Bunker Roy: Learning from a barefoot movement

519,200 views ・ 2011-10-17

TED


Видеону ойнотуу үчүн төмөнкү англисче субтитрлерди эки жолу чыкылдатыңыз.

Translator: Nazgul Kubakaeva Reviewer: Bakyt Omurzakov
00:15
I'd like to take you to another world.
0
15260
4000
Мен сиздерди башка бир дүйнөгө алып барууну каалап турам.
00:19
And I'd like to share
1
19260
2000
Жана дагы сиздерге
00:21
a 45 year-old love story
2
21260
4000
45 жылга созулган махабат окуясын бөлүшкүм келип турат.
00:25
with the poor,
3
25260
3000
Окуя күнүмдүк жашоосуна 1 доллардан кем
00:28
living on less than one dollar a day.
4
28260
3000
акча сарптап жашаган кедейлер менен болгон.
00:33
I went to a very elitist, snobbish,
5
33260
4000
Мен Индиядагы тандалгандардын, ак сөөктөрдүн окуу жайынан
00:37
expensive education in India,
6
37260
4000
кымбат баалуу билимди алгам,
00:41
and that almost destroyed me.
7
41260
3000
бирок ал окуу жай мени бузуп коё жаздаган.
00:46
I was all set
8
46260
2000
Мен толук кандуу
00:48
to be a diplomat, teacher, doctor --
9
48260
3000
дипломат, мугалим, доктур
00:51
all laid out.
10
51260
4000
болууга чамам жетмек.
00:55
Then, I don't look it, but I was the Indian national squash champion
11
55260
3000
Кийин мен аны каалабадым, бирок мен индиялык теннис оюну боюнча үч жыл узагында
00:58
for three years.
12
58260
2000
улуттук чемпиону болгом.
01:00
(Laughter)
13
60260
2000
(Каткырык)
01:02
The whole world was laid out for me.
14
62260
3000
Мен үчүн бүткүл дүйнө ачылган.
01:05
Everything was at my feet.
15
65260
2000
Бардыгы менин кол астымда эле.
01:07
I could do nothing wrong.
16
67260
3000
Мен эч бир катачылык кетире алмак эмесмин.
01:10
And then I thought out of curiosity
17
70260
2000
Бир күнү мен жеке кызыгуумдан улам
01:12
I'd like to go and live and work
18
72260
2000
Айылга барып, жашап, иштеп
01:14
and just see what a village is like.
19
74260
2000
деги эле айыл деген эмне экенин көрүүнү кааладым.
01:16
So in 1965,
20
76260
2000
Ошентип 1965-жылы,
01:18
I went to what was called the worst Bihar famine in India,
21
78260
4000
мен Индияда эң запкылуу, ачкачылыкка кабылган Бихар аймагына бардым,
01:22
and I saw starvation, death,
22
82260
3000
ачкачылык, өлүм азабынан
01:25
people dying of hunger, for the first time.
23
85260
3000
кишилердин өлүп жатканын өмүрүмдө биринчи жолу көрдүм.
01:28
It changed my life.
24
88260
3000
Бул менин турмушумду өзгөрттү.
01:31
I came back home,
25
91260
2000
Мен үйгө кайтып келип,
01:33
told my mother,
26
93260
2000
апама
01:35
"I'd like to live and work in a village."
27
95260
3000
"Мен айылда жашап жана эмгектенгим келет" дедим.
01:38
Mother went into a coma.
28
98260
2000
Апам эс учун жоготуп койду.
01:40
(Laughter)
29
100260
3000
(Каткырык)
01:43
"What is this?
30
103260
2000
"Бул эмне дегениң?
01:45
The whole world is laid out for you, the best jobs are laid out for you,
31
105260
3000
Бүткүл дүйнө сен үчүн ачык, бардык жумуштар сага даяр,
01:48
and you want to go and work in a village?
32
108260
2000
сен болсо айылда жашап жана эмгектенем дейсиң?
01:50
I mean, is there something wrong with you?"
33
110260
2000
Сенин эс акылың жайындабы деги?"
01:52
I said, "No, I've got the best eduction.
34
112260
2000
Мен жооп кайтардым, "Жок, мен эң мыкты билим алдым.
01:54
It made me think.
35
114260
2000
Ал билим мени ойлондурду.
01:56
And I wanted to give something back
36
116260
3000
Мен мунун акыбетин кайтарып берүүнү каалайм,
01:59
in my own way."
37
119260
2000
өзүмдүн колумдан келишинче".
02:01
"What do you want to do in a village?
38
121260
2000
"Сен айылда эмне кылууну каалайсың?
02:03
No job, no money,
39
123260
2000
Жумуш жок, акча жок,
02:05
no security, no prospect."
40
125260
2000
кооптуу, келечексиз жашоо".
02:07
I said, "I want to live
41
127260
2000
"Айылда жаашагым келет
02:09
and dig wells for five years."
42
129260
3000
жана беш жыл аралыгында кудук казгым келет" деп айткам.
02:12
"Dig wells for five years?
43
132260
2000
"Беш жыл кудук казасыңбы?
02:14
You went to the most expensive school and college in India,
44
134260
3000
Сен Индиянын эң кымбат мектеби жана колледжине барып,
02:17
and you want to dig wells for five years?"
45
137260
2000
беш жыл кудук казгың келип турабы?"
02:19
She didn't speak to me for a very long time,
46
139260
4000
Апам мени менен көпкө сүйлөшпөй жүрдү,
02:23
because she thought I'd let my family down.
47
143260
3000
анткени ал мени үй-бүлөнүн аброюна шек келтирип жатат деп ойлогон.
02:28
But then,
48
148260
2000
Бирок кийин,
02:30
I was exposed to the most extraordinary knowledge and skills
49
150260
3000
мен, кедейлер ээ болгон
02:33
that very poor people have,
50
153260
2000
сейрек кездешчү өзгөчө билим жана жөндөмдөргө туш болдум,
02:35
which are never brought into the mainstream --
51
155260
3000
булар эч качан маанилүү деп таанылып,
02:38
which is never identified, respected,
52
158260
2000
өзгөчөлөнүп, урматталып,
02:40
applied on a large scale.
53
160260
2000
жана эч бир деңгээлде колдонулбаган.
02:42
And I thought I'd start a Barefoot College --
54
162260
2000
Ошондо мен Бэафуд Жыңайлактар Колледжин ачууну ойлодум --
02:44
college only for the poor.
55
164260
2000
ал окуу жай кедейлер үчүн гана колледж.
02:46
What the poor thought was important
56
166260
2000
Кедейлер маанилүү деген нерселер
02:48
would be reflected in the college.
57
168260
3000
бул колледжде окутулмак.
02:52
I went to this village for the first time.
58
172260
2000
Мен бул айылга жаңыдан келгенимде.
02:54
Elders came to me
59
174260
2000
Аксакалдар мага келип,
02:56
and said, "Are you running from the police?"
60
176260
2000
"Сен полициядан качып жүрөсүңбү?" деп сурашты.
02:58
I said, "No."
61
178260
2000
Мен "жок" деп жооп бердим.
03:00
(Laughter)
62
180260
3000
(Каткырык)
03:04
"You failed in your exam?"
63
184260
2000
"Сен экзаменден кулап калдыңбы?"
03:06
I said, "No."
64
186260
2000
Мен "жок" деп жооп бердим.
03:08
"You didn't get a government job?" I said, "No."
65
188260
3000
"Сен бийликтен жумуш таппадыңбы?" Мен "жок" деп жооп бердим.
03:11
"What are you doing here?
66
191260
2000
"Сен бул жерде эмне кылып жүрөсүң анда?
03:13
Why are you here?
67
193260
2000
Эмне үчүн бул жакка келдиң?
03:15
The education system in India
68
195260
2000
Индиядагы билим берүү системасы
03:17
makes you look at Paris and New Delhi and Zurich;
69
197260
3000
Париж, Нью Дели жана Цюрих сыяктуу жерлерди эңсеттирет;
03:20
what are you doing in this village?
70
200260
2000
сен айылда эмне кылып жүрөсүң?
03:22
Is there something wrong with you you're not telling us?"
71
202260
3000
Сенин бизге айтпаган бир көйгөйүң барбы?"
03:25
I said, "No, I want to actually start a college
72
205260
3000
"Жок, мен колледж ачууну каалайм"
03:28
only for the poor.
73
208260
2000
кедейлер үчүн гана,
03:30
What the poor thought was important would be reflected in the college."
74
210260
3000
Кедейлер маанилүү деген нерселер колледжде окутулат", деп жооп бердим.
03:33
So the elders gave me some very sound and profound advice.
75
213260
4000
Ошондо аксакалдар мага маңыздуу жана маанилүү кеңеш беришти.
03:37
They said, "Please,
76
217260
2000
Алар, "Өтүнөбүз,
03:39
don't bring anyone with a degree and qualification
77
219260
3000
колледжиңе кандайдыр бир билим даражадагы жана квалификацияга ээ
03:42
into your college."
78
222260
2000
болгон бирөөлөрдү алып келбе", дешти.
03:44
So it's the only college in India
79
224260
3000
Эми, бул Индиядагы жалгыз колледж,
03:47
where, if you should have a Ph.D. or a Master's,
80
227260
3000
эгер сиз илим доктору же магистр даражасынын ээси болсоңуз
03:50
you are disqualified to come.
81
230260
2000
сиз бул колледжде иштөөдөн четтеттилесиз.
03:52
You have to be a cop-out or a wash-out or a dropout
82
232260
5000
Сиз же окуй албай калган же окуудан чыгарылган шартта гана
03:57
to come to our college.
83
237260
3000
биздин колледжде иштөө үчүн келе аласыз.
04:00
You have to work with your hands.
84
240260
2000
Сиз өз колуңуз менен иштешиңиз керек.
04:02
You have to have a dignity of labor.
85
242260
2000
Эмгекти сыйлооңуз шарт.
04:04
You have to show that you have a skill that you can offer to the community
86
244260
3000
Коомчулукка сунуштай алган кандайдыр бир жөндөмүңүз бар экендигин көрсөтүшүңүз керек
04:07
and provide a service to the community.
87
247260
3000
жана коомчулукка кызмат өтөшүңүз абзел.
04:10
So we started the Barefoot College,
88
250260
3000
Ошентип Жыңайлактар Колледжи ишке кирди,
04:13
and we redefined professionalism.
89
253260
2000
биз профессионализм түшүнүгүн кайрадан аныктап чыктык.
04:15
Who is a professional?
90
255260
2000
Профессионал деп кимди айтабыз?
04:17
A professional is someone
91
257260
2000
Профессионал деп
04:19
who has a combination of competence,
92
259260
2000
өзүнүн бир шыгы, өзүнө болгон
04:21
confidence and belief.
93
261260
3000
ишеними жана келечеке ишеничи болгон айкалыштыкты камтыган адам.
04:24
A water diviner is a professional.
94
264260
3000
Суу издегич адам бул профессионал.
04:27
A traditional midwife
95
267260
2000
Элдик аначы
04:29
is a professional.
96
269260
2000
бул профессионал.
04:31
A traditional bone setter is a professional.
97
271260
3000
Элдик сөөк даарыкер бул профессионал.
04:34
These are professionals all over the world.
98
274260
2000
Булар дүйнө жүзү боюнча профессионалдар.
04:36
You find them in any inaccessible village around the world.
99
276260
4000
Буларды дүйнө жүзүндөгү эң алыскы айылдардан дагы таба аласыздар.
04:40
And we thought that these people should come into the mainstream
100
280260
3000
Мындай адамдар жалпы билим берүү системасына келип
04:43
and show that the knowledge and skills that they have
101
283260
3000
алар ээ болгон билим жана жөндөмдөрүн
04:46
is universal.
102
286260
2000
ааламдык экенин көрсөтүшү керек.
04:48
It needs to be used, needs to be applied,
103
288260
2000
Ал жөндөмдөр колдонулушу керек, иш жүзүндө пайдаланылышы керек
04:50
needs to be shown to the world outside --
104
290260
2000
алар сырткы дүйнөгө көрсөтүлүшү керек,
04:52
that these knowledge and skills
105
292260
2000
бул билимдер жана жөндөмдөр
04:54
are relevant even today.
106
294260
4000
бүгүн дагы талапка жооп берээри айкын.
04:58
So the college works
107
298260
2000
Колледж
05:00
following the lifestyle and workstyle of Mahatma Gandhi.
108
300260
4000
Махатма Гандинин турмуш жана иш жолунун негизинде иштейт.
05:04
You eat on the floor, you sleep on the floor, you work on the floor.
109
304260
4000
Жерде олтуруп тамактанасыз, жерде жатып уктайсыз, жерде иштейсиз.
05:08
There are no contracts, no written contracts.
110
308260
2000
Эч бир келишим жок, жазылган келишимдер жок.
05:10
You can stay with me for 20 years, go tomorrow.
111
310260
3000
Сиз мени менен 20 жыл бою бирге болсоңуз болот, эртең кетсеңиз дагы болот.
05:13
And no one can get more than $100 a month.
112
313260
3000
Жана дагы эч ким айына 100 доллардан ашык акча ала албайт.
05:16
You come for the money, you don't come to Barefoot College.
113
316260
3000
Эгер акча табууга кызыктар болсоңуз, анда Жыңайлактар колледжине келип убара болбоңуз.
05:19
You come for the work and the challenge,
114
319260
2000
Сиз жумуш жана маселе чечүүнү кааласаңыз,
05:21
you'll come to the Barefoot College.
115
321260
2000
анда Жыңайлактар Колледжине келиңиз.
05:23
That is where we want you to try crazy ideas.
116
323260
3000
Ал жерде биз сизди аракет кылат жана жаңы ойлорду жаратат деп күтөбүз.
05:26
Whatever idea you have, come and try it.
117
326260
2000
Кандай гана оюңуз болбосун келип аракет кылыңыз.
05:28
It doesn't matter if you fail.
118
328260
2000
Эгерде ийгиликке жетпей калсаңыз эч нерсе эмес.
05:30
Battered, bruised, you start again.
119
330260
3000
Жыгылып, кооп олтуруп, сиз кайрадан иш баштайсыз.
05:33
It's the only college where the teacher is the learner
120
333260
3000
Бул жер мугалим окуучу
05:36
and the learner is the teacher.
121
336260
3000
ал эми окуучу мугалим болгон жалгыз колледж.
05:39
And it's the only college where we don't give a certificate.
122
339260
3000
Жана дагы эч бир күбөлүк бербеген жалгыз колледж.
05:42
You are certified by the community you serve.
123
342260
3000
Күбөлүктү сиз кызмат кылган коомчулук берет.
05:45
You don't need a paper to hang on the wall
124
345260
2000
Тамдын бооруна илинчү сиздин инженер экениңизди күбөлөгөн
05:47
to show that you are an engineer.
125
347260
3000
кагаздын кереги жок.
05:52
So when I said that,
126
352260
2000
Мына мен ушуларды айтканда,
05:54
they said, "Well show us what is possible. What are you doing?
127
354260
3000
алар, "Эмне мүмкүн болоорун бизге көрсөтчү кана. Сен эмне кылып жатасың?
05:57
This is all mumbo-jumbo if you can't show it on the ground."
128
357260
4000
Эгерде айткандарыңды тастыктай албасаң, анда ал куру сөз."
06:01
So we built the first Barefoot College
129
361260
3000
Ошентип Жыңайлактар Колледжи курулду.
06:04
in 1986.
130
364260
3000
1986-жылы.
06:07
It was built by 12 Barefoot architects
131
367260
2000
Аны окуганды жана жазганды билбеген,
06:09
who can't read and write,
132
369260
2000
12 жыңайлак архитекторлор салышты.
06:11
built on $1.50 a sq. ft.
133
371260
3000
Бир квадрат метрин 1,5 долларга
06:14
150 people lived there, worked there.
134
374260
4000
150 киши ал жерде жашап дагы, иштеп дагы курушту.
06:18
They got the Aga Khan Award for Architecture in 2002.
135
378260
3000
Алар 2002-жылы Архитектура боюнча ыйгарылган Ага Хан сыйлыгына арзышты.
06:21
But then they suspected, they thought there was an architect behind it.
136
381260
3000
Ошондо алар күмөн санап, бул курулуштун артында архитектор турат дешти.
06:24
I said, "Yes, they made the blueprints,
137
384260
2000
Мен айттым, "Ооба, адистер кагаз бетинде долбоор даярдап беришти,
06:26
but the Barefoot architects actually constructed the college."
138
386260
4000
бирок жыңайлак архитекторлор колледжди иш жүзүндө өзүлөрү курушту."
06:31
We are the only ones who actually returned the award for $50,000,
139
391260
3000
Чындыгында, биз гана жалгыз 50,000 доллар өлчөмүндөгү сыйлыкты кайтарып бергендерденбиз,
06:34
because they didn't believe us,
140
394260
2000
себеби алар бизге ишенген эмес,
06:36
and we thought that they were actually casting aspersions
141
396260
4000
анан биз ойлонуп, алар биздин аброюбузга
06:40
on the Barefoot architects of Tilonia.
142
400260
3000
Тилониянын жыңайлак архитекторлоруна шек келтирип жатат дедик.
06:43
I asked a forester --
143
403260
2000
Мен токойчуга суроо узаттым --
06:45
high-powered, paper-qualified expert --
144
405260
3000
жогорку деңгээлдүү, күбөлүккө ээ экспертке --
06:48
I said, "What can you build in this place?"
145
408260
3000
Мен сурадым, "Бул жерге эмне кура аласың?" деп.
06:51
He had one look at the soil and said, "Forget it. No way.
146
411260
2000
Ал жерди бир карап туруп, "Бир нерсе курууну унут. Мүмкүн эмес.
06:53
Not even worth it.
147
413260
2000
Аракет кылып дагы кереги жок.
06:55
No water, rocky soil."
148
415260
2000
Суусу жок, таштак жер."
06:57
I was in a bit of a spot.
149
417260
2000
Мен кысталган абалда болчумун.
06:59
And I said, "Okay, I'll go to the old man in village
150
419260
2000
Анан мен айттым, "Болуптур, мен айылдын аксакалына барып
07:01
and say, 'What should I grow in this spot?'"
151
421260
3000
"Мен бул жерге эмне өстүрсөм болот?" деген суроону берем.
07:04
He looked quietly at me and said,
152
424260
2000
Ал мени унчукпастан карап, жооп узатты,
07:06
"You build this, you build this, you put this, and it'll work."
153
426260
2000
"Муну кур, тигини кур, муну кош, анан бир нерсеге жетесиң" деп.
07:08
This is what it looks like today.
154
428260
3000
Бүгүнкү күндөгү көрүнүш мына мындай.
07:12
Went to the roof,
155
432260
2000
Чатырга чыксам,
07:14
and all the women said, "Clear out.
156
434260
2000
бардык аялдар, "Бул жерден кет.
07:16
The men should clear out because we don't want to share this technology with the men.
157
436260
3000
Эркектер бул жерден кетиши керек, себеби биз бул технологияны эркектер менен бөлүшкүбүз келбейт.
07:19
This is waterproofing the roof."
158
439260
2000
Бул суу өтпөгөн чатыр" дешти.
07:21
(Laughter)
159
441260
2000
(Каткырык)
07:23
It is a bit of jaggery, a bit of urens
160
443260
3000
Бул тазаланбаган пальма дарагынын шекери, бир аз заара
07:26
and a bit of other things I don't know.
161
446260
2000
жана дагы мен билбеген башка нерселер.
07:28
But it actually doesn't leak.
162
448260
2000
Чынында чатыр суу өткөрбөйт.
07:30
Since 1986, it hasn't leaked.
163
450260
3000
1986-жылдан бери суу өткөргөнү жок.
07:33
This technology, the women will not share with the men.
164
453260
3000
Бул технологияны аялдар эркектер менен бөлүшпөйт.
07:36
(Laughter)
165
456260
3000
(Каткырык)
07:39
It's the only college
166
459260
2000
Бул жападан жалгыз колледж
07:41
which is fully solar-electrified.
167
461260
4000
толугу менен күн энергиясы менен камсыз болгон.
07:45
All the power comes from the sun.
168
465260
2000
Бардык энергия күндөн алынат.
07:47
45 kilowatts of panels on the roof.
169
467260
2000
45 киловаттуу такталар чатырда орнотулган.
07:49
And everything works off the sun for the next 25 years.
170
469260
2000
Акыркы 25 жыл аралыгында бардыгы күндөн иштеп жатат.
07:51
So long as the sun shines,
171
471260
2000
Күндүн нуру өчмөйүн
07:53
we'll have no problem with power.
172
473260
2000
бизде энергияга байланыштуу эч бир көйгөй болбойт.
07:55
But the beauty is
173
475260
2000
Эң керемет нерсеси бул
07:57
that is was installed
174
477260
3000
мунун бардыгы
08:00
by a priest, a Hindu priest,
175
480260
3000
Хинду абысы тарабынан орнотулганы,
08:03
who's only done eight years of primary schooling --
176
483260
3000
ал 8 жыл гана баштапкы мектепте билим алган --
08:06
never been to school, never been to college.
177
486260
3000
орто мектепке барбаган, колледжди буту аттабаган.
08:09
He knows more about solar
178
489260
2000
Күн энергиясы жөнүндө ал
08:11
than anyone I know anywhere in the world guaranteed.
179
491260
4000
дүйнө жүзү боюнча эң мыкты билимдүү адам деп мен кепилдик берем.
08:17
Food, if you come to the Barefoot College,
180
497260
2000
Тамак, эгерде Жыңайлактар Колледжине келсеңиздер,
08:19
is solar cooked.
181
499260
3000
күндүн энергиясы менен бышырылган.
08:22
But the people who fabricated that solar cooker
182
502260
3000
Бирок ошол күн энергиясы менен иштеген мешти
08:25
are women,
183
505260
3000
аялдар,
08:28
illiterate women,
184
508260
2000
сабатсыз аялдар,
08:30
who actually fabricate
185
510260
2000
чынында эң мыкты
08:32
the most sophisticated solar cooker.
186
512260
2000
күн мешин кургандар болуп саналат.
08:34
It's a parabolic Scheffler solar cooker.
187
514260
3000
Бул парабола Шефлер күн меши.
08:40
Unfortunately, they're almost half German,
188
520260
4000
Тилекке каршы, алар жарым-жартылай немецтер,
08:44
they're so precise.
189
524260
2000
алар абдан так.
08:46
(Laughter)
190
526260
2000
(Каткырык)
08:48
You'll never find Indian women so precise.
191
528260
3000
Силер эч качан Индиянын аялдарындай тактыкты таба албайсыңар.
08:52
Absolutely to the last inch,
192
532260
2000
Акыркы миллиметр карышына чейин,
08:54
they can make that cooker.
193
534260
2000
алар мешти жасай алышат.
08:56
And we have 60 meals twice a day
194
536260
2000
Күнүнө эки жолу күндүн энергиясы менен
08:58
of solar cooking.
195
538260
2000
60 тамак жасалат.
09:00
We have a dentist --
196
540260
2000
Бизде тиш доктур бар --
09:02
she's a grandmother, illiterate, who's a dentist.
197
542260
3000
ал байбиче, сабатсыз, ал тиш доктур.
09:05
She actually looks after the teeth
198
545260
2000
Ал чынында 7,000 баланын
09:07
of 7,000 children.
199
547260
3000
тиштерин карайт.
09:11
Barefoot technology:
200
551260
2000
Жыңайлак технологиясы:
09:13
this was 1986 -- no engineer, no architect thought of it --
201
553260
3000
1986-жыл -- бир дагы инженер, бир дагы архитектор ойлоп көрбөгөн --
09:16
but we are collecting rainwater from the roofs.
202
556260
3000
чатырдан жаан суусун чогултууну, биз чогултабыз.
09:19
Very little water is wasted.
203
559260
2000
Аз гана суу текке коройт.
09:21
All the roofs are connected underground
204
561260
2000
Бардык чатырлар жер астындагы
09:23
to a 400,000 liter tank,
205
563260
2000
40,000 литрлик суу сактагычтарга туташтырылган,
09:25
and no water is wasted.
206
565260
2000
ошентип суу коробойт.
09:27
If we have four years of drought, we still have water on the campus,
207
567260
3000
Эгер 4 жылдык кургактыкка дуушар болсок, биздин кампус дале болсо суу менен камсыз болот,
09:30
because we collect rainwater.
208
570260
2000
анткени биз жаандын суусун чогултабыз.
09:32
60 percent of children don't go to school,
209
572260
3000
Балдардын 60 пайызы мектепке барбайт,
09:35
because they have to look after animals --
210
575260
2000
себеби алар мал кайтарышы керек --
09:37
sheep, goats --
211
577260
2000
кой, эчкилер --
09:39
domestic chores.
212
579260
2000
үй жумуштары --
09:41
So we thought of starting a school
213
581260
3000
Ошентип биз кечки мектеп ачууну ойлондук
09:44
at night for the children.
214
584260
2000
кечкисин балдарды окутуш үчүн.
09:46
Because the night schools of Tilonia,
215
586260
2000
Тилониянын кечки мектеби ишке киргендиктен,
09:48
over 75,000 children have gone through these night schools.
216
588260
3000
75,000ден ашуун балдар мектепте окушту.
09:51
Because it's for the convenience of the child;
217
591260
2000
Анткени ал баланын ыңгайлуулугуна карата болгон чара;
09:53
it's not for the convenience of the teacher.
218
593260
2000
мугалимдикине эмес.
09:55
And what do we teach in these schools?
219
595260
2000
Бул мектептерден биз эмнени окутабыз?
09:57
Democracy, citizenship,
220
597260
2000
Демократия, жарандуулук,
09:59
how you should measure your land,
221
599260
3000
жериңдин өлчөмүн кантип өлчөө керек,
10:02
what you should do if you're arrested,
222
602260
2000
эгер камака алынсаң эмне кылуу керек,
10:04
what you should do if your animal is sick.
223
604260
4000
үй жаныбарларың ооруп калса эмне кылууң керек.
10:08
This is what we teach in the night schools.
224
608260
2000
Кечки мектептен мына ушуларды окутабыз.
10:10
But all the schools are solar-lit.
225
610260
3000
Бардык мектептер күн энергиясы менен жарыкка ээ.
10:13
Every five years
226
613260
2000
Ар бир 5 жыл сайын
10:15
we have an election.
227
615260
2000
шайлоо өткөрүп турабыз.
10:17
Between six to 14 year-old children
228
617260
4000
Алты жаштан он төрт жашка чейинки балдар
10:21
participate in a democratic process,
229
621260
3000
демократиялык процесске катыша алат,
10:24
and they elect a prime minister.
230
624260
4000
алар премьер-министрди шайлашат.
10:28
The prime minister is 12 years old.
231
628260
3000
Учурдагы премьер-министр 12 жашта.
10:32
She looks after 20 goats in the morning,
232
632260
2000
Ал күндүзү 20 эчкини кайтарат,
10:34
but she's prime minister in the evening.
233
634260
3000
кечкисин болсо премьер-министр.
10:37
She has a cabinet,
234
637260
2000
Анын министрлери бар,
10:39
a minister of education, a minister for energy, a minister for health.
235
639260
3000
билим министри, энергия министри, саламаттык министри.
10:42
And they actually monitor and supervise
236
642260
2000
Иш жүзүндө алар көзөмөл жана башкарууну
10:44
150 schools for 7,000 children.
237
644260
3000
7000 бала окуган 150 мектептин үстүнөн өткөрүшөт.
10:49
She got the World's Children's Prize five years ago,
238
649260
2000
Премьер-министр кыз Дүйнөлүк Балдар Сыйлыгын 5 жыл мурун алган,
10:51
and she went to Sweden.
239
651260
2000
Швецияга барган.
10:53
First time ever going out of her village.
240
653260
2000
Турмушунда биринчи жолу айылдан сыртка чыкканы.
10:55
Never seen Sweden.
241
655260
3000
Швецияны эч качан көргөн эмес.
10:58
Wasn't dazzled at all by what was happening.
242
658260
2000
Болуп жаткан нерселер аны тамшандырган эмес.
11:00
And the Queen of Sweden, who's there,
243
660260
2000
Иш чарага катышып жаткан, Швециянын Канайымы,
11:02
turned to me and said, "Can you ask this child where she got her confidence from?
244
662260
3000
мага кайрылып, "Бул кыздан сурап бересизби өзүнө ишенүү сезимин кайдан алган?
11:05
She's only 12 years old,
245
665260
2000
Ал болгону 12 жашта,
11:07
and she's not dazzled by anything."
246
667260
3000
бирок аны эч нерсе тамшандырбады, таңгалдырбады."
11:10
And the girl, who's on her left,
247
670260
3000
Канайымдын сол тарабында турган ал кыз,
11:13
turned to me and looked at the queen straight in the eye
248
673260
3000
канайымдын көзүнө тик карап жана мага кайрылып,
11:16
and said, "Please tell her I'm the prime minister."
249
676260
3000
"Бул кишиге кичи пейилдикке айтып коюңузчу, мен премьер-министрмин" деди.
11:19
(Laughter)
250
679260
2000
(Каткырык)
11:21
(Applause)
251
681260
8000
(Кол чабуулар)
11:29
Where the percentage of illiteracy is very high,
252
689260
4000
Сабатсыздыктын пайыздык көрсөткүчтөрү жогору аймактарда
11:33
we use puppetry.
253
693260
3000
биз куурчак театрын колдонобуз.
11:36
Puppets is the way we communicate.
254
696260
3000
Куурчак театры аркылуу биз баарлашабыз.
11:45
You have Jokhim Chacha
255
705260
3000
Мына бул Жохим Чача
11:48
who is 300 years old.
256
708260
4000
ал 300 жашта.
11:52
He is my psychoanalyst. He is my teacher.
257
712260
3000
Ал менин психоаналитигим. Ал менин мугалимим.
11:55
He's my doctor. He's my lawyer.
258
715260
2000
Ал менин доктурум. Ал менин жактоочум.
11:57
He's my donor.
259
717260
2000
Ал менин донорум.
11:59
He actually raises money,
260
719260
2000
Ал чынында акча табат,
12:01
solves my disputes.
261
721260
3000
менин талаштарымды чечет.
12:04
He solves my problems in the village.
262
724260
3000
Ал айылдагы көйгөйлөрүмдү чечет.
12:07
If there's tension in the village,
263
727260
2000
Айылда кандайдыр бир талаш болсо,
12:09
if attendance at the schools goes down
264
729260
2000
мектепке келгендердин саны азайса
12:11
and there's a friction between the teacher and the parent,
265
731260
2000
жана мугалим менен ата-энелер ортосунда тартышуу болсо,
12:13
the puppet calls the teacher and the parent in front of the whole village
266
733260
3000
куурчак мугалим менен ата-энени айыл тургундарынын алдына чакырат
12:16
and says, "Shake hands.
267
736260
2000
жана "Кол алышкыла.
12:18
The attendance must not drop."
268
738260
2000
Сабакка катыш азайбашы керек." дейт.
12:22
These puppets
269
742260
2000
Бул куурчактар
12:24
are made out of recycled World Bank reports.
270
744260
2000
Дүйнөлүк Банктын отчётторун кайрадан иштетүүдөн алынган кагаздан жасалган.
12:26
(Laughter)
271
746260
2000
(Каткырык)
12:28
(Applause)
272
748260
7000
(Кол чабуулар)
12:35
So this decentralized, demystified approach
273
755260
4000
Ошентип децентралдаштырылган, жеңилдетилген ыкмада
12:39
of solar-electrifying villages,
274
759260
2000
айылдарды күн энергиясы менен камсыздоону
12:41
we've covered all over India
275
761260
2000
бүткүл Индия боюнча таркаттык
12:43
from Ladakh up to Bhutan --
276
763260
3000
Ладахтан баштап Бутанга чейинки --
12:48
all solar-electrified villages
277
768260
2000
айылдар күн энергиясы менен камсыздалды
12:50
by people who have been trained.
278
770260
3000
окуудан өткөн адамдар тарабынан.
12:54
And we went to Ladakh,
279
774260
2000
Биз Ладахка барып,
12:56
and we asked this woman --
280
776260
2000
бир айымдан сурадык --
12:58
this, at minus 40, you have to come out of the roof,
281
778260
3000
минус 40 сууктун күнү, силер чатырдан эшикке чыгууга мажбурсуңар,
13:01
because there's no place, it was all snowed up on both sides --
282
781260
3000
анткени чыгууга жол жок, бардык тарапты кар басып салган
13:04
and we asked this woman,
283
784260
2000
анан бул айымдан сурадык,
13:06
"What was the benefit you had
284
786260
2000
"Күн энергиясынан тапкан
13:08
from solar electricity?"
285
788260
2000
пайдаңар кандай болду?"
13:10
And she thought for a minute and said,
286
790260
2000
Ал 1 мүнөткө ойлонуп туруп,
13:12
"It's the first time I can see my husband's face in winter."
287
792260
4000
"Кыштын күнү жолдошумдун жүзүн биринчи жолу көрө алганым", деп жооп берди.
13:16
(Laughter)
288
796260
3000
(Каткырык)
13:19
Went to Afghanistan.
289
799260
2000
Афганистанга бардык.
13:21
One lesson we learned in India
290
801260
5000
Индиядан алган бир сабагыбыз
13:26
was men are untrainable.
291
806260
4000
эркектерди окутуу мүмкүн эмес эле.
13:30
(Laughter)
292
810260
4000
(Каткырык)
13:34
Men are restless,
293
814260
2000
Эркектер тынчтана албайт,
13:36
men are ambitious,
294
816260
2000
эркектердин амбициясы жогору,
13:38
men are compulsively mobile,
295
818260
3000
эркектер токтогус кыймылдуу,
13:41
and they all want a certificate.
296
821260
2000
жана дагы баары күбөлүк алгысы келет.
13:43
(Laughter)
297
823260
2000
(Каткырык)
13:45
All across the globe, you have this tendency
298
825260
3000
Бул дүйнө жүзү боюнча таркаган көрүнүш
13:48
of men wanting a certificate.
299
828260
2000
эркектер күбөлүк алууну каалашат.
13:50
Why? Because they want to leave the village
300
830260
3000
Эмне үчүн? Анткени алар айылдан кетип
13:53
and go to a city, looking for a job.
301
833260
3000
шаардан жумуш издешет.
13:56
So we came up with a great solution:
302
836260
3000
Биз укмуштуудай чечимге келдик:
13:59
train grandmothers.
303
839260
2000
улгайып калган апаларды окутуу.
14:03
What's the best way of communicating
304
843260
2000
Пикир алмашуунун эң мыкты ыкмасы
14:05
in the world today?
305
845260
2000
бүгүн дүйнөдө кайсы?
14:07
Television? No.
306
847260
2000
Сыналгы? Жок.
14:09
Telegraph? No.
307
849260
2000
Телеграф? Жок.
14:11
Telephone? No.
308
851260
2000
Телефон? Жок.
14:13
Tell a woman.
309
853260
2000
Аял кишиге кабар айтыңыз.
14:15
(Laughter)
310
855260
3000
(Каткырык)
14:18
(Applause)
311
858260
4000
(Кол чабуулар)
14:22
So we went to Afghanistan for the first time,
312
862260
2000
Ошентип биз биринчи жолу Афганистанга бардык,
14:24
and we picked three women
313
864260
2000
биз үч аялды тандап
14:26
and said, "We want to take them to India."
314
866260
2000
айттык: "Биз буларды Индияга алып кетүүнү каалайбыз" деп.
14:28
They said, "Impossible. They don't even go out of their rooms,
315
868260
2000
Алар "бул мүмкүн эмес. Алар жада калса бөлмөлөрүнөн чыкпайт,
14:30
and you want to take them to India."
316
870260
2000
а силер аларды Индияга алып кетебиз дейсиңер" дешти.
14:32
I said, "I'll make a concession. I'll take the husbands along as well."
317
872260
2000
Анда мен "Эпке келем, алардын күйөөлөрүн дагы алып кетебиз" дедим.
14:34
So I took the husbands along.
318
874260
2000
Ошентип күйөөлөрүн дагы кошо алып жөнөдүк.
14:36
Of course, the women were much more intelligent than the men.
319
876260
3000
Албетте, аялдар эркектерге караганда кыйла акылдуу болушту.
14:39
In six months,
320
879260
2000
Алты ай ичинде,
14:41
how do we train these women?
321
881260
3000
бул аялдар кандай өзгөрүштү?
14:44
Sign language.
322
884260
2000
Жаңдоо тили.
14:46
You don't choose the written word.
323
886260
3000
Силер жазма сөз тандабайсыздар.
14:49
You don't choose the spoken word.
324
889260
2000
Силер оозеки сөз тандабайсыздар.
14:51
You use sign language.
325
891260
3000
Силер жаңдоо тилин колдоносуздар.
14:54
And in six months
326
894260
2000
Алты ай ичинде
14:56
they can become solar engineers.
327
896260
4000
алар күн энергиясы боюнча инженер болушат.
15:00
They go back and solar-electrify their own village.
328
900260
3000
Алар кайтып барып өзүлөрүнүн айылдарын күн энергиясы менен камсыздайт.
15:03
This woman went back
329
903260
2000
Бул айым кайтып барып
15:05
and solar-electrified the first village,
330
905260
3000
эң биринчи айылды күн энергиясы менен камсыздады,
15:08
set up a workshop --
331
908260
2000
окутууну уюштуруп --
15:10
the first village ever to be solar-electrified in Afghanistan
332
910260
3000
Афганистандагы эң биринчи айыл күн энергиясы менен камсыздандарылды
15:13
[was] by the three women.
333
913260
3000
ушул үч аял тарабынан.
15:16
This woman
334
916260
2000
Бул айым
15:18
is an extraordinary grandmother.
335
918260
2000
өзгөчө байбиче.
15:20
55 years old, and she's solar-electrified 200 houses for me in Afghanistan.
336
920260
5000
55 жашта, Афганистанда 200 үйдү күн энергиясы менен камсыздады.
15:25
And they haven't collapsed.
337
925260
3000
Алардын иши ураган жок.
15:28
She actually went and spoke to an engineering department in Afghanistan
338
928260
3000
Ал чынында Афганистандын инженерия бөлүмүнө барып
15:31
and told the head of the department
339
931260
2000
бөлүм башчысына
15:33
the difference between AC and DC.
340
933260
2000
алмашып туруучу ток менен туруктуу токтун айырмасын түшүндүрдү.
15:35
He didn't know.
341
935260
2000
Ал муну билген эмес.
15:37
Those three women have trained 27 more women
342
937260
3000
Жанагы 3 аял 27 аялды окутушту
15:40
and solar-electrified 100 villages in Afghanistan.
343
940260
3000
жана Афганистандын 100 айылын күн энергиясы менен камсыздашты.
15:43
We went to Africa,
344
943260
3000
Африкага барып,
15:46
and we did the same thing.
345
946260
2000
дал ушундай нерселерди жасадык.
15:48
All these women sitting at one table from eight, nine countries,
346
948260
3000
Столду тегеректеп отурган айымдар сегиз, тогуз мамлекеттен келген,
15:51
all chatting to each other, not understanding a word,
347
951260
3000
бири-бири менен бир дагы сөз түшүнбөй туруп пикир алмашууда,
15:54
because they're all speaking a different language.
348
954260
2000
ар кайсы тилде сүйлөгөндүктөн.
15:56
But their body language is great.
349
956260
2000
Бирок алардын жаңдашып-ымдашып сүйлөшүүсү мыкты.
15:58
They're speaking to each other
350
958260
2000
Алар бири-бири менен сүйлөшүү аркылуу
16:00
and actually becoming solar engineers.
351
960260
2000
күн энергиясы боюнча инженер болуп жатышыт.
16:02
I went to Sierra Leone,
352
962260
3000
Мен Сиерра Леонага барганда,
16:05
and there was this minister driving down in the dead of night --
353
965260
3000
түн ичинде бир министр унаасын айдап
16:08
comes across this village.
354
968260
2000
айыл жанынан өтүп бараткан болот.
16:10
Comes back, goes into the village, says, "Well what's the story?"
355
970260
3000
Айыл ичине кайрылып кирип, "Окуянын таржымалы кандай?"
16:13
They said, "These two grandmothers ... "
356
973260
2000
Алар, "Бул эки байбиче ..."
16:15
"Grandmothers?" The minister couldn't believe what was happening.
357
975260
3000
"Байбичелер?" Министр укканына ишене албады.
16:18
"Where did they go?" "Went to India and back."
358
978260
3000
"Алар кайда барды?" "Индияга барып келишти."
16:21
Went straight to the president.
359
981260
2000
Президенттин өзүнө барып,
16:23
He said, "Do you know there's a solar-electrified village in Sierra Leone?"
360
983260
2000
министр, "Сиерра Леонада күн энергиясы менен камсыздалган айыл бар экенин билесизби?"
16:25
He said, "No." Half the cabinet went to see the grandmothers the next day.
361
985260
3000
Президент, "Жок" деп жооп берет. Байбичелер менен жолугушууга министрлердин көбү эртеси күнү жөнөшөт.
16:28
"What's the story."
362
988260
2000
"Мына ушундай окуя".
16:30
So he summoned me and said, "Can you train me 150 grandmothers?"
363
990260
4000
Ал мени чакыртып алып, "150 байбичени окутуп бере аласызбы?" деп суроо узатты.
16:34
I said, "I can't, Mr. President.
364
994260
2000
Мен, "мырза Президент, мен окута албайм.
16:36
But they will. The grandmothers will."
365
996260
2000
Бирок байбичелер окута алат" дедим.
16:38
So he built me the first Barefoot training center in Sierra Leone.
366
998260
3000
Ошентип ал мага Сиерра Леонада биринчи Жыңайлактар окутуу борборун куруп берди.
16:41
And 150 grandmothers have been trained in Sierra Leone.
367
1001260
4000
Сиерра Леонада ушинтип 150 байбиче окуудан өттү.
16:45
Gambia:
368
1005260
2000
Гамбия:
16:47
we went to select a grandmother in Gambia.
369
1007260
3000
Гамбияга байбиче тандоого бардык.
16:50
Went to this village.
370
1010260
2000
Бул айылга бардык.
16:52
I knew which woman I would like to take.
371
1012260
2000
Мен билгем кандай айымды тандоону.
16:54
The community got together and said, "Take these two women."
372
1014260
3000
Коомчулук чогулуп, "Бул эки айымды алып кетиңиздер" деди.
16:57
I said, "No, I want to take this woman."
373
1017260
2000
Мен, "жок, мен бул айымды алып кетем" дедим.
16:59
They said, "Why? She doesn't know the language. You don't know her."
374
1019260
2000
Алар, "Эмнеге? Ал тил билбейт. Сиз аны тааныбайсыз" дешти.
17:01
I said, "I like the body language. I like the way she speaks."
375
1021260
3000
"Мага анын жаңдашуу тили жакты. Мага анын сүйлөгөнү жакты" дедим.
17:04
"Difficult husband; not possible."
376
1024260
2000
"Жолдошу татаал киши, мүмкүн эмес."
17:06
Called the husband, the husband came,
377
1026260
2000
Жолдошун чакырттык, жолдошу -
17:08
swaggering, politician, mobile in his hand. "Not possible."
378
1028260
3000
өпкөлөнгөн, саясатчы, колунда чөнтөк телефон кармаган - келип, "болбойт" деди.
17:11
"Why not?" "The woman, look how beautiful she is."
379
1031260
3000
"Эмне үчүн болбойт?" "Карасаң, кандай сулуу аял."
17:14
I said, "Yeah, she is very beautiful."
380
1034260
2000
"Ооба, ал абдан сулуу" дедим.
17:16
"What happens if she runs off with an Indian man?"
381
1036260
2000
"Индиялык бир эркекке кетип калса, эмне кылам?"
17:18
That was his biggest fear.
382
1038260
2000
Анын корккону ошол болчу.
17:20
I said, "She'll be happy. She'll ring you up on the mobile."
383
1040260
3000
"Ал бактылуу болот. Ал сага телефон чалып турат" дедим.
17:23
She went like a grandmother
384
1043260
3000
Ал байбиче катары кетип
17:26
and came back like a tiger.
385
1046260
2000
жолборс болуп кайтты.
17:28
She walked out of the plane
386
1048260
2000
Ал учактан түшүп
17:30
and spoke to the whole press as if she was a veteran.
387
1050260
3000
пресса менен мурдатан бери сүйлөшүп жүргөнсүп сүйлөштү.
17:33
She handled the national press,
388
1053260
3000
Ал улуттук прессаны жайкап,
17:36
and she was a star.
389
1056260
2000
жылдыз болгон.
17:38
And when I went back six months later, I said, "Where's your husband?"
390
1058260
3000
Алты айдан кийин барганымда, "жолдошуң кайда?" десем.
17:41
"Oh, somewhere. It doesn't matter."
391
1061260
2000
"Жүрөт го бир жерде. Не мааниси бар" деп койду.
17:43
(Laughter)
392
1063260
2000
(Каткырык)
17:45
Success story.
393
1065260
2000
Ийгилик окуясы.
17:47
(Laughter)
394
1067260
2000
(Каткырык)
17:49
(Applause)
395
1069260
3000
(Кол чабуулар)
17:52
I'll just wind up by saying
396
1072260
6000
Аяктаар алдында
17:58
that I think you don't have to look for solutions outside.
397
1078260
4000
чечимди сырттан издөөнүн кажети жок дейм.
18:02
Look for solutions within.
398
1082260
2000
Чечимдерди ич арадан издегиле.
18:04
And listen to people. They have the solutions in front of you.
399
1084260
3000
Маңдайыңардагы кишилерден кандай чечим болоорун уккула.
18:07
They're all over the world.
400
1087260
2000
Алар дүйнө жүзү боюнча бар.
18:09
Don't even worry.
401
1089260
2000
Кам санабаңыздар.
18:11
Don't listen to the World Bank, listen to the people on the ground.
402
1091260
3000
Дүйнөлүк Банкты укпагыла, жергиликтүү кишилерди уккула.
18:14
They have all the solutions in the world.
403
1094260
3000
Дүйнө жүзү боюнча чечимдин ээлери ошол адамдар.
18:17
I'll end with a quotation by Mahatma Gandhi.
404
1097260
3000
Махатма Гандинин учкул кеби менен бүтүргүм келип турат.
18:20
"First they ignore you,
405
1100260
2000
"Башында алар камаарабайт,
18:22
then they laugh at you,
406
1102260
2000
анан шылдыңдайт,
18:24
then they fight you,
407
1104260
2000
андан соң күрөшөт,
18:26
and then you win."
408
1106260
2000
акыры сиз жеңесиз."
18:28
Thank you.
409
1108260
2000
Ыракмат.
18:30
(Applause)
410
1110260
31000
(Кол чабуулар)
Бул веб-сайт жөнүндө

Бул сайт сизди англис тилин үйрөнүү үчүн пайдалуу болгон YouTube видеолору менен тааныштырат. Сиз дүйнөнүн булуң-бурчунан келген алдыңкы мугалимдердин англис тили боюнча сабактарын көрө аласыз. Видеону ошол жерден ойнотуу үчүн ар бир видео барагында көрсөтүлгөн англисче субтитрлерди эки жолу чыкылдатыңыз. Субтитрлер видеону ойнотуу менен синхрондолуп жылдырылат. Эгерде сизде кандайдыр бир комментарийлер же суроо-талаптар болсо, бул байланыш формасын колдонуу менен биз менен байланышыңыз.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7