Four billion years of evolution in six minutes | Prosanta Chakrabarty

Tłumaczenie: Judyta Kuznik Korekta: Marta Konieczna

If we evolved from monkeys, why are there still monkeys?

Jeśli pochodzimy od małp, to czemu małpy nadal istnieją?

(Laughter)

(Śmiech)

Well, because we're not monkeys,

Ponieważ nie jesteśmy małpami, a rybami.

we're fish.

(Śmiech)

(Laughter)

Now, knowing you're a fish and not a monkey

Wiedząc, że ludzie to ryby, a nie małpy,

is actually really important to understanding where we came from.

rozwiążemy zagadkę pochodzenia ludzi.

I teach one of the largest evolutionary biology classes in the US,

Nauczam biologii ewolucyjnej w Stanach Zjednoczonych

and when my students finally understand why I call them fish all the time,

i kiedy studenci zrozumieją, czemu nazywam ich rybami,

then I know I'm getting my job done.

wiem, że dobrze wykonuję pracę.

But I always have to start my classes by dispelling some hardwired myths,

Zajęcia zaczynam od rozwiania mitów,

because without really knowing it, many of us were taught evolution wrong.

bo zostaliśmy źle nauczeni ewolucji.

For instance, we're taught to say "the theory of evolution."

Nauczono nas mówić o "teorii ewolucji".

There are actually many theories, and just like the process itself,

Istnieje wiele teorii i tak jak w samym procesie ewolucji,

the ones that best fit the data are the ones that survive to this day.

te najlepiej przystosowane przetrwały.

The one we know best is Darwinian natural selection.

Najbardziej znana jest teoria selekcji naturalnej Darwina.

That's the process by which organisms that best fit an environment

W tym procesie organizmy najlepiej dostosowane do środowiska

survive and get to reproduce,

przeżywają i rozmnażają się,

while those that are less fit slowly die off.

a mniej dopasowane wymierają.

And that's it.

To wszystko.

Evolution is as simple as that, and it's a fact.

Ewolucja jest prosta, to fakt.

Evolution is a fact as much as the "theory of gravity."

Ewolucja to fakt jak "teoria grawitacji".

You can prove it just as easily.

Równie łatwo ją udowodnić.

You just need to look at your bellybutton

Spójrzmy na swój pępek,

that you share with other placental mammals,

taki jak u łożyskowców,

or your backbone that you share with other vertebrates,

na swój kręgosłup, taki jak u kręgowców,

or your DNA that you share with all other life on earth.

na swoje DNA, jak u żywych istot na Ziemi.

Those traits didn't pop up in humans.

Te cechy nie pojawiły się ot tak u ludzi.

They were passed down from different ancestors

Różni przodkowie przekazali je

to all their descendants, not just us.

wszystkim potomkom, nie tylko nam.

But that's not really how we learn biology early on, is it?

Nie tak uczymy się biologii od podstaw, prawda?

We learn plants and bacteria are primitive things,

Słyszymy, że rośliny i bakterie są proste,

and fish give rise to amphibians followed by reptiles and mammals,

ryby dały początek płazom, gadom i ssakom

and then you get you,

i później człowiekowi,

this perfectly evolved creature at the end of the line.

doskonałej istocie na końcu procesu.

But life doesn't evolve in a line,

Życie nie rozwija się liniowo,

and it doesn't end with us.

i nie kończy się na człowieku.

But we're always shown evolution portrayed something like this,

Widzimy ewolucję w ten sposób,

a monkey and a chimpanzee,

małpa i szympans, wymarłe człowiekowate,

some extinct humans,

all on a forward and steady march to becoming us.

w powolnym procesie stawania się ludźmi.

But they don't become us any more than we would become them.

Lecz oni nie stali się nami, a my nimi.

We're also not the goal of evolution.

Nie jesteśmy celem ewolucji.

But why does it matter?

Dlaczego ma to znaczenie?

Why do we need to understand evolution the right way?

Czemu musimy właściwie zrozumieć ewolucję?

Well, misunderstanding evolution has led to many problems,

Ponieważ niezrozumienie ewolucji prowadziło do problemów,

but you can't ask that age-old question,

ale nie można zadać odwiecznego pytania

"Where are we from?"

"Skąd pochodzimy?"

without understanding evolution the right way.

bez właściwego zrozumienia ewolucji.

Misunderstanding it has led to many convoluted and corrupted views

Niezrozumienie zrodziło dziwne i niemoralne poglądy

of how we should treat other life on earth,

dotyczące sposobu traktowania życia na Ziemi i ludzi

and how we should treat each other

in terms of race and gender.

w kwestii rasy i płci.

So let's go back four billion years.

Cofnijmy się o cztery miliardy lat.

This is the single-celled organism we all came from.

Ten jednokomórkowy organizm dał początek wszystkiemu.

At first, it gave rise to other single-celled life,

Najpierw jednokomórkowemu życiu,

but these are still evolving to this day,

które nadal ewoluuje,

and some would say the Archaea and Bacteria

ponoć archeony i bakterie,

that make up most of this group

które tworzą większość tej grupy,

is the most successful on the planet.

najlepiej radzą sobie na Ziemi.

They are certainly going to be here well after us.

Zostaną tutaj kiedy my wymrzemy.

About three billion years ago, multicellularity evolved.

Trzy miliardy lat temu rozwinęła się wielokomórkowość.

This includes your fungi and your plants and your animals.

Obejmuje ona grzyby, rośliny i zwierzęta.

The first animals to develop a backbone were fishes.

Ryby jako pierwsze wykształciły kręgosłup.

So technically, all vertebrates are fishes,

Skoro wszystkie kręgowce to ryby,

so technically, you and I are fish.

to jesteśmy rybami.

So don't say I didn't warn you.

Nie mówcie, że nie ostrzegałem was.

One fish lineage came onto land

Jak tylko potomstwo ryb zeszło na ląd,

and gave rise to, among other things, the mammals and reptiles.

dało początek ssakom i gadom.

Some reptiles become birds, some mammals become primates,

Część gadów staje się ptakami, a część ssaków naczelnymi,

some primates become monkeys with tails,

inne naczelne stają się małpami z ogonami,

and others become the great apes, including a variety of human species.

reszta zostaje małpami człekokształtnymi, wliczając w to różne gatunki ludzi.

So you see, we didn't evolve from monkeys,

Nie pochodzimy od małp,

but we do share a common ancestor with them.

ale dzielimy z nimi wspólnego przodka.

All the while, life around us kept evolving:

Życie dookoła nas ciągle ewoluuje:

more bacteria, more fungi, lots of fish, fish, fish.

więcej bakterii, grzybów i ryb, ryb, ryb.

If you couldn't tell -- yes, they're my favorite group.

Tak, to moja ulubiona grupa.

(Laughter)

(Śmiech)

As life evolves, it also goes extinct.

Życie ewoluuje i wymiera.

Most species just last for a few million years.

Większość gatunków przetrwa zaledwie kilka milionów lat.

So you see, most life on earth that we see around us today

Większość gatunków dookoła nas

are about the same age as our species.

jest tak starych jak gatunek ludzki.

So it's hubris, it's self-centered to think,

To więc egocentryczne, żeby myśleć,

"Oh, plants and bacteria are primitive,

"Rośliny i bakterie są prymitywne,

and we've been here for an evolutionary minute,

ludzie są tutaj długo, więc są wyjątkowi".

so we're somehow special."

Think of life as being this book, an unfinished book for sure.

Życie jest jak niedokończona książka.

We're just seeing the last few pages of each chapter.

Widzimy ostatnie strony każdego rozdziału.

If you look out on the eight million species

Spójrzmy na osiem milionów gatunków,

that we share this planet with,

z którymi mieszkamy na Ziemi,

think of them all being four billion years of evolution.

i pomyślmy o nich jak o czterech miliardach lat ewolucji.

They're all the product of that.

Wszystkie są jej produktem.

Think of us all as young leaves on this ancient and gigantic tree of life,

Jesteśmy jak młode liście starego i wielkiego drzewa życia,

all of us connected by invisible branches not just to each other,

połączone niewidzialnymi gałęźmi nie tylko ze sobą,

but to our extinct relatives and our evolutionary ancestors.

ale także z wymarłymi krewnymi i ewolucyjnymi przodkami.

As a biologist, I'm still trying to learn, with others,

My biolodzy nadal uczymy się tego,

how everyone's related to each other, who is related to whom.

jak wszyscy są ze sobą połączeni, kto z kim jest związany.

Perhaps it's better still

Może lepiej myśleć o nas jak o rybach,

to think of us as a little fish out of water.

Yes, one that learned to walk and talk,

które nauczyły się chodzić i mówić,

but one that still has a lot of learning to do

ale nadal muszą wiele się nauczyć,

about who we are and where we came from.

o tym kim są i skąd pochodzą.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)