Bunker Roy: Learning from a barefoot movement

Translator: Razmik Badalyan Reviewer: Michael Kaulashvili

I'd like to take you to another world.

ნება მომეცით სხვა სამყარო გიჩვენოთ.

And I'd like to share

და მინდა გაგიზიაროთ

a 45 year-old love story

45 წლის სიყვარულის ისტორია

with the poor,

ღარიბებისადმი,

living on less than one dollar a day.

მცხოვრები დღეში ერთ დოლარზე ნაკლებით.

I went to a very elitist, snobbish,

მე მივიღე ელიტარული, სნობური,

expensive education in India,

ძვირად ღირებული განათლება ინდოეთში

and that almost destroyed me.

და ამან კინაღამ გამანადგურა.

I was all set

მე თავისუფლად შემეძლო

to be a diplomat, teacher, doctor --

გამხტარვიყავი დიპლომატი, მასწავლებელი, ექიმი -

all laid out.

ყველა გზა ხსინილი იყო.

Then, I don't look it, but I was the Indian national squash champion

მერე, ჩემთვის ეს არ იყო მნიშვნელოვანი, მაგრამ მე ვიყავი ინდოეთის ნაციონალური ჩემპიონი სკვოშში

for three years.

სამი წლის განმავლობაში.

(Laughter)

(სიცილი)

The whole world was laid out for me.

მთელი სამყარო ჩემს წინაშე იყო.

Everything was at my feet.

ყველაფერი ჩემს ფეხებთან იყო.

I could do nothing wrong.

არასწორს ვერაფერს გავაკეთებდი.

And then I thought out of curiosity

შემდეგ ცნობისმოყვარებიდან გამომდინარე ვიფიქრე:

I'd like to go and live and work

მინდა ვიცხოვრო და ვიმუშაო

and just see what a village is like.

სოფელში და უბრალოდ ვნახო როგორია ის.

So in 1965,

ასე რომ 1965-ში

I went to what was called the worst Bihar famine in India,

წავედი ბიჰარში, რომელიც ინდოეთის ყველაზე უარეს შტატად ითვლება

and I saw starvation, death,

და ვნახე შიმშილი, სიკვდილი,

people dying of hunger, for the first time.

ცხოვრებაში პირველად შიმშილისგან დაღუპული ადმიანები ვნახე.

It changed my life.

ამან შეცვალა ჩემი ცხოვრება.

I came back home,

სახლში დავბრუნდი,

told my mother,

დედაჩემს ვუთხარი:

"I'd like to live and work in a village."

"მინდა ვმუშაობდე და ვცხოვრობდე სოფელში."

Mother went into a coma.

დედა კომაში ჩავარდა.

(Laughter)

(სიცილი)

"What is this?

"რაშია საქმე?

The whole world is laid out for you, the best jobs are laid out for you,

მთელი სამყარო შენს ფეხებთანაა, საუკეთესო სამსახურის შოვნა შენთვის არაფერია

and you want to go and work in a village?

და შენ გინდა იმუშაო და იცხოვრო სოფელში?

I mean, is there something wrong with you?"

რა გჭირს, ხომ არ დაგემართა რამე?

I said, "No, I've got the best eduction.

ვთქვი:" არა, მე მივიღე საუკეთესო განათლება.

It made me think.

რამაც ფიქრი მასწავლა.

And I wanted to give something back

და მინდა სანაცვლოდ რაღაც გავაკეთო

in my own way."

ჩემით."

"What do you want to do in a village?

"რისი კეთება გინდა სოფელში?

No job, no money,

უმუშევრობა, უფოლობა,

no security, no prospect."

დაუცველობა, არანაირი პერსპექტივა."

I said, "I want to live

მე ვუთხარი:" მე მინდა ვიცხოვრო

and dig wells for five years."

და ჭები ვთხარო 5 წლის განმავლობაში."

"Dig wells for five years?

"თხარო ჭები 5 წლის განმავლობაში?

You went to the most expensive school and college in India,

ინდოეთში ყველაზე ძვირად ღირებულ სკოლაში და კოლეჯში იარე

and you want to dig wells for five years?"

და გინდა ჭები თხარო 5 წლის განმავლობაში?"

She didn't speak to me for a very long time,

ის დიდი ხნის განმავლობაში ხმას არ მცემდა,

because she thought I'd let my family down.

რადგან თვლიდა რომ ოჯახს იმედები გავუცრუე.

But then,

მაგრამ მაშინ

I was exposed to the most extraordinary knowledge and skills

მე მივიღე ყველაზე არაჩვეულებრივი ცოდნა და უნარები

that very poor people have,

რომელებიც აქვთ ღარიბ ხალხს,

which are never brought into the mainstream --

რომლებსაც არასდროს გასწავლიან ზოგადი განათლების ფარგლებში -

which is never identified, respected,

რომლებიც არასოდეს იყო აღიარებული, დაფასებული

applied on a large scale.

და არ იყვნენ ფართოდ გავრცელებული.

And I thought I'd start a Barefoot College --

მე გადავწყვიტე დამეარსებინა ფეხშიშველთა კოლეჯი -

college only for the poor.

კოლეჯი მხოლოდ ღარიბებისთვის.

What the poor thought was important

რაც ღარიბების აზრით იქნებოდა მნიშვნელოვანი

would be reflected in the college.

ის აისახებოდა კოლეჯში.

I went to this village for the first time.

მაგ სოფელში პირველად წავედი.

Elders came to me

უხუცესები მოვიდნენ ჩემთან

and said, "Are you running from the police?"

და მკითხეს:"პოლიციას ემალები?"

I said, "No."

მე ვუთხარი:"არა."

(Laughter)

(სიცილი)

"You failed in your exam?"

"გამოცდები ვერ ჩააბარე?"

I said, "No."

მე ვუთხარი:"არა."

"You didn't get a government job?" I said, "No."

"სახელმწიფო სამსახური ვერ მიიღე?" მე ვუთხარი:"არა."

"What are you doing here?

"რა გინდა აქ?

Why are you here?

რატომ ხარ აქ?

The education system in India

ინდოეთში განათლების სისტემა

makes you look at Paris and New Delhi and Zurich;

გიხსნის გზას პარიზის, ნიუ-დელის და ციურიხისკენ,

what are you doing in this village?

რა გინდა ამ სოფელში?

Is there something wrong with you you're not telling us?"

რაღაც გჭირს და არ გვეუბნები?"

I said, "No, I want to actually start a college

მე ვუთხარი:"არა, მე სინამდვილეში მინდა კოლეჯის დაარსება

only for the poor.

ოღონდ ღარიბებისთვის.

What the poor thought was important would be reflected in the college."

რაც ღარიბების აზრით იქნებოდა მნიშვნელოვანი ის აისახებოდა კოლეჯში."

So the elders gave me some very sound and profound advice.

მაშინ უხუცებმა მომცეს ძალიან კარგი და ბრძნული რჩევა.

They said, "Please,

მათ მითხრეს:"გთხოვთ,

don't bring anyone with a degree and qualification

არავინ მოიყვანო ხარისხით ან კვალიფიკაციით

into your college."

შენს კოლეჯში."

So it's the only college in India

ასე რომ ეს არის ერთადერთი კოლეჯი ინდოეთში

where, if you should have a Ph.D. or a Master's,

სადაც, თუ თქვენ დოქტორის ან მაგისტრის ხარისხი გაქვთ,

you are disqualified to come.

თქვენ ვერ მოხვდებით აქ.

You have to be a cop-out or a wash-out or a dropout

თქვენ უნდა იყოთ გაგდებული ან ჩარეცხილი

to come to our college.

რომ მოხვდეთ ჩვენს კოლეჯში.

You have to work with your hands.

თქვენ ხელებით უნდა იმუშაოთ.

You have to have a dignity of labor.

შრომას უნდა სცემდეთ პატივს.

You have to show that you have a skill that you can offer to the community

თქვენ უნდა დაგვანახოთ, რომ გაქვთ უნარები რომლებსაც დაახმართ თემს

and provide a service to the community.

და შესთავაზებთ დახმარებას თემს.

So we started the Barefoot College,

ჩვენ გავხსენით ფეხშიშველთა კოლეჯი

and we redefined professionalism.

და ხელახლა განვსაზღვრეთ პროფესიონალიზმი.

Who is a professional?

ვინ არის პროფესინალი?

A professional is someone

პროფესიონალი არის ის

who has a combination of competence,

ვისაც აქვს კომპეტენცია,

confidence and belief.

დავდაჯერებულობა და რწმენა.

A water diviner is a professional.

წყლის მაძიებელი არის პროფესიონალი.

A traditional midwife

ბებიაქალი

is a professional.

არის პროფესიონალი.

A traditional bone setter is a professional.

ხალხური "ძვლების გამსწორებელი" არის პროფესიონალი.

These are professionals all over the world.

ეს პროფესიონალები მთელ მსოფლიოში არიან.

You find them in any inaccessible village around the world.

თქვენ იპოვით მათ მსოფლიოს ყველა მიუვალ სოფელში.

And we thought that these people should come into the mainstream

ჩვენ ვიფიქრეთ, რომ ეს ხალხი უნდა მოვიდეს ზოგად განათლებაში

and show that the knowledge and skills that they have

და აჩვენოს, რომ ცოდნა და უნარები რომლებიც მათ აქვთ

is universal.

უნივერსალურია.

It needs to be used, needs to be applied,

ისინი უნდა იყოს გამოყენებული და გათვალისწინებული

needs to be shown to the world outside --

მთელმა მსოფლიომ უნდა ნახოს -

that these knowledge and skills

ეს ცოდნა და უნარები

are relevant even today.

დღესაც აქტუალურია.

So the college works

კოლეჯი მუშაობს

following the lifestyle and workstyle of Mahatma Gandhi.

მაჰატმა განდის ცხოვრების და მუშაობის სტილის მიხედვით.

You eat on the floor, you sleep on the floor, you work on the floor.

ჭამ იატაკზე, გძინავს იატაკზე, მუშაობ იატაკზე.

There are no contracts, no written contracts.

არ არსებობს კონტრაქტები, დაწერილი კონტრაქტები.

You can stay with me for 20 years, go tomorrow.

შეგძლიათ 20 წელი იყოთ ჩემთან, ხვალევე შეგიძლიათ წახვიდეთ.

And no one can get more than $100 a month.

და 100$-ზე მეტს თვეში ვერავინ ვერ გამოიმუშავებს.

You come for the money, you don't come to Barefoot College.

თუ ფულისთვის მოდიხართ, მაშინ ფეხშიშველთა კოლეჯში არ უნდა მოხვიდეთ.

You come for the work and the challenge,

მოდიხართ სამუშაოდ და გამოწვევისთვის,

you'll come to the Barefoot College.

მაშინ მოდიხართ ფეხშიშველთა კოლეჯში.

That is where we want you to try crazy ideas.

ეს ადგლია სადაც გვინდა გამოსცადოთ გიჟური იდეები.

Whatever idea you have, come and try it.

არ აქვს მნიშვნელობა რა იდეაა, მოდით და გამოსცადეთ.

It doesn't matter if you fail.

არ აქვს მნიშვნელობა თუ მარცხს განიცდით.

Battered, bruised, you start again.

ნაცემი, ნატკენი, თავიდან დაიწყებთ.

It's the only college where the teacher is the learner

ეს ერთადერთი კოლეჯია სადაც მასწავლებელი მოსწავლეა

and the learner is the teacher.

და მოსწავლე მასწავლებელია.

And it's the only college where we don't give a certificate.

და ეს ერთადერთი კოლეჯია სადაც სერტიფიკატებს არ გავცემთ.

You are certified by the community you serve.

თქვენ სერტიფიცირებულები ხართ თემით რომელსაც ემსახურებით.

You don't need a paper to hang on the wall

თქვენ არ გჭირდებათ ქაღალდი კედელზე დასაკიდბლად

to show that you are an engineer.

იმის საჩვენებლად, რომ ინჟინერი ხართ.

So when I said that,

ასე რომ, როცა ეს ვუთხარი

they said, "Well show us what is possible. What are you doing?

მათ მითხრეს:"კარგი, გვიჩვენე რა შეიძლება გაკეთდეს. რას საქმიანობ?

This is all mumbo-jumbo if you can't show it on the ground."

ეს ყველფერი "მამბო-ჯამბოა" თუ რაელურად არ დაგვანახებ."

So we built the first Barefoot College

ასე რომ, ჩცენ ავაშენეთ პირველი ფეხშიშველთა კოლეჯი

in 1986.

1986 წელს.

It was built by 12 Barefoot architects

ის იყო აშენებული 12 ფეხშიშველა არქიტეკტორის მიერ

who can't read and write,

რომლებიც წერა-კითხვა არ იციან,

built on $1.50 a sq. ft.

აშენებული 1.50$-თ კვადრატულ ფუტზე.

150 people lived there, worked there.

150 ადამიანი ცხოვრობდა და მუშაობდა იქ.

They got the Aga Khan Award for Architecture in 2002.

მათ მიიღეს აგა ხანის ჯილდო არქიტექტურაში 2002 წელს.

But then they suspected, they thought there was an architect behind it.

მაგრამ მერე ისინი დაეჭვდნენ, იფიქრეს რომ ამის უკან აქიტექტორი დგას.

I said, "Yes, they made the blueprints,

მე ვუთხარი:"კი, მათ ნახაზი გააკეთეს,

but the Barefoot architects actually constructed the college."

მაგრამ ფაქტიურად ფეხშიშველა არქიტექტორებმა ააშენეს კოლეჯი."

We are the only ones who actually returned the award for $50,000,

ჩვენ ფაქტიურად ერთადერთები ვართ ვინც დააბრუნა ჯილდო, 50000$,

because they didn't believe us,

რადგან მათ არ დაგვიჯერეს,

and we thought that they were actually casting aspersions

და ჩვენ ვიფიქრეთ, რომ ისინი ცდილობდნენ ცილი დაეწამათ

on the Barefoot architects of Tilonia.

ფახშიშველა არქიტექტორებისთვის, ტილონიდან.

I asked a forester --

მე ვკითხე მეტყევეს -

high-powered, paper-qualified expert --

მნიშვნელოვან, დიპლომირებულ ექსპერტს -

I said, "What can you build in this place?"

ვკითხე:"რისი აშენება შეგიძლია აქ?"

He had one look at the soil and said, "Forget it. No way.

ნიადაგს შეხედა ერთხელ და თქვა:"დაივიწყე. არ არსებობს.

Not even worth it.

არ ღირს.

No water, rocky soil."

არ არის წყალი, ქვიანი ნიადაგი."

I was in a bit of a spot.

რთულ სიტუაციაში აღვმოჩნდი.

And I said, "Okay, I'll go to the old man in village

მე ვუთხარი: "კაი, მე წავალ სოფლის უხუცესთან

and say, 'What should I grow in this spot?'"

და ვკითხავ, რა უნდა გავზარდო ამ ადგილას?"

He looked quietly at me and said,

უხუცესმა შემხედა და მითხრა:

"You build this, you build this, you put this, and it'll work."

ააშენე ის, ააშენე ეს, ეს დათესეთ და ყველაფერი იმუშავებს."

This is what it looks like today.

დღეს ეგ ადგილი ესე გამოიყურება.

Went to the roof,

სახურავზე რომ ავედი

and all the women said, "Clear out.

ყველა ქალმა მითხრა:" გადი აქედან.

The men should clear out because we don't want to share this technology with the men.

კაცები უნდა გავიდნენ, რადგან ჩვენ არ გვინდა ამ ტექნოლოგიის გაზიარება მამაკაცებისთვის.

This is waterproofing the roof."

ეს არის სახურავის ჰიდროიზოლაცია."

(Laughter)

(სიცილი)

It is a bit of jaggery, a bit of urens

ცოტა გაუსუფათავებული შაქრის ლერწამი, შარდი

and a bit of other things I don't know.

და კიდე ცოტა სხვა რაღაცეები, არ ვიცი რა არი.

But it actually doesn't leak.

მაგრამ ის ფაქტიურად არ ჟონავს.

Since 1986, it hasn't leaked.

1986 წლიდან არ გაუჟონია.

This technology, the women will not share with the men.

ამ ტექნოლოგიას ქალების არ გაუზიარებენ მამაკაცებს.

(Laughter)

(სიცილი)

It's the only college

ეს ერთადერთი კოლეჯია

which is fully solar-electrified.

რომელიც სრულად მზის ენერგიაზეა.

All the power comes from the sun.

ენერგია მთლიანად მზისგან მოდის.

45 kilowatts of panels on the roof.

45 კილოვატიანი პანელები სახურავზე.

And everything works off the sun for the next 25 years.

ყველაფერი მზეზე იმუშავებს მომავალი 25 წლის განმავლობაში.

So long as the sun shines,

ასე რომ, სანამ მზე ანათებს

we'll have no problem with power.

ენერგიასათან პრობლემები არ გვექნება.

But the beauty is

მაგრამ მთავარი ის არის,

that is was installed

რომ ეს იყო დამონატაჟბული

by a priest, a Hindu priest,

მღვდლის, ინდუსი მღვდლის მიერ,

who's only done eight years of primary schooling --

რომელსაც დაწყებითი სკოლის მხოლოდ 8 წელი აქვს დამთავრებული -

never been to school, never been to college.

სკოლაში არასდროს უვლია, კოლეჯში არასდროს უსწავლია.

He knows more about solar

მან მეტი იცის მზის ენერგიაზე

than anyone I know anywhere in the world guaranteed.

ვიდრე ვინმე სხვა ვისაც ვიცნობ მთელს მსოფლიოში, პირობას გაძლევთ.

Food, if you come to the Barefoot College,

საკვები - თუ ფეხშიშველთა კოლეჯში მოხვდებით -

is solar cooked.

მზის ენერგიით მზადდება.

But the people who fabricated that solar cooker

მაგრამ ადამიანები ვინც შექმენს ეს "მზის ქურა"

are women,

ქალები არიან,

illiterate women,

უწიგნური ქალები,

who actually fabricate

რომლებმაც ფაქტიურად შექმნეს

the most sophisticated solar cooker.

მსფლიოში ყველაზე რთული "მზის ქურა".

It's a parabolic Scheffler solar cooker.

ესაა შეფლერის პარაბოლური "მზის ქურა".

Unfortunately, they're almost half German,

სამწუხაროდ, ისინი თითქმის სანახევროდ გერმანელები არიან,

they're so precise.

ისე აკურატულად აკეთებენ.

(Laughter)

(სიცილი)

You'll never find Indian women so precise.

თქვენ ვერ ნახავთ ასეთ აკურატულ ინდოელ ქალებს.

Absolutely to the last inch,

მთლიანად, ბოლო დიუმამდე

they can make that cooker.

მათ შეუძლიათ მაგ ქურის აწყობა.

And we have 60 meals twice a day

დღეში ორჯერ 60 კერძს ვამზადებთ

of solar cooking.

მზის ქურებით.

We have a dentist --

ჩვენ გვყავს დანტისტი -

she's a grandmother, illiterate, who's a dentist.

ის ბებიაა, უწიგნურია და ის დანტისტია.

She actually looks after the teeth

ის ფაქტიურად 7000 ბავშვის

of 7,000 children.

კბილებს უვლის.

Barefoot technology:

ფეხშიშველთა ტექნოლოგია:

this was 1986 -- no engineer, no architect thought of it --

იყო 1986 წელი - არც ერთ ინჟინერს, არც ერთ არქიტექტორს არ მოსვლია აზრად -

but we are collecting rainwater from the roofs.

მაგრამ ჩვენ ვაგროვებთ წვიმის წყალს სახურავებიდან.

Very little water is wasted.

ძალიან მცირე წყალი იკარგება.

All the roofs are connected underground

ყველა სახურავი დაკავშირებულია მიწისქვეშ

to a 400,000 liter tank,

განლაგებული 400,000 ლიტრიან ავზთან

and no water is wasted.

და წყალი არ იფლანგება.

If we have four years of drought, we still have water on the campus,

თუ გვალვა თუნდაც ოთხი წელი გაგრძელდეს, ჩვენ მაინც გვექნება წყალი კოლეჯში

because we collect rainwater.

რადგან ჩვენ ვაგროვებთ წყალს.

60 percent of children don't go to school,

ბავშვების 60% არ დადის სკოლაში,

because they have to look after animals --

რადგან მათ უწევთ ცხოველებზე ზრუნვა -

sheep, goats --

ცხვრები, თხები -

domestic chores.

საოჯახო მეურნეობა.

So we thought of starting a school

ამიტომ ჩვენ შევქმენით საღამოს სკოლა

at night for the children.

ბავშვებისთვის.

Because the night schools of Tilonia,

ტილონიას საღამოს სკოლების მეშვეობით

over 75,000 children have gone through these night schools.

75,000-სზე მეტმა ბავშვმა მიიღო ცოდნა.

Because it's for the convenience of the child;

რადგან ეს არის ხელსაყრელი ბავშვისთვის

it's not for the convenience of the teacher.

და არა იმისთვის, რომ მასწავლებლისთვის იყოს მოსახერხებელი.

And what do we teach in these schools?

საერთოდ რას ვასწავლით ამ სკოლებში?

Democracy, citizenship,

დემოკრატიას, მოქალაქეობას,

how you should measure your land,

როგორ უნდა გაზომო შენი მიწა,

what you should do if you're arrested,

რა უნდა გააკეთო თუ დაგაპატიმრეს,

what you should do if your animal is sick.

რა უნდა გააკეთო თუ ცხოველი ავად გაგიხდა.

This is what we teach in the night schools.

ეს არის რასაც ვასწავლით ამ საღამოს სკოლებში.

But all the schools are solar-lit.

ყველა სკოლა განათებულია მზის ენერგიით.

Every five years

ხუთ წელიწადში ერთხელ

we have an election.

ჩვენ გვაქ არჩევნები.

Between six to 14 year-old children

6-დან 14 წლამდე ასაკის ბავშვები

participate in a democratic process,

მონაწილეობენ დემოკრატიულ პროცესში

and they elect a prime minister.

და ირჩევენ პრემიერ მინისტრსს.

The prime minister is 12 years old.

პრემიერ მინისტრი 12 წლისაა.

She looks after 20 goats in the morning,

დილით 20 თხაზე ზრუნავს,

but she's prime minister in the evening.

მაგრამ საღამოს ის პრემიერ მინისტრია.

She has a cabinet,

მას აქვს მინისტრთა კაბინეტი,

a minister of education, a minister for energy, a minister for health.

განათლების მინისტრი, ენერგეტიკის მინისტრი, ჯანდაცვის მინისტრი.

And they actually monitor and supervise

ისინი სინამდვილეში უწევენ მონიტორინგს და კონტროლს

150 schools for 7,000 children.

150 სკოლას 7,000 ბავშვისთვის.

She got the World's Children's Prize five years ago,

მან მიიღო ბავშვთა მსოფლიო ჯილდა ხუთი წლის წინ

and she went to Sweden.

და შვედეთში გაემგზავრა.

First time ever going out of her village.

ცხოვრებაში პირველად დატოვა სოფელი.

Never seen Sweden.

შვედეთი არასდორს უნახავს.

Wasn't dazzled at all by what was happening.

საერთოდ არ იყო გაოცებული იმით რაც ხდებოდა.

And the Queen of Sweden, who's there,

და შვედეთის დედოფალი, რომელსაც ხედავთ,

turned to me and said, "Can you ask this child where she got her confidence from?

მობრუნდა ჩემსკენ და მკითხა:"შეგიძლიათ ჰკითხოთ ამ ბავშვს საიდან იღებს თავის თავდაჯერებულობას?

She's only 12 years old,

ის მხოლოდ 12 წლისაა

and she's not dazzled by anything."

და არაფერითაა გაოცებული."

And the girl, who's on her left,

და გოგონა, რომელიც მის მარცხვნივაა,

turned to me and looked at the queen straight in the eye

მოტრილდა ჩემსკენ და შეხედა დედოფალს პირდაპირ თვალებში

and said, "Please tell her I'm the prime minister."

და თქვა,"თუ შეიძლება უთხარით, რომ მე პრემიერ მინისთრი ვარ."

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

Where the percentage of illiteracy is very high,

სადაც უწიგნურობის დონე ძალიან მაღალია

we use puppetry.

ჩვენ თოჯინებს ვიყენებთ.

Puppets is the way we communicate.

თოჯინებით ვახდენთ კომუნიკაციას.

You have Jokhim Chacha

ეს არის ჯოკიმ ჩაჩა

who is 300 years old.

რომელიც 300 წლისაა.

He is my psychoanalyst. He is my teacher.

ის ჩემი ფსიქოანალიტიკოსია. ის ჩემი მასწავლებელია.

He's my doctor. He's my lawyer.

ის ჩემი ექიმია. ის ჩემი ადვოკატია.

He's my donor.

ის ჩემი დონორია.

He actually raises money,

სინამდვილეში ის აგროვებს შემოწირულობას,

solves my disputes.

აგვარებს პრობლემებს.

He solves my problems in the village.

ის აგვარებს ჩემს პრობლემებს სოფელში.

If there's tension in the village,

თუ სოფელში არის დაძაბულობა,

if attendance at the schools goes down

თუ დასწრება სკოლებში ეცემა

and there's a friction between the teacher and the parent,

და მასწავლებლსა და მშობელს შორის უთანხმოებაა,

the puppet calls the teacher and the parent in front of the whole village

თონიჯინა ურეკავს მასწავლებეს და მშობელს მთელი სოფლის წინაშე

and says, "Shake hands.

და ეუბლენა." ჩამოართვით ერთმანეთს ხელი.

The attendance must not drop."

დასწრება არ უნდა დაეცეს."

These puppets

ეს თოჯინები

are made out of recycled World Bank reports.

გაკეთებულია მსფლიო ბანკის გადამუსავებული ანგარიშებისგან.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

So this decentralized, demystified approach

ასე რომ, ეს დეცენტრალიზებული, არა მისტიფიცირებული მიდგომა

of solar-electrifying villages,

სოფლების უზრუნველყოფის მზის ენერგიით

we've covered all over India

ჩვენ მთელ იდოეთში გავავრცელეთ

from Ladakh up to Bhutan --

ლადახიდან ბუტანამდე -

all solar-electrified villages

ყველა სოფელი უზრუნველყოფილია მზის ენერგიით

by people who have been trained.

ჩვენს მიერ მომზადებული ხალხით.

And we went to Ladakh,

ჩვენ გავემგზავრეთ კადახში

and we asked this woman --

და ვკითხეთ ამ ქალს -

this, at minus 40, you have to come out of the roof,

და ეს მინუს 40-ზე, თქვენ გიწევთ სახურავიდან გამოსვლა,

because there's no place, it was all snowed up on both sides --

რადგან სხვა გზა არ არის, ყველფერი თოვლით იყო დაფარული ორევე მხრიდან -

and we asked this woman,

და ჩვენ ვკითხეთ ამ ქალს"

"What was the benefit you had

"რა სარგებელი მიიღეთ

from solar electricity?"

მზის ენერგიისგან?"

And she thought for a minute and said,

ეს დაფიქრდა და გვიპასუხა"

"It's the first time I can see my husband's face in winter."

"პირველად შევძელი ჩემი ქმრის სახის დანახვა ზამთარში."

(Laughter)

(სიცილი)

Went to Afghanistan.

გავემგზავრეთ ავღანეთში.

One lesson we learned in India

ერთი რამ რაც ინდოეთი ვისაწავლეთ ის იყო,

was men are untrainable.

რომ კაცებს ვერ ასწავლი.

(Laughter)

(სიცილი)

Men are restless,

კაცები მოუსვენრები,

men are ambitious,

ამბიციურები,

men are compulsively mobile,

და ზედმეტავ მოძრავი არიან

and they all want a certificate.

და მათ ყველას უნდათ სერტიფიკატი.

(Laughter)

(სიცილი)

All across the globe, you have this tendency

მთელ მსოფლიოში თქვენ ნახავთ ამ ტენდეციას -

of men wanting a certificate.

კაცებს უნდათ სერტიფიკატი.

Why? Because they want to leave the village

რატოო? იმიტომ, რომ მათ უნდა სოფლის დატოვება

and go to a city, looking for a job.

და ქალქში გადასვ, სამუშაოს საძებნელად.

So we came up with a great solution:

ამიტომ ჩვენ მივაგენით შესანიშნავ გამოსავალს -

train grandmothers.

ბებიებს ვასწავლით.

What's the best way of communicating

რომელია კომუნიკციის ყველია კარგი საშუალება

in the world today?

დღეს მსოფლიოში?

Television? No.

ტელევიზია? არა.

Telegraph? No.

ტელეგრაფი? არა.

Telephone? No.

ტელეფონი? არა.

Tell a woman.

უთხარით ქალს.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

So we went to Afghanistan for the first time,

ამიტომ ჩვენ პირველად გავემგზავრეთ ავღანეთში

and we picked three women

და შევარჩიეთ სამი ქალი

and said, "We want to take them to India."

და ვუთხარით:"ჩვენ გვინდა მათი ინდოეთში წაყვანა."

They said, "Impossible. They don't even go out of their rooms,

მათ გვიპასუხეს:"შეუძლებელია. ისი საკუთარ ოთახებს კი არ ტოვებენ"

and you want to take them to India."

და თქვენ გინდა მათი ინდოეთში წაყვანა.

I said, "I'll make a concession. I'll take the husbands along as well."

მე ვუთხარი:"დათმობაზე წავალ. ქმერბსაც წავიყვანთ."

So I took the husbands along.

ასე რომ, ქმრებიც წავიყვანეთ.

Of course, the women were much more intelligent than the men.

რა თქმა უნდა, ქალები უფრო გონივრულები აღმოჩნდნენ ვიდრე კაცები.

In six months,

ექვს თვეში,

how do we train these women?

როგორ ვასწავლიდით ამ ქალებს?

Sign language.

ჟესტების ენით.

You don't choose the written word.

თქვენ არ იყენებთ დაწერილ სიტყვას.

You don't choose the spoken word.

თქვენ არ იყენებთ წარმოთქმულ სიტყვას.

You use sign language.

თქვენ იყენებთ ჯესტების ენა.

And in six months

და ექვსი თვის მერე

they can become solar engineers.

ისინი შეიძლება გახდნენ ინჟენრები მზის ენერგიაში.

They go back and solar-electrify their own village.

ისი ბრუნდენდებიან და უზრუნველყოფენ მზის ენერგიით საკუთარ სოფლებს.

This woman went back

ეს ქალები დაბრუნდნენ

and solar-electrified the first village,

და უზრუნველყვეს მზის ენერგიით პირველი სოფელი,

set up a workshop --

გახსნეს სახელოსნო -

the first village ever to be solar-electrified in Afghanistan

პირველი სოფელი ავღანეთში უზრუნველყოფილი მზის ენერგიით

[was] by the three women.

სამი ქალის მიერ.

This woman

ეს ქალი

is an extraordinary grandmother.

არის საოცარი ბებია.

55 years old, and she's solar-electrified 200 houses for me in Afghanistan.

55 წლის და მან უზრუნველყო 200 სახლი ავღანეთში მზის ენერგიით.

And they haven't collapsed.

და ისინი არ ჩამოიქცნენ.

She actually went and spoke to an engineering department in Afghanistan

ის სინამდვილეში წავიდა და ელაპარაკა ავაღანეთის საინჟინრო დეპარტამენტს

and told the head of the department

და აუხსნა დეპარტამენტის უფროსს

the difference between AC and DC.

განსხვავება ცვალებად და მუდმივ დენს შორის.

He didn't know.

მან არ იცოდა.

Those three women have trained 27 more women

ამ სამმა ქალმა თავისმხრის ასწევს 27 ქალს

and solar-electrified 100 villages in Afghanistan.

და უზრუნველყვეს მზის ენერგიით 100 საფელი ავღანეთში.

We went to Africa,

ჩვენ გავემგზავრეთ აფრიაკში

and we did the same thing.

და იგივე გავაკეთეთ.

All these women sitting at one table from eight, nine countries,

ყველა ეს ქალი რომელიც ზის მაგიდასთან, რვა, ცხრა ქვეყნიდან,

all chatting to each other, not understanding a word,

ყველა ელაპარაკება ერთმანეთს, თუმცა ერთი სიტყვაც არ ესმით,

because they're all speaking a different language.

რადგამ ყველა განსხვავებულ ენაზე საუბრობს.

But their body language is great.

მაგრამ მათი სხეულის ენა საოცარია.

They're speaking to each other

ისინი საუბრობენ

and actually becoming solar engineers.

და მართალაც ხდებიან მზის ენერგიის ინჟინრები.

I went to Sierra Leone,

მე გავემგზავრე სიერა-ლეონეში

and there was this minister driving down in the dead of night --

და შევხვდი ამ მინისტრს, ის სიბნელეში მგზავრობდა -

comes across this village.

სოფლის ახლომახლო.

Comes back, goes into the village, says, "Well what's the story?"

უკან დაბრუნდა, მივიდა სოფელში და იკითხა:"რა მოხდა აქ?"

They said, "These two grandmothers ... "

მათ უპასუხეს:"ეს ორი ბებია ..."

"Grandmothers?" The minister couldn't believe what was happening.

"ბებია?" მინისტრი თვალებს არ უჯერებდა.

"Where did they go?" "Went to India and back."

"სად იყვნენ ისინი?" "ინდოეთში და უკან დაბრუნდნენ."

Went straight to the president.

პირდაპირ პრეზიდენტთან წავიდა.

He said, "Do you know there's a solar-electrified village in Sierra Leone?"

ჰკითხა მას:"იცი რომ სიერა-ლეონეში არის მზის ენერგიით უზრუნველყოფილი სოფელი?"

He said, "No." Half the cabinet went to see the grandmothers the next day.

მან უპასუხა:"არა." მეორე დღეს მინისტრთა კაბინეტის ნახევა წავიდა ბებიების სანახავად.

"What's the story."

"აი რა მოხდა აქ."

So he summoned me and said, "Can you train me 150 grandmothers?"

მან დამიბარა და მკითხა:" თუ შეგიძლია 150 ბებიას ასწავლო?"

I said, "I can't, Mr. President.

მე ვუპასუხე:"არ შემიძლია ბატონო პრეზიდენტო.

But they will. The grandmothers will."

მაგრამ მათ შეუძლიათ. ბებიებს შეუძლიათ."

So he built me the first Barefoot training center in Sierra Leone.

მან ამიშენა პირველი ფეხშიშველთა სასწავლო ცენტრი სიერა-ლეონეში.

And 150 grandmothers have been trained in Sierra Leone.

და 150 ბებიას ასწავლეს სიერა-ლეონეში.

Gambia:

გამბია:

we went to select a grandmother in Gambia.

ჩვენ წავედით ბებიის შესარჩევად გამბიაში.

Went to this village.

ამ სოფელში მივედით.

I knew which woman I would like to take.

მე ვიცოდი რომელი ქალი უნდა წამეყვანა.

The community got together and said, "Take these two women."

თემი შეიკრიბა და მითხრეს:"ეს ორი ქალი წაიყვანე."

I said, "No, I want to take this woman."

მე ვუთხარი:"არა, ეს მინდა რომ წავიყვანო."

They said, "Why? She doesn't know the language. You don't know her."

მათ მკითხეს:"რატო? მან ენა არ იცის. არ იცნობ მას."

I said, "I like the body language. I like the way she speaks."

მე ვუპასუხე:"მე მომწონს მისი სხეულის ენა. მომწონს როგორ ლაპარაკობს."

"Difficult husband; not possible."

"რთული ქმარი; შეუძლებელია."

Called the husband, the husband came,

დავუძახე ქმარს, ქმარი მოვიდა,

swaggering, politician, mobile in his hand. "Not possible."

ყოყლოჩინა, პოლიტიკოსი, მობილურით ხელში:"შეუძლებელია."

"Why not?" "The woman, look how beautiful she is."

"რატომ არა?" "შეხედე, როგორი ლამაზი ქალია."

I said, "Yeah, she is very beautiful."

ვუთხარი:"კი, ძალიან ლამაზია."

"What happens if she runs off with an Indian man?"

"რა მოხდება, თუ ის ინდოელ კაცთან გაიქცევა?"

That was his biggest fear.

ყველაზე მეტად მაგის ეშინოდა.

I said, "She'll be happy. She'll ring you up on the mobile."

მეთქი:"ის ბედნიერი იქნება. ის დაგირეკავ ხოლმე მობილურზე."

She went like a grandmother

ის წავიდა როგორც ბებია

and came back like a tiger.

და დაბრუნდა როგორც ვეფხვი.

She walked out of the plane

თვითმრინავიდან ჩამოვიდა

and spoke to the whole press as if she was a veteran.

და პრესას ისე ელაპარაკა, როგორც კარგად გამოცდილი ამ საქმეში.

She handled the national press,

მან თავი გაართვა ნაციონალურ პრესას,

and she was a star.

ის იყო ვარსკვლავი.

And when I went back six months later, I said, "Where's your husband?"

ექვსი თვის მერე რომ დავბრუნდი, ვკითხე"სად არის შენი ქმარი?"

"Oh, somewhere. It doesn't matter."

"ოჰ, სადღაც. არ აქვს მნიშვნელობა."

(Laughter)

(სიცილი)

Success story.

წარმატების ისტორია.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

I'll just wind up by saying

შეჯამებისთვის ვიტყვი,

that I think you don't have to look for solutions outside.

რომ არ არის საჭირო შორს წასვლა პასუხის საძიებლად.

Look for solutions within.

ეძებეთ პასუხები თქვენს გარშემო.

And listen to people. They have the solutions in front of you.

და უსმინეთ ხალხს თქვენს გარშემო. მათ აქვთ პასუხები.

They're all over the world.

ისინი ყველგან არიან.

Don't even worry.

არც იღელვოთ.

Don't listen to the World Bank, listen to the people on the ground.

ნუ უსმენთ მსოფლიო ბანკს, მოუსმინეთ ადგილობრივ ხალხს.

They have all the solutions in the world.

მათ აქვთ ყველა პასუხი ამ ქვეყნად.

I'll end with a quotation by Mahatma Gandhi.

მაჰათმა განდის ციტატით დავამთავრებ.

"First they ignore you,

"თავიდან გაიგნორებე,

then they laugh at you,

მერე დაგცინიან,

then they fight you,

მერე გებრძვიან

and then you win."

და მერე იმარჯვებ."

Thank you.

გმადლობთ.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)