Kirk Citron: And now, the real news

Translator: Kasim Abdurehim Reviewer: Mahmud Abduqeyum

We are drowning in news.

.بىز خەۋەرلەر دۇنياسىغا كۆمۈلۈپ كەتتۇق

Reuters alone puts out

،نىلا مىسالغا ئالساقمۇ Reuters يالغۇز

three and a half million news stories a year.

.يىلىغا 3 يېرىم مىليون پارچە خەۋەر تارقىتىدۇ

That's just one source.

.بۇ پەقەتلا بىر مەنبە، خالاس

My question is: How many of those stories

مېنىڭ سۇئالىم: بۇ خەۋەرلەردىن قانچىلىكى

are actually going to matter in the long run?

ئۇزۇنغىچە تەسىر كۈچىنى يوقاتمايدۇ؟

That's the idea behind The Long News.

.بۇ دەل «ئۇزۇن مەزگىللىك خەۋەر» تۈرىنىڭ ئاساسىي ئىدىيىسى

It's a project by The Long Now Foundation,

فوندىنىڭ بىر تۈرى سۈپىتىدە Long Now بۇ تۈر

which was founded by TEDsters including

كەۋىن كەللىي بىلەن ستىۋارت برەند

Kevin Kelly and Stewart Brand.

.قاتارلىق تەدچىلەر تەرىپىدىن قۇرۇلغان

And what we're looking for is news stories that might still matter

بىزنىڭ ئىزدەۋاتقىنىمىز دەل، ھازىردىن باشلاپ 50 يىل، 100 يىل

50 or 100 or 10,000 years from now.

.ياكى ئون مىڭ يىلغىچە تەسىر كۈچىنى يوقاتمايدىغان خەۋەر

And when you look at the news through that filter,

خەۋەرلەرگە بۇ تاللاش ئۆلچىمى بىلەن قارىغاندا

a lot falls by the wayside.

.نۇرغۇنلىرى بىر ياققا تاشلىنىپ قالىدۇ

To take the top stories from the A.P. this last year,

،ئامېرىكا بىرلەشمە ئاگېنتلىقىنىڭ ئۆتكەن يىلدىكى ئەڭ مۇھىم خەۋەرلىرىنى مىسالغا ئالساق

is this going to matter in a decade?

ئۇ خەۋەرلەرنىڭ 10 يىلغىچە تەسىر كۈچى بولارمۇ؟

Or this?

ياكى بۇنىڭ بولارمۇ؟

Or this?

ياكى بۇنىڭ بولارمۇ؟

Really?

راستتىنلا شۇنداق تەسىرى بولارمۇ؟

Is this going to matter in 50 or 100 years?

بۇنىڭ تەسىرى 50 يكى 100 يىلغىچە ساقلىنارمۇ؟

Okay, that was kind of cool.

.ھە، شۇنداق بولسا بۇ بەك ئېسىل ئىش بولاتتىكەن

(Laughter)

(كۈلكە)

But the top story of this past year was the economy,

،بىراق، بۇ يىللىق قىزىق نۇقتا ئىقتىساد بولسا

and I'm just betting that, sooner or later,

،باغلىشىمەنكى، ھامان بىر كۈنى

this particular recession is going to be old news.

.بۇ ئالاھىدە ئىقتىسادىي كاساتچىلىق كونا خەۋەرگە ئايلىنىدۇ

So, what kind of stories might

ئۇنداقتا، قانداق تۈردىكى خەۋەرلەر كەلگۈسىدە

make a difference for the future?

ئوخشىمايدىغان تەسىر كۈچكە ئىگە بولار؟

Well, let's take science.

.ئۇنداقتا، پەن-تېخنىكا خەۋەرلىرىگە قاراپ باقايلى

Someday, little robots will go

كۈنلەرنىڭ بىرىدە، كىچىك ماشىنا ئادەملەر

through our bloodstreams fixing things.

.تومۇرلىرىمىزنىڭ ئىچىدە يۆتكىلىپ يۈرۈپ كېسىلىمىزنى داۋالايدۇ

That someday is already here if you're a mouse.

.ناۋادا سىز بىر چاشقان بولسىڭىز بۇ كۈنلەر ئاللىقاچان يېتىپ كەلدى

Some recent stories:

:يېقىنقى خەۋەرلەرگە قاراپ باقايلى

nanobees zap tumors with real bee venom;

نانو ھەرىلىرى ھەقىقىي ھەرە زەھىرى ئارقىلىق ئۆسمىنى يوقىتالايدۇ؛

they're sending genes into the brain;

ئالىملار ئىنسان مېڭىسىگە گېن يەتكۈزمەكتە؛

a robot they built that can crawl through the human body.

.ئالىملار ئادەم بەدىنى ئىچىدە ئەركىن ھەرىكەتلىنەلەيدىغان ماشىنا ئادەم ياساپ چىقتى

What about resources? How are we going to feed nine billion people?

ئېنېرگىيە مەنبەسىچۇ؟ 9 مىليارد نوپۇسنى قانداق باقىمىز؟

We're having trouble feeding six billion today.

.ھازىرنىڭ ئۆزىدە 6 مىليارد نوپۇسنى بېقىشتا قىينىلىۋاتىمىز

As we heard yesterday, there's over a billion people hungry.

.تېخى تۈنۈگۈنلا ئاڭلىغىنىمىزدەك، 1 مىليارد ئادەم ئاچارچىلىقتا ياشاۋاتىدۇ

Britain will starve without genetically modified crops.

.ئەگەر گېنى ئۆزگەرتىلگەن زىرائەت بولمىسا، بىرىتانىيە ئاچارچىلىقتا قالىدۇ

Bill Gates, fortunately, has bet a billion on [agricultural] research.

.بەختكە يارىشا، بىل گېيتىس، يېزا-ئىگىلىك تەتقىقاتىغا 1 مىليارد دوللار مەبلەغ ساپتۇ

What about global politics?

ئۇنداقتا، خەلقئارالىق سىياسىي ساھەچۇ؟

The world's going to be very different when and if China sets the agenda,

،ئەگەر كۈنتەرتىپنى جۇڭگو تۈزسە ۋە تۈزگەن بولسا بۇ دۇنيا تولىمۇ باشقىچە بولغان بولاتتى

and they may.

.جۇڭگو ھەم شۇنداق قىلىشى مۇمكىن

They've overtaken the U.S. as the world's biggest car market,

،جۇڭگو ئاللىقاچان دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ماشىنا بازىرى بولغان ئامېرىكىنى بېسىپ چۈشتى

they've overtaken Germany as the largest exporter,

،دۇنيادىكى ئەڭ چوڭ ئېكىسپورت دۆلىتى گېرمانىيىنىمۇ بېسىپ چۈشتى

and they've started doing DNA tests on kids

،ھەمدە بالىلارغا كەسىپ تاللاپ بېرىش ئۈچۈن

to choose their careers.

.سىنى تەتقىق قىلىشنى باشلىۋەتتى NDA ئۇلارنىڭ

We're finding all kinds of ways to push back the limits of what we know.

.بىز بىلىم دائىرىمىزنىڭ چەك-چېگرىسىنى ئۈزۈپ تاشلاشنىڭ خىلمۇ-خىل ئۇسۇللىرى ئۈستىدە ئىزدىنىۋاتىمىز

Some recent discoveries:

:بىر قىسىم بايقاشلار

There's an ant colony from Argentina that has now

ئارگېنتىنادىكى بىر چۈمۈلە جەمەتىنىڭ ئانتراكتىكىدىن باشقا

spread to every continent but Antarctica;

ھەممە قىتئەگە ئايىغى تېگىپ بولغان؛

there's a self-directed robot scientist that's made a discovery --

-- ئۆزىنى ئۆزى باشقۇرالايدىغان ماشىنا ئادەم ئالىمى شۇنى بايقىدىكى

soon, science may no longer need us,

،پات يېقىندا، بەلكىم پەن-تېخنىكىنىڭ بىزگە ھاجىتى چۈشمىگۈدەك

and life may no longer need us either;

شۇنداقلا ھاياتلىقمۇ بىزنى كېرەك قىلمىغۇدەك؛

a microbe wakes up after 120,000 years.

.بىر مىكرو ئورگانىزىم 120 مىڭ يىلدىن كېيىن ئويغىنىدىكەن

It seems that with or without us,

قارىماققا، مەيلى بىز بولايلى ياكى بولمايلى

life will go on.

.ھاياتلىق داۋاملىشىۋېرىدىغان ئوخشايدۇ

But my pick for the top Long News story of this past year

تىن تاللىغان ئەڭ ياخشى خەۋەر Long News بىراق، مەن ئۆتكەن يىللىق

was this one: water found on the moon.

.بۇ بولدى: ئاي شارىدا سۇ بايقالدى

Makes it a lot easier to put a colony up there.

.بۇ ئىنسانلارنىڭ ئاي شارىنى مۇستەملىكى قىلىشىنى خېلى ئاسانلاشتۇرىدۇ

And if NASA doesn't do it, China might,

،ئۇنداق قىلمىسا، جۇڭگو قىلىشى مۇمكىن NASA ،يەنە ناۋادا

or somebody in this room might write a big check.

.ياكى ئارىمىزدىن بىرەيلەن بۇنىڭ ئۈچۈن غايەت زور سوممىلىق بىر چەك يېزىپ بېرىشى مۇمكىن

My point is this:

:مېنىڭ دېمەكچى بولغىنىم

In the long run, some news stories

ئۇزۇننى كۆزلىگەندە، بىر قىسىم خەۋەرلەر

are more important than others.

.باشقا بىر قىسىم خەۋەرلەردىن تېخىمۇ مۇھىمراق

(Applause)

(ئالقىش)