How we experience awe -- and why it matters | Beau Lotto and Cirque du Soleil

Translator: Mariam Chachua Reviewer: ლელა ხვედელიძე

სანამ დავიწყებდე უნდა გითხრათ,

Before I get started:

I'm really excited to be here

რომ მიხარია აქ ყოფნა,

to just actually watch what's going to happen, from here.

რადგან პირდაპირ

So with that said, we're going to start with:

სცენიდან დავინახავ რაც მოხდება. მოკლედ,

რა არის ჩვენი გონებისთვის ყველაზე

What is one of our greatest needs,

დიდი საჭიროება?

one of our greatest needs for our brain?

პასუხს თქმის ნაცვლად გაჩვენებთ, რადგან

And instead of telling you, I want to show you.

მინდა რომ ეს თავად შეიგრძნოთ.

In fact, I want you to feel it.

ბევრი რამ მინდა შეიგრძნოთ შემდეგ14 წუთში.

There's a lot I want you to feel in the next 14 minutes.

გთხოვთ ყველას - წამოდექით.

So, if we could all stand up.

ერთად ვუდირიჟოროთ შტრაუსის ნაწარმოებს.

We're all going to conduct a piece of Strauss together.

კარგი? ხომ ყველამ იცით.

Alright? And you all know it.

Alright. Are you ready?

მზად ხართ?

Audience: Yeah!

აუდიტორია - "კი".

Beau Lotto: Alright. Ready, one, two, three!

მოემზადეთ - ერთი, ორი, სამი!

მხოლოდ ბოლო ნაწილია.

It's just the end.

(Music: Richard Strauss "Also Sprach Zarathustra")

(მუსიკა: რიხარდ შტრაუსის

"ასე იტყოდა ზარატუსტრა")

კარგია.

Right?

ხომ იცით საითაც მივდივართ.

You know where it's going.

(Music)

(მუსიკა)

Oh, it's coming!

და აი ახლოვდება!

(მუსიკა წყდება მოულოდნელად)

(Music stops abruptly)

ასეა!

Oh!

(სიცილი)

(Laughter)

აბა,

Right?

შეწყდა კოლექტიური აქტი?

Collective coitus interruptus.

გთხოვთ ყველა დასხედით.

OK, you can all sit down.

(Laughter)

(სიცილი)

ყველას გვაქვს დასრულების

We have a fundamental need for closure.

აუცილებლობის შეგრძნება. (სიცილი)

(Laughter)

ჩვენ გვიყვარს ყველაფრის დასრულება.

We love closure.

(აპლოდისმენტები)

(Applause)

I was told the story that Mozart, just before he'd go to bed,

ერთხელ მითხრეს, რომ მოცარტი დაძინებამდე

პიანინოსთან მიდიოდა და უკრავდა

he'd go to the piano and go,

"da-da-da-da-da."

His father, who was already in bed, would think, "Argh."

ამ დროს, უკვე დასაძინებლად დაწოლილი

მამამისი კი ფიქრობდა

He'd have to get up and hit the final note to the chord

"ოხ, დაუსრულებელია"

დგებოდა და ბოლო აკორდს იღებდა, სანამ

before he could go back to sleep.

ისევ დასაძინებლად დაწვებოდა.

(Laughter)

So the need for closure leads us to thinking about:

(სიცილი)

დასრულების საჭიროება მაფიქრებს კითხვაზე

რა არის ჩვენი ყველაზე დიდი შიში?

What is our greatest fear?

დაფიქრდით,ბავშობიდან დღემდე

Think -- what is our greatest fear growing up, even now?

რა არის ჩვენი ყველაზე დიდი შიში?

თქვენ სიბნელის შიში გაგახსენდებათ.

And it's the fear of the dark.

We hate uncertainty.

ვერ ვიტანთ გაურკვევლობას,

We hate to not know.

ვერ ვიტანთ, როცა რამე არ ვიცით.

We hate it.

გვეზიზღება ეს მომენტი.

Think about horror films.

გაიხსენეთ საშინელებათა ჟანრის ფილმები.

Horror films are always shot in the dark,

ასეთ ფილმებს ყოველთვის სიბნელეში

in the forest,

ტყეში

at night,

ღამით,

ღრმა ზღვებსა და

in the depths of the sea,

the blackness of space.

კოსმოსის წყვდიადში იღებენ.

მიზეზი ის გახლავთ, რომ ევოლუციის პროცესში

And the reason is because dying was easy during evolution.

სიკვდილი მარტივი იყო.

თუ დარწმუნებული არ იყავი,

If you weren't sure that was a predator,

რომ წინ მტაცებელი იყო

it was too late.

ყველაფერი გვიანდებოდა.

ადამიანის ტვინმა წინასწარ განჭვრეტის

Your brain evolved to predict.

ევოლუცია გაიარა.

თუ წინასწარ ვერ

And if you couldn't predict, you died.

განჭვრეტდით, დაიღუპებოდით.

თქვენ წინასწარ ხვდებით,

And the way your brain predicts is by encoding the bias and assumptions

რადგან თქვენს გონებაში

ჩადებულია წარსულში სასარგელო

ვარაუდები და არჩევანი.

that were useful in the past.

მაგრამ ეს ვარაუდები მხოლოდ

But those assumptions just don't stay inside your brain.

თქვენს გონებაში არ რჩება

You project them out into the world.

მათ რეალურ ცხოვრებაში ახორციელებთ.

There is no bird there.

აქ ჩიტი არ არის.

You're projecting the meaning onto the screen.

თქვენ მის მნიშვნელობას ეკრანზე ასახავთ.

Everything I'm saying to you right now is literally meaningless.

თუმცა, ყველაფერი ახლა რასაც ვამბობ

ყველანაირ აზრს მოკლებულია.

(სიცილი)

(Laughter)

You're creating the meaning and projecting it onto me.

თქვენ სძენთ მას მნიშვნელობას და

იგივე ჩემზეც გადმოგაქვთ;

რაც ჭეშმარიტია საგნებისთვის,

And what's true for objects is true for other people.

ის ჭეშმარიტია ადამიანებისთვისაც.

შეიძლება მიხვდეთ მათ რაობას

While you can measure their "what" and their "when,"

და შეძლოთ განსაზვროთ მათი დრო,

you can never measure their "why."

მაგრამ ვერასდროს მიხვდებით "რატომ".

So we color other people.

ჩვენ ზეგავლენას ვახდენთ სხვა ადამიანებზე.

We project a meaning onto them based on our biases and our experience.

მათზე ჩვენი ქცევებიდან და გამოცდილებიდან

გამომდინარე ვძენთ მნიშვნელობას.

ამიტომაც, საუკეთესო გეგმა

Which is why the best of design is almost always about decreasing uncertainty.

დაურწმუნებლობის შეგრძნებას არ გვიტოვებს,

So when we step into uncertainty,

ხოლო როდესაც ეჭვები ჩნდება,

ჩვენ სხეულში ფსიქოლოგიური და

our bodies respond physiologically and mentally.

მენტალური პროცესები იწყება.

Your immune system will start deteriorating.

იმუნური სისტემა უარესდება.

Your brain cells wither and even die.

ტვინის უჯრედები შრება,

ზოგჯერ კი კვდება.

Your creativity and intelligence decrease.

თქვენი შემოქმედებითი და

გონებრივი შესაძლებლობები სუსტდება.

ხშირად, ძალიან ხშირად, შიშიდან

We often go from fear to anger, almost too often.

სიბრაზეზე გადავდივართ.

იცით რატომ? რადგან როცა

Why? Because fear is a state of certainty.

გვეშინია დარწუნებულები ვართ.

You become morally judgmental.

მაშინვე განსჯას იწყებთ.

თქვენი თავის ყველაზე ექსტრემალური

You become an extreme version of yourself.

ვერსია ხდებით.

If you're a conservative, you become more conservative.

კონსერვატორი ხართ?

უფრო მეტად კონსერვატორი ხდებით.

If you're a liberal, you become more liberal.

ლიბერალი ხართ?

უფრო ლიბერალი ხდებით.

Because you go to a place of familiarity.

რადგან სიტუაცია უფრო ნაცნობი გახდა.

პრობლემა ისაა, რომ მსოფლიო იცვლება.

The problem is that the world changes.

და უნდა შევეგუოთ თუ არადა დავიღუპებით.

And we have to adapt or die.

And if you want to shift from A to B,

თუ A პუნქტიდან B პუნქტამდე მისვლა გინდათ

პირველი ნაბიჯი B პუნქტიდან

the first step is not B.

არ უნდა გადადგათ.

The first step is to go from A to not A --

თქვენი პირველი ნაბიჯი A პუნქტიდან

არა იგივე, არამედ სხვა

მიმართულებით უნდა იყოს.

to let go of your bias and assumptions;

უნდა დავთმოთ ჩვენი ვარაუდები და ქმედებები.

to step into the very place that our brain evolved to avoid;

იმ ადგილისკენ უნდა წავიდეთ,საითაც ჩვენი

გონება თავის არიდებას ცდილობს.

to step into the place of the unknown.

უნდა შევაბიჯოთ ჩვენთვის უცხო გარემოში.

But it's so essential that we go to this place

მნიშვნელოვნად მიგვაჩნია იმ ადგილისკენ

წასვლა, საითაც გონება გვიბიძგებს.

that our brain gave us a solution.

Evolution gave us a solution.

ევოლუცია გვაჩვენებს გამოსავალს.

And it's possibly one of the most profound perceptual experiences.

და ეს სავარაუდოდ ერთ-ერთი ყველაზე

მნიშვნელოვანი, შემეცნებითი გამოცდილებაა.

And it's the experience of awe.

და ამ გამოცდილებას შიში ქვია.

(Music)

(მუსიკა)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

(Music)

(Applause)

(Music)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

(Music)

(აპლოდისმენტები)

(Applause)

(Cheers)

(Applause)

Beau Lotto: Ah, how wonderful, right?

რამდენად საოცარია, არა?

So right now, you're probably all feeling, at some level or another, awe.

ახლა თქვენ სავარაუდოდ გარკვეულ

დონეზე გრძნობთ შიშს.

ასეა?

Right?

So what's happening inside your brain right now?

რა ხდება თქვენს ტვინში ახლა?

And for thousands of years,

ჩვენ ათასობით წლის განმავლობაში

we've been thinking and writing and experiencing awe,

ვფიქრობდით,ვწერდით

შიშზე და ვგრძნობდით მას.

and we know so little about it.

თუმცა, მაინც ცოტა რამ ვიცით მასზე.

And so to try to understand what is it and what does it do,

და იმ მიზნით, რომ გაგვეგო რა არის

და რა გავლენა აქვს შიშს,

my Lab of Misfits had just the wonderful opportunity and the pleasure

ჩემს "მისფიტის ლაბორატორიას" გასაოცარი

შესაძლებლობა მიეცა ემუშავა

to work with who are some of the greatest creators of awe that we know:

შიშის იმ საოცარ შემქმნელებთან,

რომლებსაც ყველა ვიცნობთ.

the writers, the creators, the directors, the accountants,

ესენი არიან: მწერლები,

გამომგონებლები, დირექტორები, ბუღალტრები

the people who are Cirque Du Soleil.

ადამიანები "დუ სოლეილის" ცირკიდან.

ყველა ლას-ვეგასში წავედით

And so we went to Las Vegas,

და ადამიანების ტვინის აქტივობა ჩავიწერეთ

and we recorded the brain activity of people

როდესაც ისინი ყველაზე ცნობილი წარმოდგენის

while they're watching the performance,

over 10 performances of "O,"

"ოუ-ს" დაახლოებით ათ დადგმას უყურებდნენ.

which is iconic Cirque performance.

And we also measured the behavior before the performance,

ჩვენ ასევე შევაფასეთ მათი ქცევა დადგმამდე,

ასევე განსხვავებული ჯგუფების ქცევა

as well as a different group after the performance.

დადგმის დასრულების შემეგ.

And so we had over 200 people involved.

ორასამდე ადამიანი გვყავდა

ჩართული ამ პროცესში.

So what is awe?

და რა არის შიში?

და რაც ახლა თქვენს გონებაში ხდება

What is happening inside your brain right now?

It's a brain state. OK?

ეს გონების მდგომარეობაა.

ტვინის წინა ნაწილი, პრეფრონტალური ქერქი,

The front part of your brain, the prefrontal cortex,

რომელიც კოგნიტურ უნარებზე,

which is responsible for your executive function,

ყურადღების კონცენტრირებაზეა პასუხისმგებელი

your attentional control,

is now being downregulated.

ახლა დეაქტივირებულია.

The part of your brain called the DMN, default mode network,

თქვენი ტვინის ნაწილი,

პასიური რეჟიმის ქსელი,რომელიც

which is the interaction between multiple areas in your brain,

თქვენი ტვინის მრავალ

ნაწილს შორის კავშირზეა პასუხისმგებელი

which is active during, sort of, ideation,

და აქტიურია, მაშინ როდესაც თქვენ ოცნებობთ

ან სპონტანურად იწყებთ ფიქრს და საკითხებს

creative thinking in terms of divergent thinking and daydreaming,

შემოქმედებითაც უდგებით, ახლა ქაოტურია.

is now being upregulated.

And right about now,

და სწორედ ახლა

the activity in your prefrontal cortex is changing.

ცვლილებები ხდება თქვენს

პრეფრონტალურ ქერქში.

It's becoming asymmetrical in its activity,

ის ასიმეტრიული ხდება

და ცდილობს "სიმართლის" მხარეს გადაიხაროს,

biased towards the right,

which is highly correlated when people step forward into the world,

როდესაც ადამიანები წინ მიდიან, მაგრამ

ეწინააღმდეგება უკან გადადგმულ ნაბიჯებს.

as opposed to step back.

In fact, the activity across the brains of all these people was so correlated

სინამდვილეში, ამ ადამიანების ტვინის

ეს აქტივობა იმდენად

იყო თანაფარდობაში მოყვანილი, რომ

that we're able to train an artificial neural network

შესაძლებლობა მოგვეცა შეგვესწავლა

to predict whether or not people are experiencing awe

ხელოვნური ნეირონული ქსელი

და საშუალოდ 75-83 პროცენტი სუზუსტით,

to an accuracy of 75 percent on average,

წინასწარ გვენახა

with a maximum of 83 percent.

ხალხი გამოცდიდა თუ არა შიშს.

So what does this brain state do?

და რას აკეთებს ტვინი ამ მდგომარეობაში?

Well, others have demonstrated,

ზოგმა აგვიხსნა კიდეც. მაგალითად,

for instance, Professors Haidt and Keltner,

პროფესორმა ჰაიდტმა და ქელთნერმა გვითხრეს,

რომ ხალხი შეიძლება თავს დაკნინებულად,

have told us that people feel small but connected to the world.

მაგრამ მაინც ამ სამყაროსთან

დაკავშირებულად გრძნობდეს.

And their prosocial behavior increases,

და მათი პროსოციალური ქცევა იზრდება,

რადგან სხვებთან მსგავსებას ხედავენ.

because they feel an increased affinity towards others.

And we've also shown in this study

და კვლევაში უკვე აღვნიშნეთ, რომ ხალხს

that people have less need for cognitive control.

კოგნიტური კონტროლი ნაკლებად სჭირდება.

They're more comfortable with uncertainty without having closure.

ისინი თავს უფრო კომფორტულად გრძნობენ,

როდესაც რაიმე გაურკვეველი

ან დაუსრულებელია.

And their appetite for risk also increases.

და რისკის მოთხოვნილებაც ეზრდებათ.

They actually seek risk, and they are better able at taking it.

ისინი ეძებენ რისკს და

შეუძლიათ კიდეც მასთან გამკლავება.

And something that was really quite profound

ძალიან მნიშვნელოვანია ის ფაქტი, რომ

is that when we asked people,

როდესაც ხალხს ვკითხეთ

"Are you someone who has a propensity to experience awe?"

"ის ადამიანი ხართ ვისაც რისკები იზიდავს?"

They were more likely to give a positive response

შოუს დასრულების შემდეგ უფრო მეტმა გასცა

after the performance than they were [before].

დადებითი პასუხი, ვიდრე შოუს დაწყებამდე.

They literally redefined themselves and their history.

მათ გადააფასეს საკუთარი თავი

და საკუთარი ისტორია.

So, awe is possibly the perception that is bigger than us.

შეიძლება ჩვენ არც შეგვწევს ძალა

ჩავწვდეთ შიშის არსს.

And in the words of Joseph Campbell,

ჯოზეფ ქემბელი ამბობს:

"Awe is what enables us to move forward."

"შიში გვაძლევს ძალას განვაგრძოთ წინ სვლა."

Or in the words of a dear friend,

ასევე,ჩემმა ძვირფასმა მეგობარმა,

probably one of our greatest photographers,

ერთ-ერთმა საუკეთესო ფოტოგრაფმა,

still living photographers, Duane Michaels,

დუანე მაიკლმა ერთხელ მითხრა,

he said to me just the other day

that maybe it gives us the curiosity to overcome our cowardice.

რომ შიში გვიძლიერებს ცნობისმოყვარეობას,

რის გამოც ვძლევთ სიმხდალეს.

So who cares? Why should we care?

და ვის ადარდებს?

ან ჩვენ რატომ უნდა ვიდარდოთ?

Well, consider conflict,

which seems to be so omnipresent in our society at the moment.

მოდი განვიხილოთ კონფლიქტი, რასაც

დღევანდელ საზოგადოებაში

მნიშველოვანი ადგილი უკავია.

If you and I are in conflict,

თუ თქვენ და მე კონფლიქტი გვაქვს,

it's as if we're at the opposite ends of the same line.

ეს ნიშნავს,

რომ გზის სხვადასხვა ბოლოში ვდგავართ.

And my aim is to prove that you're wrong and to shift you towards me.

ჩემი მიზანია გაჩვენოთ, რომ არასწორ

გზას ადგახართ და ჩემკენ გადმოგიბიროთ.

The problem is, you are doing exactly the same.

პრობლემა ისაა, რომ თქვენც იგივეს ცდილობთ.

You're trying to prove that I'm wrong and shift me towards you.

ცდილობთ თქვენკენ გადმომიბიროთ.

Notice that conflict is the setup to win but not learn.

კონფლიქტის მიზანი გამარჯვებაა

და არა რაიმეს სწავლა.

Your brain only learns if we move.

თქვენი ტვინი მხოლოდ მოქმედების

დროს სწავლობს.

Life is movement.

ცხოვრება მოძრაობაა.

So, what if we could use awe, not to get rid of conflict --

და რა მოხდება თუ შიშს გამოვიყენებთ

არა კონფლიქტის თავიდან ასარიდებლად,

conflict is essential, conflict is how your brain expands,

რადგან კონფლიქტი მნიშვნელოვანია,

და თქვენი ტვინი სწავლობს ამ დროს,

it's how your brain learns --

არამედ კონფლიქტის სხვა

but rather, to enter conflict in a different way?

მიმართულებით წასაყვანად.

And what if awe could enable us to enter it

და რა მოხდება თუ შიშის წყალობით

in at least two different ways?

ორ განსხვავებულ გზას დავადგებით?

One, to give us the humility and courage to not know.

პირველი შეგვძენს თავმდაბლობას და

სიმამაცეს,რომ შევეგუოთ რაიმეს არ ცოდნას.

Right? To enter conflict with a question instead of an answer.

მოდი კონფლიქტში შევიდეთ შეკითხვით

და არა პასუხით.

What would happen then?

და რა მოხდება იმ დროს,

To enter the conflict with uncertainty instead of certainty.

როდესაც კონფლიქტში ჩავებმებით ეჭვებით

და არა დარწმუნებულობის შეგრძნებით?

And the second is, in entering conflict that way,

მეორე - ჩავებმებით კოფლიქტში

to seek to understand, rather than convince.

ახლის მიხვედრის და არა

ვინმეს დარწმუნების მიზნით.

ყველამ იცის თავად რას გულისხმობენ.

Because everyone makes sense to themselves, right?

And to understand another person,

მაგრამ სხვა ადამიანის მიხვედრა ნიშნავს,

რომ ვიაზრებთ მათი ქცევის

is to understand the biases and assumptions

that give rise to their behavior.

გამომწვევ მიზეზებს.

And we've actually initiated a pilot study

ჩავატარეთ კვლევა, რათა გვენახა

to look to see whether we could use art-induced awe

ხელოვნებით სტიმულირებული შიში გაზრდიდა

to facilitate toleration.

თუ არა ტოლერანტობას.

And the results are actually incredibly positive.

შედეგები გასაოცრად პოზიტიურია.

We can mitigate against anger and hate

ხელოვნებით გამოწვეული

შიშის წარმოქმნით შევძელით

through the experience of awe generated by art.

შეგვემსუბუქებინა სიბრაზე და სიძულვილი.

So where can we find awe,

და სად ვპოულობთ შიშს?

გაითვალისწინეთ რამდენად მნიშვნელოვანია ის.

given how important it is?

So, what if ...

რა მოხდება

A suggestion:

თუ:

that awe is not just to be found in the grandeur.

შიში მხოლოდ ბრწყინვალე რამ კი არა,

არამედ ჩვენი განუყოფელი ნაწილი იყოს.

Awe is essential.

ხშირად ყველაფერი მასშტაბებთან ასოცირდება-

Often, it's scale -- the mountains, the sunscape.

მთები, მზის ჩასვლის პეიზაჟები,

But what if we could actually rescale ourselves

მაგრამ რა მოხდებოდა საკუთარი თავისთვის

ახალი მასშტაბები რომ დაგვედგინა

და ის რაც შეუძლებელი გვგონია

and find the impossible in the simple?

მარტივ რაღაცაში აღმოგვეჩინა?

And if this is true,

და თუ ეს სიმართლეა

და ჩვენი მონაცემები რეალურია,

and our data are right,

then endeavors like science,

მაშინ ჩვენი მცდელობები მეცნიერებაში,

თავგადასავლებში,ხელოვნებაში,

adventure, art, ideas, love,

ახალ ვარაუდებში, სიყვარულში,

a TED conference, performance,

თედ-ის კონფერენციებსა თუ გამოსვლებზე,

are not only inspired by awe,

შიშითაა შთაგონებული და მას ასევე მივყავართ

but could actually be our ladders into uncertainty

გაურკვეველ სიტუაციებამდე,

რაც ჩვენ გაზრდაში გვეხმარება.

to help us expand.

Thank you very much.

დიდი მადლობა.

გთხოვთ ამობრძანდეთ.

(Applause)

Please, come up.

(აპლოდისმენტები)

(Applause)

(Cheers)

(Applause)