Bunker Roy: Learning from a barefoot movement

Tłumaczenie: Kinga Skorupska Korekta: Krystian Aparta

I'd like to take you to another world.

Zabiorę was do innego świata

And I'd like to share

i opowiem wam

a 45 year-old love story

45-letnią historię miłości

with the poor,

dla biednych, którzy utrzymują się za mniej niż dolara dziennie.

living on less than one dollar a day.

dla biednych, którzy utrzymują się za mniej niż dolara dziennie.

I went to a very elitist, snobbish,

Chodziłem do uczelni dla snobów,

expensive education in India,

najdroższej szkoły w Indiach,

and that almost destroyed me.

co prawie mnie zniszczyło.

I was all set

Miałem już zostać

to be a diplomat, teacher, doctor --

dyplomatą, nauczycielem, lekarzem...

all laid out.

Wszystko było gotowe.

Then, I don't look it, but I was the Indian national squash champion

Może po mnie tego nie widać, ale przez trzy lata

for three years.

byłem mistrzem Indii w squashu.

(Laughter)

(Śmiech)

The whole world was laid out for me.

Świat stał przede mną otworem.

Everything was at my feet.

Wszystko było u moich stóp.

I could do nothing wrong.

Nic nie mogłem popsuć.

And then I thought out of curiosity

Z ciekawości jednak pojechałem na wieś,

I'd like to go and live and work

żeby zobaczyć,

and just see what a village is like.

jak się tam żyje i pracuje.

So in 1965,

W 1965 pojechałem do Bihar,

I went to what was called the worst Bihar famine in India,

gdzie panował najgorszy głód w historii tego stanu.

and I saw starvation, death,

Pierwszy raz zobaczyłem tam śmierć,

people dying of hunger, for the first time.

ludzi umierających z braku pożywienia.

It changed my life.

To zmieniło moje życie.

I came back home,

Wróciłem do domu

told my mother,

i powiedziałem matce,

"I'd like to live and work in a village."

że chcę pracować na wsi.

Mother went into a coma.

Mama zaraz dostała zawału.

(Laughter)

(Śmiech)

"What is this?

"Co proszę?

The whole world is laid out for you, the best jobs are laid out for you,

Czeka na ciebie świat, dobra praca,

and you want to go and work in a village?

a ty chcesz pracować na wsi?

I mean, is there something wrong with you?"

Co z tobą nie tak?"

I said, "No, I've got the best eduction.

Odpowiedziałem, że świetne wykształcenie

It made me think.

dało mi do myślenia.

And I wanted to give something back

Chciałem na swój sposób dać coś innym.

in my own way."

Chciałem na swój sposób dać coś innym.

"What do you want to do in a village?

"Co chcesz robić na wsi?

No job, no money,

Nie ma tam pracy, pieniędzy,

no security, no prospect."

bezpieczeństwa, perspektyw".

I said, "I want to live

Powiedziałem, że chcę kopać studnie przez pięć lat.

and dig wells for five years."

Powiedziałem, że chcę kopać studnie przez pięć lat.

"Dig wells for five years?

"Kopać studnie?

You went to the most expensive school and college in India,

Chodziłeś do najlepszych szkół w Indiach,

and you want to dig wells for five years?"

żeby kopać studnie?"

She didn't speak to me for a very long time,

Długo ze mną nie rozmawiała,

because she thought I'd let my family down.

bo według niej zawiodłem rodzinę.

But then,

Ale dzięki temu

I was exposed to the most extraordinary knowledge and skills

zdobyłem niesamowitą wiedzę i umiejętności

that very poor people have,

posiadane tylko przez biednych.

which are never brought into the mainstream --

Umiejętności, których się nie nagłaśnia,

which is never identified, respected,

nie omawia, nie szanuje

applied on a large scale.

i nie stosuje powszechnie.

And I thought I'd start a Barefoot College --

Założyłem Barefoot College,

college only for the poor.

szkołę tylko dla biednych.

What the poor thought was important

Uczelnia skupia się na tym,

would be reflected in the college.

co biedni uważają za ważne.

I went to this village for the first time.

Kiedy przyjechałem do wioski,

Elders came to me

podeszła do mnie starszyzna.

and said, "Are you running from the police?"

Zapytali, czy uciekam przed policją.

I said, "No."

Odpowiedziałem, że nie.

(Laughter)

(Śmiech)

"You failed in your exam?"

"Oblałeś jakiś egzamin?"

I said, "No."

Znów powiedziałem "Nie".

"You didn't get a government job?" I said, "No."

"Nie dostałeś pracy w rządzie?" "Nie".

"What are you doing here?

"To co tu robisz?

Why are you here?

Po co przyjechałeś?

The education system in India

Szkolnictwo w Indiach

makes you look at Paris and New Delhi and Zurich;

nastawione jest na Paryż, Nowe Delhi i Zurych,

what are you doing in this village?

więc co ty robisz u nas?

Is there something wrong with you you're not telling us?"

Ukrywasz jakąś mroczną tajemnicę?"

I said, "No, I want to actually start a college

Wyjaśniłem, że chcę założyć uniwersytet

only for the poor.

tylko dla biednych,

What the poor thought was important would be reflected in the college."

uczący tego, co dla nich ważne.

So the elders gave me some very sound and profound advice.

Starszyzna dała mi dobrą i mądrą radę.

They said, "Please,

"Nie zapraszaj na uczelnię

don't bring anyone with a degree and qualification

nikogo z dyplomem ani kwalifikacjami".

into your college."

nikogo z dyplomem ani kwalifikacjami".

So it's the only college in India

W efekcie to jedyna uczelnia w Indiach,

where, if you should have a Ph.D. or a Master's,

w której magistrzy i doktorzy

you are disqualified to come.

są zdyskwalifikowani.

You have to be a cop-out or a wash-out or a dropout

Przyjmujemy tylko tych, którzy zawalili studia

to come to our college.

albo zostali wywaleni z uczelni.

You have to work with your hands.

Muszą ubrudzić sobie ręce.

You have to have a dignity of labor.

Mieć szacunek dla roboty.

You have to show that you have a skill that you can offer to the community

Pokazać, że umieją coś,

and provide a service to the community.

co może pomóc społeczności.

So we started the Barefoot College,

Otwierając "Bosą uczelnię",

and we redefined professionalism.

zmieniliśmy definicję profesjonalizmu.

Who is a professional?

Kim jest fachowiec?

A professional is someone

To ktoś kompetentny

who has a combination of competence,

oraz posiadający pewność siebie.

confidence and belief.

oraz posiadający pewność siebie.

A water diviner is a professional.

Różdżkarz jest fachowcem.

A traditional midwife

Wioskowa akuszerka jest fachowcem.

is a professional.

Wioskowa akuszerka jest fachowcem.

A traditional bone setter is a professional.

Osoba stawiająca bańki również.

These are professionals all over the world.

Profesjonaliści są na całym świecie.

You find them in any inaccessible village around the world.

Znajdzie się ich w każdej malutkiej wiosce.

And we thought that these people should come into the mainstream

Ci ludzie powinni wyjść do społeczeństwa

and show that the knowledge and skills that they have

i pokazać, że ich wiedza i umiejętności

is universal.

są uniwersalne.

It needs to be used, needs to be applied,

To musi stać się jasne,

needs to be shown to the world outside --

trzeba pokazać światu,

that these knowledge and skills

że ta wiedza i umiejętności

are relevant even today.

są istotne po dziś dzień.

So the college works

Uczelnia wzoruje się na stylu życia i pracy Gandhiego.

following the lifestyle and workstyle of Mahatma Gandhi.

Uczelnia wzoruje się na stylu życia i pracy Gandhiego.

You eat on the floor, you sleep on the floor, you work on the floor.

Jemy, śpimy i pracujemy na podłodze.

There are no contracts, no written contracts.

Nie spisujemy żadnych umów.

You can stay with me for 20 years, go tomorrow.

Możesz zostać na dwadzieścia lat lub tylko do jutra.

And no one can get more than $100 a month.

Nikt nie dostaje więcej niż 100 dolarów miesięcznie.

You come for the money, you don't come to Barefoot College.

Nie ma po co przyjeżdżać tu dla pieniędzy.

You come for the work and the challenge,

Bosa uczelnia

you'll come to the Barefoot College.

to praca i wyzwanie.

That is where we want you to try crazy ideas.

Tu mają powstawać pomysły.

Whatever idea you have, come and try it.

Jeśli masz pomysł, to przyjedź,

It doesn't matter if you fail.

spróbuj - porażka to nic złego.

Battered, bruised, you start again.

Nieważne siniaki, zaczyna się znów.

It's the only college where the teacher is the learner

To jedyna uczelnia, gdzie nauczyciel jest uczniem,

and the learner is the teacher.

a uczeń jest nauczycielem.

And it's the only college where we don't give a certificate.

Tylko tu nie dostaje się dyplomu.

You are certified by the community you serve.

Wystarczy uznanie społeczności, którą się wspiera.

You don't need a paper to hang on the wall

Niepotrzebny jest świstek w oprawce,

to show that you are an engineer.

żeby pokazać, że jest się inżynierem.

So when I said that,

Kiedy to powiedziałem,

they said, "Well show us what is possible. What are you doing?

domagali się, żebym zamiast gadać,

This is all mumbo-jumbo if you can't show it on the ground."

pokazał im to w praktyce.

So we built the first Barefoot College

Zbudowaliśmy pierwszy Barefoot College,

in 1986.

czyli "Bosą uczelnię", w 1986 roku.

It was built by 12 Barefoot architects

Budowało ją 12 "bosych" architektów,

who can't read and write,

niepotrafiących czytać ani pisać.

built on $1.50 a sq. ft.

Wyszło 16 dolarów za metr kwadratowy.

150 people lived there, worked there.

Mieszkało i pracowało tam 150 osób.

They got the Aga Khan Award for Architecture in 2002.

W 2002 r. dostali nagrodę Agi Khana w dziedzinie architektury.

But then they suspected, they thought there was an architect behind it.

Jury się upierało, że musiał stać za tym jakiś architekt.

I said, "Yes, they made the blueprints,

To prawda, ale zrobił tylko projekty,

but the Barefoot architects actually constructed the college."

to "bosi" architekci byli budowniczymi.

We are the only ones who actually returned the award for $50,000,

Jako jedyni zwróciliśmy 50 tys. dolarów nagrody,

because they didn't believe us,

bo jury nam nie uwierzyło,

and we thought that they were actually casting aspersions

poddając w wątpliwość uczciwość

on the Barefoot architects of Tilonia.

"bosych" architektów z Tilonii.

I asked a forester --

Spytałem leśnika,

high-powered, paper-qualified expert --

znanego eksperta z dyplomem,

I said, "What can you build in this place?"

co można zbudować w tym miejscu.

He had one look at the soil and said, "Forget it. No way.

Spojrzał na podłoże i powiedział,

Not even worth it.

że to nie ma sensu...

No water, rocky soil."

Brak wody, kamienista gleba.

I was in a bit of a spot.

Byłem w kropce.

And I said, "Okay, I'll go to the old man in village

Postanowiłem spytać o to samo

and say, 'What should I grow in this spot?'"

starszego człowieka z wioski.

He looked quietly at me and said,

Patrząc na mnie spokojnie,

"You build this, you build this, you put this, and it'll work."

opisał, co trzeba zrobić.

This is what it looks like today.

Tak to wygląda dzisiaj.

Went to the roof,

Przy budowie dachu

and all the women said, "Clear out.

kobiety kazały mężczyznom

The men should clear out because we don't want to share this technology with the men.

wynieść się, bo nie chciały im wyjawić,

This is waterproofing the roof."

jak uszczelnia się dach.

(Laughter)

(Śmiech)

It is a bit of jaggery, a bit of urens

Użyły do tego cukru z karioty parzącej

and a bit of other things I don't know.

i czegoś jeszcze, nie wiem.

But it actually doesn't leak.

Ale nie przecieka.

Since 1986, it hasn't leaked.

Nie przecieka od roku 1986.

This technology, the women will not share with the men.

Kobiety nie dzielą się tą technologia z mężczyznami.

(Laughter)

(Śmiech)

It's the only college

To jedyna uczelnia

which is fully solar-electrified.

w całości zasilana energią słoneczną.

All the power comes from the sun.

Cały prąd pochodzi ze Słońca.

45 kilowatts of panels on the roof.

45-kW ogniwa słoneczne na dachu.

And everything works off the sun for the next 25 years.

To ma działać przez 25 lat.

So long as the sun shines,

Jeśli Słonce nie zgaśnie,

we'll have no problem with power.

nie będzie problemu z elektrycznością.

But the beauty is

Najpiękniejsze jest to,

that is was installed

że ten system został zainstalowany

by a priest, a Hindu priest,

przez kapłana wedyjskiego,

who's only done eight years of primary schooling --

który zaliczył 8 lat szkoły podstawowej,

never been to school, never been to college.

nie skończył liceum, nie studiował.

He knows more about solar

Wie więcej o ogniwach słonecznych

than anyone I know anywhere in the world guaranteed.

niż ktokolwiek inny na świecie.

Food, if you come to the Barefoot College,

Jedzenie w Barefoot College

is solar cooked.

gotuje energia słoneczna.

But the people who fabricated that solar cooker

Tę słoneczną kuchenkę zbudowały kobiety.

are women,

Tę słoneczną kuchenkę zbudowały kobiety.

illiterate women,

Niepiśmienne kobiety

who actually fabricate

potrafią zbudować

the most sophisticated solar cooker.

skomplikowaną kuchnię słoneczną.

It's a parabolic Scheffler solar cooker.

To kuchenka Schefflera.

Unfortunately, they're almost half German,

Na nieszczęście te kobiety są tak dokładne,

they're so precise.

jakby były w połowie Niemkami.

(Laughter)

(Śmiech)

You'll never find Indian women so precise.

Najbardziej dokładne w Indiach.

Absolutely to the last inch,

Budują taką kuchenkę

they can make that cooker.

z dokładnością co do milimetra.

And we have 60 meals twice a day

Dzięki niej serwujemy

of solar cooking.

dwa razy dziennie 60 posiłków.

We have a dentist --

Mamy dentystkę,

she's a grandmother, illiterate, who's a dentist.

to niepiśmienna babcia.

She actually looks after the teeth

Opiekuje się zębami 7 tysięcy dzieci.

of 7,000 children.

Opiekuje się zębami 7 tysięcy dzieci.

Barefoot technology:

"Bosa" technologia:

this was 1986 -- no engineer, no architect thought of it --

w roku 1986 inżynierzy na to nie wpadli,

but we are collecting rainwater from the roofs.

a my wykorzystywaliśmy deszczówkę z dachów.

Very little water is wasted.

Nic się nie marnuje.

All the roofs are connected underground

Dachy odprowadzają wodę

to a 400,000 liter tank,

do podziemnego zbiornika na 400 tysiące litrów.

and no water is wasted.

do podziemnego zbiornika na 400 tysiące litrów.

If we have four years of drought, we still have water on the campus,

Zapasy starczą nawet na czteroletnią suszę,

because we collect rainwater.

bo zbieramy deszczówkę.

60 percent of children don't go to school,

60 procent dzieci nie chodzi do szkoły,

because they have to look after animals --

bo muszą się opiekować zwierzętami,

sheep, goats --

owcami, kozami...

domestic chores.

Mają domowe obowiązki.

So we thought of starting a school

Dlatego założyliśmy dla nich szkołę wieczorową.

at night for the children.

Dlatego założyliśmy dla nich szkołę wieczorową.

Because the night schools of Tilonia,

W tych szkołach

over 75,000 children have gone through these night schools.

uczyło się już ponad 75 tysięcy dzieci.

Because it's for the convenience of the child;

Odpowiadają ich potrzebom,

it's not for the convenience of the teacher.

nie wygodzie nauczyciela.

And what do we teach in these schools?

Czego uczymy w tych szkołach?

Democracy, citizenship,

Demokracji, postawy obywatelskiej,

how you should measure your land,

tego jak mierzyć ziemię,

what you should do if you're arrested,

co robić, gdy cię aresztują,

what you should do if your animal is sick.

albo kiedy zachoruje zwierzę.

This is what we teach in the night schools.

Tego uczymy w tych szkołach.

But all the schools are solar-lit.

Je też zasila energia słoneczna.

Every five years

Co pięć lat są wybory.

we have an election.

Co pięć lat są wybory.

Between six to 14 year-old children

Dzieci w wieku 6-14 lat

participate in a democratic process,

biorą udział w demokratycznych wyborach premiera.

and they elect a prime minister.

biorą udział w demokratycznych wyborach premiera.

The prime minister is 12 years old.

Pani premier ma 12 lat.

She looks after 20 goats in the morning,

Rano opiekuje się 20 kozami,

but she's prime minister in the evening.

ale wieczorem jest premierem.

She has a cabinet,

Ma Radę Ministrów,

a minister of education, a minister for energy, a minister for health.

Ministra Edukacji, Energetyki, Zdrowia.

And they actually monitor and supervise

Sprawują oni pieczę

150 schools for 7,000 children.

nad 150 szkołami z 7 tys. uczniów.

She got the World's Children's Prize five years ago,

Zdobyła Światową Nagrodę Praw Dziecka

and she went to Sweden.

i pojechała do Szwecji.

First time ever going out of her village.

Pierwszy raz wyjechała z wioski.

Never seen Sweden.

Nigdy nie widziała Szwecji.

Wasn't dazzled at all by what was happening.

Ale nic jej nie onieśmieliło.

And the Queen of Sweden, who's there,

Królowa Szwecji obróciła się do mnie

turned to me and said, "Can you ask this child where she got her confidence from?

i spytała, skąd ta dziewczynka ma tyle pewności siebie.

She's only 12 years old,

Przecież ma tylko 12 lat,

and she's not dazzled by anything."

a nic jej nie peszy!

And the girl, who's on her left,

Dziewczynka, która stała koło niej,

turned to me and looked at the queen straight in the eye

patrząc królowej w oczy, powiedziała:

and said, "Please tell her I'm the prime minister."

"Wyjaśnij jej, że przecież jestem premierem".

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

Where the percentage of illiteracy is very high,

Gdzie wskaźnik analfabetyzmu jest wysoki,

we use puppetry.

używamy lalkarstwa.

Puppets is the way we communicate.

Porozumiewamy się marionetkami.

You have Jokhim Chacha

Mamy Jokhima Chachę,

who is 300 years old.

który ma 300 lat.

He is my psychoanalyst. He is my teacher.

To mój psychoanalityk, nauczyciel,

He's my doctor. He's my lawyer.

mój lekarz, mój prawnik.

He's my donor.

To mój dawca.

He actually raises money,

Zbiera fundusze

solves my disputes.

i rozstrzyga spory.

He solves my problems in the village.

Rozwiązuje moje problemy w osadzie.

If there's tension in the village,

Jeśli mamy napiętą sytuację,

if attendance at the schools goes down

spadek frekwencji szkolnej,

and there's a friction between the teacher and the parent,

konflikt z rodzicem,

the puppet calls the teacher and the parent in front of the whole village

marionetka przed całą wioską mówi,

and says, "Shake hands.

że mają się pogodzić,

The attendance must not drop."

bo frekwencja nie może spaść.

These puppets

Marionetki są ze zmielonych sprawozdań Banku światowego.

are made out of recycled World Bank reports.

Marionetki są ze zmielonych sprawozdań Banku światowego.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Śmiech i brawa)

So this decentralized, demystified approach

To zdecentralizowane i jasne podejście

of solar-electrifying villages,

do elektryfikacji osad w Indiach

we've covered all over India

dzięki energii słonecznej,

from Ladakh up to Bhutan --

od Ladakhu aż po Bhutan

all solar-electrified villages

zadziałało dzięki ludziom,

by people who have been trained.

których odpowiednio wyszkolono.

And we went to Ladakh,

Pojechaliśmy do Ladakhu

and we asked this woman --

i zapytaliśmy kobietę...

this, at minus 40, you have to come out of the roof,

Kiedy jest minus 40 wychodzi się przez dach,

because there's no place, it was all snowed up on both sides --

bo dom jest otoczony śniegiem.

and we asked this woman,

Spytaliśmy, co zyskała

"What was the benefit you had

Spytaliśmy, co zyskała

from solar electricity?"

dzięki energii słonecznej.

And she thought for a minute and said,

Zastanowiła się chwilę i odparła:

"It's the first time I can see my husband's face in winter."

"Pierwszy raz zobaczyłam w zimie twarz męża".

(Laughter)

(Śmiech)

Went to Afghanistan.

Byliśmy w Afganistanie.

One lesson we learned in India

W Indiach nauczyliśmy się,

was men are untrainable.

że mężczyzn nie da się szkolić.

(Laughter)

(Śmiech)

Men are restless,

Są zbyt niecierpliwi,

men are ambitious,

mają ambicję,

men are compulsively mobile,

nie mogą usiedzieć na miejscu

and they all want a certificate.

i wszyscy chcą certyfikaty.

(Laughter)

(Śmiech)

All across the globe, you have this tendency

Na całym świecie jest tak samo:

of men wanting a certificate.

mężczyźni chcą dostać certyfikat.

Why? Because they want to leave the village

Czemu? Bo chcą opuścić osadę

and go to a city, looking for a job.

i szukać roboty w mieście.

So we came up with a great solution:

Znaleźliśmy rozwiązanie:

train grandmothers.

uczymy babcie.

What's the best way of communicating

Jak najprościej coś rozgłosić?

in the world today?

Jak najprościej coś rozgłosić?

Television? No.

Telewizja? Nie.

Telegraph? No.

Telegraf? Nie.

Telephone? No.

Telefon? Nie.

Tell a woman.

Trzeba powiedzieć kobiecie.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

So we went to Afghanistan for the first time,

Za pierwszym razem w Afganistanie

and we picked three women

wybraliśmy trzy kobiety,

and said, "We want to take them to India."

żeby zabrać je do Indii.

They said, "Impossible. They don't even go out of their rooms,

Usłyszeliśmy, że to niemożliwe,

and you want to take them to India."

bo one nie wychodzą z domu.

I said, "I'll make a concession. I'll take the husbands along as well."

Zaproponowałem kompromis

So I took the husbands along.

i zabrałem też mężów.

Of course, the women were much more intelligent than the men.

Kobiety są dużo bardziej inteligentne.

In six months,

Jak udało się zmienić je w pół roku?

how do we train these women?

Jak udało się zmienić je w pół roku?

Sign language.

Dzięki językowi migowemu.

You don't choose the written word.

Nie używa się pisma

You don't choose the spoken word.

ani słowa mówionego.

You use sign language.

Używa się języka migowego.

And in six months

W sześć miesięcy zostały inżynierami energii słonecznej.

they can become solar engineers.

W sześć miesięcy zostały inżynierami energii słonecznej.

They go back and solar-electrify their own village.

Po powrocie zelektryfikowały swoją wioskę.

This woman went back

Ta kobieta wróciła

and solar-electrified the first village,

i zelektryfikowała pierwszą wioskę,

set up a workshop --

otworzyła warsztat...

the first village ever to be solar-electrified in Afghanistan

To była pierwsza taka osada w Afganistanie,

[was] by the three women.

dzięki tym trzem kobietom.

This woman

Ta kobieta to niezwykła babcia.

is an extraordinary grandmother.

Ta kobieta to niezwykła babcia.

55 years old, and she's solar-electrified 200 houses for me in Afghanistan.

Ma 55 lat i zelektryfikowała 200 domów w Afganistanie.

And they haven't collapsed.

Żaden się nie zawalił.

She actually went and spoke to an engineering department in Afghanistan

Pojechała do departamentu energetyki w Afganistanie

and told the head of the department

i wytłumaczyła dyrektorowi

the difference between AC and DC.

różnicę między prądem stałym a przemiennym.

He didn't know.

Wcześniej tego nie łapał.

Those three women have trained 27 more women

Te trzy kobiety nauczyły 27 kolejnych

and solar-electrified 100 villages in Afghanistan.

i łącznie zelektryfikowały 100 wiosek.

We went to Africa,

Pojechaliśmy do Afryki

and we did the same thing.

i zrobiliśmy to samo.

All these women sitting at one table from eight, nine countries,

Te kobiety przy stole są z ośmiu lub dziewięciu krajów.

all chatting to each other, not understanding a word,

Rozmawiają, ale nie rozumieją ani słowa,

because they're all speaking a different language.

bo mówią w różnych językach.

But their body language is great.

Ale ich mowa ciała jest niesamowita.

They're speaking to each other

Rozmawiając ze sobą,

and actually becoming solar engineers.

stają się inżynierami energii.

I went to Sierra Leone,

Pojechałem do Sierra Leone.

and there was this minister driving down in the dead of night --

Pewien minister w ciemną noc natknął się na taką wioskę.

comes across this village.

Pewien minister w ciemną noc natknął się na taką wioskę.

Comes back, goes into the village, says, "Well what's the story?"

Przyjechał i spytał, co się tu stało.

They said, "These two grandmothers ... "

Usłyszał: "To te dwie babcie".

"Grandmothers?" The minister couldn't believe what was happening.

"Babcie?" Nie mógł uwierzyć.

"Where did they go?" "Went to India and back."

"Gdzie pojechały?" "Do Indii".

Went straight to the president.

Poszedł z tym do prezydenta

He said, "Do you know there's a solar-electrified village in Sierra Leone?"

i spytał, czy wie o tej wiosce.

He said, "No." Half the cabinet went to see the grandmothers the next day.

Nie wiedział, więc pół Rady Ministrów

"What's the story."

przyjechało zobaczyć babcie.

So he summoned me and said, "Can you train me 150 grandmothers?"

Prezydent spytał, czy mogę wyuczyć mu 150 babć.

I said, "I can't, Mr. President.

Odpowiedziałem, że ja nie mogę,

But they will. The grandmothers will."

ale te babcie mogą.

So he built me the first Barefoot training center in Sierra Leone.

On zbudował pierwszy ośrodek Barefoot w Sierra Leone,

And 150 grandmothers have been trained in Sierra Leone.

w którym wyszkolono 150 babć.

Gambia:

Pojechaliśmy do Gambii,

we went to select a grandmother in Gambia.

żeby wybrać tam babcię.

Went to this village.

Pojechaliśmy do jednej wsi.

I knew which woman I would like to take.

Wiedziałem, którą kobietę chcę zabrać.

The community got together and said, "Take these two women."

Społeczność zasugerowała mi dwie inne.

I said, "No, I want to take this woman."

Spytali, czemu akurat ta,

They said, "Why? She doesn't know the language. You don't know her."

choć nie zna języka i jest mi obca.

I said, "I like the body language. I like the way she speaks."

Powiedziałem, że podoba mi się jej głos i mowa ciała.

"Difficult husband; not possible."

"Nic z tego, ma trudnego męża".

Called the husband, the husband came,

Poprosiłem, żeby go zawołali.

swaggering, politician, mobile in his hand. "Not possible."

Dumny krok, polityk, w ręku komórka - odmówił mi.

"Why not?" "The woman, look how beautiful she is."

Mówi: "Zobacz, jaka ona jest piękna".

I said, "Yeah, she is very beautiful."

Zgodziłem się, a on:

"What happens if she runs off with an Indian man?"

"Co jak ją jakiś Hindus porwie?"

That was his biggest fear.

Tego się obawiał.

I said, "She'll be happy. She'll ring you up on the mobile."

Obiecałem, że będzie szczęśliwa i zadzwoni na komórkę.

She went like a grandmother

Wyjechała jako babcia,

and came back like a tiger.

a powróciła jako tygrysica.

She walked out of the plane

Wyszła z samolotu

and spoke to the whole press as if she was a veteran.

i zwróciła się do dziennikarzy, zaprawiona w boju.

She handled the national press,

Poradziła sobie z rodzimymi mediami

and she was a star.

i stała się gwiazdą.

And when I went back six months later, I said, "Where's your husband?"

Po pół roku wróciłem i spytałem, gdzie jest mąż.

"Oh, somewhere. It doesn't matter."

"Nie wiem, kto by się przejmował".

(Laughter)

(Śmiech)

Success story.

Prawdziwy sukces.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

I'll just wind up by saying

Na koniec podzielę się przesłaniem:

that I think you don't have to look for solutions outside.

nie trzeba szukać pomocy z zewnątrz.

Look for solutions within.

Znajdźcie ją wewnątrz.

And listen to people. They have the solutions in front of you.

Słuchajcie tych, którzy mają rozwiązania na wyciągnięcie ręki.

They're all over the world.

Są na całym świecie.

Don't even worry.

Nie martwcie się.

Don't listen to the World Bank, listen to the people on the ground.

Nie słuchajcie Banku Światowego, tylko prawdziwych ludzi.

They have all the solutions in the world.

Wiedzą wszystko co trzeba.

I'll end with a quotation by Mahatma Gandhi.

A teraz zacytuję Gandhiego:

"First they ignore you,

"Najpierw was ignorują,

then they laugh at you,

potem się z was śmieją,

then they fight you,

potem z wami walczą,

and then you win."

a potem wygrywacie".

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)