Four billion years of evolution in six minutes | Prosanta Chakrabarty

Translator: Thuy Do Reviewer: Thiên Ân Đào

Nếu như ta tiến hóa từ khỉ, tại sao loài khỉ vẫn tồn tại?

If we evolved from monkeys, why are there still monkeys?

(Laughter)

(Cười)

Well, because we're not monkeys,

Bởi vì chúng ta không phải là khỉ mà là cá.

we're fish.

(Cười)

(Laughter)

Now, knowing you're a fish and not a monkey

Nhận thức được bạn là cá chứ không phải khỉ

is actually really important to understanding where we came from.

thực sự rất quan trọng nếu muốn hiểu về nguồn gốc của chúng ta.

I teach one of the largest evolutionary biology classes in the US,

Tôi dạy về tiến hóa sinh học ở một trong những lớp đông nhất tại Mĩ,

and when my students finally understand why I call them fish all the time,

và đến khi sinh viên hiểu được tại sao tôi cứ bảo họ là cá suốt,

then I know I'm getting my job done.

tôi biết tôi đã làm tốt việc của mình.

But I always have to start my classes by dispelling some hardwired myths,

Nhưng tôi luôn phải bắt đầu tiết học bằng cách xóa bỏ những lầm tưởng,

because without really knowing it, many of us were taught evolution wrong.

vì ta không nhận thức được rằng ta đã bị dạy sai về tiến hóa.

For instance, we're taught to say "the theory of evolution."

Ví dụ, chúng ta được dạy là "Thuyết tiến hóa."

There are actually many theories, and just like the process itself,

Thực tế, có rất nhiều học thuyết và giống như quá trình của nó,

the ones that best fit the data are the ones that survive to this day.

những cái phù hợp với dữ liệu nhất tồn tại đến tận bây giờ.

The one we know best is Darwinian natural selection.

Cái được biết đến nhiều nhất là Chọn lọc Tự nhiên của Darwin.

That's the process by which organisms that best fit an environment

Đó là quá trình mà các sinh vật thích hợp nhất với một môi trường

survive and get to reproduce,

sẽ tồn tại và sinh sản,

while those that are less fit slowly die off.

còn các sinh vật không thích nghi được sẽ chết dần.

And that's it.

Chỉ có thế. Tiến hóa đơn giản như vậy, và đó là sự thật.

Evolution is as simple as that, and it's a fact.

Evolution is a fact as much as the "theory of gravity."

Tiến hóa là sự thật giống như "Thuyết Hấp dẫn."

Ta có thể dễ dàng chứng minh nó.

You can prove it just as easily.

You just need to look at your bellybutton

Hãy nhìn vào rốn của mình, động vật có vú có nhau thai đều có rốn.

that you share with other placental mammals,

or your backbone that you share with other vertebrates,

hay cột sống của bạn cũng không khác với loài có xương sống

or your DNA that you share with all other life on earth.

hay như DNA, toàn bộ sinh vật đều có.

Those traits didn't pop up in humans.

Những đặc điểm đó đâu tự nhiên có ở người.

They were passed down from different ancestors

Chúng được di truyền từ nhiều tổ tiên khác nhau

to all their descendants, not just us.

đến toàn bộ thế hệ sau, không chỉ đến mỗi ta.

But that's not really how we learn biology early on, is it?

Nhưng ta đâu được học như vậy ở môn sinh ngày trước đúng không?

We learn plants and bacteria are primitive things,

Ta học rằng thực vật và vi khuẩn là những loài nguyên gốc,

and fish give rise to amphibians followed by reptiles and mammals,

và cá thành lưỡng cư, rồi thành bò sát và động vật có vú,

and then you get you,

và đến chúng ta,

this perfectly evolved creature at the end of the line.

loài sinh vật đã tiến hóa hoàn hảo đứng ở bậc cuối cùng.

But life doesn't evolve in a line,

Nhưng sự sống không tiến hóa theo bậc,

and it doesn't end with us.

và chúng ta không đứng cuối.

But we're always shown evolution portrayed something like this,

Nhưng chúng ta luôn được thấy tiến hóa trông như thế này:

a monkey and a chimpanzee,

một con khỉ và một con tinh tinh vài con người tuyệt chủng,

some extinct humans,

all on a forward and steady march to becoming us.

tất cả đều đặn tiến lên để trở thành con người ngày nay.

But they don't become us any more than we would become them.

Nhưng chúng không trở thành ta giống như ta không trở thành chúng.

We're also not the goal of evolution.

Chúng ta cũng không phải cái đích của tiến hóa.

Thế thì có gì quan trọng?

But why does it matter?

Why do we need to understand evolution the right way?

Tại sao phải hiểu đúng về tiến hóa?

Well, misunderstanding evolution has led to many problems,

Nhiều vấn đề nảy sinh do lầm tưởng về tiến hóa,

but you can't ask that age-old question,

bạn thậm chí không thể đặt câu hỏi cũ:

"Where are we from?"

"Chúng ta từ đâu mà có?"

without understanding evolution the right way.

mà không hiểu đúng về tiến hóa.

Hiểu sai về nó đã dẫn đến những quan niệm sai lệch và rối rắm

Misunderstanding it has led to many convoluted and corrupted views

of how we should treat other life on earth,

về cách chúng ta đối xử với các sinh vật khác

and how we should treat each other

in terms of race and gender.

và với nhau về mặt chủng tộc và giới tính.

So let's go back four billion years.

Giờ cùng quay lại bốn tỷ năm trước.

This is the single-celled organism we all came from.

Đây là sinh vật đơn bào nguồn gốc của tất cả chúng ta.

At first, it gave rise to other single-celled life,

Đầu tiên, nó sinh ra các sinh vật đơn bào khác,

but these are still evolving to this day,

nhưng chúng vẫn tiến hóa đến ngày nay,

and some would say the Archaea and Bacteria

vài người sẽ nói vi khuẩn cổ và vi khuẩn

that make up most of this group

tạo nên hầu hết nhóm này là sinh vật hiệu quả nhất hành tinh.

is the most successful on the planet.

They are certainly going to be here well after us.

Chúng hẳn sẽ tồn tại lâu, hơn cả loài người chúng ta.

About three billion years ago, multicellularity evolved.

Khoảng ba tỷ năm trước, loài đa bào đã tiến hóa.

This includes your fungi and your plants and your animals.

Loài này bao gồm cả nấm, thực vật và động vật ta biết.

The first animals to develop a backbone were fishes.

Động vật có xương sống đầu tiên là cá.

So technically, all vertebrates are fishes,

Nên về lý thuyết, cá là tất cả các loài có xương sống.

so technically, you and I are fish.

nên về lý thuyết, bạn và tôi đều là cá.

So don't say I didn't warn you.

Đừng bảo tôi không nói trước.

One fish lineage came onto land

Dòng giống nhà cá đã lên bờ

and gave rise to, among other things, the mammals and reptiles.

và sinh ra loài có vú, loài bò sát cũng như các loài khác.

Some reptiles become birds, some mammals become primates,

Vài loài bò sát trở thành chim, vài loài có vú thành loài linh trưởng,

some primates become monkeys with tails,

và linh trưởng thành khỉ có đuôi

and others become the great apes, including a variety of human species.

rồi chúng trở thành họ người, bao gồm nhiều giống người.

So you see, we didn't evolve from monkeys,

Bạn thấy đấy, ta đâu phải tiến hóa từ khỉ,

but we do share a common ancestor with them.

mà chỉ có chung tổ tiên với chúng.

All the while, life around us kept evolving:

Suốt từ đó, sự sống xung quanh ta vẫn luôn luôn tiến hóa:

more bacteria, more fungi, lots of fish, fish, fish.

nhiều vi khuẩn, nhiều nấm hơn, nhiều cá, cá và cá.

Nếu bạn không biết, thì đúng, cá là loài yêu thích của tôi.

If you couldn't tell -- yes, they're my favorite group.

(Laughter)

(Cười)

As life evolves, it also goes extinct.

Khi tiến hóa, các loài cũng tuyệt chủng.

Most species just last for a few million years.

Hầu hết các loài chỉ tồn tại khoảng vài triệu năm.

So you see, most life on earth that we see around us today

Nên có thể thấy, hầu hết sự sống quanh ta ngày nay

are about the same age as our species.

đều cùng tuổi với ta.

So it's hubris, it's self-centered to think,

Nên thật ngạo mạn khi nghĩ rằng

"Oh, plants and bacteria are primitive,

"Ồ, thực vật và vi khuẩn là thủy tổ,

and we've been here for an evolutionary minute,

và chúng ta là bước ngoặt của tiến hóa nên chúng ta thì đặc biệt."

so we're somehow special."

Think of life as being this book, an unfinished book for sure.

Tưởng tượng sự sống là quyển sách, tất nhiên là còn đang dở.

Chúng ta chỉ đang nhìn vào vài trang cuối của từng chương.

We're just seeing the last few pages of each chapter.

If you look out on the eight million species

Khi nhìn vào tám triệu sinh vật sống trên hành tinh này với ta,

that we share this planet with,

think of them all being four billion years of evolution.

hãy hiểu rằng chúng đều đã trải qua bốn tỷ năm tiến hóa.

They're all the product of that.

Tất cả đều là kết quả của tiến hóa.

Think of us all as young leaves on this ancient and gigantic tree of life,

Hãy coi ta như lá non trên cây đời cổ thụ khổng lồ,

all of us connected by invisible branches not just to each other,

những cành cây vô hình nối chúng ta không chỉ với nhau,

but to our extinct relatives and our evolutionary ancestors.

mà còn với họ hàng đã tuyệt chủng và với tổ tiên mình.

As a biologist, I'm still trying to learn, with others,

Là một nhà sinh vật học, tôi và những người khác vẫn đang

how everyone's related to each other, who is related to whom.

tìm hiểu xem mọi người liên hệ với nhau thế nào và ai có liên hệ với ai.

Perhaps it's better still

Có thể vẫn là tốt hơn nếu coi ta là một chú cá rời nước.

to think of us as a little fish out of water.

Yes, one that learned to walk and talk,

Một người biết đi, biết nói, nhưng vẫn cần học thêm rất nhiều,

but one that still has a lot of learning to do

về ta là ai và ta từ đâu tới.

about who we are and where we came from.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)