Four billion years of evolution in six minutes | Prosanta Chakrabarty

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

If we evolved from monkeys, why are there still monkeys?

Eğer biz maymunlardan evrildiysek niçin hâlâ maymunlar var?

(Laughter)

(Kahkahalar)

Well, because we're not monkeys,

Çünkü biz maymun değiliz,

we're fish.

biz balığız.

(Laughter)

(Kahkahalar)

Now, knowing you're a fish and not a monkey

Maymun değil, balık olduğunuzu bilmek

is actually really important to understanding where we came from.

aslında tam olarak nereden geldiğimizi anlamak için gerçekten önemli.

I teach one of the largest evolutionary biology classes in the US,

ABD'de en büyük evrim biyolojisi derslerinden birine giriyorum

and when my students finally understand why I call them fish all the time,

ve öğrencilerim onlara niçin balık dediğimi en sonunda anladıklarında

then I know I'm getting my job done.

işimi başarıyla hallettiğimi görüyorum.

But I always have to start my classes by dispelling some hardwired myths,

Aslında ben her zaman derslerime yanlış bilinenleri ortadan kaldırarak başlıyorum,

because without really knowing it, many of us were taught evolution wrong.

çünkü bunları gerçekten bilmeden çoğumuz evrimi yanlış öğrendik.

For instance, we're taught to say "the theory of evolution."

Örneğin, bize ''evrim teorisi'' demek öğretildi.

There are actually many theories, and just like the process itself,

Aslında pek çok teori var ve sürecin kendi de buna dâhil,

the ones that best fit the data are the ones that survive to this day.

Verilere en iyi şekilde uyan teoriler günümüze kadar gelmiş olanlar.

The one we know best is Darwinian natural selection.

En iyi bildiğimiz teori ise Darwin'in doğal seçilimi.

That's the process by which organisms that best fit an environment

Bu sürece göre, herhangi bir ortama en iyi şekilde uyum sağlayan organizmalar

survive and get to reproduce,

hayatta kalır ve çoğalır,

while those that are less fit slowly die off.

uyum sağlamayanlar da yavaş yavaş yok olurlar.

And that's it.

Hepsi bu.

Evolution is as simple as that, and it's a fact.

Evrim aslında bu kadar basit ve bu tamamen gerçek.

Evolution is a fact as much as the "theory of gravity."

Evrim de tıpkı ''yer çekimi teorisi'' kadar gerçek.

You can prove it just as easily.

Bunu bu kadar kolay kanıtlayabilirsiniz.

You just need to look at your bellybutton

Göbek deliğinize bakmanız yeterli,

that you share with other placental mammals,

bu, diğer plasental memelilerle ortak özelliğiniz

or your backbone that you share with other vertebrates,

veya diğer vertebralarla paylaştığınız omurganıza

or your DNA that you share with all other life on earth.

ya da dünyadaki tüm diğer canlılarla ortak olan DNA'nıza bakabilirsiniz.

Those traits didn't pop up in humans.

Bu özellikler insanlarda birden ortaya çıkmadı.

They were passed down from different ancestors

Farklı atalardan nesiller boyu aktarıldı,

to all their descendants, not just us.

yalnızca bize değil.

But that's not really how we learn biology early on, is it?

Ancak biz biyolojiyi bu şekilde öğrenmiyoruz, değil mi?

We learn plants and bacteria are primitive things,

Bitkilerin ve bakterilerin ilkel olduklarını öğreniyoruz,

and fish give rise to amphibians followed by reptiles and mammals,

balıktan amfibiyanlar evrildi, sonra sürüngen ve memeliler geldi,

and then you get you,

arkasından biz ortaya çıktık,

this perfectly evolved creature at the end of the line.

sıranın sonunda bu kusursuzca evrilmiş canlı var.

But life doesn't evolve in a line,

Ancak yaşam bir sıra takip ederek evrim geçirmez

and it doesn't end with us.

ve sıra bizimle sona ermez.

But we're always shown evolution portrayed something like this,

Yine de bize evrimin her zaman böyle bir şey olduğu gösteriliyor,

a monkey and a chimpanzee,

bir maymun veya şempanze,

some extinct humans,

nesli tükenmiş bir insan,

all on a forward and steady march to becoming us.

sonunda bize dönüşen bir düzlem üzerindeler.

But they don't become us any more than we would become them.

Ancak biz nasıl onlara dönüşmüyorsak onlar da bize dönüşmüyor.

We're also not the goal of evolution.

Biz evrimin nihai amacı değiliz.

But why does it matter?

Peki bunlar ne anlama geliyor?

Why do we need to understand evolution the right way?

Niçin evrimi doğru şekilde anlamalıyız?

Well, misunderstanding evolution has led to many problems,

Evrimi yanlış anlamak bugüne dek pek çok soruna yol açtı,

but you can't ask that age-old question,

ancak asırlardır sorulan

"Where are we from?"

''Biz nereden geldik?'' sorusunu

without understanding evolution the right way.

evrimi doğru şekilde anlamadan soramazsınız.

Misunderstanding it has led to many convoluted and corrupted views

Bu yanlış anlama, dünyadaki tüm diğer yaşama ilişkin

of how we should treat other life on earth,

ve pek çok anlaşılması güç ve yozlaşmış bakış açısına sebep oldu,

and how we should treat each other

buna ırk ve cinsiyet konusunda

in terms of race and gender.

birbirimize olan davranışımız da dâhil.

So let's go back four billion years.

O yüzden dört milyon yıl geriye gidelim.

This is the single-celled organism we all came from.

Bu hepimizin evrildiği tek hücreli organizma.

At first, it gave rise to other single-celled life,

İlk önce diğer tek hücreli yaşama olanak sağladı

but these are still evolving to this day,

ama bunlar bugün hâlâ evrim geçiriyor

and some would say the Archaea and Bacteria

ve kimileri bu grubun çoğunu oluşturan

that make up most of this group

Arke ve bakterilerin

gezegendeki en başarılı tür olduğunu söylüyor.

is the most successful on the planet.

They are certainly going to be here well after us.

Bizden sonra yaşamaya devam edecekleri kesin.

About three billion years ago, multicellularity evolved.

Yaklaşık üç milyar yıl önce, çok hücrelilik evrim geçirdi.

This includes your fungi and your plants and your animals.

Buna mantarlar, bitkiler ve hayvanlar da dâhil.

The first animals to develop a backbone were fishes.

Omurgaya sahip ilk hayvanlar balıklardı.

So technically, all vertebrates are fishes,

Yani teknik olarak tüm vertebralar aslında balık,

so technically, you and I are fish.

yani siz de balıksınız, ben de.

So don't say I didn't warn you.

Sizi uyarmadığımı söylemeyin.

One fish lineage came onto land

Bir balık türü karaya çıktı

and gave rise to, among other things, the mammals and reptiles.

ve diğer tüm türlerin yanında memeliler ve sürüngenlere imkân sağladı.

Some reptiles become birds, some mammals become primates,

Sürüngenlerin bir kısmı kuş oldu, memelilerin bir kısmı da primat,

some primates become monkeys with tails,

primatların bir kısmı kuyruklu maymunlara,

and others become the great apes, including a variety of human species.

bir kısmı da bir dizi insan türünü içine alan büyük apelere dönüştü.

So you see, we didn't evolve from monkeys,

Anlayacağınız üzere biz maymunlardan evrilmedik

but we do share a common ancestor with them.

fakat onlarla ortak bir ata paylaşıyoruz.

All the while, life around us kept evolving:

Bu esnada etrafımızdaki yaşam evrim geçirmeye devam etti:

more bacteria, more fungi, lots of fish, fish, fish.

daha fazla bakteri, daha fazla mantar ve çok sayıda balık.

If you couldn't tell -- yes, they're my favorite group.

Eğer hâlâ anlamadıysanız, onlar benim en sevdiğim grup.

(Laughter)

(Kahkahalar)

As life evolves, it also goes extinct.

Yaşam evrim geçirirken, bir yandan da nesiller tükeniyor.

Most species just last for a few million years.

Türlerin çoğu yalnızca birkaç milyon yıl hayatta kaldılar.

So you see, most life on earth that we see around us today

Yani bugün çevremizde gördüğümüz hayatın büyük kısmı

are about the same age as our species.

bizim türümüzle aşağı yukarı aynı yaşta.

So it's hubris, it's self-centered to think,

Yani şöyle düşünmek aşırı kibirden ibaret:

"Oh, plants and bacteria are primitive,

''Bitkiler ve bakteriler ilkel

and we've been here for an evolutionary minute,

ve biz çok kısa bir zamandır buradayız,

so we're somehow special."

o hâlde biz özeliz.''

Think of life as being this book, an unfinished book for sure.

Yaşamı henüz tamamlanmamış bir kitap olarak düşünün.

We're just seeing the last few pages of each chapter.

Biz sadece her bölümün son birkaç sayfasını görüyoruz.

If you look out on the eight million species

Bu gezegeni birlikte paylaştığımız

that we share this planet with,

sekiz milyon türü araştıracaksanız

think of them all being four billion years of evolution.

her birinin dört milyar yıllık bir evrim süreci olduğunu düşünün.

They're all the product of that.

Her biri bu sürecin bir ürünü.

Think of us all as young leaves on this ancient and gigantic tree of life,

Hepimizi devasa eski bir ağacın genç yaprakları olarak hayal edin,

all of us connected by invisible branches not just to each other,

birbirine geçmiş, görünmeyen dallarla yalnızca birbirimize değil,

but to our extinct relatives and our evolutionary ancestors.

ayrıca nesli tükenmiş akrabalarımıza ve evrimsel atalarımıza bağlıyız.

As a biologist, I'm still trying to learn, with others,

Bir biyolog olarak başkalarıyla hâlâ herkesin birbirleriyle

how everyone's related to each other, who is related to whom.

nasıl akraba olduklarını öğrenmeye çalışıyorum.

Perhaps it's better still

Belki de hepimizi

to think of us as a little fish out of water.

sudan çıkmış küçük bir balık olarak düşünmek çok daha iyi.

Yes, one that learned to walk and talk,

Yürümeyi ve konuşmayı öğrenmiş bir balık

but one that still has a lot of learning to do

ama kim olduğu ve nereden geldiği hakkında

about who we are and where we came from.

hâlâ öğreneceği çok şey var.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)