Four billion years of evolution in six minutes | Prosanta Chakrabarty

Translator: Irakli Kandelaki Reviewer: Elisabed Kvitaishvili

If we evolved from monkeys, why are there still monkeys?

თუ ჩვენ მაიმუნებისგან განვვითარდით, მაშინ მაიმუნებიც რატომ არსებობენ?

(Laughter)

(სიცილი)

Well, because we're not monkeys,

იმიტომ რომ ჩვენ მაიმუნები არ ვართ,

we're fish.

ჩვენ თევზები ვართ.

(Laughter)

(სიცილი)

Now, knowing you're a fish and not a monkey

იმის ცოდნა რომ თევზი ხარ და არა მაიმუნი,

is actually really important to understanding where we came from.

ჩვენი წარმომავლობის გასაგებად ძალიან მნიშვნელოვანია.

I teach one of the largest evolutionary biology classes in the US,

მე აშშ-ში ერთ-ერთ ყველაზე დიდ ევოლუციური ბიოლოგიის კურსს ვასწავლი

and when my students finally understand why I call them fish all the time,

და როცა ჩემს მოსწავლეებს საბოლოოდ ესმით, თუ ყოველთვის რატომ ვუწოდებ მათ თევზებს,

then I know I'm getting my job done.

მაშინ ვიგებ, რომ ჩემი საქმე შევასრულე.

But I always have to start my classes by dispelling some hardwired myths,

თუმცა, ყოველთვის მიწევს ლექციების დაწყება ზოგიერთი ფეხმოკიდებული მითის დამსხვრევით,

because without really knowing it, many of us were taught evolution wrong.

რადგანაც გაუცნობიერებლად ბევრ ჩვენგანს ევოლუცია არასწორად ასწავლეს.

For instance, we're taught to say "the theory of evolution."

მაგალითად, გვასწავლეს სახელწოდება "ევოლუციის თეორია."

There are actually many theories, and just like the process itself,

სინამდვილეში უამრავი თეორია არსებობს და თავად პროცესის მსგავსად

the ones that best fit the data are the ones that survive to this day.

ის გადარჩება, რომელიც ყველაზე კარგად ერგება მოცემულ ინფორმაციას.

The one we know best is Darwinian natural selection.

ყველაზე კარგად დარვინულ ბუნებრივ გადარჩევას ვიცნობთ.

That's the process by which organisms that best fit an environment

ამ პროცესის წყალობით გარემოსთან ყველაზე უკეთ შემგუებელი ორგანიზმები

survive and get to reproduce,

გადარჩებიან და გამრავლდებიან,

while those that are less fit slowly die off.

მაშინ როცა ნაკლებად შეგუებადი ორგანიზმები ნელა კვდებიან

And that's it.

და მორჩა.

Evolution is as simple as that, and it's a fact.

ევოლუცია ასე მარტივია და ეს ფაქტია.

Evolution is a fact as much as the "theory of gravity."

ევოლუცია ისეთივე ფაქტია, როგორიც "გრავიტაციის თეორია."

You can prove it just as easily.

ამის დამტკიცებაც მარტივია.

You just need to look at your bellybutton

უბრალოდ საჭიროა ჭიპზე დაიხედო,

that you share with other placental mammals,

რომელსაც სხვა პლაცენტურ ძუძუმწოვრებთან იზიარებ,

or your backbone that you share with other vertebrates,

ან ხერხემალზე, რომელსაც სხვა ხერხემლიანებთან ერთად იზიარებ,

or your DNA that you share with all other life on earth.

ან დნმ-ზე, რომელსაც დედამიწაზე ყოველ ცოცხალთან იზიარებ.

Those traits didn't pop up in humans.

ეს ნიშნები ადამიანებში სპონტანურად არ გაჩენილა.

They were passed down from different ancestors

ის გადმოგვეცა სხვადასხვა წინაპრისგან

to all their descendants, not just us.

არა მხოლოდ ჩვენ, არამედ ყველა შთამომავალს.

But that's not really how we learn biology early on, is it?

მაგრამ თავიდან ასე ბიოლოგია არ გვისწავლია, ასე არ არის?

We learn plants and bacteria are primitive things,

ვისწავლეთ რომ მცენარეები და ბაქტერიები პრიმიტიული რაღაცებია

and fish give rise to amphibians followed by reptiles and mammals,

და თევზი დასაბამს აძლევს ამფიბიებს, რასაც რეპტილიები და

and then you get you,

ძუძუმწოვრები მოსდევს და შემდეგ საკუთარ

this perfectly evolved creature at the end of the line.

თავს იღებ, ხაზის ბოლოს ყველაზე განვითარებულ არსებას.

But life doesn't evolve in a line,

თუმცა სიცოცხლე წრფივად არ ვითარდება და

and it doesn't end with us.

არც ჩვენით მთავრდება.

But we're always shown evolution portrayed something like this,

მაგრამ ევოლუციას ყოველთვის რაიმე ამის მსგავსით წარმოგვიდგენენ,

a monkey and a chimpanzee,

მაიმუნი და შიმპანზე,

some extinct humans,

გადაშენებული ადამიანები,

all on a forward and steady march to becoming us.

რომლებიც მკაცრად, პირდაპირ მოემართებიან, რათა გახდნენ ის, რაც ვართ.

But they don't become us any more than we would become them.

თუმცა, ისინი აღარ ხდებიან ჩვენ როგორც ჩვენ არ ვხდებით ისინი.

We're also not the goal of evolution.

ასევე, ჩვენ ევოლუციის მიზანი არ ვართ.

But why does it matter?

მაგრამ რა აზრი აქვს?

Why do we need to understand evolution the right way?

რატომ გვჭირდება სწორად გვესმოდეს ევოლუცია?

Well, misunderstanding evolution has led to many problems,

აშკარაა ევოლუციის არასწორ გაგებას უამრავ პრობლემამდე მივყავართ,

but you can't ask that age-old question,

მაგრამ ვერ დასვამ ამ ძველისძველ კითხვას,

"Where are we from?"

"საიდან მოვდივართ?"

without understanding evolution the right way.

ევოლუციის სწორად გაგების გარეშე.

Misunderstanding it has led to many convoluted and corrupted views

მისმა შეცდომით გაგებამ უამრავ ბუნდოვან და არასწორ ხედვებამდე მიგვყივანა

of how we should treat other life on earth,

იმის შესახებ, თუ როგორც უნდა მოვექცეთ სიცოცხლის სხვა ფორმებს

and how we should treat each other

და როგორ უნდა მოვექცეთ ერთმანეთს

in terms of race and gender.

რასისა და სქესის ფარგლებში.

So let's go back four billion years.

მაშ ოთხი მილიარდი წლის წინ დავბრუნდეთ.

This is the single-celled organism we all came from.

ეს ერთუჯრედიანი ორგანიზმი ჩვენი საერთო საწყისია.

At first, it gave rise to other single-celled life,

თავდაპირველად, მან დასაბამი მისცა სხვა ერთუჯრედიან სიცოცხლეს,

but these are still evolving to this day,

თუმცა ისინი დღემდე ვითარდებიან

and some would say the Archaea and Bacteria

და ზოგიერთის აზრით არქეა და ბაქტერია,

that make up most of this group

რომლებიც ამ ჯგუფს ძირითადად შეადგენენ,

is the most successful on the planet.

პლანეტის მასშტაბით ყველაზე წარმატებულია.

They are certainly going to be here well after us.

ისინი ნამდვილად იცოცხლებენ ჩვენ შემდეგაც.

About three billion years ago, multicellularity evolved.

დაახლოებით სამი მილიარდი წლის წინ, მრავალუჯრედიანები განვითარდნენ.

This includes your fungi and your plants and your animals.

ეს მოიცავს სოკოებს, მცენარეებსა და ცხოველებს.

The first animals to develop a backbone were fishes.

თევზები პირველი ცხოველებია, რომლებსაც ხერხემალი განუვითარდათ.

So technically, all vertebrates are fishes,

ამიტომ ფაქტობრივად ყველა ხერხემლიანი თევზია,

so technically, you and I are fish.

ისევე, როგორც მე და შენ.

So don't say I didn't warn you.

მაშ არ თქვათ რომ არ გაგაფრთხილეთ.

One fish lineage came onto land

ერთი წარმოშობის თევზი მიწაზე ამოვიდა და

and gave rise to, among other things, the mammals and reptiles.

დასაბამი დაუდო, სხვა ცოცხალ არსებებთან ერთად, ძუძუმწოვრებას და რეპტილიებს.

Some reptiles become birds, some mammals become primates,

ზოგიერთი რეპტილია ჩიტი გახდა, ზოგი ძუძუმწოვარი კი პრიმატი,

some primates become monkeys with tails,

ზოგი პრიმატი - კუდიანი მაიმუნი

and others become the great apes, including a variety of human species.

და დანარჩენები უკუდო მაიმუნები, მათ შორის ადამიანთა სხვადასხვა სახეობა.

So you see, we didn't evolve from monkeys,

მაშ, ნათელია რომ მაიმუნი ჩვენი წინაპარი არ არის.

but we do share a common ancestor with them.

მაგრამ ჩვენ და მათ საერთო წინაპარი გვყავს/

All the while, life around us kept evolving:

ამასობაში, სიცოცხლე ჩვენ გარშემო განვითარებას აგრძელებდა -

more bacteria, more fungi, lots of fish, fish, fish.

მეტი ბაქტერია, მეტი სოკო, უამრავი თევზი, თევზი, თევზი.

If you couldn't tell -- yes, they're my favorite group.

თუ უკვე ვერ მიხვდით -- დიახ, ჩემი საყვარელი ჯგუფია.

(Laughter)

(სიცილი)

As life evolves, it also goes extinct.

სიცოცხლის განვითარებასთან ერთად, ის გადაშენდება.

Most species just last for a few million years.

სახეობათა უმრავლესობა მხოლოდ რამდენიმე მილიონი წელი ძლებს.

So you see, most life on earth that we see around us today

ამრიგად, დედამიწაზე არსებული სიცოცხლეთა უმრავლესობა

are about the same age as our species.

დაახლოებით ჩვენი სახეობის ასაკისაა.

So it's hubris, it's self-centered to think,

ამიტომ, ეგოისტური იქნება რომ ვიფიქროთ,

"Oh, plants and bacteria are primitive,

"ხო, მცენარეები და ბაქტერიები პრიმიტიულია

and we've been here for an evolutionary minute,

და რადგან ჩვენ ევოლუციური წუთია ვარსებობთ,

so we're somehow special."

რაღაცით განსაკუთრებული ვართ."

Think of life as being this book, an unfinished book for sure.

სიცოცხლეს ისე შევხედოთ, როგორც წიგნს, რა თქმა უნდა დაუსრულებელ წიგნს.

We're just seeing the last few pages of each chapter.

ჩვენ ბოლო თავის რამოდენიმე ფურცელს ვხედავთ.

If you look out on the eight million species

თუ იმ რვა მილიონ სახეობას შევხედავთ,

that we share this planet with,

რომელთან ერთად ამ პლანეტას ვიყოფთ,

think of them all being four billion years of evolution.

ჩავთვალოთ ისინი ევოლუციის 4 მილიარდ წლად.

They're all the product of that.

ისინი ამის წარმოებულებია.

Think of us all as young leaves on this ancient and gigantic tree of life,

წარმოვიდგინოთ საკუთარი თავი ახალგაზრდა ფოთლებად, უძველეს გიგანტურ სიცოცხლის ხეზე,

all of us connected by invisible branches not just to each other,

ყველანი დაკავშირებული უხილავი ტოტებით, არა მხოლოდ ერთმანეთთან,

but to our extinct relatives and our evolutionary ancestors.

არამედ ჩვენს გადაშენებულ ახლობლებთანაც და ევოლუციურ წინაპრებთან.

As a biologist, I'm still trying to learn, with others,

როგორც ბიოლოგი, მე სხვებთან ერთად, კვლავ ვცდილობ შევისწავლო

how everyone's related to each other, who is related to whom.

როგორ არის ყველა ერთმანეთთან დაკავშირებული, ვინ ვისთან.

Perhaps it's better still

შესაძლოა უკეთესია რომ საკუთარი თავი

to think of us as a little fish out of water.

პატარა თევზად ჩავთვალოთ, რომელიც წყლიდან ამოვიდა.

Yes, one that learned to walk and talk,

დიახ, მან, ვინც სიარული და საუბარი ისწავლა,

but one that still has a lot of learning to do

მაგრამ რომელსაც კიდევ აქვს უამრავი რამ სასწავლი

about who we are and where we came from.

იმის შესახებ, თუ ვინ ვართ და საიდან მოვედით.

Thank you.

მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტი)