Bunker Roy: Learning from a barefoot movement

Translator: Leo De Cooman Reviewer: James Piton

I'd like to take you to another world.

Mi volas konduki vin en alian mondon.

And I'd like to share

Mi volas paroli pri

a 45 year-old love story

45-jara historio pri amo

with the poor,

kun la malriĉuloj,

living on less than one dollar a day.

vivantaj per malpli ol dolaro tage.

I went to a very elitist, snobbish,

Mi iris al elitisma, klaskonscia,

expensive education in India,

multekosta lernejo en Hindujo,

and that almost destroyed me.

kiu preskaŭ fuŝis min.

I was all set

Mi estis tute pretigita

to be a diplomat, teacher, doctor --

por iĝi diplomato, instruisto, kuracisto...

all laid out.

mi povis elekti.

Then, I don't look it, but I was the Indian national squash champion

Mi ne aspektas tia, sed mi dum tri jaroj estis la nacia ĉampiono

for three years.

de Hindujo pri kvarmurpilkado.

(Laughter)

(Ridado)

The whole world was laid out for me.

La tuta mondo sterniĝis antaŭ mi.

Everything was at my feet.

Ĉio estis ĉe miaj piedoj.

I could do nothing wrong.

Mi ne povis misfari ion.

And then I thought out of curiosity

Kaj tiam pro scivolemo

I'd like to go and live and work

mi volis iri kaj vivi kaj labori

and just see what a village is like.

en vilaĝo.

So in 1965,

En 1965 mi iris

I went to what was called the worst Bihar famine in India,

al Biharo, kie en Hindujo regis la plej grava malsatego

and I saw starvation, death,

kaj mi unuafoje vidis malsategon, morton,

people dying of hunger, for the first time.

homojn mortantajn pro malsatego.

It changed my life.

Tio ŝanĝis mian vivon.

I came back home,

Mi revenis hejmen kaj

told my mother,

diris al mia patrino:

"I'd like to live and work in a village."

"Mi volas loĝi kaj labori en vilaĝo."

Mother went into a coma.

Mia patrino preskaŭ svenis.

(Laughter)

(Ridado)

"What is this?

"Kio?"

The whole world is laid out for you, the best jobs are laid out for you,

La tuta mondo sterniĝas antaŭ vi, la plej bonaj postenoj estas je via dispono,

and you want to go and work in a village?

kaj vi volas iri labori en vilaĝo?

I mean, is there something wrong with you?"

Ĉu vi fartas malbone?"

I said, "No, I've got the best eduction.

Mi diris: "Ne, mi ricevis la plej bonan edukon.

It made me think.

Ĝi pensigis min.

And I wanted to give something back

Mi volis redoni ion

in my own way."

laŭ mia propra maniero."

"What do you want to do in a village?

"Kion vi volas fari en vilaĝo?"

No job, no money,

Sen posteno, sen mono,

no security, no prospect."

sen sekureco, sen perspektivoj."

I said, "I want to live

Mi diris: "Mi volas vivi tie kvin jarojn

and dig wells for five years."

kaj fosi akvoputojn."

"Dig wells for five years?

"Ĉu fosi akvoputojn dum kvin jaroj?

You went to the most expensive school and college in India,

Vi iris al la plej multekostaj lernejo kaj fakultato en Hindujo,

and you want to dig wells for five years?"

kaj vi volas fosi akvoputojn dum kvin jaroj?"

She didn't speak to me for a very long time,

Ŝi longe ne plu parolis kun mi,

because she thought I'd let my family down.

ĉar ŝi pensis, ke mi trompas la esperojn de mia familio.

But then,

Sed tiam mi interesiĝis

I was exposed to the most extraordinary knowledge and skills

pri la eksterordinaraj scipovo kaj kapabloj

that very poor people have,

de tiuj tre malriĉaj homoj,

which are never brought into the mainstream --

pri kio oni neniam aŭdas --

which is never identified, respected,

Tio neniam konstatata, respektata,

applied on a large scale.

aŭ grandskale aplikata.

And I thought I'd start a Barefoot College --

Kaj mi ekpensis komenci Nudpiedulan Fakultaton,

college only for the poor.

fakultaton nur por la malriĉuloj.

What the poor thought was important

Tio, kion malriĉuloj konsideris grava,

would be reflected in the college.

kaj estus respegulata en la lecionoj.

I went to this village for the first time.

Mi iris unuan fojon en tiun vilaĝon.

Elders came to me

La pliaĝuloj venis al mi

and said, "Are you running from the police?"

kaj demandis: "Ĉu vi fuĝis pro la polico?"

I said, "No."

Mi diris "Ne."

(Laughter)

(Ridado)

"You failed in your exam?"

"Ĉu vi malsukcesis en via ekzameno?"

I said, "No."

Mi diris "Ne."

"You didn't get a government job?" I said, "No."

"Ĉu pro nericevo de registara posteno?". Mi diris "Ne."

"What are you doing here?

"Kion vi do faras ĉi tie?"

Why are you here?

Kial vi estas ĉi tie?

The education system in India

La eduka sistemo en Hindujo

makes you look at Paris and New Delhi and Zurich;

ebligas al vi iri al Parizo, Nov-Delhio aŭ Zuriko.

what are you doing in this village?

Kion vi faras en ĉi tiu vilaĝo?

Is there something wrong with you you're not telling us?"

Ĉu misiris al vi io, kion vi ne volas diri al ni?"

I said, "No, I want to actually start a college

Mi diris "Ne, mi vere volas komenci

only for the poor.

fakultaton nur por malriĉuloj.

What the poor thought was important would be reflected in the college."

Kion malriĉuloj konsiderus grava, tio estus pritraktata en la fakultato."

So the elders gave me some very sound and profound advice.

Tial la plejaĝuloj donis min ege prudentajn kaj profundajn konsilojn.

They said, "Please,

Ili diris: "Ni petas,

don't bring anyone with a degree and qualification

ne venigu iun kun grado kaj kvalifiko

into your college."

en vian fakultaton."

So it's the only college in India

Ĝi do estas la sola fakultato en Hindujo,

where, if you should have a Ph.D. or a Master's,

kie oni kun doktora aŭ magistra grado

you are disqualified to come.

estus malkvalifata.

You have to be a cop-out or a wash-out or a dropout

Vi devas esti strangulo aŭ elĵetito aŭ marĝenigito

to come to our college.

por veni al nia fakultato.

You have to work with your hands.

Vi devas labori per viaj manoj.

You have to have a dignity of labor.

Vi komprenu la dignecon de laboro.

You have to show that you have a skill that you can offer to the community

Vi montru, ke vi havas kapablon, kiun vi povas oferi al la komunumo,

and provide a service to the community.

kaj kiu liveras servon al la komunumo.

So we started the Barefoot College,

Ni do komencis la Nudpiedulan Fakultaton,

and we redefined professionalism.

kaj ni redifinis profesiecon.

Who is a professional?

Kio estas profesiulo?

A professional is someone

Profesiulo estas iu,

who has a combination of competence,

kiu havas kombinaĵon de kompetento,

confidence and belief.

konfido kaj kredo.

A water diviner is a professional.

Fontoserĉanto estas profesiulo.

A traditional midwife

Tradicia akuŝistino

is a professional.

estas profesiulino.

A traditional bone setter is a professional.

Tradicia potfaranto estas profesiulo.

These are professionals all over the world.

Tiuj tutmonde estas profesiuloj.

You find them in any inaccessible village around the world.

Vi trovas ilin tutmonde en ajna nealirebla vilaĝo.

And we thought that these people should come into the mainstream

Kaj ni pensis, ke tiuj homoj estu antaŭenigataj

and show that the knowledge and skills that they have

kaj montru, ke la scipovo kaj kompetentoj, kiujn ili havas,

is universal.

estas universalaj.

It needs to be used, needs to be applied,

Tiu scipovo estu uzata, aplikata,

needs to be shown to the world outside --

kaj montrata al la ekstera mondo -

that these knowledge and skills

tiuj scipovo kaj kompetentoj

are relevant even today.

havas praktikan utilon, eĉ hodiaŭ.

So the college works

La fakultato funkcias

following the lifestyle and workstyle of Mahatma Gandhi.

laŭ la vivostilo kaj laborstilo de Mahatmo Gandhi.

You eat on the floor, you sleep on the floor, you work on the floor.

Oni manĝas surplanke, dormas surplanke, laboras surplanke.

There are no contracts, no written contracts.

Ne estas kontraktoj, ne kontraktoj skribitaj.

You can stay with me for 20 years, go tomorrow.

Oni povas resti ĉe mi dum 20 jaroj, aŭ foriri morgaŭ.

And no one can get more than $100 a month.

Neniu povas gajni pli ol 100 dolarojn monate.

You come for the money, you don't come to Barefoot College.

Kiu volas monon, ne venu al Nudpiedula Fakultato.

You come for the work and the challenge,

Sed se oni venas por la laboro kaj la defio,

you'll come to the Barefoot College.

oni venu al Nudpiedula Fakultato.

That is where we want you to try crazy ideas.

Tio estas, kie ni deziras, ke oni kreu kaj elprovu ideojn.

Whatever idea you have, come and try it.

Kian ajn ideon oni havas, oni venu elprovi ĝin.

It doesn't matter if you fail.

Ne gravas malsukcesi.

Battered, bruised, you start again.

Batata, kontuzita, oni rekomencas.

It's the only college where the teacher is the learner

Ĝi estas la sola fakultato, kie la instruisto estas la lernanto

and the learner is the teacher.

kaj la lernanto estas la instruisto.

And it's the only college where we don't give a certificate.

Ĝi estas la sola fakultato, kie ni ne donas certigilon.

You are certified by the community you serve.

Oni estas diplomata de la komunumo, kiun oni servas.

You don't need a paper to hang on the wall

Oni ne bezonas paperon pendigotan sur la muron

to show that you are an engineer.

por montri, ke oni estas inĝeniero.

So when I said that,

Kiam mi diris tion,

they said, "Well show us what is possible. What are you doing?

ili diris: "Montru al ni, ke tio eblas. Kion vi faros?

This is all mumbo-jumbo if you can't show it on the ground."

Ĉio ĉi estas nur babilaĵo, se vi ne povas praktike montri ĝin.".

So we built the first Barefoot College

Ni konstruis la unuan Nudpiedulan Fakultaton

in 1986.

en 1986.

It was built by 12 Barefoot architects

Ĝi estas konstruita de 12 nudpiedaj arkitektoj,

who can't read and write,

kiuj scipovas nek legi nek skribi.

built on $1.50 a sq. ft.

Ĝi kostis 16 dolarojn por kvadratmetro.

150 people lived there, worked there.

150 homoj loĝis tie kaj laboris tie.

They got the Aga Khan Award for Architecture in 2002.

Ili ricevis la Premion Aga Khan en 2002.

But then they suspected, they thought there was an architect behind it.

Sed tiam oni suspektis, ke estis arkitekto malantaŭ ĝi.

I said, "Yes, they made the blueprints,

Mi diris "Jes, diplomita arkitekto desegnis la planojn,

but the Barefoot architects actually constructed the college."

sed fakte la nudpielulaj arkitektoj konstruis la fakultaton."

We are the only ones who actually returned the award for $50,000,

Ni estas la solaj, kiuj devis redoni la 50.000-dolaran premion,

because they didn't believe us,

ĉar ili ne kredis nin.

and we thought that they were actually casting aspersions

Ni pensis, ke ili komencas kalumnian kampanjon

on the Barefoot architects of Tilonia.

kontraŭ la nudpiedulaj arkitektoj de Tilonio.

I asked a forester --

Mi demandis al arbaristo -

high-powered, paper-qualified expert --

altedukita, per dokumentoj kvalifikita spertulo -

I said, "What can you build in this place?"

Mi diris: "Kion oni povas kultivi en ĉi tiu loko?"

He had one look at the soil and said, "Forget it. No way.

Li ekrigardis la grundon kaj diris: "Forgesu ĝin. Nenion.

Not even worth it.

Ĝi valoras neniom.

No water, rocky soil."

Senakva, roka grundo."

I was in a bit of a spot.

Mi estis iom en embaraso.

And I said, "Okay, I'll go to the old man in village

Kaj mi diris: "En ordo, mi iros al la maljunulo en la vilaĝo

and say, 'What should I grow in this spot?'"

por demandi: "Kion mi povas kultivi en tiu ejo?"

He looked quietly at me and said,

Li kviete rigardis min kaj diris:

"You build this, you build this, you put this, and it'll work."

"Kultivu ĉi tion tiel ĉi kaj tiel, kaj vi sukcesos."

This is what it looks like today.

Jen kiel ĝi aspektas hodiaŭ.

Went to the roof,

Mi iris sur la tegmenton,

and all the women said, "Clear out.

kaj ĉiuj virinoj diris: "Foriru.

The men should clear out because we don't want to share this technology with the men.

Viroj foriru, ĉar ni ne volas dividi tiun teĥnikon kun viroj.

This is waterproofing the roof."

Ni igas la tegmenton akvorezista."

(Laughter)

(Ridado)

It is a bit of jaggery, a bit of urens

Per iom da kansukero, iom da urino

and a bit of other things I don't know.

kaj iom da aliaj aĵoj, kiujn mi ne konas.

But it actually doesn't leak.

Sed la akvo ne trairas.

Since 1986, it hasn't leaked.

Ekde 1986 ĝi ne trairas.

This technology, the women will not share with the men.

Tiun teĥnikon la virinoj ne volas dividi kun la viroj.

(Laughter)

(Ridado)

It's the only college

Ĝi estas la sola fakultato,

which is fully solar-electrified.

kiu plene funkcias per sunenergio.

All the power comes from the sun.

La tuta energio venas de la suno.

45 kilowatts of panels on the roof.

45-kilovataj paneloj sur la tegmento.

And everything works off the sun for the next 25 years.

Ĉio funkcios per la suno en la venontaj 25 jaroj.

So long as the sun shines,

Dum la suno brilas,

we'll have no problem with power.

ni ne havos problemon pri energio.

But the beauty is

Sed belas,

that is was installed

ke ĝi estas instalita

by a priest, a Hindu priest,

de pastro, hindua pastro,

who's only done eight years of primary schooling --

kiu havis nur ok jarojn da baza eduko -

never been to school, never been to college.

kiu neniam plu studis, neniam iris al fakultato.

He knows more about solar

Li scias certe pli pri sunenergio

than anyone I know anywhere in the world guaranteed.

ol iu ajn en la mondo.

Food, if you come to the Barefoot College,

Nia manĝaĵo

is solar cooked.

estas kuirita per sunenergio.

But the people who fabricated that solar cooker

Sed la homoj, kiuj konstruis tiun sunan kuirfornon,

are women,

estas virinoj,

illiterate women,

nelegipovaj virinoj,

who actually fabricate

kiuj fakte konstruas

the most sophisticated solar cooker.

la plej altnivelan sunan kuirfornon.

It's a parabolic Scheffler solar cooker.

Ĝi estas parabola aŭtonoma sunforno.

Unfortunately, they're almost half German,

Bedaŭrinde ili estas preskaŭ duongermanecaj,

they're so precise.

tiel precizaj ili estas.

(Laughter)

(Ridado)

You'll never find Indian women so precise.

Vi neniam trovos hindajn virinojn tiel precize laborantajn.

Absolutely to the last inch,

Tiu forno estas pretigita

they can make that cooker.

ĝis la lasta centimetro.

And we have 60 meals twice a day

Ni preparas 60 manĝojn dufoje en tago

of solar cooking.

per sunkuirado.

We have a dentist --

Ni havas dentiston --

she's a grandmother, illiterate, who's a dentist.

nelegipovan avinon kiel dentiston.

She actually looks after the teeth

Ŝi nun prizorgas la dentojn

of 7,000 children.

de 7 mil infanoj.

Barefoot technology:

Nudpiedula teĥnikaro:

this was 1986 -- no engineer, no architect thought of it --

en 1986 -- neniu inĝeniero, neniu arkitekto elpensis tion -

but we are collecting rainwater from the roofs.

sed ni kolektas pluvakvon de la tegmentoj

Very little water is wasted.

Vere malmulta akvo estas malŝparata.

All the roofs are connected underground

Ĉiuj tegmentoj estas subtere konektitaj

to a 400,000 liter tank,

al rezervujo de 400 mil litroj,

and no water is wasted.

Neniom da akvo malŝpariĝas.

If we have four years of drought, we still have water on the campus,

Se ni havos 4 jarojn da sekeco, ni ankoraŭ havos akvon en la ejo,

because we collect rainwater.

ĉar ni kolektas pluvakvon.

60 percent of children don't go to school,

60 elcentoj de la infanoj ne iras al lernejo,

because they have to look after animals --

ĉar ili vartu bestojn -

sheep, goats --

ŝafojn, kaprojn --

domestic chores.

kaj plenumu hejmajn taskojn.

So we thought of starting a school

Ni komencis vesperan lernejon

at night for the children.

por la infanoj.

Because the night schools of Tilonia,

Per tiuj vesperaj lernejoj de Tilonia

over 75,000 children have gone through these night schools.

pli ol 75 mil infanoj trairis tiujn vesperajn lernejojn,

Because it's for the convenience of the child;

por la facilo de la infano,

it's not for the convenience of the teacher.

ne por la facilo de la instruisto.

And what do we teach in these schools?

Kaj kion ni instruas en tiuj lernejoj?

Democracy, citizenship,

Demokration, civitanecon,

how you should measure your land,

kiel oni mezuras kampon,

what you should do if you're arrested,

kion oni faru, kiam oni estas arestata,

what you should do if your animal is sick.

kion oni faru, kiam besto malsanas.

This is what we teach in the night schools.

Tion ni instruas en vesperlernejoj.

But all the schools are solar-lit.

Sed ĉiuj lernejoj estas sunenergie prilumataj.

Every five years

Ĉiun kvinan jaron

we have an election.

ni organizas voĉdonadon.

Between six to 14 year-old children

Infanoj ses- ĝis 14-jaraj

participate in a democratic process,

partoprenas en demokratia proceso,

and they elect a prime minister.

kaj elektas ĉefministron.

The prime minister is 12 years old.

La ĉefministro estas 12-jara.

She looks after 20 goats in the morning,

Ŝi vartas 20 kaprinojn matene,

but she's prime minister in the evening.

sed vespere ŝi estas ĉefministro.

She has a cabinet,

Ŝi havas kabineton kun

a minister of education, a minister for energy, a minister for health.

ministro pri edukado, ministro pri energio, ministro pri sano.

And they actually monitor and supervise

Ili kontrolas kaj gvidas

150 schools for 7,000 children.

150 lernejojn kun 7000 infanoj.

She got the World's Children's Prize five years ago,

Ŝi gajnis la Mondan Premion por infanoj antaŭ kvin jaroj,

and she went to Sweden.

kaj ŝi iris al Svedujo.

First time ever going out of her village.

Estis la unua fojo, ke ŝi forlasis sian vilaĝon.

Never seen Sweden.

Ŝi neniam estis en Svedujo.

Wasn't dazzled at all by what was happening.

Ŝi tute ne estis blindumita per tio, kio okazis.

And the Queen of Sweden, who's there,

La reĝino de Svedujo turnis sin al mi dirante

turned to me and said, "Can you ask this child where she got her confidence from?

"Ĉu vi povas demandi al tiu infano, de kie venas ŝia memkonfido?

She's only 12 years old,

Ŝi aĝas nur 12 jarojn,

and she's not dazzled by anything."

kaj ŝi estas blindumita de nenio."

And the girl, who's on her left,

La knabino sidis maldekstre de ŝi,

turned to me and looked at the queen straight in the eye

turnis sin al mi kaj rigardis la reĝinon rekte en la okulojn

and said, "Please tell her I'm the prime minister."

dirante "Bonvolu diri al ŝi, ke mi estas la ĉefministro."

(Laughter)

(Ridado)

(Applause)

(Aplaŭdo)

Where the percentage of illiteracy is very high,

Kie la procento da nelegipoveco tre altas,

we use puppetry.

ni uzas pupteatron.

Puppets is the way we communicate.

Pupoj estas nia maniero komuniki.

You have Jokhim Chacha

Jen Jokhim Chacha,

who is 300 years old.

kiu aĝas 300 jarojn.

He is my psychoanalyst. He is my teacher.

Li estas mia psikanalizisto. Li estas mia instruisto.

He's my doctor. He's my lawyer.

Li estas mia kuracisto. Li estas mia advokato.

He's my donor.

Li estas mia donacanto.

He actually raises money,

Li zorgas pri monkolektado,

solves my disputes.

solvas miajn disputojn.

He solves my problems in the village.

Li solvas miajn problemojn en la vilaĝo.

If there's tension in the village,

Se estas streĉiteco en la vilaĝo,

if attendance at the schools goes down

se la ĉeesto en la lernejoj malkreskas

and there's a friction between the teacher and the parent,

se estas malkonsento inter la instruisto kaj gepatroj,

the puppet calls the teacher and the parent in front of the whole village

la pupo kunvokas la instruiston kaj la patr(in)on antaŭ ĉiuj vilaĝanoj

and says, "Shake hands.

kaj diras: "Premu la manojn unu al alia.

The attendance must not drop."

La ĉeesto ne malpliiĝu."

These puppets

Tiuj pupoj

are made out of recycled World Bank reports.

estas faritaj el reuzitaj raportoj de Monda Banko.

(Laughter)

(Ridado)

(Applause)

(Aplaŭdo)

So this decentralized, demystified approach

Tiun malcentralizitan, senmistikigitan alproksimiĝon

of solar-electrifying villages,

por sunelektrigi vilaĝojn

we've covered all over India

ni jam disvastigis en la tuta Hindujo

from Ladakh up to Bhutan --

de Ladakh ĝis Butano --

all solar-electrified villages

Ĉiuj vilaĝoj estas sunenergiitaj

by people who have been trained.

de homoj trejnitaj.

And we went to Ladakh,

Kaj ni iris al Ladakh,

and we asked this woman --

kaj ni petis tiun virinon

this, at minus 40, you have to come out of the roof,

ĉe minus 40 veni eksteren tra la tegmento,

because there's no place, it was all snowed up on both sides --

ĉar la domo ĉiuflanke enneĝiĝis.

and we asked this woman,

Ni demandis al tiu virino:

"What was the benefit you had

"Kiu estis la profito por vi

from solar electricity?"

el sunenergio?"

And she thought for a minute and said,

Ŝi iom pensis kaj diris:

"It's the first time I can see my husband's face in winter."

"Estas la unua fojo, ke mi povas vidi la vizaĝon de mia edzo dumvintre."

(Laughter)

(Ridado)

Went to Afghanistan.

Ni iris al Afganujo.

One lesson we learned in India

Leciono, kiun ni lernis en Hindujo,

was men are untrainable.

estas tio, ke viroj ne edukeblas.

(Laughter)

(Ridado)

Men are restless,

Viroj estas senripozaj,

men are ambitious,

viroj ambicias,

men are compulsively mobile,

viroj devigite moveblas

and they all want a certificate.

kaj ili ĉiuj volas certigilon.

(Laughter)

(Ridado)

All across the globe, you have this tendency

Tutmonde oni havas tiun emon

of men wanting a certificate.

de viroj voli certigilon.

Why? Because they want to leave the village

Kial? Ĉar ili volas forlasi la vilaĝon

and go to a city, looking for a job.

kaj iri serĉi laborpostenon en urbo.

So we came up with a great solution:

Ni trovis grandiozan solvon:

train grandmothers.

trejni avinojn.

What's the best way of communicating

Kio estas la plej bona maniero komunikadi

in the world today?

en la nuna mondo?

Television? No.

Ĉu televido? Ne.

Telegraph? No.

Ĉu telegrafo? Ne.

Telephone? No.

Ĉu telefono? Ne.

Tell a woman.

Rakontu ĝin al virino.

(Laughter)

(Ridado)

(Applause)

(Aplaŭdo)

So we went to Afghanistan for the first time,

Ni unuafoje iris al Afganujo,

and we picked three women

ni elektis tri virinojn

and said, "We want to take them to India."

kaj diris "Ni volas kunirigi ilin al Hindujo."

They said, "Impossible. They don't even go out of their rooms,

Ili diris: "Ne eblas. Ili eĉ ne rajtas eliri el siaj propraj ĉambroj,

and you want to take them to India."

kaj vi volas irigi ilin al Hindujo."

I said, "I'll make a concession. I'll take the husbands along as well."

Mi diris: "Mi koncedas. Mi ankaŭ kunirigos la edzojn."

So I took the husbands along.

Mi do kunirigis ankaŭ la edzojn.

Of course, the women were much more intelligent than the men.

Kompreneble la virinoj estis multe pli inteligentaj ol la viroj.

In six months,

Kiel ni ŝanĝis tiujn virinojn

how do we train these women?

en ses monatoj?

Sign language.

Gestolingve.

You don't choose the written word.

Oni ne elektu skribitan lingvon.

You don't choose the spoken word.

Oni ne elektu parolatan lingvon.

You use sign language.

Oni uzu gestolingvon.

And in six months

Ene de ses monatoj

they can become solar engineers.

ili povas iĝi sunenergiaj inĝenieroj.

They go back and solar-electrify their own village.

Ili reiras kaj provizas sian propran vilaĝon per sunelektro.

This woman went back

Tiu virino reiris

and solar-electrified the first village,

kaj sunelektrigis la unuan vilaĝon,

set up a workshop --

kaj starigis laborgrupon.

the first village ever to be solar-electrified in Afghanistan

La unuan sunelektrigon de Afganuja vilaĝo en

[was] by the three women.

faris tiuj tri virinoj.

This woman

Tiu virino

is an extraordinary grandmother.

estas eksterordinara avino.

55 years old, and she's solar-electrified 200 houses for me in Afghanistan.

55-jara, ŝi sunenergiis 200 domojn por mi en Afganujo.

And they haven't collapsed.

Ili ne disfalis.

She actually went and spoke to an engineering department in Afghanistan

Ŝi parolis kun inĝenierada departemento en Afganio

and told the head of the department

kaj klarigis al la departementestro

the difference between AC and DC.

la diferencon inter alternativa kaj kontinua kurento.

He didn't know.

Li ne sciis ĝin.

Those three women have trained 27 more women

Tiuj tri virinoj trejnis 27 pliajn virinojn.

and solar-electrified 100 villages in Afghanistan.

kaj sunelektrigis 100 vilaĝojn en Afganujo.

We went to Africa,

Ni iris al Afriko,

and we did the same thing.

kaj ni faris la samon.

All these women sitting at one table from eight, nine countries,

Ĉiuj tiuj virinoj el ok aŭ naŭ landoj sidas kune ĉirkaŭ tablo

all chatting to each other, not understanding a word,

ĉiuj interparolas ne komprenante vorton,

because they're all speaking a different language.

ĉar ili ĉiuj parolas malsaman lingvon.

But their body language is great.

Sed ilia korpa lingvo grandiozas.

They're speaking to each other

Ili parolas unu kun la alia

and actually becoming solar engineers.

kaj iĝas sunenergiaj inĝenieroj.

I went to Sierra Leone,

Mi iris al Sieraleono.

and there was this minister driving down in the dead of night --

Tiu ministro plennokte veturis

comes across this village.

tra tiu vilaĝo.

Comes back, goes into the village, says, "Well what's the story?"

Li revenis, eniris en la vilaĝon, diris "Nu, kio okazas?"

They said, "These two grandmothers ... "

Ili diris "Tiuj du avinoj ..."

"Grandmothers?" The minister couldn't believe what was happening.

"Avinoj?" La ministro ne povis kredi, kio okazis.

"Where did they go?" "Went to India and back."

"Kien ili iris?" "Ili iris al Hindujo kaj revenis."

Went straight to the president.

Li iris rekte al la prezidanto.

He said, "Do you know there's a solar-electrified village in Sierra Leone?"

Li diris: "Ĉu vi scias, ke estas sunelektrigita vilaĝo en Sieraleono?"

He said, "No." Half the cabinet went to see the grandmothers the next day.

Li diris: "Ne." La postan tagon duono de la kabineto iris al la avinoj.

"What's the story."

"Kio pluiris la afero?"

So he summoned me and said, "Can you train me 150 grandmothers?"

Li alvokis min kaj diris, " Ĉu vi povas trejni 150 avinojn por mi?"

I said, "I can't, Mr. President.

Mi diris "Ne mi, s-ro prezidanto.

But they will. The grandmothers will."

Sed ja la avinoj kapablas fari tion."

So he built me the first Barefoot training center in Sierra Leone.

Li konstruis por mi la unuan Nudpiedulan trejnocentron en Sieraleono.

And 150 grandmothers have been trained in Sierra Leone.

150 avinoj estis trejnitaj en Sieraleono.

Gambia:

Gambio:

we went to select a grandmother in Gambia.

Ni iris elekti avinon en Gambio.

Went to this village.

Mi iris al ĉi tiu vilaĝo.

I knew which woman I would like to take.

Mi sciis, kiun virinon mi volis havi.

The community got together and said, "Take these two women."

La komunumo kunvenis kaj diris "Prenu tiujn du virinojn."

I said, "No, I want to take this woman."

Mi diris: "Ne, mi volas preni ĉi tiun virinon."

They said, "Why? She doesn't know the language. You don't know her."

Ili diris: "Kial? Ŝi ne scipovas la lingvon. Vi ne konas ŝin."

I said, "I like the body language. I like the way she speaks."

Mi diris: "Mi ŝatas ŝian korpan lingvon. Mi ŝatas ŝian parolmanieron."

"Difficult husband; not possible."

"Malfacila edzo; ne eblas."

Called the husband, the husband came,

Mi petis venigi la edzon. Li venis.

swaggering, politician, mobile in his hand. "Not possible."

Paradema politikisto kun poŝtelefono en sia mano. "Ne eblas."

"Why not?" "The woman, look how beautiful she is."

"Kial ne?" "La virino, vidu, kiel bela ŝi estas."

I said, "Yeah, she is very beautiful."

Mi diris "Jes, ŝi estas belega."

"What happens if she runs off with an Indian man?"

"Kio okazos, se ŝi forkuras kun hinda viro?"

That was his biggest fear.

Tio estis lia plej granda timo.

I said, "She'll be happy. She'll ring you up on the mobile."

Mi diris "Ŝi estos feliĉa. Ŝi vokos vin poŝtelefone."

She went like a grandmother

Ŝi iris kiel avino

and came back like a tiger.

kaj revenis kiel tigrino.

She walked out of the plane

Ŝi eliris el la aviadilo

and spoke to the whole press as if she was a veteran.

kaj parolis al la gazetaro, kvazaŭ ŝi estus veterano.

She handled the national press,

Ŝi pritraktis la nacian gazetaron,

and she was a star.

ŝi iĝis stelulino.

And when I went back six months later, I said, "Where's your husband?"

Kaj kiam mi revenis post ses monatoj, mi diris "Kie estas via edzo?"

"Oh, somewhere. It doesn't matter."

"Ho! ie. Ne gravas."

(Laughter)

(Ridado)

Success story.

Sukcesa historio.

(Laughter)

(Ridado)

(Applause)

(Aplaŭdo)

I'll just wind up by saying

Mi resumos dirante,

that I think you don't have to look for solutions outside.

ke mi pensas, ke ne necesas serĉi malproksime por solvoj.

Look for solutions within.

Serĉu solvojn proksime.

And listen to people. They have the solutions in front of you.

Aŭskultu al homoj. Ili havas la solvojn por vi.

They're all over the world.

Ili troveblas ĉie en la mondo.

Don't even worry.

Eĉ ne necesas maltrankviliĝi.

Don't listen to the World Bank, listen to the people on the ground.

Ne aŭskultu al la Monda Banko, aŭskultu al homoj en la praktiko.

They have all the solutions in the world.

Ili havas ĉiujn solvojn de la mondo.

I'll end with a quotation by Mahatma Gandhi.

Mi finos per citaĵo de Mahatmo Gandhi:

"First they ignore you,

"Unue oni ignoras vin,

then they laugh at you,

sekve ili mokas vin,

then they fight you,

sekve ili kontraŭbatalas vin,

and then you win."

kaj tiam vi venkas."

Thank you.

Dankon.

(Applause)

(Aplaŭdo)