیان.
03:01
Here's an artist's concept of the planet Kepler-62f,
54
181439
4112
ئەمە وێنەیەکی هونەری هەسارەی Kepler-62f ە،
03:05
with the Earth for reference.
55
185575
1483
لە سەر زەویەوە گیراوە.
03:07
It's 1,200 light years away,
56
187507
2040
۱۲۰۰ ساڵی ڕووناکی دوورە،
03:09
and just 40 percent larger than Earth.
57
189571
2227
هەروەها نزیکی سەدا ٤۰ لە زەوی گەورەترە
NSF دەریخستووە کە گەرمیەکەی گونجاوە بۆ هەبوونی ئاوی سەر ڕووکەش
03:12
Our NSF-funded work found that it could be warm enough for open water
58
192313
4048
03:16
from many types of atmospheres and orientations of its orbit.
59
196385
4109
لە زۆربەی جۆری بەرگەهەواکانی و ڕێکخستنەکان لە خولگەکەی.
03:20
So I'd like future telescopes to follow up on this planet
60
200518
3133
هیوادارم تەلیسکۆبەکانی داهاتوو چاودێری ئەو هەسارەیە بکەن
03:23
to look for signs of life.
61
203675
1571
بۆ گەڕان بۆ نیشانەی هەبوونی ژیان.
03:26
Ice on a planet's surface is also important for climate.
62
206476
3389
هەبوونی بەفر لە ڕووکاری هەسارەیەک گرینگە بۆ ئاووهەواکەی.
03:29
Ice absorbs longer, redder wavelengths of light,
63
209889
3195
بەفر ڕووناکیە شەپۆل درێژترەکان و سورترەکان هەڵدەمژێت،
03:33
and reflects shorter, bluer light.
64
213108
2130
و شەپۆلە کورتر و شینترەکان دەداتەوە.
03:35
That's why the iceberg in this photo looks so blue.
65
215870
2889
بۆیە چیایی بەفرینەکەی ئەم وێنەیە شینە.
03:39
The redder light from the sun is absorbed on its way through the ice.
66
219092
3497
ڕەنگە سورەکەی خۆر لە لایەن بەفرەکەوە هەڵمژران.
03:42
Only the blue light makes it all the way to the bottom.
67
222613
2857
تەنها ڕەنگی شین دەگات بە بنکەکه.
03:45
Then it gets reflected back to up to our eyes
68
225947
2392
پاشان، دەدرێتەوە بە ئاراستەی چاومان
03:48
and we see blue ice.
69
228363
1576
و، بەفری شین دەبینین.
نموونەکانم دەریدەخەن ئەو هەسارانەی لە دەوری ئەستێرەی سارتر دەخولێنەوە
03:50
My models show that planets orbiting cooler stars
70
230590
2974
03:53
could actually be warmer than planets orbiting hotter stars.
71
233588
3168
لەوانەی گەرمتر بێت لە هەسارەیەک کە بە دەوری ئەستێرەی گەرمتر دەخولێتەوە.
03:56
There's another contradiction --
72
236780
1539
دژێیەتیەکی تر هەیە...
03:58
that ice absorbs the longer wavelength light from cooler stars,
73
238343
3774
ئەویش، بەفر درێژیە شەپۆلی درێژتر دەمژێت لە ئەستێرە ساردترەکان،
04:02
and that light, that energy, heats the ice.
74
242141
3108
و ئەو ڕووناکی، ئەو وزەیە بەفرەکە گەرم دەکەن.
04:06
Using climate models to explore
75
246622
2360
بەکارهێنانی ئەو نموونانە لە تێگەیشتنی
04:09
how these contradictions can affect planetary climate
76
249006
3105
کاریگەری ئەو دژێیەتیانە لەسەر ئاووهەوای هەسارەکان
04:12
is vital to the search for life elsewhere.
77
252135
3174
زۆر گرینگن لە گەڕان بەداوای ژیان لە شوێنێکی تر.
04:16
And it's no surprise that this is my specialty.
78
256128
3177
سەرسوڕمانی ناوێت کە ئەمە بواری مننە،
04:19
I'm an African-American female astronomer
79
259715
2785
من ئافرەتێکی گەردوون ناسێکی ئەفریقی-ئەمریکیم
04:22
and a classically trained actor
80
262524
2112
و، بە شێوەیەکی کلاسیکی ڕۆڵگێڕێکی ڕاهێنراوم
04:24
who loves to wear makeup and read fashion magazines,
81
264660
3835
کە ئارەزووی لە مکیاج کردن و خوێندنەوەی گۆڤارەکانی مۆدەیە،
04:28
so I am uniquely positioned to appreciate contradictions in nature --
82
268519
4833
کەواتە توانایەکی بێهاتای تێگەیشتنم لە دژێیەتیەکانی سروشت هەیە...
04:33
(Laughter)
83
273376
1112
(پێکەنین)
04:34
(Applause)
84
274512
3464
(چەپڵە لێدان)
04:38
... and how they can inform our search for the next planet where life exists.
85
278000
4093
و، چۆن توێژینەوەکانمان بۆ هەسارەی ژیان لەسەر دەگوازنەوە.
04:42
My organization, Rising Stargirls,
86
282645
2508
ڕێخراوەکەم، کچانی ئەستێرەی سەرکەوتوو
04:45
teaches astronomy to middle-school girls of color,
87
285177
3428
گەردوون ناسی بە کچانی خوێندنگایەکی ناوەندی هەمەڕەنگ دەڵێنەوە
04:48
using theater, writing and visual art.
88
288629
3456
شانۆ، نوسین و هونەری بینراو بەکاردەهێنن.
04:52
That's another contradiction -- science and art don't often go together,
89
292697
3977
ئەمە دژ بە یەکێکی ترە. زانست و هونەر پێکەوە ناگونجێن.
04:56
but interweaving them can help these girls bring their whole selves
90
296698
3802
ئەم هەمەچەشنیە یارمەتی ئەو کچانە دەدات بە گەیشت بە زانکۆی خوازیار
05:00
to what they learn,
91
300524
1199
بەوەی کە فێری بوون
05:01
and maybe one day join the ranks of astronomers
92
301747
3440
لەوانەیە ڕۆژیک ببنە بەشێک لە گەردوون ناسان
05:05
who are full of contradictions,
93
305211
1754
کە، پڕە لە دژێیەتی
05:06
and use their backgrounds to discover, once and for all,
94
306989
3150
ئەزموونەکەیان بۆ دوزینەوە، بۆ یەک جار و هەمووان،
05:10
that we are truly not alone in the universe.
95
310163
3016
کە تەنها ئێمە لە گەردوون ناژین.
05:14
Thank you.
96
314433
1151
سوپاس.
05:15
(Applause)
97
315608
8816
(چەپڵە لێدان)
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7