Kirk Citron: And now, the real news

Translator: chya kawa Reviewer: Daban Q. Jaff

We are drowning in news.

ئێمە وا لە هەواڵدا دەخنکێین.

Reuters alone puts out

ڕۆیتەرز بە تەنها

ساڵانە سێ ملیۆن و نیوی بابەتی هەواڵەکان دەردەکات.

three and a half million news stories a year.

That's just one source.

ئەوە تەنها یەک سەرچاوەیە.

My question is: How many of those stories

پرسیارەکەی من ئەوەیە: چەند لەو بابەتانە

are actually going to matter in the long run?

لە ڕاستیدا بۆ ماوەیەکی درێژ بە گرینگی دەمێننەوە؟

That's the idea behind The Long News.

ئەوە بیرۆکەی پشتی هەواڵە درێژەکانە.

It's a project by The Long Now Foundation,

پڕۆژەیەکە لەلاین دامەزراوەی ئێستا،

which was founded by TEDsters including

کە دۆزراوەتەوە لە لایەن تێدستەرەکان لەوانە

Kevin Kelly and Stewart Brand.

کێڤن کێلی و ستیوارت بڕاند.

و ئەوەی ئێمە بە دوایدا دەگەڕێین بابەتی ئەو هەواڵانەیە کە لەوانەیە هێشتا گرینگ بن

And what we're looking for is news stories that might still matter

50 or 100 or 10,000 years from now.

٥٠ یان ١٠٠ یان ١٠٠٠٠ ساڵ لەمەودوا.

And when you look at the news through that filter,

و کاتێک تۆ لەو فلتەرەوە سەیری هەواڵەکان دەکەیت،

a lot falls by the wayside.

زۆر دەکەوێتە سەر ڕێگاکە.

To take the top stories from the A.P. this last year,

بۆ وەرگرتنی بابەتە باڵاکانی پار لە ئەی.پی.،

is this going to matter in a decade?

ئایا هیچ گرینگییەکیان لەم دەیەیەدا هەیە؟

Or this?

یان ئەمە؟

Or this?

یان ئەمە؟

Really?

بە ڕاستی؟

Is this going to matter in 50 or 100 years?

ئایا ئەمە هیچ گرینگییەکی لە ٥٠ یان ١٠٠ ساڵدا دەبێت؟

Okay, that was kind of cool.

باشە، ئەوە بە جۆرێک سەرنج ڕاکێش بوو.

(Laughter)

(پێکەنین)

But the top story of this past year was the economy,

بەڵام بابەتی باڵای ساڵی ڕابردوو ئابوری بوو،

and I'm just betting that, sooner or later,

و من گرەوی لەسەر دەکەم، زوو بێت یان درەنگ،

this particular recession is going to be old news.

ئەم پاشەکشەیە تایبەتە دەبێتە هەواڵێکی کۆن.

So, what kind of stories might

کەواتە، چ جۆرە بابەتێک لەوانەیە

make a difference for the future?

جیاوازی بۆ داهاتوو دروست بکات؟

Well, let's take science.

باشە، با زانست واربگرین.

Someday, little robots will go

ڕۆژێک، ڕۆبۆتێکی بچووک دەڕوات

through our bloodstreams fixing things.

بە ناو خوێنماندا و شت چاکدەکاتەوە.

That someday is already here if you're a mouse.

ئەو ڕۆژە ئەمڕۆیە ئەگەر تۆ مشکیت.

Some recent stories:

چەند بابەتێکی ئەم دواییە:

nanobees zap tumors with real bee venom;

خانەی شێرپەنجەیی (نانۆبی) لەگەڵ ژەهری ڕاستی؛

they're sending genes into the brain;

ئەوان جینەکان دەنێرنە ناو مێشک؛

a robot they built that can crawl through the human body.

ئەو ڕۆبۆتانەی دروستی دەکەن دەتوانێت بڕژێتە جەستەی مرۆڤەوە.

What about resources? How are we going to feed nine billion people?

چی دەربارەی سەرچاوەکان؟ چۆن نۆ ملیار خەڵک تێر دەکەین؟

We're having trouble feeding six billion today.

ئێمە ئەمڕۆ کێشەی تێرکردنی نۆ ملیار کەسمان هەیە.

As we heard yesterday, there's over a billion people hungry.

وەک ئەوەی دوێنێ بیستمان، زیاتر لە ملیارێک خەڵک برسین.

Britain will starve without genetically modified crops.

بەریتانیا بەبێ بەروبوومی هەموارکراوی بۆماوەیی برسی دەبێت.

Bill Gates, fortunately, has bet a billion on [agricultural] research.

بیڵ گەیتس، خۆشبەختانە، ملیارێکی داناوە بۆ توێژینەوەی [کشتوکاڵی].

What about global politics?

ئەی چی دەرارەی سیاسەتی جیهانی؟

The world's going to be very different when and if China sets the agenda,

جیهان زۆر جیاواز دەبێت ئەگەر بێت و چین کارنامەکە ڕێکبخات،

and they may.

و لەوانەیە بیکەن.

They've overtaken the U.S. as the world's biggest car market,

ئەوان ئەمریکایان وەکو گەورەترین بازاڕی ئۆتۆمبێل داگیرکردووە،

they've overtaken Germany as the largest exporter,

ئەوان ئەڵمانیایان وەکو گەورەترین بازاڕی هەناردە داگیرکردووە،

و دەستیان بە تاقیکردنەوەی دی ئێن ئەی کرد لەسەر منداڵ

and they've started doing DNA tests on kids

to choose their careers.

بۆ هەڵبژاردنی پیشەکانیان

هەموو جۆرە ڕێگایەک دەدۆزینەوە بۆ گەڕاندنەوەی سنوری ئەو شتانەی دەیزانین.

We're finding all kinds of ways to push back the limits of what we know.

Some recent discoveries:

هەندێک لە دۆزینەوەکانی ئەم دواییە:

There's an ant colony from Argentina that has now

کۆڵۆنییەکی مێرولە لە ئێستادا لە ئەرجەنتین هەیە

spread to every continent but Antarctica;

بۆ هەموو کیشوەرێک بڵاودەبێتەوە بەڵام جەمسەری؛

there's a self-directed robot scientist that's made a discovery --

زانایەکی ڕۆبۆتی خۆ ئاڕاستەکراو هەیە کە دۆزینەوەیەکی کردووە --

soon, science may no longer need us,

بەم نزیکانە، زانست چیتر پێویستی بە ئێمە نابێت،

و لەوانەیە ژیان زیاتر پێویستی بە ئێمە نەبێت؛

and life may no longer need us either;

a microbe wakes up after 120,000 years.

میکڕۆبێک پاش ١٢٠٠٠٠ ساڵ بەخەبەر دێت.

It seems that with or without us,

وا دیارە لەگەڵ ئێمە یان بەبێ ئێمە،

life will go on.

ژیان بەردەوامە.

بەڵام هەڵبژاردنی من بۆ باشترین چیرۆکی درێژ لە ساڵی ڕابردوو

But my pick for the top Long News story of this past year

was this one: water found on the moon.

ئەمە بوو: ئاو دۆزرایەوە لەسەر مانگ.

Makes it a lot easier to put a colony up there.

زۆر ئاسانتردەبێت تاوەکو کۆڵۆنییەکە بخرێتە ئەوێ.

And if NASA doesn't do it, China might,

و ئەگەر ناسا نەیکات، لەوانەیە چین بیکات،

or somebody in this room might write a big check.

یان لەوانەیە کەسێک لەم ژوورەدا پشکنینێکی گەورە بنوسێت.

My point is this:

مەبەستی من لەمەدا:

In the long run, some news stories

لە ماوەیەکی درێژدا، هەندێک لە بابەتی هەواڵەکان

are more important than others.

گرینگترن لەوانی تر.

(Applause)

(چەپڵە لێدان)